10. SINIF 3.ÜNITE BÖLÜM:3 CANLILARDA ENERJI FOTOSENTEZ VE SOLUNUM Yeşil yapraklı bitkilerin havadan karbondioksit, topraktan su alarak ışık enerjisi ve klorofil sayesinde besin maddeleri ve oksijen üretmelerine fotosentez denir. Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek için gereken enerjiyi depo ettikleri besin maddelerini oksijen varlığında parçalayarak elde ederler, buna solunum denir. SINDIRIM Büyük moleküllü besinlerin küçük moleküllere parçalanmasına sindirim denir. Büyük organik maddelerin fiziksel olarak parçalanmasına mekanik sindirim denir. Mekanik sindirim ağızda dişler yardımıyla, mide ve ince bağırsakta kaslar yardımıyla gerçekleşir. Organik maddelerin enzimler yardımıyla yapı taşlarına parçalanmasına kimyasal sindirim denir. Kimyasal sindirim ağız, mide ve ince bağırsakta gerçekleşir. KARBONHIDRATLARIN SINDIRIMI Nişasta çok sayıda glikozdan oluşmuş bir karbonhidrat polimeridir. Nişasta sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakta sona erer. Midede nişasta sindirimi olmaz. PROTEINLERIN SINDIRIMI Proteinler 20 çeşit aminoasitin farklı şekillerde bir araya gelmesiyle oluşan polimer besin maddeleridir. Bu aminoasitler peptit bağları ile bağlıdır. Protein sindirimi midede başlar, ince bağırsakta sona erer. Midede pepsin enzimleri tarafından proteinler polipeptitlere parçalanır. Oluşan polipeptit on iki parmak bağırsağından geçerken pankreastan gelen tripsin ve kimotripsin enzimleri sayesinde dipeptit ve aminoasite parçalanır. Oluşan dipeptit molekülleri ince bağırsakta erepsin enzimiyle aminoasitlere parçalanır. • • • • Proteinler hormonların yapısını oluşturur. Hücrenin iç ve dış yapısında kullanılır. Antikorların yapısını oluşturur. Dokuların onarımı ve yenilenmesini sağlar. YAĞLARIN SINDIRIMI Yağlar, yağ asidi ve gliserol adı verilen yapı taşlarının birleşmesi ile oluşmuş polimerlerdir. Yağların sindirimi ince bağırsakta başlar ve ince bağırsakta sonlanır. Yağlar, karaciğerden gelen safra salgısı ve pankreastan gelen lipaz enzimi ile yağ asidi ve gliserine parçalanır. Dengeli, yeterli ve düzenli beslenmek önemlidir. Vücudun ihtiyacı kadar kalori alınmalı, fazlası kiloya dönüşmemesi için spor yapılmalıdır. Ayrıca her vücudun enerji ihtiyacı yaş, cinsiyet, beyin ve bedensel işlevler, çevre ve iklim koşullarından dolayı farklılık gösterir.