Ex-ante ve Ex-post Öngörümleme

ÖNGÖRÜMLEME
(Forecasting)
ÖNGÖRÜMLEME
•
•
•
Tek denklemli regresyon modeli ile öngörümleme
– Öngörümleme nedir?
– Öngörümleme tarihi gelişimi
– Öngörümleme biçimleri nelerdir?
– Koşulsuz Öngörümleme
– Sıra korelasyonlu hatalarla öngörümleme
– Koşullu öngörümleme
– Öngörümleme yöntemine bağlı hatalar
– Modelin değerlendirilmesi
– Yapılan öngörünün anlamlılık testi
Çok değişkenli model ile öngörümleme
Uygulama
Öngörümleme nedir…?
• Öngörümleme; geleceğe ait olayların (veya
faaliyetlerin) olasılıkları hakkında geçmiş ve cari
bilgiye dayanan bir nicel (kantitatif) tahmin
setidir.
• Bir tahmin; şu andaki ve geçmişteki bilgilere
dayanarak gelecekteki olayların olma olasılığı
hakkında yapılan nicel bir değerlendirmedir.
…Öngörümleme nedir…?
•İstatistikte “tahmin”, “kestirim” ve “öngörü” kavramları
birbirlerine yakın anlamlar içermesine rağmen bu üç
terim birbirlerinden tamamen farklı anlamlar ifade
etmektedir.
•Tahmin bir kitlenin parametresi hakkında elde edilen
istatistiğin aldığı değerdir.
•Kestirim
bir rasgele değişkenin seçtiğimiz modele
göre parametrelerinin yerine konulması ile elde edilen
(rasgele değişkenin almasını beklediğimiz) değerdir.
…Öngörümleme nedir…?
• Öngörü,
rasgele
bir
değişkenin
gelecekteki
değerlerinin kestirilmesidir.
•Geleceğe yönelik strateji, planlar ve hedefler yapılan
öngörülerle
belirlenir.
Öngörüler
nicel
tekniklerle
olabileceği gibi nitel tekniklerle de yapılabilmektedir.
•Nicel öngörüler; ekonometri ve öngörü bilgisi, nitel
öngörüler ise; öngörü yapacak bireyin alan üzerinde
çok bilgili ve uzman olmasını gerektirir.
…Öngörümleme nedir…?
•Tek denklemli regresyon modellerinin kurulmasındaki
başlıca amaç tahminleme yapmaktır.
•Bir
tahmin;
şu
andaki
ve
geçmişteki
bilgilere
dayanarak gelecekteki olayların olma olasılığı hakkında
yapılan nicel bir değerlendirmedir. Bu bilgi tek
denklemli, eşanlı yada zaman serisi modelleri gibi
modellerle somutlaştırılır.
…Öngörümleme nedir…?
•Daha önceki dönemlere ait bilgilerden yararlanarak
hesapladığımız modellerden anlamlar çıkararak,
gelecek
olaylar
hakkında
öngörümlemede
bulunulur.
•Öngörümlemeler sıklıkla kamu düzeni ve özel
politikalar için yol gösterici olarak kullanılır.
•Öngörümlemeler bir modelin oluşturulmasında
ana hatları belirlemeleri bakımından da yararlıdır.
…Öngörümleme nedir?
Ekonometrik modellere göre geleceğin tahmini bir
çok bakımdan önemlidir :
Ekonometrik
modellerin
parametrelerinin
hesaplanmasında isabetli bir yol izlenip izlenmediğini
belirlemek için tahminden yararlanılmaktadır. İktisat
politikasının yapımında geleceğe ait tahminler büyük
rol
oynar.
Geleceğin
ekonometrik
modeller
çerçevesinde tahmini, ekonometri disiplininin kendi
kendini düzeltmesi, modelin geliştirilebilmesi için
yararlıdır, zorunludur.
Öngörümlemenin tarihi gelişimi
•Pek çok öngörümleme tekniği aslında 19. yy’ dan
bu yana sağlanan gelişmelerle elde edilmiştir.
•Bilgisayarlardaki gelişmeler, buna paralel olarak
yazılımlardaki çeşitlilik daha uygun öngörümleme
tekniklerinin
geliştirilmesini
sağlamış
bu
da
öngörümlemeye verilen önemin daha da artmasına
neden olmuştur.
Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
•
Ekonomik tahmin iki biçimde sınıflandırılabilir :
1. Nedensel Öngörü/ Ekonometrik Modeller
2. Zaman Serisi Modelleri
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
 Nedensel Öngörü / Ekonometrik Modeller
Ekonometrik modele ait parametre tahminlerinin elde
edilmesi ile birlikte model, bağımsız değişkenlerin verilen
değerlerine bağlı olarak bağımlı değişken hakkında
öngörülerde bulunmak için kullanılabilir.
 Zaman Serisi Modelleri
Zaman serileri zaman trendi, mevsimlik etken, devresel
hareket ve hata teriminden oluşmuş olarak nitelendirilebilir.
Zaman serilerini bu elemanlarına ayırmada ve böylece serinin
davranışını öngörmede kullanılabilecek çok sayıda yöntem
bulunmaktadır. Bu yöntemler temel olarak geçmişin geleceğe
rehber olacağını varsaymaktadır. En bilinen yöntem BoxJenkins analizidir.
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
• Geleceğin tahmini çoğunlukla zaman serilerine
yapılan tahminler olarak kabul edilir ve öyle
anlaşılır.
• Ancak kesit verilerine dayalı modellerle de
tahmin yapılabileceği unutulmamalıdır. Buna
göre tahmin kavramının tanımını verecek
olursak:
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
•Tahmin, diğer değişkenlerin değerleri, değişme
biçimleri ve değişme biçimleri hakkındaki bilgilere
dayanarak bazı değişkenlerin değerleri hakkında
sayısal bilgi bulabilmektir.
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
Ex-ante ve Ex-post Öngörümleme:
• Ex-post öngörümleme
İçsel değişkenlerle dışsal açıklayıcı değişkenlerin
her ikisine ait gözlemler, öngörümleme süresince
kesinlik gösterir. Ex-post öngörümleme mevcut
verilerle kontrol edilebilir ve öngörümleme
modelinin
gösterir.
değerlendirilmesi
için
bize
yol
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
Ex-ante öngörümleme
Tahminleme sürecinin dışında bağımlı değişkene
ait değerler kesin olarak bilinen ya da bilinmeyen
açıklayıcı
hesaplanır.
değişkenler
kullanılarak
tahmini
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
…Öngörümleme biçimleri nelerdir?
• Nokta ve Aralık Öngörümlemesi
Nokta öngörümlemesi
Her bir tahmin dönemi için tek bir sayı şeklinde
hesaplanırken
Aralık öngörümlemesi bir aralık gösterir ve
verilerin aralık boyunca uzanacağı düşünülür.
…Öngörümleme biçimleri nelerdir…?
Koşullu ve Koşulsuz Öngörümleme
• Koşulsuz öngörümleme
Öngörümleme yapılan eşitlikteki tüm açıklayıcı
değişkenlerin
değerleri
kesin
olarak
bilinmektedir.
• Koşullu öngörümleme
Öngörümleme yapılan eşitlikteki bir yada daha
fazla
açıklayıcı
değişkenin
değeri
bilinmemektedir.
…Öngörümleme biçimleri nelerdir?
Her
hangi
bir
öngörümleme
her
öngörümlemedir.
ex-post
zaman
(gerçekleşen)
koşulsuz
bir
Fakat aynı zamanda
ex-ante (tasarlanan)
öngörümleme
de
koşulsuz
öngörümleme
olabilmektedir.