Kendimiz Yapal›m Yavuz Erol* K›z›lötesi Ifl›kla Cihaz Kontrolü Ifl›k yayan diyot (LED), optoelektronik alan›nda en çok kullan›lan devre eleman›d›r. LED’in yap›s› P-N jonksiyonlu bir yar›iletken malzemedir ve üzerinden ak›m geçti¤inde ortama ›fl›k yayar. K›saca LED’i elektrik enerjisini elektromanyetik enerjiye (›fl›¤a) dönüfltüren yar›iletken bir devre eleman› olarak düflünebiliriz. LED’lerin ortama yayd›¤› elektromanyetik dalgan›n frekans›, spektrumun görünür veya görünür olmayan ›fl›k böl- osilatör frekans›n›n 38kHz’e ayarlanmas› gerekir. IR LED’in ortama yayd›¤› k›z›lötesi ›fl›nlar al›c› devresinde bulunan IR al›c› modül taraf›ndan alg›lan›r. 3 uçlu bir eleman olan IR al›c› modül, elektronikçilerden ‘TV al›c› göz’ ad›yla da istenebilir. Bu uygulamada Telefunken firmas›n›n üretti¤i TK19 adl› al›c› göz kullan›lm›flt›r. Bunun yerine Siemens firmas›n›n üretti¤i ve TK19 ile ayn› üzerine 38kHz frekansl› k›z›lötesi sinyal ulaflt›¤›nda, al›c›n›n 3 nolu ç›k›fl ucunda lojik-0 seviyesi görülür. Al›c›ya herhangi bir k›z›lötesi sinyal ulaflmad›¤›nda ise ç›k›fl ucu lojik-1 seviyesindedir. Böylece, al›c› modülün ç›k›fl geriliminin seviyesine bak›larak vericideki butonun bas›l› olup olmad›¤› anlafl›l›r. Al›c› devresinde görülen JK türü FF röleye kumanda eder. Vericideki butona ilk bas›flta röle çeker ve normalde aç›k konumda olan röle konta¤› kapan›r. Bu durumda cihaz, 220V’luk flebegesine denk düfler. K›rm›z›, sar›, yeflil, mavi renkte ›fl›k yayan LED’ler oldu¤u gibi k›z›lötesi (IR) veya morötesi (UV) ›fl›k yayan LED’ler de mevcuttur. Günümüzde k›z›lötesi ›fl›k yayan LED’lerin çok say›da kullan›m alan› vard›r. Örne¤in, TV uzaktan kumandas›, kablosuz veri iletim sistemleri, t›bbi cihazlar, güvenlik sistemleri bunlardan baz›lar›d›r. Elektrikle çal›flan herhangi bir cihaz› IR ›fl›k yard›m›yla uzaktan kontrol etmek de önemli bir uygulama alan›d›r. Bu tür bir uzaktan kontrol sistemini gerçeklefltirmek için öncelikle k›z›lötesi ›fl›k yayan bir verici devresine ve k›z›lötesi ›fl›¤› alg›layan bir al›c› devresine ihtiyaç vard›r. Uygun tasarlanm›fl bir verici-al›c› devresi ile 5-6 metre uzaktan herhangi bir cihaz› aç›p kapatmak mümkündür. Bu mesafe ev içi uygulamalar için yeterlidir. Uzaktan kontrol sisteminin çal›flabilmesi için al›c› birimin, vericinin görüfl alan› içerisinde olmas› gerekir. Uzaktan kontrol sisteminin prensip flemas›ndan da görüldü¤ü gibi sistem 2 ayr› birimden oluflmaktad›r. 9V’luk bir pil ile çal›flan verici devresindeki butona bas›ld›¤›nda IR LED’e 38kHz frekansl› kare dalga sinyal uygulan›r. LED’den geçen ak›m darbeleri sayesinde ortama k›z›lötesi ›fl›n demeti gönderilmifl olur. Sistemin düzgün çal›flabilmesi için verici devresindeki 1k’l›k potansiyometre ile bacak ba¤lant›s›na sahip SFH506 da kullan›labilir. Farkl› firmalar›n üretti¤i al›c› gözlerden herhangi biri de bu ifl için uygundur. Al›c› modül keye ba¤lanm›fl olur ve çal›flmaya bafllar. Butona 2. bas›flta ise röle b›rak›r ve cihaz enerjisiz kal›r. Uzaktan kontrol edilen cihaz bir lamba olabilece- ¤i gibi elektrikli ›s›t›c›, radyo veya vantilatör de olabilir. Al›c› devresinin beslemesi, 12V’luk bir ac/dc adaptör ve 5V’luk bir sabit gerilim regülatörü kullan›larak kolayl›kla oluflturulabilir. *F›rat Üniv. Elek-Elektronik Müh. yerol@firat.edu.tr Kas›m 2004 95 B‹L‹M ve TEKN‹K