Türk-Rus X

RUSYA FEDERASYONU (RF)
TATARİSTAN CUMHURİYETİ
Temel Veriler (2015)
RF TATARİSTAN CUMHURİYETİ
Kazan
İdare Merkezi
(Başkenti)
27 Mayıs 1920
Kuruluş Tarihi
Cumhuriyet
Siyasi Statüsü
Rusça, Tatarca
Resmi Diller
Rüstem Minnihanov
Cumhurbaşkanı
Devlet Konseyi – Meclis
Yasama Organı
67.836 km²
Yüzölçümü
Kazan - 1.143.546
Başlıca Şehirler
Naberejnıye Çelnı (Yar Çallı) – 513.220
Nijnikamsk (Tüban Kama) – 225.399
Almetyevsk (Elmet) - 146.349
Yelabuga (Alabuga) – 70.750
3.786.358 (Federe birimler arasında nüfus açısından 8. sıradadır)
Nüfus ve Etnik Yapı
Rusya genelinde Tatar nüfusu 5 milyon 310 bin’dir.
Tatarlar
: 2.012.571 (% 53,2)
Ruslar
: 1.501.369 (% 39,7)
Çuvaşlar
: 11.625,2 (% 3,1)
Diğerleri
: 156.296 (% 4)
http://tatarstan.ru/
Resmi İnternet Sitesi
Karasal iklim görülmektedir. Ocak ayı ortalama sıcaklığı -16°C,
İklim
Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 19°C’dir.
GSBH: 2014 yılında Gayri Safi Bölgesel Hasıla %1,3 büyüyerek
Ekonomik Durum
1,63 trilyon Ruble olmuştur (Mevcut kur ile yaklaşık 27 milyar
Dolar, 2013'teki kur ortalamasına göre bölgesel hasılanın Dolar
- Gayrisafi Bölgesel
karşılığı 47,5 milyardı).
Hâsıla (GSBH-2014
Yıllık kişi başına GSBH: 12.545 ABD Doları
GSBH Artış Oranı: % 2
Başlıca Sanayi Ürünleri: Petrol ve petrol ürünleri, kamyon,
otomobil, uçak ve helikopter, gemi, optik cihazlar, ağaç işleme.
Enflasyon: % 9,7
İhracat (Türkiye’ye): 183,2 milyon ABD Doları
- Türkiye ile Ticari
İthalat (Türkiye’den): 325,4 milyon ABD Doları
İlişkileri (2014)
Dış Ticaret Hacmi: 508,6 milyon ABD Doları
Rusya Federasyonu’nun (RF) Avrupa kıtasında kalan kısmındaki Tataristan
Cumhuriyeti, başkent Moskova’nın yaklaşık 800 kilometre doğusunda, İdil Federal Bölgesi
içerisinde yer almaktadır. Tataristan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’nun ekonomik açıdan
en gelişmiş bölgelerinden biridir.
Rusya Federasyonu Tataristan Cumhuriyeti, Volga Federal Bölgesi’nde, Volga ve
Kama nehirlerinin kesiştiği yerde kurulu bir etnik cumhuriyet olup, Rusya’nın Avrupa’daki ve
Asya’daki toprakları arasında bir köprü konumundadır. Yönetim merkezi (başkenti) Kazan,
Moskova’nın yaklaşık 800 km. doğusunda yerleşiktir. İdil ve Kama nehirlerine ilave olarak
Belaya ve Vyatka nehirleri de Tataristan’dan geçmektedir. Bunların haricinde Tataristan’da
500 adet küçük nehir ve çay bulunmaktadır. Tataristan ormanlık bir bölgededir. Ormanlık
alanın büyük bir bölümünü meşe, ıhlamur ve akçaağaç oluşturmaktadır.
2
21 şehre sahip olan Tataristan’ın en önemli kentleri Kazan, Naberejniye Çelnı,
Nijnikamsk, Almetyevsk ve Alabuga’dır. Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan RF’nin
en önemli sınai, bilimsel ve kültürel merkezlerinden biri olarak görülmektedir.
EKONOMİ VE TİCARET
Tataristan Cumhuriyeti, RF’nin ekonomik açıdan en gelişmiş federe birimlerinden
biridir. Gayrısafi Bölgesel Hasıla’nın (GSBH) % 43’ünü endüstriyel üretimin oluşturduğu
Tataristan, kişi başına endüstriyel üretimde RF’deki birimler arasında ikinci sıradadır.
Tataristan ekonomisi halihazırda büyük ölçüde petrol üretimine dayalıdır. Bölgenin
petrol rezervleri 800 milyon ton düzeyinde olup yıllık ortalama 30 milyon ton civarında ham
petrol çıkarılmaktadır. Bölgenin RF ham petrol üretimi içindeki payı % 6,3 seviyesindedir.
Tataristan, ekonomik gelişmişlik bakımından Rusya’nın önde gelen bölgelerinden
birisidir. Bölge ekonomik gücünü ağırlıklı olarak petrol üretiminden almaktadır.
Tataristan’da, daha fazla üretim mümkün olmakla birlikte, yılda ortalama olarak 30 milyon
ton civarında petrol üretilmektedir. Üretilen ham petrolün tamamına yakınının Tataristan’daki
petrokimya tesislerinde işlenmesi hedeflenmektedir.
Tataristan’da petrol ve petrole bağlı ürünlerin yanı sıra bir diğer önemli endüstriyel
üretim dalı makine imalat sektörü gelişmiştir. Diğer yandan, Tataristan otomotiv sanayii
bağlamında RF’nin öndegelen merkezlerinden biri konumunda olup bölgede otomobil, ticari
araç, kamyon, tır ve traktör üretilmektedir. Otomotiv sektörü itibariyle halihazırda
Tataristan’daki en büyük aktör olan “Kamaz” şirketi, Rusya’daki toplam ağır kamyon
üretiminin yaklaşık % 60’ını karşılamaktadır.
Alabuga Özel Ekonomi Bölgesi: Tataristan’daki Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde asgari
3 milyon Avro yatırım yapılması durumunda alt yapısı (yol, elektrik, doğal gaz, su,
kanalizasyon, internet) devlet tarafından karşılanan arsalar sembolik bir bedelle yatırımcıya
satılmaktadır. Buna ek olarak, RF’de kurumlar vergisi %20 oranında iken bölgede yatırım
yapanlar için kurumlar vergisi ilk beş yıl için % 2, ikinci beş yıl %7 ve daha sonrasında
%15,5’tir. Mülkiyet vergisi (% 2,2), toprak vergisi (% 1,5) ve ulaştırma vergisi (0,3-3,8
Dolar) de alınmamaktadır.
Innopolis: Kazan’nın 40 km. batısında inşa edilmekte olan Innopoli IT alanında faaliyet
gösterecek akademik kuruluş ile firmaları biraraya getiren bir “teknoloji şehri” olarak
tasarlanmaktadır. 20 kilometrekarelik alana 60.000’i IT sektörü çalışanı olmak üzere yaklaşık
150 bin kişinin yaşayabileceği şekilde kurulması öngörülen şehrin ana planı Singapurlu RSP
Architecths firması tarafından hazırlanmaktadır. Innopolis’in “akademik ortağı” olarak da
ABD’li Carnegie Mellon Üniversitesi seçilmiştir.
Kazan Smart City:“Kazan Smart City” Kazan’a yaklaşık 10 km. doğusunda Kazan
Uluslararası Havalimanı ile şehir merkezinin ortasında, kurulması düşünülen bir finans ve
lojistik merkezi projesidir. Merkezin 360 hektarlık bir alana kurulması öngörülmektedir.
Projenin geliştirilmesini Malzeyalı AJM Planning and Urban Design Group, Straits
Consulting Engineers ve Amanah Capital Group firmalarından oluşan konsorsiyum
üstlenmiştir. İlk etapta 150-200 milyon ABD Doları tutarında bir yatırım öngörülen projenin
3
tamamlanmasına kadar toplam 2.2 milyar Dolarlık bir yatırıma ihtiyaç duyulacağı
kaydedilmektedir.
ÜLKEMİZLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLER
Tataristan ile ticaret hacmimiz 2014 itibariyle 508 milyon ABD Doları seviyesindedir
(ihracatımız 325 milyon ABD Doları, ithalatımız 183 milyon ABD Doları).
Tataristan ile iktisadi ilişkilerin ana unsurunu 1990’lı yıllardan itibaren müteahhitlik
alanındaki faaliyetler teşkil etmiştir. Bu kapsamda başta başkent Kazan olmak üzere
Tataristan’daki temsil niteliğini haiz binaların pek çoğu inşaat şirketlerimiz tarafından
yapılmış ya da restore edilmiştir.
2000’li yılların ikinci yarısından itibaren müteahhitlik alanında nispi bir yavaşlama
gözlenirlen, Tataristan’daki Türk yatırımlarında kaydadeğer bir artış gözlenmiştir. Son beş yıl
içerisinde bilhassa Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde yoğunlaşan yatırımlar ile ülkemiz
Tataristan’daki en büyük yabancı yatırımcı konumuna erişmiştir. Halihazırda Tataristan’da
Türk yatırımlarının toplam miktarı 1.5 milyarı aşmıştır. Bu Cumhuriyet’te yabancı
yatırımların yaklaşık 4’te birine tekabül etmektedir.
TATARİSTAN’DA GEZİLEBİLECEK YERLER
KAZAN KREMLİNİ
Muhtelif mimari gelenekleri bir araya getiren Kazan Kremlin’nde İdil-Bulgar, Altın Orda,
ortaçağ Tatar, İtalyan ve Rus, ayrıca çağdaş Tatar ve Sovyet/Rus mimari stillerinin örnekleri
görülebilir. 2000 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınmıştır.
1990’lı yılların sonunda ve 2000’li yılların başında Kremlin sınırları içinde bir kısmı
müteahhitlik şirketlerimiz tarafından gerçekleştirilen büyük inşaat ve restorasyon işleri
yapılmıştır (Kul-Şerif Camii inşası, Blagoveşenskiy Kilisesinin restorasyonu, Puşkin avlusu,
surların onarımı, ayrıca Cumhurbaşkanlığı ve diğer idari binaların yenilenmesi). Kremlin
içerisinde Ermitaj Merkezi, Milli Kültür Galerisi, II. Dünya Savaşı Müzesi, Tataristan
Devletçiliği Müzeleri bulunmaktadır. Tataristan Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve Birinci
Cumhurbaşkanı’nın Ofisi, ayrıca Mercani Tarih Enstitüsü de Kremlin’dedir.
4
Kul Şerif Camii
XVI. yüzyıl Orta İdil Bölgesinin din eğitimi ve bilim merkezi olan Kazan Kremlini’ndeki
efsanevi cami 1552 yılında Kazan’ı ele geçiren Korkunç İvan’ın ordusu tarafından
yakılmıştır. Camiye adını veren Kul Şerif, kuşatma sırasında Kazan’ı savunan Tatar
birliklerini komuta eden din adamıdır.
1990’lı yıllarda Tataristan vatandaşları tarihi caminin yeniden inşaı için girişimlerde
bulunmuş ve 1995 yılında Tataristan Cumhurbaşkanı Şeymiyev, Kul Şerif Camii’nin yeniden
inşası ve Balgoveşenskiy Kilisesi’nin restore edilmesiyle ilgili kararnameyi imzalamıştır. 24
Haziran 2005 yılında Kul Şerif Camii resmi olarak ibadete açılmıştır.
Blagoveşenskiy Kilisesi
Blagoveşenskiy Kilisesi – Kazan Kremlini’ndeki en eski mimari yapı olup, Korkunç İvan
zamanında yapılmıştır. 1552’de ahşap olarak inşa edilmiş, 1562 yılında taş binaya
dönüştürülmüştür. 1552-1918 yıllları arasında Blagoveşenskiy Kilisesi Kazan Hristiyanlığının
merkezi olmuştur.
Pskovsk mimari ekolüne ait bina defalarca tadil edilmiş ve ilk görünümünü kaybetmiştir.
1920’de kapatılan kilise, Sovyetler Birliği döneminde bir süre arşiv olarak hizmet vermiştir.
1995 yılında Kazan Kremlini Tarihi-Mimari Müzesi yönetimine teslim edilen Kilise restore
edilerek, 21 Temmuz 2005 tarihinde bugünkü haliyle ibadete açılmıştır.
5
Kazan (İdil Boyu) Federal Üniversitesi
1804 yılında Çar I. Aleksandr tarafından kurulan Kazan Federal Üniversitesi (KFÜ)
Rusya’nın öndegelen üniversitelerindendir. Halihazırda Rusya sınırları içerisindeki en eski
ikinci üniversitedir. KFÜ tarihte iz bırakmış bilimsel ekollerin merkezi olmuştur. Matematikçi
N.İ.LOBAÇEVSKİY, (‘neolikid geometrisinin’ kurucusu); N.G.ÇEBOTAREV (Kazan Cebir
Okulunun Kurucusu); fizikçi – Y.K.ZAVOYSKİY (elektron paromıknatıs rezonansını
keşfetmiştir); Uzay bilimci – İ.A.LİTTROV, İ.M.SİMONOV (Kazan Uzay Ekolünün
kurucusu); Kimyacılar – K.K.KLAUS, N.N.ZİNİN, A.M.BUTLEROV (Kazan kimya
ekolünün kurucusu); V.V.MARKOVNİKOV,Y.A.ARBUZOV ve B.A.ARBUZOV bunlardan
bazılarıdır. V.İ.LENİN ve yazar L.N.TOLSTOY KFÜ’nün meşhur öğrencileri arasında yer
alırlar.
Kazanskaya Ratuşa (Belediye Binası)
1854 yılında inşa edilen Kazan Belediye binası 2005 yılının Ağustos ayında restore edilmiştir.
Binanın yüzölçümü 7 bin metre kare’dir. Bina kubbe kısmı dahil dört kattan oluşmaktadır.
Ratuşa binasında Kazan Belediye Başkanlığına birimlerin yanısıra, 8 merasimler salonu, (en
büyüğü Sütunlu Salon), 2 çok amaçlı salonu, protokol odası, kubbe katı salonu
bulunmaktadır.
Daha önce Dvoryanskoye Sobraniye’nin (Asilzade Cemiyeti) kurumuna ait olan bina
restorasyondan önceki dönemde 150 yıl boyunca Subaylar Evi olarak kullanılmıştır.
Günümüzde Ratuşa binası resmi törenler, uluslararası toplantılar, sosyal ve kültürel
etkinlikleri düzenlenmektedir.
6
Tarihi Bulvar Şehri
Kazan’nın yaklaşık 180 km güney doğusunda yer alan tarihi Bulgar şehri önemli bir
tarihi arkeoloji alanıdır. UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alan Tarihi Bulgar Şehrinde
Tarihi Bulgar Devletinin kalıntıları bulunmaktadır.
Kazan’ın 30 km Kuzey Doğusunda yer alan Şviyazk adasında kurulu kale, manastır
diğer yapılar Tataristan’ın önemli tarihi yapılar arasındadır. Kazan’a 25 km mesafesindeki
Raifa Manastırı da diğer görülmeye değer bir yerdir. Tatarların atası olarak kabul ettikleri
Volga (İdil) Bulgar Devleti'nin İslamiyet’i kabul edişinin yıldönümü vesilesiyle tarihi Bulgar
şehrinde iki yıl Haziran ayında törenler düzenlenmektedir.
7