1.Halk Sağlığı

HALK SAĞLIĞININ
TIP BILIM DALLARI İÇERISINDEKI YERI
(1)
(SKY 109. HALK SAĞLIĞI DERSI)
(SKY 1)
Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER
Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
2017-2018 Güz
Hocalarım;
1
Prof. Dr. Nevres BAYKAN’a ve
Prof. Dr. Nurset FİŞEK’e
en derin saygı ve şükranlarımı sunuyorum.
TIP BILIM DALLARI SINIFLAMASI
(ÜNIVERSITELER/TIP FAÜLTELERI/TUT/TÜRKIYE)
I.Temel Tıp Bilim Dalları
a.
Anatomi,
b.
Fizyoloji,
c.
Histoloji-Embriyoloji,
d.
Tıbbi Biyoloji,
e.
Biyoistatistik,
f.
Biyofizik,
g.
Biyokimya,
h.
Patoloji,
i.
Mikrobiyoloji,
j.
Parazitoloji,
k.
Genel Farmakoloji,
Fitoterapi vb.,
II.Dahili Tıp Bilim Dalları
c.
III.Cerrahi Tıp Bilim Dalları
İç Hastalıkları,
a.
Genel Cerrahi,
Pediyatri(Çocuk Hastalıkları:
Pediyetrik Nöroloji, Ped.Nefroloji, b.
Çocuk Cerrahisi(Pediyatrik
Ped.Kardiyoloji, Ped.Göğüs,
Cerrahi),
Ped.Psikiyatri, Gelişimsel Pediyatri,
c.
Üroloji,
Adölesan Sağlığı vb),
d.
Jinekoloji(Kadın Hast.ve Doğum),
Nöroloji,
d.
Psikiyatri,
e.
e.
Kardiyoloji,
Gastroenteroloji,
Endokrinoloji,
f.
Nefroloji,
Onkoloji,
i.
Nöroşirürji(Beyin Cerrahisi),
Ortopedi ve Travmatoloji,
KBB,
Gastroenteroloji Cerrahisi,
Göz (Oftalmoloji)
j.
Kalp ve Damar Cerrahisi,
Enfeksiyon Hast.(İntaniye),
Dermatoloji,
Göğüs Hastalıkları,
Hematoloji,
k.
Göğüs Cerrahisi
Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi
Cerrahi Onkolojisi vb.,
a.
b.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
n.
o.
p.
q.
r.
s.
t.
g.
h.
l.
m.
İmmünoloji,
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon,
Geriyatri,
Nükleer Tıp,
Tıbbi Farmakoloji,
Aile Hekimliği,
Halk Sağlığı-Epidemiyoloji vb.
2
TIP BILIM DALLARI(TEMEL TIP BILIM DALLARI)
Bu bilim dalları; tıp ve sağlık bilimleri alanında profesyonel meslek elemanı
yetiştiren okullarda bilgi alt yapısını oluşturmak amacıyla
okutulmaktadır.
a.
Anatomi; Vücut sistem ve organlarının yapısı ile,
b.
Fizyoloji; Vücut sistem ve organlarının işlevi ile,
c.
Histoloji-Embriyoloji; Doku ve embriyo bilimi,
d.
Tıbbi Biyoloji; Biyolojinin tıbbi yönünü inceleyen,
e.
Biyoistatistik; Yaşamsal olayları istatistiksel tekniklerle inceleyen,
f.
Biyofizik; Yaşamsal olayları fizik biliminin ilke ve yöntemleri ile
inceleyen,
g.
Biyokimya; Yaşamsal olayları kimya bilimi ilke ve yöntemleri ile
inceleyen,
h.
Patoloji; Hastalık oluşumunda doku ve hücre bazındaki değişimleri ve
anormal dönüşümleri inceleyen,
i.
Mikrobiyoloji; Mikropların her türlü özelliklerini inceleyen,
j.
Parazitoloji; İnsanlarda hastalık oluşturan parazitleri ve yaşam
döngülerini inceleyen,
k.
Genel Farmakoloji; İlaçlara ilişkin her türlü özellikleri inceleyen,
l.
Fitoterapi; Farmakolojinin bir dalı olup, hastalıkların tedavisinde
3
ilaçların yanı sıra bitki ve geleneksel uygulamaları da ele alan,
bilim dallarıdır.
TIP BILIM DALLARI(DAHILI TIP BILIM DALLARI)
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
n.
o.
p.
q.
r.
s.
t.
İç Hastalıkları; Cerrahi gerektirmeyen tüm hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Pediyatri; Doğumdan çocukluk çağının sonuna kadarki(18 yaş) dönemde görülen hastalıkların tanı
ve tedavisiyle,
Nöroloji; Sinir sistemi hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Psikiyatri; Ruh hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Kardiyoloji; Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve tedavisiyle,
Gastroenteroloji; Sindirim sistemi(mide-bağırsak) hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Endokrinoloji; İç salgı bezi organlarının(hormon sistemi) hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Nefroloji; Böbrek ve idrar yolu hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Onkoloji; Kanser hastalıklarının tanı ve tedavisiyle,
Enfeksiyon Hastalıkları(İntaniye); Mikroorganizmaların oluşturduğu hastalıkların tanı ve
tedavisiyle,
Dermatoloji; Deri ve saç hastalıklarının tanı ve tedavisiyle,
Göğüs Hastalıkları; Göğüs kafesi içerisindeki organların(akciğer, kalp ve büyük damarların)
hastalıkların tanı ve tedavisiyle,
Hematoloji; Kan ve kan yapıcı organ hastalıklarının tanı ve tedavisiyle,
İmmünoloji; Bağışıklık sistemi organları hastalıklarının tanı ve tedavisiyle,
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon; Kas, iskelet ve eklemlerde tutulum yapan hastalıkların tanı,
tedavi ve rehabilitasyonuyla,
Geriyatri; Yaş ilerledikçe ortaya çıkan hastalıkların tanı ve tedavisiyle, uğraşan tıbbın önemli bilim
dallarıdır.
Nükleer Tıp; Tanı ve tedavisinde radyasyon gerektiren hastalıklarla uğraşan tıp dalı,
Tıbbi Farmakoloji; İlaç grupları, endikasyon, kontrendikasyonları ile ilgilenen bilim dalı,
Aile Hekimliği; Bireylerin hastalık ve sağlık sorunları ve çözümü ile aile bazında ilgilenen, sonuçta
toplumun sağlık düzeyini yükseltmeyi amaçlayan tıbbın önemli bir bilim dalı ve sağlık sistemi 4
yöntemidir.
Halk Sağlığı; Toplumun tüm sağlık sorunları ve çözümü ile ilgilenen ve toplumun sağlık düzeyinin
yükselmesi ve geliştirilmesi için uygulamalarda bulunan tıbbın önemli bir bilim dalıdır.
TIP BILIM DALLARI(CERRAHI TIP BILIM DALLARI)
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
Genel Cerrahi; Ameliyat gerektiren hastalıkların tanı ve tedavisi için uğraşan tıbbın bilim
dalı,
Çocuk Cerrahisi(Pediyatrik Cerrahi); Ameliyat gerektiren çocuk hastalıklarının tanı ve
iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Üroloji; Kadın ve erkeklerin böbrek ve idrar yolu hastalıklarının ve ayrıca erkeklerin cinsel
organlarına ilişkin hastalıkların tanı ve gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan
tıbbın bilim dalı,
Jinekoloji; Gebelik, doğum ve kadın hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Nöroşirürji; Beyin ve sinir sistemi hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Ortopedi ve Travmatoloji; İskelet ve kemik hastalıkları ile travma sonucu ortaya çıkan
sorunların gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
KBB; Kulak, burun ve boğazdaki organ ve dokuların hastalıklarının tanı ve gerektiğinde
ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,,
Göz(Oftalmoloji); Görme sorunlarının ve göz hastalıklarının tanı ve gerektiğinde
ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,,
Kalp ve Damar Cerrahisi; Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve gerektiğinde ameliyatla
iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Göğüs Cerrahisi; Göğüs kafesi içerisindeki organlara ilişkin hastalıkların tanı ve
gerektiğinde ameliyatla iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi; Organların şekil bozukluklarının ameliyatla
iyileştirilmesi için uğraşan tıbbın bilim dalı,
Cerrahi Onkolojisi; Tümör ve kanserlerin ameliyatla çıkarılması ve tedavisi için uğraşan
tıbbın bilim dalıdır.
5
TIP BILIM DALLARI
(TBD-PROF.DR. SABAHAT TEZCAN)

Temel Tıp Bilim Dalları,

Klinik Tıp Bilim Dalları,
I.Dahili Klinik TBD,
II.Cerrahi Klinik TBD,

Toplum Tıp Bilim Dalları,
a.
Sosyal Tıp(Tıp Sosyolojisi),
b.
Koruyucu Hekimlik ve Hijyen,
c.
Toplum Hekimliği,
d.
Aile Hekimliği,
e.
Halk Sağlığı,
(Halk Sağlığı ve Aile Hekimliği, sağlık sistemi olarak Toplum Tıp Bilim
Dalları arasında,uzmanlık dalı olarak Dahili Klinik Tıp Bilim
Dalları arasında)
6
HALK SAĞLIĞININ İLİŞKİLİ OLDUĞU
BİLİM DALLARI

a.
b.
c.

a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.



Temel Halk Sağlığı Bilim Dalları(Bu bilim dalları olmazsa
sağlık hizmetleri nitelikli verilemez ve değerlendirilemez);
Sağlık Yönetimi(Örgütlenme, Planlama, Yürütme, Koordinasyon, Denetim vb),
Epidemiyoloji (Araştırma, Sorunları Belirleme, Çözüm Önerileri vb),
Biyoistatistik (Verilerin Değerlendirilmesi, Anlamlandırılması vb),
Uygulamalı Halk Sağlığı Bilim Dalları(Daha çok sağlık
hizmetlerinin verilişine yönelik);
Çevre Sağlığı,
İş ve İşçi Sağlığı,
Anne Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması(AÇSAP-Aile Sağlığı),
Toplum Beslenmesi,
Toplum Ruh Sağlığı,
Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele ve Bağışıklama,
Sağlık Eğitimi, vb.
Aile Hekimliği ve Halk Sağlığı;
Sağlık Sistemi yapılanması içerisinde 1.Basamak Sağlık Kuruluşu olarak Toplum Tıp
7
Bilim Dalları arasında,
Uzmanlık dalı olarak Dahili Klinik Tıp Bilim Dalları arasında,
DAHILI VE CERRAHI KLINIK BILIM DALLARI

a.
b.
c.
d.

a.
b.
Ortak Özellikleri:
Her ikisi de hastanede
Poliklinik ve klinik ortamlarda hastaya hizmet,
Tanı yöntemleri aynı(Laboratuvar,Röntgen vb.),
İlaç tedavisi,
Farklı Özellikleri;
Dahili Klinik Bilim Dalları ameliyata gereksinim
duymayan vakaları tedavi eder(tıbbi ve ilaç
uygulamaları),
Cerrahi Klinik Bilim Dalları tedavide ilaç ve tıbbi
uygulamaların yanı sıra gerekli durumlarda
ameliyatla tedavi eder(Operatör),
8
HALK SAĞLIĞI İLE KLINIK TIP BILIMLERININ
KARŞILAŞTIRILMASI















Hizmet Götürülen Birey;
Klinik tıp bilimlerinde hasta bireye hizmet götürülürken,
Halk sağlığında hem hasta hem de sağlam tüm topluma,
Amaç;
Klinik tıp bilimlerinde kişilerin hastalıklarına tanı konup tedavi etmek,
Halk sağlığında ise toplumun sağlık sorunlarını saptamak, bunları önlemek, çözmek
ve toplumun sağlık düzeyini yükseltmek,
Tanı Yöntemleri;
Klinik bilimlerde anamnez, fizik muayene ve laboratuvar vb.,
Halk sağlığında epidemiyoloiik araştırma yöntemleri,
İyileştirme Yöntemleri;
Klinik bilimlerde tıbbi(ilaç) ve cerrahi(ameliyat) tedavi yöntemleri,
Halk sağlığında sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi ve verimliliği artırmak için başta
iyi bir sağlık yönetimi ve sağlık eğitimi uygulamaları,
Hizmet Yeri;
Klinik bilimlerin hizmet yeri daha çok kurumsal (hastane),
Halk sağlığında hizmet yeri yaşanılan her yer,
9
HEKİMLİĞİN/SAĞLIK UYGULAMALARININ GELİŞİM
DÖNEMLERİ

Bulgusal (Semptomatik ) Dönem;

Her bulgunun ayrı bir hastalık sanıldığı dönem,

Her bulgu için ayrı iyileştirme yöntemi uygulanmakta,

Neden-sonuç ilişkisinden uzak,

İlk ve orta çağ uygulamaları,

Laboratuvar Dönemi;

Louis Pasteur ve arkadaşları, hastalıkların mikroorganizmalardan oluştuğunu ortaya koydu(kuduz),

Bulgulardan çok, hastalık ve mikroorganizması önemli,

“Her hastalığa ayrı bir mikroorganizma,neden olur”,

Klinik Dönemi;

Hastalıkların ortaya çıkış, gidiş ve sonlanışında, bulgular ve laboratuvar bulguları kadar önemli ise de,

Mikroorganizmaların özellikleri ve,

“Bireysel direnç farklılıkları hepsinden önemli”,

“Hastalık yok, hasta var”,

Halk Sağlığı Dönemi;

Hijyen, çevre sağlığı ve koruyucu hekimlik önem kazandı ve Hekimlik ve sağlık uygulamaları toplum içine
yayıldı,

2. Dünya Savaşından sonra DSÖ(1948) kuruldu,

Kötü beslenme(malnütrüsyon) bebek ve çocuk ölümleri ilişkisi farkedildi ve DSÖ yardım etti(Yunanistan),

Ölümlerin asıl nedeninin yaşanılan ortam, topluluk ve aile olduğunun farkına varıldı,

Kısır döngünün kırılması için topluma dayalı önlemlerin önemi anlaşıldı,
10
SAĞLIK HIZMETLERININ GEÇIRDIĞI DÖNEM VE SÜREÇLER(1)
1. Mistik Dönem;
a.
İlk çağlarda, dini inanç ve davranışların
etkisiyle her türlü iyilik ve kötülük hali,
bir takım doğa üstü güçlere ve olaylara
bağlanmış,
b.
Sağlık hizmeti ve uygulamaları
bilimsellikten uzak, büyücüler ve din
adamlarınca yapılmış,
c.
Günümüz Epidemiyoloji anlayışından
uzak, karanlık çağ,
d.
Sihirbaz, Şaman, Kahin, Büyücü,
Efsuncu, Din Adamı, vb.
e.
Günümüze Yansımaları(Üfürükçü,
Muskacı, Falcı/Büyücü, Medyum, vb);
2.Poliformasi Dönemi;
a.
Bitki(kök,yaprak vb), gıda ve
maddeler kimi rahatsızlık ve
sıkıntılara iyi geldiğinin
farkedilmesi ve kullanılması,
b.
Hipokrat, İbni Sina, Lokman
Hekim, Farabi, vb.
c.
Günümüze Yansımaları
(Aktarlar, Fitoterapi vb.,)

Aktarlar,

Şifalı bitki kitapları,

Fitoterapi Tıp Dalı,

Semptomatik/Bulgusal yaklaşım,
hekimlerin birinden biri etki eder
kanısıyla bir reçeteye fazla ilaç
yazması,

Okutma, üfletme,

Fal, büyü, büyü bozma,

Nazar boncuğu, nazar okutma,

Aktarlar, eczacılığın başlangıcı,

Medyuma gitme,

Beslenmenin meslekleşmesi,

Bakıma baktırma,

Yatırlara adak ve kurban vb.
(Beslenme ve Diyetetik),
11
SAĞLIK HIZMETLERININ GEÇIRDIĞI DÖNEM VE SÜREÇLER(2)
3.Etiyolojik Tedavi Dönemi
(Epidemiyolojinin Önemi Büyük);
Bu dönemin gelişimine iki teori(MİASMA ve GERM)
önemli etkide bulunmuş,

Günümüze Yansımaları;

Miasma Teorisi: Hastalıkların kötü kokulardan
kaynaklandığının ileri sürüldüğü teorisi,
Germ(Jerm) Teorisi: Hastalıkların gözle görülmeyen
canlılarca meydana getirildiği teorisi,

a.
Epidemiyolojik gelişmeler sonucunda tıpta birçok
hastalığın etkeni ya da oluş mekanizması belirlenmiş,

b.
Hastalıkların birbirinden ayrı birer olgu olduğunun
anlaşılması, bunların tedavilerinin de farklı olmasını
gerektirmiş ve düşündürmüş,

c.
Etkeni ya da oluş mekanizmasına yönelik tedaviler
gelişmiş,

d.
Mikroskop, mikroorganizmalar, antibiyotiklerantimikrobik kemoterapotikler bulunmuş(PenisilinAlexandr Fleming vb.), hormonal ve dejeneratif
hastalıkların nedenleri açıklanmış,
e.
Tedavi yöntemleri geliştirilmiş, aşılar, serumlar
bulunmuş,
f.
Epidemiyolojik araştırmalarla buluş ve gelişmeler
devam etmektedir.



Hekimliğin önemi giderek arttı,
sağlık hizmetlerinin çoğu, hekimler
tarafından yürütülen hizmet haline
geldi,
Klinik tıp dalları ve uzmanlıklar
arttı,
Hastaya bütüncül bakmaktan
uzaklaşma (Dezavantaj),
Tanı yöntemleri arttı, bir kısmı
laboratuvar haline geldi(Röntgen,
Radyoloji, Biyokimya, Mikrobiyoloji
vb.),
Hemşirelik ve Ebelik mesleklerine
gereksinim arttı ve rofesyonelleşme,
Sağlık mesleklerinde yenileri ortaya
çıktı Beslenme ve Diyetisyenlik,
Fizyoterapi, Laborantlık vb.,
Hastanecilik gelişti, Hastane
12
Yöneticisi mesleği önem kazandı.
SAĞLIK HIZMETLERININ GEÇIRDIĞI
DÖNEM VE SÜREÇLER(3)
4. Çağdaş Dönem ve ilkeleri (Epidemiyolojinin Önemi Büyük);
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
Epidemiyolojik araştırmalarla koruyucu etmenler(aşı,serum vb.) bulunmuş ve
gelişmeler devam etmekte,
Yalnızca tedaviyle, tüm toplumu sağlıklı kılmak olanaksız,
Sağlık hizmetlerinde koruyucu sağlık hizmetlerinin önemi büyük, önce koruma, sonra
tedavi,
Kişi ve çevresi (fizik, biyolojik, sosyal) bir bütündür, birbirinden soyutlanamaz,
Sağlık hizmeti, hastanın yanı sıra, sağlama da götürülmeli,
Koruma tedaviden daha etkili, kolay ve ekonomiktir,
Hastalık ,kişiyi, aileyi, toplumu ve tüm insanlığı etkiler ve ilgilendirir,
Kaynakların kullanımında önemli ve öncelikli hastalık ilkesine uyulmalı,
Sağlık bir ekip hizmetidir. Bir çok sektörün hizmetinden etkilenir,
Çağdaş sağlık anlayışının önemli kuralı,(Bireyler önce sağlamken
korunmalı,Hastalananlar tedavi ve rehabilite edilmeli),
Türkiye’de 5 Ocak 1961 tarihli 224 sayılı “Sağlık Hizmetlerinin
Sosyalleştirilmesine Dair Kanun” la sağlık hizmetlerinin yapılanması ve
örgütlenme,
Tıp Fakültelerinde “Toplum Hekimliği Kürsü” leri kurulması,
13
SAĞLIK HIZMETLERININ GEÇIRDIĞI DÖNEM VE SÜREÇLER(4)
5.Sağlıkta Dönüşüm (Epidemiyolojinin önemi büyük);
a.
b.
c.

Küreselleşme, ulusal ve uluslar arası sermaye sağlıkta egemen,
Sağlık Hizmetleri, alınır satılır biçimde pazarlanmakta,
Sağlık Hizmetlerinin gelişiminde değerlendirilmesinde eskiden olduğu gibi
Epidemiyolojinin yöntemleri gereklidir.
SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMININ BİLEŞENLERİ:
1. Planlayıcı ve denetleyici SAĞLIK BAKANLIĞI (SB),
2. Herkesi tek çatı altında toplayan GENEL SAĞLIK SİGORTASI(GSS),
3. Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi,
a. Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve AİLE HEKİMLİĞİ,
b. Etkili, kademeli SEVK ZİNCİRİ,
c. İdari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri (KAMU HASTANE
BİRLİKLERİ),
4. Bilgi ve beceri ile donanmış, yüksek motivasyonla çalışan SAĞLIK İNSAN GÜCÜ,
5. Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları (ÜNİVERSİTELER),
6. Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için KALİTE VE AKREDİTASYON, HASTA
HAKLARI, ÇALIŞAN HAKLARI, HASTA MEMNUNİYETİ vb,
7. AKILLI İLAÇ ve malzeme yönetiminde kurumsal yapılanma,
14
8. Karar sürecinde etkili bilgiye erişim: SAĞLIK BİLGİ SİSTEMİ,
HALK SAĞLIĞI GELİŞİMİ










Avrupa’da ilk kez 1473’de vebaya karşı karantina uygulanmış,
Türkiye’de Kanatina İdaresi 1838’de yabancı bir şirket olarak
kurulmuş, Lozan antlaşması ile Türkiye Cumhuriyeti hükümetine
devredilmiş,
1851 yılında Karantina önlemleri konusunda uluslararası işbirliğinin
temeli Paris Tıp Kongresinde atılmış,
1907’de Paris’te uluslararası karantina hizmetlerini yürütmek üzere
“Uluslararası Halk Sağlığı Örgütü” kurulmuş,
2. Dünya Savaşı’ndan sonra, tüm ülkelerle sağlık konularında önlem ve
işbirliğini sağlamak için Dünya Sağlık Örgütü kurulmuş,
John Peter Frank’ın (1779 – 1827); yazdığı “Sağlık Polis
Hizmetleri Sistemi” adlı kitap Halk Sağlığı konusunda ilk bilimsel
yapıt,
Milton Joseph Rosenau, 1913 yılında yayınladığı “Koruyucu Tıp ve
Hijyen” adlı kitabı, Halk Sağlığının klasik yapıtı olmuş, ayrıca
mezuniyet sonrası Halk Sağlığı Fakültelerinin kurulmasına da öncülük
etmiş,
Rockefeller Fondasyonu kuruluşu;
Modern halk sağlığı görüş ve eğitiminin dünyaya yayılmasında önemli
katkı vermiş,
İngiltere, Yugoslavya ve Türkiye gibi birçok ülkede mezuniyet sonrası 15
eğitim kurumları kurulmuş ve yeniden örgütlenmiş,
SAĞLIK TANIMI


1.NEGATİF SAĞLIK TANIMI
2.POZİTİF SAĞLIK TANIM TEORİLERİ

a. İdeal bir durum olarak sağlık,

b.Fiziksel ve ruhsal uyum olarak sağlık,

c.Bir Meta-Mal olarak sağlık,

d. Kişisel güç ve yetenekler olarak sağlık,

1.NEGATİF SAĞLIK TANIMI;



Sağlık; Her hangi bir hastalığın, patalojik bir anormalliğin, fiziki
anormalliğin olmamasıdır. Kişi kendini nasıl hissederse hissetsin tıbben
belirlenebilen bir tanısı yoksa sağlıklıdır.
Disease (Hastalık): Semptom ve işaretle yerini belli eden bazı patalojik
bulgular ya da anormallikler (Objektif Hastalık Durumu),
Ilness (Hastalık): Patalojik anormalliğin sonucu olabilen ya da olmayan,
16
birey tarafından yaşanan ve hissedilen durum (Subjektif Hastalık
Durumu),
2. POZITIF SAĞLIK TANIM TEORILERI


a. İDEAL BİR DURUM OLARAK SAĞLIK
DSÖ(1946): “Yalnızca sakatlık ya da hasta olmama hali değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam
iyilik halidir”.

“2000 Yılında Herkese Sağlık” evrensel DSÖ’nün amacı, bu tanıma göre geliştirilmiştir.

b.FİZİKSEL VE RUHSAL UYUM OLARAK SAĞLIK

“Bireyin, toplumsallaştığı günlük aktivitelerini yerine getirebilmesi, rol ve görevlerdeki etkili
performansı için gerekli optimum kapasitesi”, (TALCOTT PARSONS,1972),

Bu rol ve görevi yerine getirebilenler SAĞLIKLI, getiremeyenler SAĞLIKSIZ,

c.BİR META-MAL OLARAK SAĞLIK

Sağlık, kaybedilebilen ve sağlanabilen bir mal niteliğindedir,

Satın alınabilen – Satılabilen,

Verilebilen – Alınabilen,

Kazanılabilen(doğru tanı ve tedavi yöntemleriyle) – Kaybedilebilen,

Üretilebilen – Tüketilebilen,

d. KİŞİSEL GÜÇ VE YETENEKLER OLARAK SAĞLIK

Sağlık bir yaşam tarzı,

Karşılaşılan güçlükleri kabullenebilme ve karşı koyabilme yetisi,

Fiziksel Güç; Hastalığa karşı direnme, hastalıklarla başa çıkabilme,

Sağlık; Değişen koşullara uyum sağlayabilme yeteneği,
17
SAĞLIĞI ETKILEYEN ETMENLER

1.SOSYAL YAKLAŞIM

2.TIBBİ YAKLAŞIM

3. LA LONDE’ NİN YAKLAŞIMI
18
SAĞLIĞI ETKILEYEN ETMENLER


1.SOSYAL YAKLAŞIM: Bu yaklaşımda sağlığı etkileyen faktörler, o bireyin tüm yaşamı
boyunca yakalanacağı hastalıkları ve bunların şiddetini önemli ölçüde etkiler.
Bunlar;

Sosyal Sınıf,

Meslek,

Yaşam Tarzı,

Eğitim/Öğrenim Düzeyi,




Bu yaklaşım sağlığı, sadece tıp bilimi ile ilgili bir alan olmaktan çıkarıp, POLİTİK bir alan
haline dönüştürmektedir.
2.TIBBİ YAKLAŞIM: Bu yaklaşıma göre sağlık, hastalık olmadığında ortaya çıkar ve bilimsel
bilgi çerçevesinde gelişen normlara göre ölçülebilir.
Sağlık hizmetleri ve tıbbın gelişimi ile toplumun sağlık düzeyi yükseltilebilmektedir.
Bu yaklaşıma karşı çıkan görüşler de ileri sürülmektedir. “Sağlık hizmetleri ve ve tıbbın
gelişimi ile toplumların sağlık statüsünün gelişimi arasındaki ilişkinin sanıldığı kadar
güçlü olamayabileceğini hatta, bazı tıbbi gelişmelerin insan sağlığına zararlı
olabileceğini ortaya koymuştur”.

3. LA LONDE’ NİN YAKLAŞIMI

Kalıtım,

Çevre,

Yaşam Tarzı,

Sağlık Hizmetleri,
19
HALK SAĞLIĞI İLE İLGILI TERIMLER
Halk Sağlığı= “Public Health”= “Kamu Sağlığı”
 “Halk Sağlığı; Winslow’un Tanımı(1923)

Organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda çevre sağlık
koşullarını düzelterek,
 Bireylere sağlık bilgisi vererek,
 Bulaşıcı hastalıkları önleyerek,
 Hastalıkların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayacak,
sağlık örgütleri kurarak,
 Toplumsal çalışmaları her bireyin sağlığını sürdürecek bir
yaşam düzeyini sağlayacak biçimde geliştirerek hastalıklardan
korunmayı,
 Yaşamın uzatılmasını, beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünün
artırılmasını sağlayan,
bir bilim ve sanattır.”

20
HALK SAĞLIĞI İLE İLGILI TERIMLER









Halk Sağlığı; bir bilim ve sanat (Winslow-1923)
Sağlık Örgütleri kurmak,
Çevre sağlık koşullarını düzeltmek,
Bulaşıcı hastalıkları önlemek,
Erken tanı ve koruyucu tedavi yapmak,
Toplumsal çalışmaları geliştirmek,
Bireylere sağlık bilgisi vermek, eğitmek(Sağlık
Eğitimi),
Yaşamın uzatılmasını sağlamak,
Beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünü sağlamak,
21
HALK SAĞLIĞI İLE İLGILI TERIMLER
Toplum Hekimliği (Community Medicine);
“Bir toplumu oluşturan herkesin bedence, ruhça ve
sosyal yönden tam iyilik halinde olması için kişiye,
sosyal, biyolojik ve fizik çevreye yönelik önlemlerin
tümelci bir yaklaşımla planlanması ve uygulanması
görüşüdür.”





Toplum Hekimi;
Belirli bir toplumdaki sağlık sorunlarını ortaya
çıkaran,
Bu sorunları çözümlemeleri için çeşitli dallardaki
uzmanlara yol gösteren,
Bu hizmetlerin gelişmesini gözleyen ve değerlendiren22
kişidir.
HALK SAĞLIĞI İLE İLGILI TERIMLER




Koruyucu Hekimlik ve Halk Sağlığı Arasındaki
Fark; (Similie ve Kilbourne’ya göre).
Koruyucu Hekimlik; kişinin sağlığını koruma ve geliştirmeyi
bireysel düzeyde ele almak,
Halk Sağlığı; kişinin ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeyi bir
kamu hizmeti olarak ele almak,
Halk Sağlığı; bireylerin ve toplumun sağlık
düzeyini yükseltmek, sürdürmek ve geliştirmek
için tüm toplumsal sağlık uygulamalarını
kapsayan tıbbın önemli bir dalı,
23
DEĞERLENDIRME SORULARI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Tıp Bilim Dallarını sınıflandırınız, Temel, Dahili ve Cerrahi Tıp
bilim dalarından beşinin adını yazınız ve kısaca tanımlayınız.
Halk Sağlığı kaç ana gruba ayrılır? Her bir grup için üçer bilim
dalının adını yazınız. Sağlık Yönetiminin hangi grup
kapsamında olduğunu nedenini ve önemini belirtiniz.
Miasma teorisini açıklayınız.
Jerm teorisini tanımlayınız.
Sağlık Hizmetleri uygulamalarının geçirdiği dönem ve süreçlerin
adlarını yazınız, kısaca açıklayınız.
İdeal bir durum olarak pozitif sağlığın (Dünya Sağlık Örgütü’ne
göre) tanımını yapınız.
Objektif ve Subjektif Hastalık durumu ve arasındaki farkı
belirtiniz.
Bir meta-mal olarak sağlık yaklaşımını açıklayınız.
La Londe’e göre sağlığı etkileyen etmenler nelerdir? Birkaç
24
tümceyle açıklayınız.
Halk sağlığının tanımını yapınız.
KAYNAKLAR
Güler, Ç., Akın, L(Ed.)., (2006). “Halk Sağlığı Temel Bilgiler”. Ankara:
Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
Önder, Ö. R., (2004). “Halk Sağlığı”.KPSS-SB Kamu Personeli Seçme
Sınavı Sağlık Bilimleri. 2.bs. Ankara: Selim Kitabevi.
Akdur, R., (1997). “Sağlık Hizmetleri ve Sağlık Politikaları”, Halk Sağlığı.
Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi ANTIP A.Ş. Yayınları. No:
26.
Dirican, R., (1990). “Toplum Hekimliği (Halk Sağlığı) Dersleri”. Ankara:
Hatiboğlu Yayınları. No: 57.
Fişek, N., H., (1983). “Halk Sağlığına Giriş”. H.Ü. DSÖ Hizmet Araştırma
ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını No: 2. Ankara: Çağ Matbaası.
Eren, M., Öztek, Z., (1997). “Halk Sağlığının Gelişmesi” Halk Sağlığı Temel
Bilgiler (Editör: Münevver Bertan, Çağatay Güler). Ankara: Güneş
Kitabevi.
Eren, M., Öztek, Z., (1997). “Sağlık Yönetimi”. Halk Sağlığı Temel Bilgiler
(Editör: Münevver Bertan, Çağatay Güler). Ankara: Güneş Kitabevi.
Tatar,M., (2005). “Kelimenin Karşılığı Sağlık Nedir?”.Sağlık Politikası
Gündemi Makro Bakış Dergisi, Sayı 1, s: 21-22.
25
TEŞEKKÜRLER
26