Ders Notu

İLETKEN (CONDUCTOR) NEDİR?
Fizikte elektrik enerjisi ve ısı enerjisi geçiren cisimlere iletkenler denir. İletkenler
başlıca katı, sıvı ve gaz halinde olabilirler. Bir maddenin elektrik akımını iletebilmesi için son
yörüngesindeki serbest elektron sayısı 4 ten az olmalıdır. Buna göre tüm metaller iyi bir
iletkendir.
İçerisinde iyon olan her sıvı iletken özellik gösterir, buna göre insan vücudu da iyi bir
iletkendir.
Saf su yalıtkan, içme suyu iletkendir. İletkenliğin derecesi elektrik akımına gösterilen
direnç (direnç=resistor= bir nesnenin elektrik akımına karşı dayanma özelliği) belirler. Direnci 0
(sıfır) olan iletkenlere süper iletken denir. Süper iletkenlik pratikte sıcaklığın belirli bir seviyeye
düşürülmesi ile mümkündür. Dolayısıyla süper iletkenlik, maddenin düşük sıcaklıklarda
direncinin sıfıra düşürülmesi ile elde edilir.
Yalıtkan malzemelerin son yörüngesinde 8 elektron bulunur. Cam, kauçuk, yağ,
pamuk örnek gösterilebilir. Son yörüngesinde 4 elektrona sahip elementlere yarı iletken
elementler denilir. Bunların elektriksel açıdan davranışları belirli bir eşik değerine kadar
yalıtkan sonrasında ise iletken özellik gösterirler. Diyot, transistör ve bunun gibi devre
elemanları bu tür malzemelerden yapılır.
Altın, gümüş ve bakır en iyi iletkenlerdir. Bakır ucuz olduğundan elektrik iletiminde
kullanılır.
Malzeme
Direnci (Ohm)
Gümüş
15,9
Bakır
17,1
Altın
22,1
Alüminyum
26,5
Çinko
52,8
Demir
96,1
Tablo: Bazı malzemelerin elektrik akımına gösterdikleri direnç değerleri
Statik Elektrik ve Oluşumu
Doğada görülen tüm eşyalar atomlardan oluşur. Atomlar elektron
(-) , nötron (yüksüz) ve proton (+) parçacıklarından oluşur. Atomlarda
proton ve elektron sayıları genelde eşittir. Bu eşitlikten dolayı atomlar
yüksüz sayılır. Fakat 2 atom birbirine sürtündüğünde aralarında elektron
geçişi olur. Bu durumda atomlardan biri elektron fazlalığına sahip olurken
diğerinde elektron azalır. Elektron fazlalığı olan atom negatif yüklü, elektron
azlığı olan atom ise pozitif yüklü olur. Bu şekilde oluşan yük farklılığına
statik elektrik denir. Doğada şimşek, yıldırım buna örnek verilebilir. Statik
elektrik neme, malzemeye, yüzeyin pürüzlüğüne, sıcaklığa ve gerilme gibi
başka özelliklere de bağlıdır.
İnsanların statik elektrik yüklenmesi yürüme
esnasındaki sürtünmelerden, araçlara inip binmesinden,
çalıştıkları masadan, giymiş-çıkarmış oldukları elbiselerden
olabilir. Sürtünme ile elektriklenmeye triboelektrik denir.
Aşağıdaki tabloda insanların hareketleri esnasında oluşan
bazı statik elektrik miktarları ve bunları oluşturan
unsurlar verilmiştir.
Statik Elektriği Oluşturan Faktörler
Ortam nem değeri
%10-%20 Nem
%65-%90 Nem
Vinylex kaplı ortamda çalışırken
6000 V
600 V
Plastik klasör taşıma
7000 V
150 V
Vinylex kaplı ortamda yürümek
12000 V
250 V
Halı üzerinde yürümek
35000 V
1500 V
Artar
Pozitif Yük
Hava
İnsan Teni
Deri
Cam
Saçımız
Naylon
Yün
Kürk
İpek
Kağıt
Pamuk
Artar
0 (Yüksüz)
Negatif yük
Çelik
Ağaç
Akrilik
Sert Lastik
Nikel, Bakır
Altın, Platin
Polyester
PVC
Silikon
Teflon
Tablo: Triboelektrik Listesi (Üstte bulunan elemanlardan biri ile alttaki
elemanlardan biri sürtüldüğünde üstteki pozitif, alttaki eleman ise negatif duruma
geçmektedir. )
Statik Elektriğin Zararları
İnsanların almış oldukları statik elektrik hem sağlıklarına, hem de kullanmış
oldukları elektronik cihazlara zarar vermektedir. Statik elektrik plastik, levha, kağıt , karton
gibi yalıtkan malzemelerde çalışan bir çok endüstrinin sorunudur.
Statik elektriğin dezavantajlarından biri de yüzeylerin tozlanmasına neden
olmasıdır. Elektrostatik itme veya çekme nedeni ile malzeme ya makineye yada birbirine
yapışır. Elektrostatiklenme nedeni ile toz veya diğer parçacıklar malzemeye yapışır. Buda
çok ciddi kalite sorunlarına yol açar. Toz kaplı donanım birimlerinin ısı transferi güç
olmakta ve cihazlar ısınmaktadır. Ayrıca nemle birleşen toz parçacıkları iletken bir yapı
gösterebilir. Bunun önüne geçmek için antistatik temizleme spreyleri kullanılmalıdır.
Bayanlarda statik elektrik özellikle akne (yüz, omuzlar, sırt ve göğüsteki yağ bezleriyle ilgili
bir deri hastalığı), seboreik (aşırı yağlanma ve yağ bezi sayısının en çok bulunduğu
alanlardaki iltihaplanma) dermatit gibi deri hastalıklarına neden olduğu tespit edilmiştir.
BİLGİSAYAR KULLANIMI VE
SAĞLIK
BİLGİSAYAR KULLANIMINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
BİLGİSAYAR HER YERDE!
• Ödev yapmaktan grafik
çizmeye, uçak
kullanmaktan süt
sağmaya, tıptan ticarete,
işte, okulda, evde her
yerde kullandığımız
bilgisayarların bize
sunduğu yararları
saymakla bitiremeyiz.
BİLGİSAYAR VE SAĞLIK
• Bilgisayarların, bilinçsizce ve
uzun süre kullanıldığı zaman
sağlık sorunlarına neden
olabildiği de bir gerçek.
• Bu sağlık sorunları
kimilerinde ellerde,
bileklerde, kollarda,
omuzlarda, boyunda ve
sırtta ağrı, tutulma veya
kasılmayla kendini
gösterirken, kimilerinde
halsizlik, isteksizlik ve
görme bozuklukları olarak
ortaya çıkabiliyor.
BİLGİSAYAR BAŞINDA İKEN..
• Birçok kişi bilgisayar başında
iken, nasıl oturduğunu çoktan
unutmuş, sırt öne eğilmiş, eller
klavye ya da fare üstünde, gözleri
ekrana kilitlenmiş vaziyette
zamanın ne kadar hızlı
geçtiğinden habersizdir.
• Ancak bilgisayar başından
kalktıklarında; gözlerinde yanma,
boyun kaslarında ağrı ve
sertleşme, elde uyuşukluk,
yorgunluk gibi şikâyetlerden söz
etmeye başlarlar.
PEKİ NE YAPMALIYIZ?
• Yanlış bilgisayar kullanımından kaynaklanan
sağlık sorunlarından etkilenmek
istemiyorsanız, bilgisayar kullanırken dikkat
etmeniz gereken bazı kurallar var..
BİLGİSAYAR SATIN ALIRKEN…
• Bilgisayar satın alırken
işlemcisinin, bellek
kapasitesinin veya çoklu
ortam özelliklerinin
yanında bilgisayar
monitörünün ne kadar
radyasyon yaydığı, klavye
ve faresinin ergonomik
olup olmadığı gibi
konulara da dikkat edin.
ORTAMI HAVALANDIRIN
• Bilgisayarın
bulunduğu
mekânın havasının
mutlaka belli
aralıklarla
nemlendirilmesini
sağlayın.
ÇALIŞMA ORTAMINI DÜZENLEYİN
• İşyerinde, okulda veya evde
bulunan bilgisayarı ortaklaşa
kullanırken her
oturduğunuzda çalışma
ortamını ihtiyaçlarınıza göre
ayarlayın.
MASANIZI DÜZENLEYİN
• Sık kullandığınız
kâğıtları, kitapları
veya diğer araç
gereçleri kolayca
uzanabileceğiniz
mesafelerde tutun.
TEMİZLİĞE DİKKAT!
• Ortamın ve ekranın
tozunun ıslak bezle
sık sık alınması
ekrandaki
görüntünün
netleşmesini sağlar.
AYARLANABİLİR SANDALYE KULLANIN
• Çalışma sandalyesi satın alırken
yükseklik ile sırtlığının ayarlanabilir olup
olmadığına dikkat edin.
• Sandalyenin yanlarda kolları
dinlendirebilecek yerlerinin olması ve
sırtlığının dik olması çalışma sırasında
sizi rahat ettirir.
• Sandalyeye oturduğunuz zaman
başınızın dik, sırtınız destekli, kollarınız
rahat, gözleriniz ekranın tam karşısında
olsun.
• Ekrana olan uzaklığınızın 50-70 cm
arasında olmasına özen gösterin.
UYGUN MASA SEÇİMİ
• Yüksek masalar çalışmak
için uygun değildir. Oturulan
masanın yüksek olmaması,
omuzların yüksekte
kalmaması gerekir. Omuzlar
ne aşağı inmeli ne de yukarı
çıkmalıdır.
IŞIK YANSIMALARINDAN KORUNUN
• Oda aydınlatması için
gündüzleri gün ışığı kullanın.
Akşamları ise lambanın ışık
şiddetinin normalden yarı
yarıya daha az olmasını
sağlayarak ışık yansımalarını
aza indirmeye çalışın.
Monitörünüzü yan tarafı
pencereye bakacak biçimde
yerleştirerek pencereden
gelen ışık yansımalarından
korunun.
UZUN SÜRE HAREKETSİZ KALMAYIN
• Uzun süre hareketsiz oturmak
rahatsızlık ve kas yorulmasına
yol açabileceği için, çalışırken
küçük molalar verilip esneme
egzersizleri yapılmalıdır.
Bilgisayarda uzun süre
çalışacaksanız en azından
saatte bir, mümkünse daha da
sık olarak kısa molalar verin.
EKRANA BAKARKEN..
• Gözlerinizi kırpmayı unutmayın. Aslında
göz kırpmak düşünmeksizin,
kendiliğinden yaptığımız bir eylemdir.
• Ancak insanlar normal şartlarda
bilgisayar kullanırken daha az göz kırpar.
Bu durum gözler için zararlıdır. Göz
kırpmak, gözlerinizi doğal olarak koruyup
nemlendirir ve göz kuruluğunun
önlenmesine yardımcı olur.
• Her 20 dakikada bir önünüzdeki ekrana
bakmaktan vazgeçip yaklaşık 5-6 metre
uzaklıktaki bir nesneye bakarak göz
kaslarınızın gevşemesini sağlayın.
PEKİ YA DİZÜSTÜ BİLGİSAYARLAR?
• Dizüstü bilgisayarları masa başına
oturmadan uzun süreli kullanmayın.
• Yatak gibi rahat mekânlarda dizüstü
bilgisayarla çalışırken, ister istemez
öne doğru eğiliriz ya da bilgisayarı
kucağımıza alırız. Bu tür uzun süreli
kullanımlar duruş bozukluğu, omuz,
boyun ve bel kaslarının zorlanması
ile şiddetli ağrılar duyulmasına
neden olabilir. Bu riski azaltmak için,
dizlerinizin üstüne koyduğunuz
bilgisayarın ekranını yükseltmek için
bacaklarınızın üzerine mutlaka bir
destek (kalın bir kitap gibi) koyun.
İDEAL ÇALIŞMA ORTAMI










Ekranın üst kenarı göz hizasında;
Ekran kol boyu mesafede (40-80cm)
Koltuk arkalığı iyi bir bel desteği sağlar
Koltuk arkalığı ve oturağın yüksekliği ile yatıklığı kullanıcı
tarafından kolayca ayarlanabilir
Klavye yüksekliği, kol ile ön kolun gevşek ve yere paralel
durmasına imkan sağlar
Bilekler düzgün
Eğer gerekiyorsa, yumuşak yüzeyli ve hareketli bir bilek desteği
Bacaklar yere paralel
Çalışma yüzeyinin altında bacaklar için geniş alan
Ayaklar tamamen yere veya bir ayaklığa basıyor
Birçok yöntemin kaynağı doğadır. İster yapay sinir ağları, karınca
kolonisi sistemi, genetik algoritmalar, bilgilerin modellenmesi çeşitleri,
problem çözme teknikleri, isterse de doğal dil işleme ve tanıma problemleri,
sonuç olarak bunlar temelini gerçek yaşamdan almaktadır.
O halde bilgisayar kaynağını doğadan aldığına göre:
Bilgisayar; Bilgileri işleyen ve işlenmiş olan bilgileri yorumlayabilen
elektronik bir makinedir. Şeklinde tanımlayabiliriz.
Bilgisayar Çeşitleri
1.
2.
3.
4.
5.
Ana bilgisayar: Çok hızlı işlem gücü ve dev bellek güçleri olan bilgisayarlardır.
Çok sayıda bilginin güvenle işlenmesi gerektiği durumlarda kullanılır.
Mini bilgisayar: Yüksek işlemci hızlarına, yüksek RAM ve geniş sabit disk
kapasitelerine sahip bilgisayarlardır. Okullarda, şirketlerde, fabrikalarda
bulunabilir ve kendisine bağlı istemci bilgisayarlara hizmet verir.
Ağ (Network) bilgisayarlar: Bellek güçleri, disk kapasiteleri ve işlem güçleri
sınırlı bilgisayarlardır. İntranette iş yürütmek için kullanılır ve güçlü
bir sunucuya bağlıdır. (İntranet: Kapalı ortamlarda birbiriyle iletişim içerisinde
bulunan bilgisayar bağlantı şekline denir.)
Kişisel bilgisayar: Evlerde ve iş yerlerinde tek kişi tarafından kullanılan
bilgisayarlardır.
Dizüstü bilgisayar: Bünyelerinde bulundurdukları pilleri sayesinde elektriksiz
birkaç saat kullanılabileceği gibi doğrudan elektrik kaynağı ile de kullanılabilen
bilgisayarlardır. Gelişen teknolojiyle netbook ve tablet bilgisayar da
yaygınlaşmaya başlamıştır.
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
1: Monitör
1: Monitör
Monitör Çeşitleri
a- CRT MONİTÖRLER
En eski monitör tipidir, çok yer kaplar, enerji tasarrufu yok denecek kadar
azdır. İçerisinde bulunan üç ayrı ışın tabancasından çıkan ışınlar renk hüzmesinde
süzülerek alüminyum kaplı fosforik yapıya çarpar ve renk olur, bu şekilde görüntü
oluşur.
1: Monitör
b- LCD MONİTÖRLER
Enerji tasarrufu sağlar, kullanım kolaylığı sağlar. Likit kristal yapı barındırır.
Floresan lambadan çıkan ışınlar bu likit kristalden geçer renk plazmasından süzülür ve
pixel'e renk verir, bu şekilde görüntü oluşur. LCD ekranlarda üretim aşamasında ölü
pixel’ler meydana gelir, bu ölü pixel’ler gözle görülmez ancak ölü pixel sayısı arttığında
görüntü bozukluğu şeklinde fark edilebilir.
1: Monitör
c- PLAZMA MONİTÖRLER
2 Cam arasında düzgün dağılmış XENON ve NEON gazlarının ışığı
yansıtmasıyla çalışan monitörlerdir. Plazma monitörler günlük kullanım için
üretilmiş cihazlar değillerdir. Pahalıdırlar.
1: Monitör
d- LED Monitörler
Çalışma mantığı LCD ile aynıdır. Tek farkı aydınlatma ışığı olarak florasan
yerine LED ışık (IŞIK YAYAN İYOT) kullanılmasıdır.
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
2: Klavye
2: Klavye
KLAVYE ÇEŞİTLERİ
2: Klavye
BAĞLANTI ŞEKLİNE GÖRE KLAVYE ÇEŞİTLERİ
• AT klavyeler
• PS/2 klavyeler
• USB klavyeler
İLETİŞİM ŞEKLİNE GÖRE
•
•
•
•
Kablolu
Infrared
Radio Frekansı
Bluetooth
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
3: Fare
3: Fare
BAĞLANTI ŞEKLİNE GÖRE FARE ÇEŞİTLERİ
• Seri fareler
• PS/2 fareler
• USB fareler
İLETİŞİM ŞEKLİNE GÖRE
•
•
•
•
•
Optik Fareler (Toplu fareler)
Kablolu
Infrared
Radio Frekansı
Bluetooth
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
4: Kasa
4: Kasa
KASA ÇEŞİTLERİ
Kasa, metal aksam ve 220 Volt şebeke gerilimini sistemin çalışabilmesi için
gerekli olan 5 Volt ve 12 Volt doğru gerilim değerine dönüştüren güç kaynağı bölümünden
oluşmaktadır. Çeşitleri:
1. Slim Line (İnce Kasa) : 286 bilgisayarlar ile çıktı ve monitör kasanın üzerine konur. İnce
olması iyi ama yeterli genişleme imkanı yoktu ve iç havalandırma açısından uygun değildi.
2. Desktop (kalın kasa) : 386 bilgisayarlar ile çıktı monitör üzerine konulurdu. Geniş hava
dolaşımı iyiydi ama çok yüksekti, monitör üzerine konulunca ergonomik olmuyordu.
3.
- mini tower (küçük kasa)
- midi tower (orta boy kasa)
- Big tower (büyük boy kasa)
4. ATX Kasa : Pentium II’lerle birlikte çıktı. Bu kasalarda güç kaynağı teknolojisi farklıdır.
4: Kasa
Bir kasada hangi özellikler olmalı?
* Hava akışı için mümkün olduğunca iç hacmi geniş olmalı
* Sıcak yaz günlerinde hava akışı için önden içeriye üfleyen ve arkadan sıcak
havayı atan egzort fanı olmalı ( Fan yoksa bile takılabilir olmalı )
* Kasanın sağlamlığı için malzeme kalitesi yüksek olmalı (0.8mm japon
çeliği)
* Kasa üzerinde sık kullanılabilecek ses çıkışları/usb/e-sata çıkışları
bulunmalı.
* Kasa içi kablo toplama delikleri ve mümkünse aparatları da olmalı.
* Tozlanmayı önlemek için kasa fan ızgaralarında filtre olmalı mümkünse.
* Kasanın ayakları sağlam olmalı titreşimi engellemek için.
4: Kasa
1- Slim Kasa
2. Desktop (kalın kasa)
3.
- mini tower (küçük kasa)
- midi tower (orta boy kasa)
- Big tower (büyük boy kasa)
4. ATX Kasa
4: Kasa – Power Supply (Güç Kaynağı)
4: Kasa – Power Supply (Güç Kaynağı)
PowerSupply İle İlgili Bazı Terimler
• SCP ( Short Circiut Protection )Kısa Devre koruması; sistem bileşenlerinde
olağan dışı bir durum yani kısa devre oluştuğunda diğer aygıtların zarar
görmesini engeller.
• UVP (Under Voltaje Protection )Düşük Voltaj Koruması; özellikle akım
dalgalanmasında sistem bileşenlerinizin korunmasına yardımcı olur.
• OVP ( Over Voltaj Protection )Yüksek Voltaj Koruması
• OCP ( Over Voltage Protection )Aşırı akım koruması
• OPP ( Over Power Protection )Aşırı güç korumasıdır.
• OTP ( Over Temperature Protection )Aşırı sıcaklık koruması; tehlike
anında sistem kapanacaktır. Olası bir yangın riskini engelleyecektir.
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
5: Anakart
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
6: İşlemci
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
7: RAM (Random Access Memory= Geçici Bellek)
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
8: Ekran Kartı
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR
9: HDD (Hard Disk=Sabit Disk)
Hızları : Rpm (Repeat per minute =
Dakikadaki devir sayısı) ölçü birimi
ile belirlenir.
Örnek:
5400 Rpm, 7200 RPM, 10000 Rpm,
15000 Rpm gibi.
Büyüklük birimleri:
2.5’’ (Dizüstü için)
3.5’’ (Masaüstü için)
9: HDD (Hard Disk=Sabit Disk)
Sabit disk nedir?
Bilgisayarlarda bilgi depolamamıza yarayan, Ram'den farklı olarak elektrik kesilse bile
bilgilerin saklandığı, farklı hızlarda ve farklı boyutlarda bulunan manyetik bir ortamda
verilerinizin saklanabilmesini sağlayan, bilgisayarların hafıza türlerinden birisidir. Sabit
disk piyasada Hard Disk veya HDD olarakta bilinmektedir. İlk sabit disk 1950'li yıllarda
keşfedilmişti ve disk plakalarının çapı 50 cm‘di ve boyları çok büyüktü, teknolojinin
gelişmesiyle birlikte sabit disklerinde hızları ve kapasiteleri artarken boyutları gitgide
küçülüyordu.
Sabit disk türleri nelerdir?
1- PATA(IDE)
2- SATA(Serial ATA)
3- SCSI(Small Computer System Interface)
4- SSD (Solid state disk)
Sabit disk'in bileşenleri nelerdir?
1- Disk Plakaları(Platters)
2- Okuma/Yazma Kafası
3- Silindir(Cylinder)
4- Sektör
5- İz(Track)
6- Kümeler(Cluster)
9: HDD (Hard Disk=Sabit Disk)
Sabit diskler karşılaştırılırken hangi özelliklerine bakılır?
1- Disk Dönüş Hızı
2- Tampon Bellek Boyutu(Cache)
3- Konumlanma Süresi(Seek Time)
4- Kapasite
Sabit diskin performansı nasıl ölçülür?
Veri Akış Hızı: Saniye başına CPU’ya gönderilen byte miktarıdır. Güncel disklerde bu değer 5
ile 80MB arasında değişmektedir.
Tepki Süresi: Çağrılan bir dosyanın tek byte’ının işlemciye ulaşma süresidir. Genellikle 10 ile 20
milisaniye arasında değişir.
En iyi sabit disk üreticileri?
Mekanik harddisk üreticileridir:
1- Maxtor
2- Seagate
4- Samsung
5- Western Digital
SSD harddisk üreticileridir:
1- OCZ
4- Intel
7- Corsair
10- Team
2- Mach Xtreme
5- Hi-Level
8- Memoright
11- Transcend
3- Lenovo
3- Kingston
6- Crucial
9- SanDisk
12- Verbatim
Bilgisayarda Ölçü Birimleri
a. Kapasite Birimleri : Klavye üzerinde bulunan karakterlerin ikilik sayı
sistemine göre bir karşılığı vardır. Örneğin klavyeden A harfine basıldığında
bilgisayara 01000001 şeklinde sinyal gönderilir. Klavyeden herhangi bir tuşa
basıldığında 8 karakterden oluşmuş bir bilgi bilgisayara girilir. Buradaki 8 karakter 0
ve 1 sayısından oluşmuş bir kümedir. Burada bulunan 0 veya 1’lerden herhangi
birine “bit” adı verilir.
Bilgisayara giriş veya çıkış yapılan bilgiler belli bir yer kaplar ve bunlar belli
büyüklüğe sahiplerdir. Örneğin bir disk ne kadar veri alır, sabit diskin büyüklüğü
nasıl hesaplanır, bunları aşağıdaki birimler ile hesaplayabilirsiniz. Buna göre
kullanılan birimler:
8 Bit
1024 Byte
1024 Kb
1024 Mb
1024 Gb
1024 TB
1024 PB
1024 EB
1024 ZB
1024 YB
= 1 Byte
= 1 Kilo Byte (Kb)
= 1 Mega Byte (Mb)
= 1 Giga Byte (Gb)
= 1 Tera Byte (Tb)
= 1Petabyte (PB)
= 1 Eksabyte (EB)
= 1 Zettabyte (ZB)
= 1 Yottabyte (YB)
= 1 Brontobyte (BB)
b. Hız Birimleri: Bilgisayarda hız ölçü birimini, bilgisayarın 1 saniyede yapmış
olduğu işlem sayısı ile bağlantılıdır. Hız ölçü birimi Hertz (Hz) olarak ifade edilir.
Birimler küçükten büyüğe doğru :
Hertz → Kilo Hertz → Mega Hertz → Giga Hertz olarak sıralayabiliriz.
c. Büyüklük Birimleri: Büyüklük ölçü birimi inch olarak ifade edilir. Genellikle
monitör veya disket için kullanılan büyüklük ölçü birimi şu şekilde gösterilir:
1 inch = 1“
Inch değerinin cm olarak karşılığı 2,54 cm’dir.
Örneğin 17" lik bir monitörün köşeden köşeye olan uzaklığı 17x2,54 = 43,18 cm’dir.
Bilgisayarın Yapısı
Bilgisayar yapı olarak yazılım ve donanım olmak üzere ikiye ayrılır. Yazılım
olmadan donanımı, donanım olmadan da yazılım düşünülemez.
A. Donanım : Bilgisayarda gözle görülen ve elle tutulabilen tüm parçalara
donanım adı verilir. Donanım yapı olarak 3’e ayırmak mümkündür. Bunlar :
1- Giriş Üniteleri
2- İşlem Üniteleri
3- Çıkış Üniteleri
(Bilgisayara
bilgileri (Giriş üniteleri ile bilgisayara (Bilgisayarın
içerisinde
ulaştırmak için için girilen
bilgilerin
işlenip, işlenmiş
olan verilerin
kullanmış olduğumuz yönlendirildiği elemanlardır)
iletildiği elemanlardır)
elemanlardır)
Örnek Klavye
Fare
Tarayıcı
Kamera-Webcam
Modem
Anakart
Kasa+Powersupply
CPU
Bellek (RAM)
Disket Sürücüsü
Sabit Disk
CD Sürücüsü
Monitör
Yazıcı
Hoparlör
B. Yazılım : Bilgisayarda bulunan parçaların kontrolünü, yapacakları işleri ve
kodlarını bir araya getiren sistemler bütününe denir. Yazılımı kendi içerisinde üçe
ayrılır.
B1. Programlama Dilleri: Yazılımları gerçekleştirmek için programlama dilleri
programcının amaçlarını yerine getirmek amacıyla tasarlanırlar. Her programlama
dilinin kendine ait komutları vardır. Örnek programlama Dilleri: Turbo C, C++, C#,
Delphi, Visual C gibi.
B2. İşletim Sistemi : Veriler işlenip bizlerin anlayabileceği bir dil yapısına
getirilmesi ve bilgisayarı kullanılabilir hale gelmesini sağlayan programlara
ihtiyacımız olacaktır. Günümüzde bu tür programlar elde etmek pek zor olmasa
gerek. Bunlar genel olarak işletim sistemi olarak adlandırılırlar. O halde işletim
sistemi: Bilgisayarı kullanılabilir hale gelmesini sağlayan programlar
bütününe denir. Örnek: Win95, Win98, Win2000, WinXP, Vista, Win7, Win8,
Win10, Linux, Unix, Pardus gibi.
B3. Paket Programlar (Uygulama Yazılımları): İhtiyaç doğrultusunda
programlama dilleri ile hazırlanan, belli işlemleri yerine getiren programlardır.
Muhasebe programları
İşletim Sistemi Nedir?
• Bilgisayarı kullanılabilir hale
gelmesini sağlayan programlar
bütününe denir.
İşletim Sisteminin Görevleri
• Merkezi işlem birimini ayrı işlere yönlendirmek
ve yönetmek.
• Ana belleği yönetmek.
• Harici kayıt cihazlarını yönetmek.
• Giriş/çıkışları kontrol etmek.
• Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü
sağlamak.
• Dosya yönetimini sağlamak.
İşletim Sistemi
• İşletim sistemi özetle
bilgisayardaki tüm
donanımların, yazılımların
ve dosyaların yönetimini
sağlayan en temel
yazılımdır.
İşletim Sistemi Olmazsa..
• İşletim sistemi yüklü
olmadan bilgisayar,
tablet veya
telefonumuzu
kullanamayız.
İşletim Sistemi Nerelerde Kullanılır?
• İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep
telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda
hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir.
Popüler İşletim Sistemleri
• Şimdi masaüstü/dizüstü bilgisayar, tablet ve akıllı telefonlarda
en yaygın kullanılan işletim sistemlerini inceleyelim.
Masaüstü İşletim Sistemleri
• Günümüz kişisel
bilgisayarında çoğunlukla
Windows, MacOS veya
Linux işletim sistemleri
kullanılır.
Windows İşletim Sistemi
Microsoft
tarafından piyasaya
sürülmüş olup en
çok kullanılan
işletim sistemidir.
Windows XP, 7 ve 8
halen kullanılmakta
olan sürümleridir.
MacOS İşletim Sistemi
Apple şirketine ait
işletim sistemidir.
Linux İşletim Sistemi
Linux ücretsiz ve
açık kaynak kodlu
bir işletim
sistemidir.
Mobil İşletim Sistemleri
• Cep telefonu ve
tabletlerde ise Android,
iOS ve Windows işletim
sistemleri yaygın olarak
kullanılır.
Android İşletim Sistemi
• Bugün birçok
tablet, akıllı telefon
ve hatta kol
saatlerinde
kullanılan Google’a
ait işletim
sistemidir.
iOS İşletim Sistemi
• Apple’ın kendi ürettiği
tablet ve telefonlar
için çıkardığı işletim
sistemidir.
Windows İşletim Sistemi
• Microsoft’un akıllı
telefonlar ve tabletler için
ürettiği işletim sistemidir.
İşletim Sistemi Nasıl Yüklenir?
• Üreticiden sağlanan veya
satın alınan CD/DVD veya
USB disk kullanılarak
işletim sistemi
bilgisayarlara kurulabilir.
• Kurulacak bilgisayarın
donanımları işletim
sistemini desteklemelidir.
Hangi İşletim Sistemi?
• İşletim sistemi seçerken
bilgisayarın teknik
özellikleri, yükleyeceğimiz
yazılımlar, fiyat, kullanım
kolaylığı gibi etmenlere
dikkat etmeliyiz.
• Çok eski bir bilgisayara yeni
bir işletim sistemi, ya da
yeni bir bilgisayara eski bir
işletim sistemi yüklersek
bilgisayarımızdan
alacağımız verim düşebilir.
BİLGİ GÜVENLİĞİ
BİLGİYE ULAŞMAK ÇOK KOLAY!
• Teknolojinin sürekli gelişmesi,
bilgi ve iletişim teknolojisi
araçlarının hızla yayılmasıyla
çağımızda bilgiye ulaşmak
oldukça kolay hale gelmiştir.
• Evde, parkta, okulda,
yolculukta.. Artık dilediğimiz
an istediğimiz bilgiye rahatça
ulaşabiliyoruz.
BİLGİ GİZLİLİĞİ VE GÜVENLİĞİ
• Bilgiye ulaşmak kolay. Fakat
kişilerin, şirketlerin,
kuruluşların ulaşılmasını
istemediği bilgileri de vardır.
• İşte bu noktada bilginin
gizliliği ve güvenliğinin önemi
ortaya çıkıyor.
BİLGİNİN GİZLİLİĞİ
• Günlük tutuyor musunuz?
• Günlüğünüze
yazdıklarınızı herkesin
okumasın ister misiniz?
• Günlüğünüz içerisindeki
yazıların gizli kalmasını
nasıl sağlıyorsunuz?
KİŞİSEL BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ
• Günlüğümüzde olduğu
gibi bilgisayarımızda da
özel bilgilerimiz olabilir.
• Örneğin fotoğraflarımızı,
videolarımızı herkesle
paylaşmak
istemeyebiliriz.
KİŞİSEL BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ
• Bilgisayarımıza şifre (parola)
koyarak çevremizdeki
kişilerin bilgilerimize
ulaşmasını kolaylıkla
engelleyebiliriz.
• Peki bilgilerimizi internet
üzerindeki milyonlarca
kişiden nasıl koruyacağız?
BİLGİSAYAR VE BİLGİ GÜVENLİĞİ
• Bilgisayarımızı ve
bilgilerimizi nasıl
koruyacağımızı
öğrenmeden önce
gelin önce
düşmanlarımızı
tanıyalım.
ZARARLI YAZILIMLAR
• Kötü niyetli bilgisayar
kullanıcıları tarafından
bilgisayarımıza,
sistemimize ve
bilgilerimize zarar
vermek, onları ele
geçirmek amacıyla
hazırlanmış yazılımlardır.
ZARARLI YAZILIM TÜRLERİ
• Bilgiler çok değerli..
• Bu yüzden peşinde birçok düşman bulunuyor.
Bunlardan en meşhurlarına göz atalım:
VİRÜSLER
CASUS YAZILIMLAR
REKLAM YAZILIMLARI
SOLUCANLAR
TRUVA ATILARI
VİRÜSLER
• Bilgisayarımıza girip dosya ve
programlarımıza zarar verir.
• Virüsler bilgisayarınızda
bilgileri bozabilir hatta silebilir.
• Bilgisayar virüsü pek çok
zararlı yazılımdan çok daha
tehlikelidir çünkü doğrudan
dosyalarınıza zarar verirler.
TRUVA ATI (TROJAN)
• Truva atı bir virüs değildir.
Gerçek bir uygulama gibi
gözüken zararlı bir program
türüdür.
• Truva atı bilgisayarınıza
güvenlik açığı oluşturur ki bu da
zararlı programların, kişilerin
sisteminize girmesi için bir yol
açar.
SOLUCAN (WORM)
• Yerel sürücüde ya da ağda
kendini tekrar tekrar
kopyalayan bir programdır. Tek
amacı sürekli kendini
kopyalamaktır.
• Herhangi bir dosya ya da
veriye zarar vermez ancak
sürekli kopyalama yaparak
sistemi meşgul eder ve
bilgisayar hızını etkiler.
REKLAM YAZILIMI (ADWARE)
• Herhangi bir program çalışırken
reklam açan yazılımdır. Adware
internette gezerken otomatik
olarak bilgisayarınıza inebilir ve
tarayıcı pencereleri ile
görüntülenebilir.
CASUS YAZILIM (SPYWARE)
• Kullanıcının izniyle
veya izni dışında
bilgisayara yüklenen ve
kullanıcı ya da
bilgisayar hakkında
bilgi toplayıp bunları
uzaktaki bir kullanıcıya
gönderen bir program
türüdür.
ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA
• Bilgisayarınıza güçlü bir
güvenlik yazılımı yükleyin. Bu
güvenlik yazılımının güncel ve
çalışıyor olduğundan emin
olun.
• Bilmediğiniz programları
bilgisayarınıza yüklemeyin,
çalıştırmayın.
• Kimden geldiğini bilmediğiniz
e-postaları açmayın.
ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA
• Kullandığınız işletim sistemine
ait güncelleştirmeleri ihmal
etmeyin.
• Ödül, hediye vs. kazandığınızı
belirten reklamlara aldanmayın,
tıklamayın.
• Güvenmediğiniz bir bilgisayara
USB bellek, hafıza kartı vs.
takmayın.
ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA
• Bilgilerinizin düzenli
olarak yedeğini alın.
• Belirli aralıklarla
bilgisayarınızı kötü
amaçlı yazılımlara
karşı tarattırın.
• Bilmediğiniz,
güvenmediğiniz
internet sitelerine
girmeyin.
GÜVENLİK YAZILIMLARI
• Kötü amaçlı yazılımlara karşı bilgisayarımızın
güvenliğini sağlayan yazılımlardır. En çok
kullanılan güvenlik yazılımı türleri şunlardır:
ANTİVİRÜS
GÜVENLİK DUVARI
ANTİVİRÜS
• Antivirüs yazılımı bilgisayarımıza virüs, truva atı,
solucan gibi kötü amaçlı yazılımların girmesini
engeller. Ayrıca bu yazılımları tespit edip
temizleyebilir.
• Antivirüs yazılımının tüm kötü yazılımları
tanıyabilmesi için sürekli güncelleştirilmesi gerekir.
GÜVENLİK DUVARI (FIREWALL)
• Güvenlik duvarı
yazılımı internet
veya ağ üzerinden
bilgisayarımıza
erişimi denetler,
yetkisiz kişilerin
bilgilerimize
ulaşmasını engeller.
İŞLETİM SİSTEMİ ve TEMEL KULLANIM İLKELERİ
Bilgisayar kullanabilmek için öğrenilmesi gereken ilk önemli şey
klavyedir. Klavye kullanımını iyi bir şekilde bilmeyen birinin iyi bir bilgisayar
kullanıcısı olması da beklenemez.
Klavyede Bulunan Tuşların Kullanımı
Fonksiyon Tuşları: Bu tuşlar klavyenin en üstünde bulunur ve F1 den başlayıp F12 ye
kadar olan tuşlardır. Genellikle kullanılan programa göre farklı işlemler gerçekleştirirler. Yalnız F1
tuşu genellikle bütün programlarda yardım almak için kullanılan tuştur.
ESC Tuşu: Genellikle yapılan işlemi iptal etmek veya açık olan menüyü kapatmak için
kullanılır.
TAB Tuşu: Yazı yazarken paragrafı başı yaparken veya sekme yaparken kullanılan tuştur.
CAPSLOCK Tuşu: Klavyenin en sağında en üstte bulunan göstergelerden ortadaki ışık
yanıyorsa bu CAPSLOCK tuşunun aktif çalıştığını gösterir ve harflere bastığınızda büyük harfle
yazı yazmamızı sağlar. Eğer ışıklı gösterge yanmıyorsa normal küçük harflerle yazı yazmamızı
sağlar. Işıklı göstergeyi yakıp söndürmek için CAPSLOCK Tuşu kullanılır.
SHIFT Tuşu: SHIFT Tuşu üç farklı yöntem için kullanılır.
1- CAPSLOCK göstergesi yanmıyorsa SHIFT tuşuna basılı tutarak harflere bastığımızda
büyük harfle yazı yazmamızı sağlar.
2- CAPSLOCK göstergesi yanıyorsa SHIFT tuşuna basılı tutarak harflere bastığımızda
küçük harfle yazı yazmamızı sağlar.
3- Bazı tuşların üzerinde birden fazla karakter vardır. Bu karakterlerden üst sol tarafta
bulunan karakterin yazılması için SHIFT tuşuna basılı tutarak o karakterin yazılması sağlanabilir.
Örneğin: SHIFT ile beraber 3 rakamını bir kez tuşlayıp eliniz SHIFT tuşundan çekerseniz
herhangi bir işlem yapmaz. Yalnız hemen ardın a harfini tuşlarsanız â karakteri ortaya çıkar. Bunu
aynı zamanda diğer inceltebileceğiniz harflere de uygulayabilirsiniz.
CTRL Tuşu: Bu tuşun kendi başına herhangi bir işlevi yoktur sadece başka tuşlarla
kullanıldığında bir işlevi vardır.
ALT Tuşu: Bu tuşta kendi başına kullanılmaz. Yalnız başka tuşlarla kullanıldığında
farklı fonksiyonları yerine getirir.
Boşluk Çubuğu: Klavyede bulunan en uzun tuştur. Genellikle karakterler arasında
boşluk vermek için kullanılır.
AltGr Tuşu : Üzerinde birden fazla karakter bulunduran tuşlardan alt sağ tarafta
bulunan karakterin yazılmasını sağlar. Örneğin, AltGR tuşuna basılı tutarak Q
harfine basarsanız Internet’te kullanılan @ işareti çıkar. Yalnız CAPSLOCK
göstergesi yanıyorsa bu işaret çıkmaz.
ENTER Tuşu: Herhangi bir programı çalıştırmak veya üst satırdan alt satıra geçiş
yapmak için enter tuşu kullanılır.
BACKSPACE Tuşu: Bu tuşun görevi imleci sola doğru taşır ve sol tarafta varsa
karakter bunları da siler
Yön Tuşları: Bu tuşların görevi, aşağı-yukarı-sağa-sola doğru imlecin hareketini
sağlar.
Home Tuşu: İmleci bulunduğu yerden satır basına taşır.
End Tuşu: İmleci bulunduğu yerden satır sonuna taşır.
PageUp Tuşu: İmleci bulunduğu noktadan itibaren 10-15 satır yukarı taşır.
PageDown Tuşu: İmleci bulunduğu noktadan itibaren 10-15 satır aşağı taşır.
Insert Tuşu: Araya karakter yazılmasını sağlar.
Del Tuşu: Bilgisayarımızda dosya, program veya karakter sileceğimiz zaman
kullandığımız tuştur.
NUMLOCK Tuşu: Klavyenin sağında bulunan rakamların kullanımı için numlock
tuşunun hemen üzerinde bulunan gösterge yanıyorsa orada bulunan rakamları
kullanabiliriz.
Pause/Break Tuşu: Genellikle ara vermek için kullanılır. Genellikle oyunlarda
kullanışlıdır.
Print Screen Tuşu: Ekrandaki görüntüyü geçici belleğe alarak istenilen programa
yapıştırmamızı sağlar. Örneğin ekranda var olan görünümü print screen tuşuna basarak
hafızaya alır ardından da resim programını açarak oraya yapıştırır ve üzerinde değişiklik
yapabiliriz.
Genel Klavye Kısayolları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
CTRL+C (Kopyala)
CTRL+X (Kes)
CTRL+V (Yapıştır)
CTRL+Z (Geri al)
CTRL+Y (Yinele)
ÜSTKRKT+DELETE (Seçili öğeyi Geri Dönüşüm Kutusu'na göndermeden kalıcı
olarak sil)
Bir öğeyi sürüklerken - CTRL (Seçili öğeyi kopyala)
Bir öğeyi sürüklerken CTRL+ÜSTKRKT (Seçili öğe için bir kısayol oluştur)
F2 tuşu (Seçili öğeyi yeniden adlandır)
CTRL+A (Tümünü seç)
F3 tuşu (Dosya veya klasör ara)
•
•
•
•
•
•
CTRL+SAĞ OK (Ekleme noktasını sonraki sözcüğün başına taşı)
CTRL+SOL OK (Ekleme noktasını önceki sözcüğün başına taşı)
CTRL+AŞAĞI OK (Ekleme noktasını sonraki paragrafın başına taşı)
CTRL+YUKARI OK (Ekleme noktasını önceki paragrafın başına taşı)
CTRL+ÜSTKRKT ile ok tuşlarından biri (Bir metin bloğunu vurgula)
ÜSTKRKT ile ok tuşlarından biri (Bir pencerede veya masaüstünde birden fazla
öğeyi seç veya belgede metni seç)
• ALT+ENTER (Seçili öğenin özelliklerini görüntüle)
• ALT+F4 (Etkin öğeyi kapat veya etkin programdan çık)
• ALT+ARA ÇUBUĞU (Etkin pencerenin kısayol menüsünü aç)
• CTRL+F4 (Birden çok belgeyi aynı anda açmanıza olanak tanıyan
programlarda, etkin belgeyi kapat)
• ALT+SEKME (Açık öğeler arasında geçiş yap)
• ALT+ESC (Öğeler arasında açıldıkları sırayla gezin)
• F6 tuşu (Bir pencerede veya masaüstünde ekran öğeleri arasında gezin)
• F4 tuşu (Bilgisayarım veya Windows Gezgini'nde Adres çubuğunu görüntüle)
• ÜSTKRKT+F10 (Seçili öğenin kısayol menüsünü görüntüle)
• ALT+ARA ÇUBUĞU (Etkin pencerenin Sistem menüsünü görüntüle)
• CTRL+ESC (Başlat menüsünü görüntüle)
•
•
•
•
ALT+Menü isminin altı çizili harfi (Karşılık gelen menüyü görüntüle)
F10 tuşu (Etkin programda menü çubuğunu etkinleştir)
CTRL+ÜSTKRKT+ESC (Görev Yöneticisi'ni aç)
CD-ROM sürücüsüne CD-ROM taktığınızda ÜSTKRKT (CD-ROM'un
otomatik olarak yürütülmesini önler)
Microsoft Natural Keyboard Kısayolları
•Windows Logo tuşu
(Başlat menüsünü göster veya gizle)
•Windows Logo tuşu+BREAK
(Sistem Özellikleri iletişim kutusunu görüntüle)
•Windows Logo tuşu+D
(Masaüstünü göster)
•Windows Logo tuşu+M
(Tüm pencereleri küçült)
•Windows Logo tuşu+ÜSTKRKT+M
(Küçültülmüş pencereleri önceki boyuta getir)
•Windows Logo tuşu+E
(Bilgisayarım'ı aç)
•Windows Logo tuşu+F
(Bir dosya veya klasör ara)
•CTRL+Windows Logo tuşu+F
(Bilgisayar ara)
•Windows Logo tuşu+F1
(Windows Yardımı'nı görüntüle)
•Windows Logo tuşu+ L
(Klavyeyi kilitle)
•Windows Logo tuşu+R
(Çalıştır iletişim kutusunu aç)
•Windows Logo tuşu+U
(Hizmet Programı Yöneticisi'ni aç)
Microsoft Internet Explorer Gezintisi
•CTRL+B
(Sık Kullanılanları Düzenle iletişim kutusunu aç)
•CTRL+E
(Arama çubuğunu aç)
•CTRL+F
(Bul yardımcı programını başlat)
•CTRL+H
(Geçmiş çubuğunu aç)
•CTRL+I
(Sık Kullanılanlar çubuğunu aç)
•CTRL+L
(Aç iletişim kutusunu aç)
•CTRL+N
(Aynı Web adresiyle tarayıcının başka bir örneğini başlat)
•CTRL+O
(Aç iletişim kutusunu aç, CTRL+L kısayoluyla aynı)
•CTRL+P
(Yazdır iletişim kutusunu aç)
•CTRL+R
(Geçerli Web sayfasını güncelleştir)
•CTRL+W
(Geçerli pencereyi kapat)
İNTERNET VE KULLANIM
KURALLARI
Internet Tarayıcıları = Browser (En çok kullanılanlar)
Internet Tarayıcıları = Browser (Pek bilinmeyenler)
Internet Nedir?
Dünyadaki bilgisayar kullanıcıları arasındaki iletişimini sağlayan bilgisayar ağıdır.
Günlük Hayatımızda Büyük Bir Yer Tutan Internet’in
Kısa Tarihçesi
Farklı mekânlardaki bilgisayarlar arasında iletişim fikri, ilk olarak 1960'lı yıllarda
A.B.D. Savunma Bakanlığı'nda oluşmuştur. Bu iletişim fikri, önce NASA
içerisinde ortaya çıkmış olup, daha sonra da NASA'ya mal satan firmalar ile NASA
arasında gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda da firmalar ile alt kuruluşları ve mal
satın aldıkları işletmeler sisteme dahil olmuşlardır.
Farklı sistemler arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla, 2 Eylül 1969 yılında
oluşturulan network, ARPA (U.S. Advanced Research Projects Agency) adını
almıştır. 1970'lere gelindiğinde araştırmacılar, yeni ARPANET tekniklerini iletişim
protokollerine uyarlayarak tek bir network iletişimine başlamışlardır. Bu protokol
NCP yerine kullanılmaya başlanan TCP/IP'dir. Bunun sonucunda, Unix işletim
sistemi kullanan birçok üniversitede TCP/IP desteklenmeye başlanmış ve
1980'lerin başında farklı TCP/IP protokollerini birleştirmek amacıyla INTERNET
geliştirilmiştir.
İNTERNET KULLANIMI
• Hiç farkında olmadan bir suç
işleyebileceğinizi, bir suça ortak
olabileceğinizi hatta
dolandırılabileceğinizi biliyor
musunuz?
• İnterneti kullanırken kendimizi
ve sevdiklerimizi güvende
tutmak için dikkat etmemiz
gereken bazı noktalar var.
KİŞİSEL BİLGİLERİNİZİ PAYLAŞMAYIN
• İnternet üzerinde görüştüğünüz
kişilerle, üye olduğunuz
sitelerde, forumlarda ve sosyal
ağlarda size ait ad, soyad, TC
kimlik numarası, adres, telefon
gibi bilgileri paylaşmayın.
• Güvendiğiniz kişilerle dahi özel
bilgilerinizi paylaşmayın,
unutmayın karşınızdaki kişi
zannettiğiniz kişi olmayabilir!
• Hiçbir siteye gereğinden fazla
bilgi vermeyin.
İYİ VE NAZİK BİR KULLANICI OLUN
• Türkçemizi en güzel şekilde kullanın.
Kısaltmalar kullanmayın.
• Şaka amaçlı dahi olsa tehdit edici,
kötü ve kaba sözler kullanmayın.
• İnternet özgürlüğünüzü kullanırken
başkalarını rahatsız etmeyin.
• Tümü büyük harften oluşan mesajlar
kullanmayın, bu internet ortamında
BAĞIRMAK anlamına gelir.
TANIMADIĞINIZ KİŞİLERLE
GÖRÜŞMEYİN
• Tanımadığınız kişiler sosyal
ağlarda size arkadaşlık teklifi
gönderebilir, bu teklifleri kabul
etmeyin.
• Unutmayın karşınızdaki kişi sizin
yaşınızdaymış gibi davranabilir,
bunu asla bilemezsiniz.
• Bu kişilere eviniz, aileniz,
okulunuz, maddi durumunuz gibi
bilgiler vermekten kaçının.
Fotoğraf ve vidyo göndermeyin.
ÖDÜL VE HEDİYELERE ALDANMAYIN
• İnternette gezinirken reklam
veya bilgi çalmak amaçlı
«tebrikler, ödül kazandınız,
ödülünüzü almak için
tıklayın» gibi aldatıcı resim
ve yazılara tıklamayın.
• Bu sitelere asla cep telefonu,
adres gibi bilgiler vermeyin,
hiç farkında olmadan ücretli
servislere üye olmuş
olabilirsiniz!
AİLENİZDEN YARDIM ALIN
• İnternette ailenizle birlikte
gezinin, ailenizin zamanı yoksa
ziyaret ettiğiniz siteleri not
olarak daha sonra onların
görüşünü alın.
• Ailenize sormadan internetten
hiçbir şey satın almayın, kredi
kartı bilgisi vermeyin.
• İnternet üzerinden sizi rahatsız
eden kişileri çekinmeden
ailenize bildirin.
ŞİFRENİZİ PAYLAŞMAYIN
• İnternet üzerindeki hesaplarına
ait kullanıcı adı ve şifreyi kimseyle
paylaşmayın, hiçbir yere
yazmayın ve kimseye
göndermeyin.
• Unutmayın, hesabınızı ele geçiren
bir kişi sizin adınıza suç işleyebilir,
suçu o işler ama sorumlusu siz
olursunuz!
• Güçlü bir şifre oluşturarak
hesaplarınızı koruyun.
GÜÇLÜ ŞIFRE
OLUŞTURMA
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri
• Şifrelerinizde kişisel bilgilerinize yer
vermeyin. Örneğin, adınız, doğum tarihiniz
veya kimlik numaranız.
• ali1999, 32423526655, 1986 gibi
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri
• Şifrenizde ardışık sayılar, harfler
kullanmayın. Örneğin, 123456, 1234, abcd
gibi.
• Tahmin edilmesi kolay yan yana bulunan
tuşları kullanmayın. Örneğin, qwerty, asdf
gibi.
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri
• Şifreniz en az 7 basamaklı olsun.
• Mümkün olduğunda aşağıdaki
karakterlerden içersin.
• Büyük/küçük harf (A,a…Z,z)
• Rakam (0-9)
• Noktalama (.,; gibi)
• Özel karakter (-!+ gibi)
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri
• Sadece rakamlardan oluşan 6 haneli bir
şifre 3 dakikada çözülebilirken,
• Rakamlar, küçük/büyük harfler, işaret ve
sembollerin de olduğu 9 haneli bir şifre
44.530 yılda ancak çözülebiliyor.
• Seçim sizin…
qwerty
denizli20
29101986
123456
abcdef
A58+t*y2G
TELİF HAKKI
TELİF HAKKI NEDİR?
• Herhangi bir bilgi veya düşünce
ürününün kullanılması ve yayılması
ile ilgili hakların, yasalarla belirli
kişilere verilmesidir.
• Kısaca, orijinal bir yapıtın, eserin
kopyalanmasına veya kullanılmasına
izin vermeme hakkıdır.
TELİF HAKKI İHLALİ
• Bir sanatçının müzik parçasını, klibini,
film eserini, bir yazarın kitabını veya
bir firmanın yazılımını bu kişilerin izni
olmadan ne kullanabilir ne de
kopyalayabilirsiniz.
• Bu eserler, sahibinin izin verdiği, yasal
dağıtımını yapan mağaza ya da
internet sitelerinde satın alınarak
kullanılmalıdır.
• Aksi bir yönteme başvurulursa telif
hakkı ihlali gerçekleşmiş, yani suç
işlenmiş olur.
İNTERNET VE TELİF HAKKI İHLALİ
• İnternet üzerinden bilginin çok hızlı ve denetimsiz bir
şekilde yayılması telif hakkı ihlal suçlarının artmasına
neden olmuştur.
• Müzik albümleri, yazılımlar, oyunlar, filmler kitaplar
daha birçok eser daha yayınlandığı ilk saatlerde
internet üzerinde paylaşılmakta ve birçok kullanıcı hiç
farkında olmadan bu suça ortak olmaktadır.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bu kişiler
hakkında 2-4 yıl hapis, 50-100 milyar ağır para cezası
istenebilmektedir.
SUÇA ORTAK OLMAYIN
• Her şeyden öte bu eserleri yasal
olmayan yollardan elde etmek,
eser sahiplerinin hakkını yemek
anlamına gelir. Çünkü korsan yolla
elde ettiğiniz bir eserin sahibine
hiçbir maddi geliri yoktur. Hatta
zararı vardır.
• Eser sahibi, emeğinin karşılığını
alamadığını gördüğünde artık yeni
eserler ortaya koymak için çaba
sarf etmeyecek ve isteği
kırılacaktır.
BİLİŞİM SUÇLARI
BİLİŞİM SUÇU NEDİR?
• Bilişim suçu en basit tanımıyla
bilişim sistemlerine karşı işlenen
suçlardır.
• Bir bilişim sistemine hukuka aykırı
olarak girmek, orada kalmaya
devam etmek, bilişim sisteminden
izinsiz veri kopyalamak, sistemi
erişilmez kılmak ve çalışmaz hale
getirmek bilişim suçlarını
oluşturmaktadır.
SIK KARŞILAŞILAN BİLİŞİM SUÇLARI
• Ülkemizde en sık karşılaşılan bilişim
suçlarının başında banka ve kredi kartı
bilgisini hukuka aykırı olarak ele
geçirerek, haksız kazanç elde etme
eylemlerini gösterebiliriz.
• Banka ve kredi kartları, ATM cihazlarında,
bazı işyerlerinde ve online alış-veriş
sitelerinde kopyalanabilmektedir. Kart
bilgisi kopyalanarak bağlı bulunan
hesaptan alışveriş yoluyla para
çekilmektedir.
SIK KARŞILAŞILAN BİLİŞİM SUÇLARI
• Web sitelerini "hack"lemek,
virüs, truva atı ve kötü amaçlı
yazılım hazırlamak ve yaymak,
başkalarına ait kullanıcı adı,
şifre, parola gibi kişiye özel
bilgileri ele geçirmek ve
kullanmak da bilişim suçlarını
oluşturmaktadır.
Internet Ortamında Sık Karşılaşılan Terimler
•
HTTP: Belgelerin ana bilgisayardan gözatıcılara ve tek tek
kullanıcılara aktarım yöntemidir.
•
WWW: Belgeler arasında ortak olan bilgiler arasında ilişkiler
kurarak kolay erişimi sağlayan bir Internet sistemidir.
•
URL: WWW sayfalarının adreslerine verilen ad.
•
Domain: Bir ağ üzerindeki
kullanılan sınıflandırma.
•
Domain Adı: Internet üzerindeki
gereken alfanumerik adres.
•
IP: Sistemler arasında aktarılan ve temel paket teslim hizmetini
sağlayan bilgi birimini tanımlayan internet iletişim kuralıdır.
•
IP Adresi: Ana makineye atanmış 32 bit Internet iletişim kuralı
adresidir.
bilgisayarları
her
tanımlamak
bilgisayara
için
verilmesi
127
Domain (Alan Adı)
DNS, Domain Name System’in kısaltılmış şeklidir. Türkçe karşılığı ise Alan
İsimlendirme Sistemi olarak bilinir. Bu adres olmadan internet üzerinden web
sitesine ulaşılamaz. Örnek üniversitemizin web sitesinin domaini (alan adı)
www.pau.edu.tr ’dir.
Domain’in amacı nedir?
Domain, kolay anlaşılabilir ve kullanılabilir makine ve alan isimleri ile makine
IP adresleri arasında çift taraflı dönüşümü sağlar. IP adreslerinin gündelik hayatta
kullanımı ve hatırlanması pek pratik olmadığı için domain isimlendirme sistemi
kullanılır.
Ana amacı, ağ üzerinden gelen alan adı veya IP numarası ile ilgili
sorgulamalara yanıt vermektir. 84.51.21.*** gibi bir adresiniz olur. Kullanıcılar bu
numaraları akıllarında tutamayacağı için böyle bir uygulamaya gidilmiştir.
Burada dikkat etmemiz gereken püf nokta ise Domain ismimizi kısa, akılda
kalıcı ve mümkünse .com ile bitmesine dikkat etmelisiniz. Eğer çok büyük
hedefleriniz var yada büyük bir kurum iseniz .net ve .org adreslerini de satın
alabiliriz.
Bazı Domain uzantıları;
Com ve Net: Ticari kuruluşları gösterir.
Edu: Eğitim kurumlarını gösterir.
Org: Ticari olmayan, hükümete de bağlı bulunmayan kurumları gösterir.
Gov: Hükümete bağlı kurumları gösterir.
Mil: Askeri kurumları gösterir.
Num: Telefon numaralarını bulabileceğiniz yerleri gösterir.
•
HTML: Web sayfalarının biçimlendirildiği
dağıtıldığı bir "imleme" dilidir.
•
Link: HTML bağlantıları doküman içinde sizi başka bir konuma,
aynı serviste başka bir dosyaya veya bambaşka bir servise
yollayabilir.
•
FTP: Çok farklı sistemler arasında dosya aktarımını sağlamak için
kullanılan iletişim kurallarıdır.
•
Webmaster: Bir web
"Webmaster" adı verilir.
•
GIF: Grafik Değişim Biçimi. Gözde olmasının nedeni, dosyaları
küçülten bir sıkıştırma yöntemi kullanmasıdır.
•
JPEG: Fotoğrafları sıkıştırmak için çok sık kullanılan bir yöntemdir.
sitesinin
ve web bilgilerinin
yönetimini
üstlenen
kişiye
130
•
Java: Kolay kullanılır, güvenli, nesneye dayalı ve güçlü bir
programlama dilidir.
•
ZIP-RAR: Bir kişi bir dosyayı "sıkıştırdığında" elde edilen dosya
"zip" veya " rar " dosya olarak adlandırılır.
•
FAQ: Sık Sorulan Sorular.
•
Mpeg: Hareketli görüntüleri 200:1 oranına kadar sıkıştırmaya
yarayan bir grafik formatıdır.
•
Multimedia: Metin, grafik, ses, animasyon, video ve haberleşme
teknolojilerine verilen genel ad.
131
Adres
http
http://www.pamukkale.edu.tr
: //
teks transfer protokolü
www . pamukkale. edu. tr
dünyayı saran ağ
internet -ağ ismi
tür ülke kodu
ftp. pamukkale.edu.tr
132
"@" İşaretinin Gelişimi
ilk kez 1971 yılında Ray Tomlinson tarafından kullanıldı (internette)
133
Hacker : Her türlü işletim sisteminin yapısı ve derinlikleriyle ilgilenen kişilerdir.
Hackerlar genellikle çok iyi programcılardır. İşletim sistemleriyle ve
programlama dilleriyle ilgili olarak üst düzeyde bilgiye sahiptirler. Sistemde
bulunan açıkları ve sebeplerini iyi bilmelerine rağmen, kasıtlı olarak zarar
verme eğiliminde değillerdir. Amaçları program yazarak diğer programları test
etmek, açıklarını bulmaktır.
Cracker: Sisteme girerek bilgi çalan ve sisteme zarar veren kötü niyetli
kişilerdir. Genellikle, program yazmayan Crackerlar, başkalarının yazdığı
programları kullanarak amaçlarına ulaşmaya çalışır ve yapıcı olmaktan çok
yıkıcıdırlar.
Örnek:
Virüsün Adı:
İlk Görüldüğü tarih ve yer:
Aktif olduğu tarihler:
Verdiği zarar:
Verdiği tahmini zarar:
Amacı:
W95.CIH (Çernobil) virüsü.
1998’de Tayvan’da.
26 Nisan ve 26 Haziran.
Win95 ve Win98 işletim sistemi yüklü bilgisayarlarda sabit
diskteki bölüm bilgisini siler, bilgilerin kaybolmasını ve
kullanılmaz hale gelmesini sağlar. Anakart’ın bios programını
silerek bilgisayarı çalışamaz hale getirir.
Sadece üretildiği yıl yaklaşık olarak 6 milyar dolarlık zarar
vermiştir.
Nükleer santrallere dikkati çekmek.
Öncelikle belirtilmelidir ki, pazarlama firmaları toplanan bu tür bilgilere büyük paralar
ödemektedirler. Bundan dolayı, bu şekilde bilgi toplanması büyük önem taşımaktadır.
İlan sunucuları ve casusluk programları ile istedikleri bilgileri hiç çekinmeden
toplayabildiklerinden, veri koruma Internet'teki pazarlamacılar için pek bir şey ifade
etmiyor. Dolayısıyla:
1. Sıkça ziyaret ettiğiniz siteler,
2. Bilgisayarınızdaki donanım bileşenleri,
3. Internet üzerinden son bir ayda yaptığınız alışverişler,
4. Sitenizde yüklü olan programların listesi,
5. Sahip olduğunuz e-posta adresleri,
6. Oturduğunuz yerin açık adresi
gibi bilgilerin başkalarının eline geçmesi mümkündür.
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
•
Internet Explorer’daki sörf (gezinme) izlerinin otomatik temizlenmesi.
•
Popup Killer programlarının reklam pencerelerine karşı etkili kullanımı. Bunlar, bir
Web sayfasının ek bir pencere açmak isteyip istemediklerini tespit ederler. Bunun
sonucunda söz konusu pencere, henüz kullanıcı ekranda hiçbir şey görmeden
otomatik olarak kapatılır.
•
Hiçbir zaman Internet’te bilinmedik sitelerdeki formlara kendiniz ile ilgili doğru bilgi
girmeyiniz.
•
Etkili bir antivirüs programı kullanınız.
•
ATX yapıya sahip kasaların enerji fişini çekiniz.
Sosyal Mühendislik Nedir?
Sosyal Mühendislik “Social Engineering”, hack temelini
oluşturan yöntemlerden biridir.
Sosyal mühendislik, insan ilişkilerini yada insanların
dikkatsizliklerini kullanarak kişi yada kurum hakkında bilgi
toplamak için gereken yöntemlerin uygulanması olarak
tanımlanabilir. Burada amaç kurum veya kişinin, ağ yapısını,
çalışanların/yöneticilerin kişisel bilgilerini, şifrelerini ve saldırıda
kullanılabilecek her türlü materyalin toplanmasıdır.