Mikrobiyoloji Laboratuvar* Ders 7

Mikrobiyoloji Laboratuvarı
Ders 7
Arş. Gör. Ayşenur YAZICI
Erzurum Teknik Üniversitesi
Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
2017
Mikrobiyolojik Besiyerleri
Laboratuvarda, mikroorganizmaların ihtiyaçlarına uygun içerikli
besiyerleri hazırlanmalıdır. Mikrobiyolojik besiyeri (Medium /Media)
bakterilerin yiyecekleridir. Besiyerleri 3 farklı tipte hazırlanabilir.
Sıvı Besiyerleri
Katı Besiyerleri
Semi Solid Besiyerleri
Besiyeri İçeriği
1.
2.
3.
4.
5.
Karbon kaynağı
Nitrojen kaynağı
Sülfür ve fosfor
Eser elementler (bakır, demir, çinko, ve kobalt)
Vitaminler (folik asid, vitamin B-12, vitamin K)
Not: Protoplazmanın %70-80’ini su oluşturmaktadır. Hücrelerin dış ortamla besin alış
verişinde önemli bir rolü vardır. Enzimatik reaksiyonlar su ortamında gerçekleşmektedir. Bu
bakımdan su bir besiyerinin ham maddesidir. Besiyerlerinde kullanılan suyun kalitesi çok
önemlidir. Besiyeri hazırlarken çeşme suyu kullanılmamalıdır. Çünkü çeşme suyu yüksek
kalsiyum ve magnezyum iyonları içermektedir. Bu iyonlar, peptonların ve beef ekstrak gibi
diğer besiyeri içeriğinin çökelmesine yol açar. Bu nedenle besiyeri hazırlarken mutlaka
distile su kullanılmalıdır.
Besiyerlerinin Hazırlanmasında Kullanılan Başlıca
Maddeler (4 Slayt Anadolu Üniversitesi Yayınından
alınmıştır. )
■ Su: İdeal olanı saf sentetik besiyerlerinin hazırlanmasında çifte damıtılmış su
kullanılmasıdır. Bununla beraber gerektiğinde sert olmayan çeşme suları da sentetik
besiyeri hazırlamada kullanılabilir.
■ Agar: Agar agar (kısaca agar) Hindistan ve Japon denizlerinde daha bol bulunan
bir deniz yosunudur. Agarın yapısında, temelde, d-galaktopiranoz ünitelerinden
yapılmış uzun zincirli polisakkaritler bulunmaktadır. Ayrıca inorganik tuzlar, çok az
miktarda protein benzeri maddeler de yapısında yer almaktadır. Agar,
parçalayabilen az sayıdaki bakterinin dışında, mikroorganizmaların büyük çoğunluğu
tarafından ayrıştırılamaz. Agarın, yalnızca bazı deniz bakterileri tarafından
parçalanabildiği bilinmektedir. Mikrobiyolojide kullanılacak iyi bir agarın; sıvıların
içerisinde ısıtılınca 95°C de erimesi, sonra soğumaya bırakıldığında 42°- 45°C de
katılaşma özelliğinde olması gerekir. Agar, sıvı ortamları katılaştırmak amacıyla
%1.5-3, yarı katı besiyeri elde etmek için %0.3 -0.5, yarı sıvı besiyeri için %0.05 -0.2
oranında eklenerek kullanılır. Agar, mikrobiyolojide besiyerlerinin hazırlanmasında
en çok kullanılan bir maddedir. Agar, genellikle nötral olduğundan besiyerinin pH'nı
etkilemez. Besiyerinin kendi pH'ı dü- şük olursa agarın katılaşması güçleşir.
Kaynak:
http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf
■ Pepton: Çeşitli kaynaklı proteinlerin pepsis, tripsin, papain gibi enzimlerle
hidrolize edilmeleri sonucu suda kolayca eriyebilen ve ısıtıldığında yeniden koagule
olmayan, po lipeptid, dipeptid ve aminoasit gibi maddelerin karışımını içeren
ortamlardır. Bakteriler tarafından azot kaynağı olarak kullanılır. Et, kazein, soya
küspesi gibi proteinli maddelerin enzimlerle sindirilmeleri yolu ile elde edilir.
Peptonlar, elde edildikleri protein kaynağına göre içerikleri yönünden değişiklikler
gösterir. Örneğin tripsin ile alkali ortamda sindirilerek hazırlanan peptona
proteinler, pepsin etkisine göre daha ileri derecede ayrıştırılarak serbest
aminoasitlere dönüştürülürler. Serbest aminoasitler, peptidler ve triptofana kadar
parçaladıklarından bir çok bakterinin üremesine elverişli bir ortam yaratılmış olur.
Ayırıcı tanıda, bakterilerin triptofandan indol oluşturup oluş- turmadıklarının
araştırılmasında kullanılırlar. Bakteriyolojide en sık bu tür peptonlar tercih
edilmektedir. İdeal bir pepton aşağıdaki özellikleri taşımalıdır. - Suda kolayca
erimelidir. - Isıtma ile koagule olan protein içermemelidir. - İndol deneylerini
yapmaya imkan verecek nisbette triptofan içermelidir. - Eğer şeker fermentasyon
deneyleri yapılacaksa karışıklığa neden olabilecek hiç bir şeker içermemelidir.
Kaynak:
http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf
■ Et ekstratı: Yağsız etten hazırlanan ham et suyunun su kısmının
uçurulması ile elde edilen koyu renkte macun gibi bir maddedir.
Bileşiminde, aminoasitler, jelatin, albumoz, vitaminler, minareller gibi
maddeler bulunur. Et ekstratından bir litre suya 10 gram kadar katılır. Et
ekstratı günümüzde toz halinde ticari olarak satılmaktadır.
■ Kan: Kullanım amacına göre çeşitli hayvanlardan elde edilerek
besiyerlerine katı- lan kanların steril ve pıhtılaşması önlenmiş olmalıdır.
Aseptik koşullarda hayvan ve insanlardan alınan kanların
fibrinsizleştirilmesi için en iyi yöntem cam boncuklarının bulunduğu
steril balonları kullanmaktır. Defibrine kan besiyerlerine %5-10 oranında
olacak şekilde eklenir. En sık kanlı agar yapımı için kullanılır.
Kaynak:
http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf
■ Serum: Koyun, at, tavşan gibi ya da insanlardan steril koşullarda alınıp
ayrıştırılan serum besiyerlerine %5-10 oranında eklenerek kullanılır.
Serum yerine değişik vücud sıvı- larıda steril olarak eklenebilir.
■ Maya özütü: Ekmek veya bira mayasından kendi kendini sindirmesi
ile, asit eya proteolitik enzimlerle hidrolizasyon sağlanarak elde edilir.
İçeriğinde aminoasitler, üretme faktörleri, inorganik maddeler ve %10
oranında karbonhidratlar bulunur. Besiyerlerine %0.5 -1 oranında katılır
Kaynak: http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf
İçeriğe Göre Besiyerleri
Doğal besiyeri: Doğada birçok mikro organizma birarada yaşarlar
(denizler, göller, toprak ve diğer organizmalarda)
Sentetik besiyeri: Laboratuvar ortamında hazırlanmış olan ve içeriği
tamamiyle tanımlanmış besinleri içeren besiyeridir.
Kompleks Besiyeri: Genellikle bilinen materyaller içeren fakat
kimyasal olarak değişiklik gösterebilen besiyerleridir (peptone)
Selektif Besiyeri: Bazı bakterilerin yaşamasına olanak sağlarken, diğer
türlerin büyümesini engeller.Bu amaçla çeşitli inhibitör maddeler
kullanılır. Amaç istenilen bakterinin çoğaltılmasıdır.
(antibiyotik)
Ayrımsal Besiyeri : İstenilen bakteri yanında istenmeyenler de
çoğalabilir.İçeriğindeki bileşikler organizmada gözlenebilir değişiklere
yol açar. Böylelikle istenilen bakteri morfolojik olarak tanımlanır.
Selektif besiyerinin modifikasyonu ile oluşturulurlar. (MacConkey
besiyeri)
Zenginleştirilmiş Besiyeri : İçeridiği özel besinler sayesinde belirli
organizmaların gelişmesine neden olan besiyeridir. Hasar görmüş
organizmaların geliştirilmesini ve aktivite kazanmalarını sağlamak esas
amaçtır.
Chromogenic Kültür Besiyeri
Besiyeri içeriğinde bulunan X-gal, x-ß-DGlucuronide gibi Chromogenic karışımları
bulundurur. Bu karışımda bulunan
kimyasallar sayesinde gelişen bakteriler
veya mayalar farklı renklerde görülürler. Bu
şekilde mikroorganizmaların türleri görsel
olarak saptanmış olur.
Standart Besiyerlerinin İçerikleri
Araştırma ÖDEVİ;
LB agar
LB Broth
Potato Dextrose Agar
Malt Extract Agar
Rose Bengal Agar
Yukarıdaki Standart besiyerlerinin içeriklerini internetten
araştırıp defterinize yazınız. Ayrıca Opsiyonel Derste
Hazırladığımız Bizim ki Adlı besiyerinin içeriğini inceleyiniz.