wake türbülansı

WAKE TÜRBÜLANSI
1. Tanımı ve oluşumu
Wake türbülansı, bir uçak havada ilerlerken arkasında oluşturduğu türbülansa verilen isimdir. Bunun bir
sonucu olarak kanat ucu girdapları (wingtip vortex) oluşur.
Kanatlar kaldırma kuvveti sağlıyorsa muhakkak wake vortex oluştururlar.
Tüm uçaklar wake türbülansı yaratırlar.
Kaldırma kuvveti, uçak kanatlarının alt ve üst yüzeyleri arasındaki basınç farkı sonucu oluşur. Kanadın
üst yüzeyinde alçak basınç, alt yüzeyinde ise yüksek basınç alanı oluşur. Bu basınç farkı, kanadın
arkasında tekrar birleştiğinde dönmeye başlar ve kanat uçlarında sarmal hava akımları oluşmasına sebep
olur. Bu sarmal akımlar oluşunca, wake denilen iki kanat ucunda birbirinin tersi yönde dönen silindirik
girdaplar meydana gelir.
Wake girdapları yatayda birbirlerinden ve uçaktan uzağa doğru hareket ederler. Ayrıca uçağın arkasında kalan
5 millik mesafe boyunca 500 ila 900 feet kadar alçalırlar. Bu girdaplar, oluştuktan sonraki ilk 30 saniye içinde
ortalama dakikada 300 ila 500 feet kadar alçalırlar.
Wake turbulence
© IVAO
TR Training Department
Version 1.0
November 23, 2014
Page 1
Training Documentation Manager Erwan L’hotellier
This manual is dedicated only for IVAOTM Network activities. This document must not be used in real aviation or in other networks
Kanat ucu girdapları stabildirler ve havada uçak geçtikten sonra üç dakika kadar kalabilirler. Bu nedenle
wake türbülansının en önemli ve tehlikeli sonucudurlar.
2. Wake türbülansının arkasında uçmanın etkileri
Wake türbülansının en büyük tehlikesi arkadan gelen uçağa yarattığı yuvarlanma ve sapma (roll and
yaw) etkisidir. Kalkış ve inişteki uçaklarda kontrolü tekrar sağlamak için yeterli irtifa bulunmadığından
bu etkiler daha da tehlikelidir.
Kanat uzunluğu kısa olan uçaklar wake türbülansından daha çok etkilenirler.
Arkadan gelen uçağın girdaplara göre konumuna bağlı olmakla beraber, iki yönde de yuvarlanma
oluşabilir.
En tehlikeli durum, küçük bir uçağın doğrudan büyük bir uçaktan gelen wake türbülansına girmesidir. Bu
durum, genellikle büyük uçağın uçuş yolundan daha alçak irtifada uçulduğunda olur. Küçük uçaklar, büyük
uçakların girdaplarında 30derece kadar yuvarlanabilirler.
Eğer uçak girdapların arasında uçuruluyorsa, yüksek yuvarlanma değerlerinin yanı sıra dakikada 1000
feet’i aşan ani irtifa kayıplarına sebep olabilir. O anki irtifaya bağlı olarak trajik sonuçlar doğurabilir.
Kanat genişliği daha kısa olan uçaklar aynı ağırlıkta daha uzun kanatlara sahip olan uçaklara kıyasla daha
yoğun girdaplar oluştururlar. Örneğin Boeing 757, uçağın ağırlığına kıyasla nispeten daha kısa kanatlı ve
yüksek güçlü bir uçaktır. Bir 757’nin yarattığı wake türbülansı çok daha ağır bir uçağınkine eşdeğer olabilir.
Wake turbulence
© IVAO
TR Training Department
Version 1.0
November 23, 2014
Page 2
Training Documentation Manager Erwan L’hotellier
This manual is dedicated only for IVAOTM Network activities. This document must not be used in real aviation or in other networks
3. Wake türbülansından kaçınma prosedürü
Wake türbülansının getirdiği sorunlardan kaçınmak için pilotlar tarafından bazı prosedürler
geliştirilmiştir.







İniş yapmakta olan trafik, bir önceki inişten daha ileri bir noktaya teker koyar. (A) 
İniş yapmakta olan trafik, kalkış yapan bir uçağın havalandığı noktadan daha önce iner. (B) 
Kalkış yapan uçak (eğer mümkünse) bir önceki kalkış yapmış uçaktan daha erken bir noktada
havalanır. (C) 
Kalkış yapan uçak inen uçağın teker koyduğu yeri geçtikten sonra havalanır. (D) 
4. Wake türbülans kategorileri
Uçaklar azami kalkış kütlesine (maximum take-off mass MTOM) göre sınıflandırılırlar.
Uçuş planında L, M, H veya J harfi ile belirtilirler:







L = Light = azami kalkış kütlesi < 7000 kilogram (15,000 lb) 
M = Medium = 7000 kilogram < azami kalkış kütlesi < 136,000 kilogram 
H = Heavy = azami kalkış kütlesi >136000 kilogram (300,000 lb) 
J = Super = Airbus A380 için özel bir kategori (Jumbo) 
H ve J sınıfı uçaklarda, kuleyle ilk temasta pilot, callsign’ı ardından uçağın “heavy” veya “super” olduğu
belirtmelidir.
Wake turbulence
© IVAO
TR Training Department
Version 1.0
November 23, 2014
Page 3
Training Documentation Manager Erwan L’hotellier
This manual is dedicated only for IVAOTM Network activities. This document must not be used in real aviation or in other networks
Çeviren: Özkan Okan
IVAO-TR Eğitim Departmanı
Mert Tufan Vatandost TR-TC
Öner Ocak TR-TAC
Mehmet Kılıç TR-TA1
Orçun Yaka TR-TA2
Güner Ercan TR-TA3
Dikkat: Dökümanlar IVAO HQ Training Department tarafından hazırlanmıştır. Bu döküman
https://ivao.aero/training/documentation/index.php?section=asx adresindeki orjinallerinin Türkçe
‘ye çevrilmiş halidir