tuik nüfus sayımı sürecinin projeye sağladığı katkı ve
advertisement
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara TUİK NÜFUS SAYIMI SÜRECİNİN PROJEYE SAĞLADIĞI KATKI VE DEZAVANTAJLAR 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ihale yapıldıktan sonra yürürlülüğe girmiştir. Akabinde TUİK tarafından ülke genelinde ilk defa adrese dayalı olarak nüfus sayımı yapılacağı açıklanmış 31 Temmuz 2006 tarihinde Adres ve Numaralamaya dair yönetmelik çıkarılmıştır. Her ne kadar TUİK ile doğrudan ilgisi olmasa da ihale sürecinden sonra DPT ve İçişleri Bakanlığı müsteşarlarının kararı gereği 5216 sayılı yasaya rağmen CBS konusunda beklenilmesine dair genelge de sürpriz olmuştur. Ancak ihale yapıldığından bu genelgeye uyulmamış gerekli makamlara bilgi verilerek süreç devam ettirilmiştir. Sonrasında İçişleri Bakanlığınca yayınlanan CBS rehberi KONYA KBS şartnamesinin içeriğini onaylar mahiyette ve kesinlikle bire bir destekler mahiyette olduğu görülmüştür. TUİK süreci normalde 1,5 yılda bitirilmesi hedeflenen bir iş kaleminin 6 ay içinde tamamlanmasını gerektirmiştir. Bu nedenle TUİK e sağlanacak verinin sağlıklı olabilmesi için kâğıt üzerinde olan yeni numaratajın araziye montajı ve olası uyumsuzlukların tekraren veri tabanı düzeltmesi yapılacağı levha ve numarataj kontrolünü konu olan acil ve yeni bir ihale yapılmasını gerektirmiştir. Yapılan ihale ile iş, Numaratajı belediye gözetiminde kâğıt ve veri tabanı üzerinde yapan MNG Bilgisayar tarafından alınmamış başka bir firma(TEKNOPOL A.Ş) bu yükümlülüğü üzerine almıştır. Her ne kadar firmalar zorlansa da numaratajı pafta üzerinde yapan firma ile uygulamasını yapan firmaların farklı olması projeye ayrı bir kontrol gücü katmıştır. Süreç içerisinde TUİK tarafından sağlanan personelin numaratajı kontrol etmesi de başka bir güç oluşturmuştur. Sürecin kısa tutulması nedeni ile kişisel sorunlar çıkabilmiş, TUİK ve İçişleri Bakanlığı başlangıçta nüfus sayımının Adrese Dayalı olacağını riyaset makamlarına iyi anlatamadığından, belediye tarafında gerekli kontrol ekibinin kurulması gecikmiş, uygulama erki ile TUİK kontrol erki arasında sorunlar oluşmuştur. Bu süreç proje açısından sabahlamalara neden olmuş,100 e yakın belediye personeli levha montajı ve numarataj kontrollerinde geceli gündüzlü görev almıştır. Sonuçta nüfus sayımın yapılacağı veriler TUİK in sağladığı herhangi bir ara yüz olmaksızın, CBS veritabanından TUİK veri tabanına doğrudan gönderilmiştir. Bu doğrudan gönderilme sırasında Konya için tahsis edilen FSIRA KOD ları iki sistemin bütünleşmesi noktasında ciddi katkı sağlamıştır. Levhaların hızlı bir yöntemle üretilmesi üzerlerinde Mahalle, Cadde-Sokak, Kapı Numarası yazması TUİK nüfus sayımında ciddi bir avantaj olmuş, mümkün mertebe vatandaş beyanına göre adrese insan ilişkisinin kurulması engellenmiştir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 129 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil12 Konya Kent Bilgi Sistemi Çalışmaları ile konut sayıları net olarak elde edilmiştir.Yukarıda 2000 Nüfus sayımında TUİK kayıtlarındaki konut verileri görülmektedir.2007 yılındaki sayı ile 2000 yılındaki sayıların karşılaştırması.2000 Nüfus Sayımının esas aldığı numarataj-konut bilgisinin aslında sağlıklı olmadığını göstermektedir. Düzgün bir adres yapısına dayalı olamayan nüfus sayım mantığının, sadece Konya Büyükşehir Belediyesinin 7 yıl içinde merkezi hükümetten alması gereken(ancak alamadığı) gerçek hakkın 150Trilyon T.L olduğu tespit edilmiştir. Nüfus Sayımının Adrese Bağlı olması, TUİK in Konya da nüfus sayım yöntemini dışarıdan içeriye doğru yapması ve Kent Bilgi Sistemi verileri sayesinde Konya Büyükşehir Belediyesinin nüfusa bağlı merkezi hükümetten gelen gelirleri %20 artmıştır. Nüfus sayımı sırasında yazlık-kışlık ev veya boş konut unsurları TUİK anket personellerince istismar edilmiştir. Bu unsurlar ile tanımlanan evler sistemde kabul görmüş ancak buralarda %40 a yakın oranda insan ikameti olduğu rapor edilmiştir. Yine bir şekilde belediye tarafından hata ile gönderilen 10 daireli bir apartmanda 20daire olması veya 20 daire olan bir apartmanda 10 daire olması nedeni ile oluşan sanal dairelere adresi bir şekilde tarif edilememiş insanlar yerleştirilmiştir. Ancak sonraki günlerde Adres Kayıt Sisteminin günlük hayata daha fazla yerleşmesi ile bu tür sorunları ortadan kalkmıştır. BARKOTLAMA (KENT BİLGİ SİSTEMİ NUMARASININ UYGULANMASI) VE ENVANTERİN VERİFİYE EDİLMESİ HANELERE Konya Kent Bilgi Sisteminde Ekim 2008 itibarı ile 291507 konut amaçlı bağımsız bölüm bulunmaktadır. Bina sicillenmesinde anlatıldığı üzere, TUİK çalışması öncesinde normalde sahada sağlıklı bir numarataj olmaması nedeni nitelik ve içerik olarak farklı olan her binaya tekrar etmeyen bina sicil no şeklinde numaralar verilmektedir. Bu arazi çalışmalarının CBS ye ilk entegrasyonu açısından da gerekli bir çalışmadır. Ancak sahada numaratajın uygulanması ile birlikte bu numaranın sistemde temsil edilmesinin Taşınmaz REF olarak sistem tarafından üretilen bir numara olarak üretilmesi ile bina sicil numaraları arazi çalışmalarının entegre edilmesi dışında bir esprisi kalmamıştır. Sistem tarafından üretilen REF ler in üretilmesinde normalde sistem analiz ve tasarımın da öngörülen ilçe kod+mahalle kod+sokak kod+kapı no şeklinde ifade edilen ve numarataja referans edilen sicil numarası(Şekil13) , levha ihalesini alan firma tarafından yapılan kontroller, sistemde kayıtlı olmayan ancak arazide var olan binaların olduğunu göstermiştir. Taşınmaz ref alanı dışında KBS numarası şeklinde ifade edilecek Kapı Unsuru+Mahalle Kod+Mahalle Bağımsız Bölüm No şeklinde ifadelendirilen(Şekil 14) ve bu sayede araziye gidildiğinde, sistemde olmayan bir bina/bağımsız bölüm ile karşılaşıldığında fazladan üretilmiş sicil numaraları üreterek(tekraren büroya gelmemek için) bu numaralar ilgili bağımsız bölümlerin kapılarına iliştirilmiş, daha önemlisi geri dönüşler yaparak veri tabanının gerekli güncellemesi yapılmıştır. Ancak analiz ve tasarımdaki kodlama sistemine de her an geçilebilecek bir yapıda arka tarafa kurgulanmış durumdadır. Açıkçası bunun kullanım kolaylığı dışında da bir esprisi de bulunmamaktadır. Numarataj sağlıklı ve veri tabanına moda mod uyan bir yapıda olsa idi bar kotlama yapmaya gerek kalmayacak veya sistem tarafından üretilen KBS no, bina sicil numarası olarak kullanılabilir, bu sicil sistemine bağlılık oluşturarak ilişkilendirme yapılabilirdi. Ancak barkodlama yolu ile daha önce yapılan numarataj çalışması verifiye edilmiş, bu aşamadan sonra yapılacak anket çalışmasına, abone kurumlarının bu numarayı bağımsız bölümlerde görebileceği, ortak sicil olarak kullanabileceğine yöntemlere, yine abone kurumlarının endeksçilerinin ilgili bağımsız bölümlere gerçekten ulaşıp ulaşmadıklarını kontrol edilen bir unsur olması için gerekli saha ve veri alt yapısı hazırlanmıştır. 130 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Tüm iş yeri, konut ve binalara barkot yapıştırılmış, bu bar kodlar sisteme girilmiş, güncelleme süreci içinde de aynı barkodun üretilmesine de davam edilmektedir. Barkodu olmayan, yani CBS tabanında üretilmeyen bir bağımsız bölümün numarataj levhası çıkmamaktadır. Daha ilerisi konutlardaki bağımsız bölüm barkotları TUİK veritabanında bağımsız bölümü sicille yen FSIRAKODU ile aynı bağımsız bölüm tablosu içinde tutulmuş, FSIRA kodu şeklinde ifade edilen unsurda ADNKS de CBS entegrasyonu sağlanmasına vesile olmuştur. FSIRA kodu KBS veri tabanınca üretilmediğinden yeni adres kayıtlarında bu ilişki mahalle-cadde-sokak kodlarının çift taraflı olarak tutulması ile sağlanmaktadır. Şekil 13 Şekil1 4 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 131 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara SOSYAL DOKU ANKETİ Barkotluma çalışması akabinde ayrı bir ekip ile daha çok aileyi hedef alan sosyal doku haritasına esas teşkil edecek anket çalışmaları başlatılmıştır. Çalışma temelinde Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ile entegreli olarak T.C no kişi/aile ve adresi sistemde önceden ilişkilendirilmiş anketler sahaya çıkılarak 289000 haneye birebir gidilmesi hedeflenen bir çalışmadır. Şekil 15 Her ev aileyi temsil eden kişi ile Ailenin Ortalama Geliri, Ailede Öğrenim gören olup olmadığı, Şehir dışında öğrenci olup olmadığı,Aile reisinin sosyal güvencesi,Ailede çalışabilir durumda olan işsiz sayısı,Kronik Hasta varlığı ve kronik hastalık türü ,özürlü varlığı ve türü, araç sahipliliği,internet varlığı ,yardıma ihtiyacının bulunup bulunmadığı ve hangi konuda yardıma ihtiyacı olduğu,mahallede talep edilen en önemli üç ihtiyaç,su abone no,elektrik abone no,telefon no soruları yöneltilmiştir.Ankette her evin zili çalınmış,anket yapılmak istenmişse yapılmış yapılamış ise kapıda yazılı ise su ve elektrik abone numaraları da toplanmıştır.(Abone numaraları ilgili kurumlarda bulunan eski adres verisini güncellemek amacı ile toplanmıştır).Ankette 300 e yakın personel çalışmıştır.Anket usulünde her haluklarda kapı üzerinde yazan KBS no istenmiş,Anket başına ücret politikası güdülmüş,KBS no yazılmayan anketler için anketçilere ücret verilmemiştir.Sürekli anketçi sayısı 100 civarında kalmıştır. Anket işlemlerinde titiz davranıldığından hedeflenen süreç uzamış çalışma 1 yıl sürmüştür. Sonucunda Türkiye de ilk defa Konya Büyükşehir Belediyesi mücavir saha içinde Sosyal Doku Haritası çıkarmış(Şekil 16-17-18-19) bu harita akabinde ikinci çalışma başlatılarak sorunlu bölgelere CBS teknolojilerde kullanılarak sağlık, sosyal, kültürel, ekonomik ve teknik sorunlara çözüm üretecek bir çalışma zemini elde edilmiştir. Sosyal Doku Haritasının ikinci aşamasına yakın zaman içinde geçilecektir. 132 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 15 Şekil 15 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 133 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 16 Şekil 17 134 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 18 Şekil 19 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 135 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara PARALEL ÇALIŞMALAR İMAR PLANIN TOPOLOJİK YAPIYA KAVUŞTURULMASI İmar planları daha önce CAD yapısında ve tabaka yapısı itibarı ile de oldukça bozuk durumdadır, üç ilçe belediyesinin plan tabakaları,çizgi kalınlıkları,standartları tamamen birbirinden farklı durumda idi.Ayrıca sayısal olamayan veya plan tadilatlarının güncel olarak işlendiği bir bütün halinde standart ve son plan denilebilecek sayısal bir altlık yok dur. Öncelikle CAD tabanında bulunan tüm sayısal planın tabaka yapıları standart hale getirildi, ilçeler arasında tadilatlar ile aslında düzeltilmiş uyumsuzluklar tadilatların sayısal ortama alınması ile sağlıklı bir bütünleme yapılmıştır. Akabinde ilave, revizyon ve tadilat planlarının (6500 Adet) sayısal ortamda olup olmadığı birer birer kontrol edilmiştir. Bu düzenlemeden sonra planlama da sayısal olmasına rağmen uyumsuzluklar olabileceği nedeni ile 1000 civarında olan 1/1000 ölçekte imar planları scanner ile taranmış, register işlemleri tamamlanmıştır. Altlık kontrollerinde gerekli düzeltmeler yapılmış ve bazı planlama boşlukları yeniden tanımlanarak/çizilerek sayısal ortama dahil edilmiş, CAD tabanında çalışmanın bir kısmı tamamlanmıştır. Akabinde yine CAD tarafında plan donatı alanlarının poligon olarak tanımlaması yapılmış, CAD yapısı içinde tabaka mantığında sınıflandırılmıştır. Bu alan çevrimleri esnasında planda “Örneğin A şeklinde ifade edilmiş ancak, plan notları ile ayrı bir anlam verildiği halde ilk bakışta aynı anlam taşıdığı düşünülen unsurlar elden geçirilerek, daha sonraki aşamada veri tabanı kurgusu içinde anlam ifade edecek ve tekrarlanmayan bir yapı haline getirilmiştir. Tüm kat, koşu bahçe, ön bahçe, taks, kaks , hmax, emsal ,plan notu ifadeleri CAD tarafında tek bir standart da yeniden çizilmiştir/yazılmıştır.Plan donatılarına ait tarama işlemleri de bitilmiştir.Sonuçta tamamı ile düzeltilmiş ,standart ,bütünlüğü tanımlanmış sayısal 1/1000 plan altlığı elde edilmiştir. Sonraki Aşamada CAD tarafında 1/5000 ve 1/25000 ölçeğine geçilmiştir.1/5000 ölçekte sayısal plan mevcut olmadığından 1/1000 planlardaki çizgiler ve bazı yollar silinmiş, bazı donatılar birleştirilerek 1/5000 plan çizim tekniklerine uygun olarak sayısal 1/5000 altlığı da elde edilmiştir. Sayısal ortamda var olan 1/25000 plan ise yeniden tanımlanmış, çizgi kalınlıkları, koordinat sistemi tanımlanmış,bütün bölgesel alanlar poligon olarak da tanımlanmıştır.Buraya kadar anlatılanlar CAD tarafında yapılan unsurlardır. Son olarak tüm CAD tabanı CBS tabanı haline dönüştürülmüş, tablosal bir yapı ortaya çıkarılmıştır. Bu dönüşüm sırasında daha önce poligon olarak çevrilen alanlar SQL işlemleri ile akıllı hale getirilmiş ,SQL ortamında sorgulanabilir hale gelmiştir.Burada özellikle zor olan kısım yazılım marifeti ile CAD tabanında olan SM_DAİRE şeklinde CAD de bulunan kat,taks,kaks,komşu bahçe unsurlarının tablosal yapı içinde tanımlanması olmuştur.Bu aşama başarı ile halledilmiş sonraki aşama da her koşulda tüm donatılar bire bir kontrol edilmiş,Objesel SQL işlemlerinin kolaylığı içinde gerekli yanlışlıklar düzeltilmiştir.Donatı alanları da tablo içine tanımlanarak işlem tamamlanmış 1/1000 imar planı CBS topolojisi içinde yerini almış,başka unsurlar ile çapraz SQL işlemlerine(Şekil20) konu edilebilir hale gelmiştir “Örneğin mülkiyeti 5000m2 fazla hazine arazilerini bul ,bu hazine arazilerinden imar planında konut alanına isabet eden ,katı 3 den fazla olan emsal değeri en az 1 olan ,sit şerhi taşımayan üzerinde yapı bulunmayan mülkleri raporla ve tematik halde göster gibi”* * QUERY1 SELECT * FROM TAPU_KADASTRO, IMAR_PLAN WHERE TAPU_KADASTRO.obj Intersects IMAR_PLAN.Obj and TAPU_KADASTRO.ADI like “%hazine%” and TAPU_KADASTRO.Tapu_alan>5000 and IMAR_PLAN.DONATIADI like “%KONUT%” and IMAR_PLAN.KAT_TAHDID>3 and IMAR_PLAN.EMSAL>=1 and IMAR_PLAN.SERH=0 136 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara QUERY2 SELECT * FROM QUERY1,HALIHAZIR WHERE QUERY1.obj Contains HALIHAZIR.obj WHERE HALIHAZIR.BINA_NITELİK=”KONUTAMACLI” Query2 sonucunda çıkan seçimin tersi alınarak sonuç bulunur…. İMAR PLANINDA YAPILAŞMA YOĞUNLUĞU 0.6 İLE 1.5 ARASINDA OLAN YERLER Şekil 20 : İmar planında SQL ile yapılan basit bir SQL sorgulaması. Şekil 21 Tadilat Objelerine ait veri tabanı alanları Plan yapısı gereği CAD tabanında bulunan yapıyı sürekli CAD tabanında güncel tutulması gerektiğinden (alışkanlıklar ve biraz da bu şekilde gerektiğinden )CAD tabanında gelen her tadilat UAVT konusu tatmin HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 137 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara edici bir boyuta gelmediğinden ve TAKBİS tarafında kullanılan yapıda Konya KBS yapısına uygun olduğundan,MNGCAD yapısı içinde topolojik bir yapıya kavuşturulup bu programın TAKBİS için kullandığı GEODATABASE ortamına çevrilmekte ve yeni gelen plan, plan tadilat sınırı dahilinde Oracle da bir bütün halinde tablosal yapıda bulunan planın ilgili kısmını pasif plan kararına dönüştürmekte aktif olan yani tadilatla oluşan yeni plan kararı aktif plan unsuruna dahil olmaktadır.Bu işlem sırasında sistem tarafından tadilatın dayanağı olan meclis kararı için bir REF üretilmekte bu REF bu tadilat işlemine bağlı olacak ve scanner ile taranmış meclis kararı evrakı,plan tadilat evrakı vb her tür evrak ile bağlantı sağlamaktadır.Pasif ve Aktif plan kararı ile de imar planının tarihçesi tutulmaktadır.Yani 2008 yılının herhangi bir anına ait son plan bilinebilmektedir. Bu aşamada tüm bu çalışmaların paralelinde 1984 den bu yana 6500 adet plan tadilatı elden geçirilerek meclis evrakları, tadilat krokileri scannerla taranmış, tadilata ait obje(tadilat sınırı) CBS tabanında tanımlanmıştır. (Şekil 22) Tadilatlar 27 sınıfta tanımlanmıştır.Bu tanımlamalar aşağıdadır. Bu sayede yine SQL yardımı ile planın analizi yapılabilmekte hangi bölgelerde hangi konularda tadilatlar yapıldığı bu tadilatların aynı konuda yoğunlaştığı bölgelerde plan kararları yeniden sorgulanmaktadır.(Şekil 23)Plan ve Mülkiyet ilişkileri Objesel SQL komutları ile çok rahat bir şekilde irdelenebilmektedir. Plan başka bir gözle yeniden değerlendirilebilmektedir. Şekil 22 .Kırmızı daire objeleri tadilatlara ait tadilat sınırlarının merkez noktalarını temsil etmektedir. Sonuçta Planlama bir şehir için olmaz ise olmaz bir unsurdur. Planlama yapılır iken parçalı ve hızlı bir planlama yapılmakta gerekli fizibilite çalışmaları yeterince yapılmamaktadır. Bu nedenle sonraki aşamalarda sorunlar tadilatlar ile çözümlenmektedir. Bu durum planın dayandığı kararların insan tecrübesi ve yorumu ile oluştuğu göz önüne alındığında normal karşılanması gerekmektedir. Uygulamada Türkiye koşullarındaki plan138 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara lama ve yönetim anlayışı içinde hiçbir zaman plancı oluşturduğu planı, plan öncesinde veya sonrasında yeterince tahlil edebilme ,öngörebilirlik yetisine sahip değildir. Meclislerin planı değiştirmesini eleştirmekten çok (art niyetli olanlar hariç)planın değişmesine esas teşkil eden planın doğru ve matematiğe dayanmayan bir mantıkla kurgulanmadığı, plan öncesinde yeterince ön çalışma ve fizibilite yapılmadan planlama yapıldığının da gözden kaçırılmaması gerekmektedir. Konya KBS nin başlangıç hedefi Konya Nazım İmar planın yeniden değerlendirilmesidir. Planlama bir felsefe olarak öğretildiği ve yapıldığı kadar günümüz teknolojisi olan CBS ortamında yapılması elzem olan bir unsur olmalı. Üniversitelerde Şehir Planlama bölümlerinde Şehircilik Projeleri derslerinde mutlaka CBS yazılımları kullanılmalıdır. Çizime esas planlamadan analize esas planlama asli unsur olmalı, CBS yardımcı unsur olarak değil ana unsur ders olarak verilmelidir. CBS plancının öngörebilirliği noktasındaki becerisini artırmaktadır. Bu nedenle CBS olmadan Planlama olmayacağı genel felsefe ve eğitim anlayışı olmalıdır. Şekil 23 TARİHİ VE KÜLTÜREL VARLIKLARIN CBS YE ENTEGRASYONU Projede tarihi ve kültürel varlıklara ait tescil fişlerinin arşivlerden alınarak scanner ile taranması akabinde eserin CBS ortamında tanımlanarak belirlenen 28 adet sınıflandırma ile tablosal yapı içerisinde tanımlanması işlemidir. Çalışma ile 532 adet esere ait arşivde bulunan her evrak taranarak sayısal ortama alınmıştır. Akabinde esere ait dört cepheden ve içerisinden çekilmiş fotoğraflar sistem dahil edilmiştir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 139 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 24 KADASTRONUN SAYISAL VE TEK KOORDİNAT SİSTEMİ İLE BİR BÜTÜN OLARAK SİSTEME DÂHİL EDİLMESİ TAPU BİLGİLERİ İLE KADASTRONUN ENTEGRASYONUNUN SAĞLANMASI Konya Merkez ilçe kayıtlarında 871.604 tapu kaydı bulunmaktadır. Konya da iki farklı koordinat sisteminde(mevzi-ülke) çalışma mevcut olduğundan birinci hedef olarak öncelikle tüm kadastronun bütünlemesi yapılan ortamın ED50 datumunda Ülke Koordinat Sistemine geçirilmesi üzerine olmuştur. Kadastro Genel Müdürlüğünün TAKBİSII kapsamı içine Konya Merkez ilçe Kadastrolarını da dahil etmesi ile TAKBİS te hedeflenen unsurların gerçekleştirilmesi ile Kent Bilgi Sistemindeki hedeflerde tamamlanmıştır. TAKBİS te eksik kalan unsur ise Dönüşüm Parametresi hususunda olmuştur. Bu eksikliğin giderilmesi ve TAKBİS e bu anlamada bir destek verilmesi amacı ile Kadastro Müdürlüklerinin kontrolünde 275 Adet İlk kadastrolamaya ait nirengi ve poligonlar arazide bulunarak Selçuklu Meram ve Karatay ilçelerinde her 1/1000 paftaya en az bir nokta düşmesi tasalanacak şekilde çalışma başlatıldı. (Şekil 25) GPS ölçümlerine uygun ve yönetmeliğe göre arazide yaygınlığı hesaba katılarak gerekli tesisler bulundu. Çalışmada GPS dutumu olan ITRF96 ile ED50 dutumu arasında dönüşüm parametresi elde edildi. 389 nokta adet nokta dönüşüm yapmak amacı ile uyuşum testine tabi tutuldu 16 iterasyon sonucunda 150 noktanın uyuşumlu olduğu sonuca göre, ilçe ve genel sınırları dikkate alınarak 4 adet dönüşüm parametresi bulunmuştur. 1 Adet TUTGA 2 Adet C1 4 Adet C2 ile, arazide mevcut 40 adet C3 nirengi,90 adet poligon olmak üzere 137 noktanın GPS ölçümleri yapılmıştır(389 noktanın bir kısmı daha önce KOSKİ Yağmur Suyu drenaj projesinde ölçüldüğünden) , sonrasına yapılan dengelemelerde Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün yazısı gereği 2005 referans epok kullanılmıştır, nirengi poligonların arazi fotoğrafları da çekilerek oluşturulan ciltler Tapu ve Kadastro Bölge Müdürlüğü ve Kadastro Müdürlüklerinin kontrolü ile hazırlanmış ve ITRF96-ED50,MevziED50, Mevzi- ITRF96 parametreleri elde edilmiştir. 140 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Teknik gereksinim nedeni ile “Konya Kent Bilgi Sistemi Kapsamında projeksiyonlar arası koordinat dönüşüm parametre tespit projesi” raporu (Şekil26) Kadastro Müdürlüklerine verilmiştir. Tapu ve Kadastro Bölge Müdürlüğünün onayı ile projede bulunan parametreler kullanılarak Konya Kent Bilgi Sistemin dayandığı projeksiyon ve koordinat sistemi (Ülke-ED50 dutum) belirgin hale getirilmiştir. Uygulamada Kadastro Müdürlükleri yönetmeliklere de uygun olarak tamamı ile ITRF96 ya geçmesi halinde sistemin dutumu değiştirilecektir. Konya kadastro müdürlükleri ve ilçe belediyeleri ile belirlenen ortak hedef, tamamı ile mevzi sistemi terk ederek Ülke Koordinat Sistemine,WGS84 ITRF96 datumuna geçmektir. Bu hedefin gerçekleşmesi noktasında gerekli zemin oluşturulmuş uygulama aşamasına gelinmiştir. Mülkiyet CBS nin ana çekirdeğidir.CBS nin mülkiyet olmadan kurgulanması mümkün olmadığı gibi özellikle işlerinin nerede ise tamamı mekana dayalı olan belediyelerde mülkiyet ve diğer CBS katmanlarının bir arada değerlendirilerek ortaya çıkarılan analizler ciddi yönetim kabiliyetleri vermektedir. Şekil 25 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 141 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 26 Kadastrolara verilen Dönüşüm parametrelerine ait rapordan röper krokisi örneği Kadastro Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol ile kadastro ve Tapu verileri TAKBİS ten alınmış gerekli ilişkilendirme CBS ortamında yapılarak sistemde tanımlı hale getirilmiştir. Güncelleme periyotlarında MDB ve XML formatlarında gelen veri Genel Müdürlüğün sağladığı PARSELREF alanı kullanılarak ) sisteme Grafik paftalardan kaynaklı olarak mülkiyet kaymaları ortofotolar üzerinde rahatlıkla görülmekte olup bir an önce kadastro müdürlüklerince tespit edilen yerlerde yenileme yapılması gerekmektedir. Çünkü tüm Kent Bilgi Sistemi envanterinin dayandığı asıl temel mülkiyet/mekan unsurudur.CBS de çok amaçlı kadastro hedeflenmeli ihtiyaçlara göre Kadastro konum hassasiyeti değişebilmelidir.Ancak şehir merkezlerinde çok amaçlı kadastro dan bahsedilmesi mümkün olmamaktadır.Bu nedenle eksiklikleri ve aksaklıkları olsa da bir an önce TAKBİS çalışmalarının kadastro kısımlarının da tüm ülkede bitirilmesi gerekmektedir.Düzenli bir Adres Kayıt Sistemi veya güncellenebilir ve anlık hizmet veren bir e devlet için birinci şart sağlıklı bir kadastro ve bu kadastronun sistemde obje tabanlı olarak var olmasında yatmaktadır.Bu nedenle Kadastro Genel Müdürlüğü Eylem 75 kapsamında yapılacak çalışmalara hız vermelidir. Sonuçta Kadastro ve Tapu bilgilerinin entegrasyonu bağlı olarak gerekli etkileşim sağlanmıştır. Mülkiyetin hâlihazır harita, planlama , ,adres, insan ile hatta sosyal doku ile olan ilişkileri kurularak şehir yönetimine etkinlik kazandırılmış. Yatırım alanlarının planlamasında SQL çaprazlamaları ile oluşturulan analizler kullanılmıştır.(Şekil27) 142 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 27 ORTOFOTO(1/5000) İller Bankası Konya 1/1000 fotogrametrik halihazır işi içinde ortofoto görüntüler olduğundan ihale şartnamesinde uydu görüntüsü veya orta foto görüntü temini konusunda iller bankasının halihazır tahdit sınırı içinde(1100km2) yaptırdığı ortofoto görüntü çözünürlüğü yüksek olması nedeni ile beklenmiş numarataj çalışmalarının vektör el halihazır beklenmeden tamamen bu görüntüler üzerinde yapılması tercih edilmiştir. Tahdit sınırı dışında Konya Büyükşehir Belediyesi Mücavir Saha içinde geriye kalan ve genellikle düşük yoğunluklu yerleşim bölgelerinin ise şartnamede uydu görüntüsü istenmesine rağmen merkez içinde görüntüleri iller bankası sağladığı için firma ile karşılıklı mutabakata vararak merkez dışında kalan 1000 km2alanın 1/5000 ortofoto görüntüleri Harita Genel Komutanlığınca uçuş işlemleri sağlanarak elde edilmiştir. Bu görüntülerin elde edilmesi öncesinde 32 adet fotogrametrik nirengi tesisi yapılmış gerekli görüntü register işlemleri MNG bilgisayar tarafından yapılarak, projede aktif bir şekilde kullanılmıştır. İLLER BANKASINCA YAPILAN HÂLİHAZIR HARİTALARIN TOPOLOJİK YAPIYA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ VE CBS İÇİNE ENTEGRE EDİLMESİ Hâlihazır Harita Ülkemizde klasik haritacılık anlamında üretilen, eskiden bin bir emekle üretip ince ince pafta ortamına tersim edilen, ancak sonuçta üretilenler başkalarınca basit bir çizgiden ibaret gibi görüldüğünden fazlaca nankör olan bir unsurdur. Bunu tüm harita sektörü bilmektedir. Sonraki aşamalarda teknolojinin en çok hissedildiği harita sektöründe bu işlemler daha bir kolaylaşmış, logaritma cetveli,3600 ve 880 hesap makineleri, Uydu Teknolojileri, Real time GPS, Bilgisayarlar vb. kullanılan cihazlar, bunu tarihli süreçte bize göstermiştir. Hâlihazır Harita kullanımı, daha çok bayındır faaliyetleri öncesinde, imar planlama çalışmalarında olmaz ise olmaz bir unsur olarak yerini almıştır. Hâlihazır bir paftaya, bir altlığa tersim edilir ve bu tersim atın kendine özel, Büyük Ölçekli Harita Yönetmeliği ile belirlenmiş sembolojisi içinde ifade edilmesi ile kullanıcılara bir HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 143 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara anlam ifade eder, bu kullanım şekli klasik çizim ortamı için gerekli olan bir unsurdur. (Şekil 28)Gelişen teknoloji haritanın kullanıldığı sektörlerde de kendini göstermeye başlamış, örneğin “planlama dünyada Coğrafi Bilgi Sistemi üzerinde yapılan bir unsur haline gelmiştir.” Buna benzer örnekleri artırmak mümkündür. Coğrafi Bilgi Sistemi kendine mahsus SQL mantığı içinde salt çizime, objeye, CAD mantığına dayalı sayısal harita ortamı bu sistem ile elde edilebilecek sonuçlara yeterince hizmet etmemekte, her şekilde veri transformasyonuna ihtiyaç duyulmaktadır. Hâlihazırın yapımı içinde, arazi bütünlemelerinde doğal olarak yapılabilecek çalışmalar ile elde edilebilecek aynı niteliği taşıyan bir takım bilgiler sonraki aşamalarda duyulan ihtiyaç gereği, ölçüm sırasında gidilen yerlere bir daha gidilerek tekrarlı işler yapılmasını gerektirebilmektedir. Şekil 28 144 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şel 29 Örneğin bir binaya ait kat bilgisini pafta üzerinde insanın algılayacağı şekilde yazı ile göstermek yerine bu binayı poligon olarak ifade ederek tablosal yapı içinde bina ile ilgili bilgileri de bu tablo içine yazmak, harita üretilirken CBS ye uygun topoloji mantığı içinde üretilmesini sağlamak, bu haritaları kullanan yönetim birimlerine büyük bir kolaylık sağlayacaktır. Böyle bir üretimin insan algılamasından çok bilgisayar algılamasına hizmet edeceği açıktır. Bilgisayar algılaması ise kendine mahsus kolaylığı içinde verilerin sorgulanması, analiz edilmesi noktasında ciddi hız katılmasına, haritanın bu güne kadar kattığı anlamın bir üst seviyede değerlendirilmesinde kullanılabilecektir. Üst paragrafta logaritma cetvelinden, bilgisayar teknolojilerine olan harita teknolojileri gelişim süreci içinde bir zaman sonra harita daha çok insanın algıladığı değil bilgisayar ve bilgisayar yazılımlarının algıladığı ve yorumladığı bir duruma gelecektir/gelmiştir, bu gün nasıl logaritma cetvelini kullanmıyor isek yaygın olarak yakın zamanda da klasik harita ortamını kullanmayacağımız düşünülmelidir. Bu nedenle harita üretim ve sergileme mantığının değişmesi gerekmektedir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 145 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil30 CBS topolojisi sayesinde katmanlar arası etkileşim kurulmakta,insan yetileri ve tecrübeleri ile elde edilmesi zor olan unsurlar bilgisayar teknolojisinin sağladığı çapraz tablo sorgulamaları ile şehir yönetimine ciddi katkı sağlamaktadır. Konya Kent Bilgi Sistemi, iller Bankasının Hâlihazır Harita çalışmasına paralel yürüyen bir çalışma olması hem arazi çalışmaları açısından hem de verinin güncel olarak elde edilmesi açısından önemli bir avantaj sağlamıştır. CAD tabanında tabaka sınıflaması içinde bulunan hâlihazır unsurları belli bir kodlama sisteminden geçerek (çapraz bir tablo vasıtası ile) topolojik bir yapıya dönüştürülmüş ve CBS ortamında sorgulanabilir bir duruma getirilmiştir.(Şekil29) Bu durumda örneğin “imar planında 4 kata müsaadeli olduğu halde mevcutta(hâlihazırda) katı 4 den fazla olan binaların seçilmesi,CBS topolojisi içinde başka katmanlar olan mülkiyet veya adres unsurları ile de ilişki kurarak kaçak katlar ile ilgili net adrese teslim tespitler yapılabilmiştir. Yine hazine arazileri üzerinde kaçak yapılaşan binalar dendiğinde (database ortamında bina sınıflandırması olduğu için) ,salt bina değil sadece konut amaçlı olanlar veya sadece ticari amaçlı olanlar veya sadece resmi bina olanlar gibi SQL sorgulamaları yapılabilmektedir. Böyle bir sorgu içinde hazine arazisi olup üzerinde konut amaçlı bina olma şartı(Where cümleciği) konduğunda dini tesisler içindeki lojmanlar, resmi kurum içindeki lojmanlar da bu sorgu sonucunda gelebilmekte haricen plan donatı alan şartı getirilerek işgalli yapılaşmaların tespiti yapılabilmektedir.”** QUERY1 SELECT * FROM HALIHAZIRBINA, TAPU_KADASTRO WHERE TAPU_KADASTRO.obj Intersects HALIHAZIRBINA.Obj and TAPU_KADASTRO.ADI like “%hazine%” and HALIHAZIRBINA.BINA_NITELİK=”KONUTAMACLI” 146 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara QUERY2 SELECT * FROM QUERY1, IMAR_PLAN WHERE QUERY1.obj Contains IMAR_PLAN.obj and IMAR_PLAN.DONATIADI like “%KONUT%” Harita, kullanıcılarının yorumu ile planlama veya bayındırlık faaliyeti yaptığı en önemli altlıktır. Önümüzdeki günlerde kullanıcıların klasik olarak bakarak harita yorumlaması bitecek artık bu işi bilgisayarlar yapacaktır/yapmaktadır. Bunun yanında harita ve haritacılık başkalarının yan hizmet olarak aldığı, ancak aslında asli unsurdur. Bu nedenle haritaya anlam katmak onu CBS ortamında yorumlayacak bir alt yapı sadece Harita Mühendislerinin sağlayacağı bir hizmet olması önümüzdeki günlerde mesleki açıdan da bir üstünlük verebilecektir. Bu konuda iller bankasının bir değişim sürecini başlatması ve bu güne kadar belediyelere yaptığı desteği, bu noktada bir adım önde olarak devam ettirmeli, Türkiye de reel olarak belediyeler ile doğrudan temas kurabilen, onları yönlendirebilen, hizmet veren, maddi olarak müeyyide koyabilecek tek kurum olma avantajını kullanmalıdır. CBS YAZILIMLARI VE TERCİH NEDENLERİ (UYGULAMA YAZILIMLARI) CBS yazılımları dendiğinde sektörde” x yazılımı olmadan olmaz şu yazılımın şu becerileri CBS demektir” türünde değerlendirme yapılmaktan kaçınılmıştır. Projede özellikle İçişleri Bakanlığının CBS Rehberi sonrasında tercih edilmiş olan yol ve yöntemlerin uyumluluğu bir kaz daha ispat edilmiştir. Konya Kent Bilgi Sisteminde uygulama yazılımları iki amaçla yapılmıştır. • Veri toplama aşamasında sonra güncelleme unsurlarının ilgili personeller tarafından rutin işler yürütülürken güncelleyecebileceği ve işlerini takip edebileceği ortamı sunmak • CBS nin avantajlarını kullanıcılara göstererek, CBS yi kullandırmak zamanla kullanıcı ve yönetimsel anlayışta değişiklere neden oluşturmak. CBS denildiğinde fizibiliteden, uygulanabilirlikten, optimumluktan bahsetmemek mümkün değildir.CBS konusunda çalışmalar yürütülürken optimumluğa dikkat edilmeyip,fayda –maliyet analizi yapmadan yazılım alımına geçilmesi kurumun bir yazılım çöplüğü haline getirilmesi ,CBS uygulamacısının optimumluk iddiasına ters bir durum oluşturacaktır.Hangi CBS yazılımını nerede hangi amaçla kullanılacağı iyi düşünülmeli bir CBS yazılımı bütün dertlere deva olacak şeklinde bir yaklaşıma gidilmemelidir.Yazılım almak işin son noktasıdır önemli olan INSPİRE ilkelerine uygun, güncellenmesi mümkün olan veri toplamayı modellemek,uygulamaya geçmek, sonrasında bu verileri istif edecek depolayacak database karar vermektir.Veri üretme ayrı bir konudur verinin derlenmesi gösterilmesi, analiz edilmesi ayrı bir konudur.CBS demek yazılım demek değildir.Sadece yazılım alarak CBS yapılmayacaktır.Bu konuda yazılım firmalarının yazılım satmalarından çok reel proje üretmeleri sonrasında yazılım alınacağı noktasında yönlendirme yapılmalıdır.Yazılım firmaları para kazanmanın kolay bir yolunu bulmuştur,ancak bünyelerinde harita mühendisleri,şehir plancıları ,bilgisayar mühendislerinin sayısından çok pazarlamacı bulunmaktadır.Bu firmaların hepsi değerli firmalardır. Yazılım satmalarından çok proje üretmelerini ve buna bağlı olarak, ilgili projelerde yazılımlarının kullanacağı felsefesini yürütmek ve teşvik etmek, ülkemize ve potansiyellerine daha fazla katkı sağlayacaktır CAD tabanının kendine has avantajları olduğu gibi tamamen GIS tabanına hizmet eden yazılımlarında kendine göre avantajları vardır. Yazılımlar kullanıcıların kapasite ve taleplerine göre şekillenmektedir. Bazı durumlarda istenen ne ise onu vermek her zaman daha karlı olmaktadır. Bu durumun sorumlusu sadece yazılım firmaları değil aynı zamanda Türkiye deki yönetim anlayış ve felsefesi, popülizm vb unsurlardır .Bu durum uygulayıcıların günlük sorunları çözmek dışında başka bir konu ile ilgilenmesini engellemektedir.Bir plana bağlı olarak çalışma kültürümüz bulunmamakta bu konuda bir türlü muasır medeniyet çizgisine her ne kadar şekilce 147 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara ulaşmış olsak da mühendislik felsefesi,bakış açısı ve yönetim anlayışı bakımından seviyenin gerisinde olmaya devam edilmektedir. Konya Kent Bilgi Sisteminde öncelikle veri tabanı olarak bütünleşik bir yapı olan Spatial Data Object yapısı nedeni ile ORACLE tercih edilmiştir. Uygulama yazılımlarında Location Intelligence yapısı, hızlılığı, Oracle ile tam uyumu ve database ulaşım ve grafik datayı editleme noktasında başkaca bir yazılım gerektirmediği, interprobility özelliğinin geliştirilmeye ihtiyacı olsa da ihtiyaçları yeterince görmesi nedeni ile Mapinfo yazılımı tercih edilmiş, 22 adet uygulama yazılımı ve genel kullanımda Mapinfo ve MAPX tabanı uygun görülmüştür. Her türlü analiz ve tematik işlemleri, görselleşme açısından ise ESRİ ürünleri tercih edilmiştir. Bu konuda her iki ürünün de GEODATABASE yapısını destekliyor olması, yazılımcıların her iki ortamda da kendine özel uygulama yazılımları üretmesinde açık bir obje yapısı sunması nedeni ile tercih edilmiştir. Maliyet ve yarar unsurları bu iki yazılımın ayrı ayrı değerlendirmesinde en önemli etkendir. Bu yazılımlar aşağıda belirtilmiştir. 9 Adres Bilgi Sistemi(Genel anlamda tüm kullanıcılar belli yetkilendirmeler dahilinde kullanabilmektedir. o Tapu Sorgulama o Cadde Sokak Sorgulama o Taşınmaz Sorgulama o Kapı Numarası Sorgulama vb… o Numarataj 9 İmar o Kültür ve Tarihi Eser Sorgulama o Plan Tadilatlarının Sorgulama 9 Ruhsat ve İskan Kayıtları Sorgulama(üç ilçe belediyesi) 9 İş yeri kaydı girme ve sorgulama(üç ilçe belediyesi) 9 Sosyal Veri Merkezi Yazılımı( Şu anda Karatay ,Selçuklu,Meram Kaymakamlıkları,Valilik Sosyal Yardımlaşma,Dernekler Masası ,Büyükşehir Belediyesi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı Aceze birimi,Selçuklu,Meram ,Karatay Belediyeleri Sosyal Birimlerince,Dernek ve Vakıflar tarafından kullanılmaktadır* detaylarına başka bir bildiride yer verilecektir)(5) 9 Alt Yapı Koordinasyon Yazılımı-AYKOMEBIS(Elektronik İmza alt yapısı ile tamamlandı)( Fen İşleri Daire Başkanlığı Aykome, Yol, Proje Müdürlüklerinde, Gaznet, Telekom, Medaş, Selçuklu Fen İşleri Yol, Proje,Park Bahçe ,Meram Fen İşleri,Yol,Proje,Park Bahçe,Karatay Fen İşleri Yol,Proje ,Koski Su,Kanal ve Abone tarafından yazılım kullanılmaktadır*detaylarına başka bir bildiride yer verilecektir.)(7) 9 Başkanlık Yazılımı.(Yöneticilerin şehir hakkında anlık olarak istatistikî bilgileri ve tematik haritaları görebildiği bir yazılımdır) 9 Park ve Bahçeler(Gerçek Park Envanterleri üzerinde çalışmayı sağlamak amaçlı olan yazılım reel park verisinin GIS ortamında takibini sağlamaktadır. Park Bahçeler Müdürlüğümüzde ve İlçe Belediyelerimizin Park ve Bahçeler Müdürlüklerinde kullanılmaktadır) 9 Çevre(Yakıt takip Bilgileri, İlaçlama, Isınma Bilgilerinin GIS ortamında takip edilebileceği bir yazılımdır) 148 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 9 İtfaiye(olay-yangın noktalarını, yangın vanalarını GIS ortamına işlemek, raporlamak amaçlı yapılan, Acil Müdahale ve Afet Bilgi Sistemi olarak ilerletilecek olan yazılımdır.) 9 ADNKGIS (Nüfus Bilgileri Programı-Kişinin İsminden ikamet adresini harita üzerinde gösteren yazılım olup daha çok il emniyet birimlerince kullanılmaktadır, mevcut GIS veri tabanı ile ADNKS arasındaki farklılıkları takip ederek düzeltme amacı taşıyan bir yazılımdır. *detaylarına başka bir bildiride yer verilecektir)(6) 9 Kamulaştırma(Yıkılan bina bilgisini veri tabanında işlemek amacı ile yapılan kamulaştırma rutinleri ile desteklenen bir yazılımdır. Üç ilçe belediyesi ve Emlak ve Kamulaştırma Müdürlüğünde test olarak çalışmaktadır.) 9 Mezarlık(Mezarlık Bilgi Sistemi entegrasyonu içinde çalışmaktadır) 9 Koski entegrasyon ve Abone Enformasyon(Adres Veri Eşleştirmesi tamamlanmış olup koski abone servislerinin kent bilgi sistemi adres yapısına göre abone yapması prensibine göre oluşturulmuştur.) 9 Ukome(Trafik Sinyalizasyon Birimine hazırlanan yolların tek yön çift yön bilgisi ,trafik levhaları bilgisi,dolmuş ve otobüs hatlarının tanımlanması-otopark taksi durağı-sinyalizasyon hatları bilgileri giren sorgulayan programdır) 9 Yeniden Doğanlar(Kent Bilgi Sistemi Havuzunda hangi tür güncellemeler yapılıyor ise anlık olarak tüm kullanıcılara bilgi veren bir yazılımdır.) 9 9 Fen İşleri(İhale vb bilgilerini obje tabanında takip edilebileceği bir yazılımdır) Kullanıcı Yönetimi (bu yazlım sistem yetkilisine sisteme bağlanan kullanıcıların hangi yetkiler ile sisteme bağlantı yapacağını belirten bir yazılımadır) Kent Rehberi( gezilecek yerler, otobus hatları ve durakları, tramvay güzergahı ve durakları genel adres cadde sokak ve numara ile arama yapan adres Tüm iş kollarının yer aldığı bölgeleri, ticari isimleri haritadaki yerlerini görebilmek için içerik, Belediyeye ait 2004 yılından bu yana yapılan tüm projeler ve projelerin Konya haritası üzerinde dağılımı proje bedelleri projeye ait resimler,yapılma yıllarının yer alığı projeler, elinde tapusu olan ve tapusuna ait imar durumu ,yer konum vb bilgileri harita üzerinde görme amacı ile hazırlanan kadastro ,Alt Yapı Koordinasyon Merkezince onaylanmış ve aktif olarak kazı yapılan yerleri gösteren altyapı, Şehrimize ait park envanterinin resimleri ve haritadaki yerleri ile birlikte gösterildiği park/bahçe unsurları bulunmaktadır.(4) 9 TAKBİS in veri tabanı yapısı Konya Kent Bilgi Sisteminin veri tabanı modellenme mantığında etkili olmuştur. TAKBİS başlangıç aşamasından sonra ortaya çıkan SDO teknolojisi ise projeye ciddi bir avantaj katmıştır. Ülke bütününde, il bütününde yapılacak bir CBS için(o günlerin görülmesi temenni edilmektedir) GEODATABASE yapısının en iyi çözüm olacağı açıktır. Tüm CAD tabanlı yazılımlar lokasyonda CAD tarafında kullana geldikleri bir obje tabanına devam edebilirler ancak bütünleşik bir yapıdan bahsedilecek ise mevcut yapılarına GEODATABASE i yönetebilen, okuyabilen ve yazabilen bir yapı eklemeleri önem arz etmektedir. Özetle önemli olan yazılımlar değil yazılımların kullanacağı DATABASE ve kullanıcın SQL bilgisine hâkim olması ve bu bilgilerden ne istediğini bilmesi önem arz etmektedir. İlçe belediyelerince imar uygulamalarında planlama çalışmalarında CAD yapısının muhafaza edilmesi de gayet doğaldır. Bu kısımda da GIS tabanlı yazılım şirketleri sırf ticari rekabet mantığı ile, dünya çapında kullanılan yazılımları başka bir hüviyet kazandırması da bizdeki mühendislik ve yönetim anlayışının bir sonucudur. Belediye bünyesi içinde sadece belediye birimleri tarafından kullanılacak ve veri tabanında edit yapabilen, MSlink ler ile objesel ve tablosal kısımları çapraz tablolarda tutarak SQL sorgular yaparak GIS çözümleri de CAD yapısı içinde ilgili kurumun işleri için yeterli olabilmektedir. 149 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Ancak Türkiye koşullarında her kurum kendine has bir obje yapısına hitap eden farklı farklı yazılımlar kullanılabilmektedir. Bu durumda tüm kurumların kullanacağı bütün obje tabanlı yazılımlar tarafında hem okunup hem yazılabilen obje tabanı open(açık) bir yazılıma ve open(açık) bir database ihtiyaç bulunmaktadır. Ortak OBJE yapısının GEODATABASE olması UVDF formatı ile uğraşmak yerine standart olarak GEODATABASE tercih etmenin ülkeye hizmet etmek olacağı düşünülmektedir. Hâlihazır harita kısmında anlatıldığı gibi salt çizime bağlı olan anlayış yerini hesaba analize bırakan bir şekle dönüşmeli obje olarak tamamlanmış Halihazır, Plan, Kadastro verileri bilgisayar ortamında olan, üzerine infolandığında bilgi veren yapılara Kent Bilgi Sistemi denmekten vazgeçilmelidir. Kent Bilgi Sistemi Türkiye de bir çok kurumda Kent ve Bilgi kelimelerinin tanımlandığı ancak Sistem tarafının henüz mühendislik ve yönetim anlayışımızın yeterince gelişmemesi, yasal ve bürokratik engeller nedeni ile süreç alacak bir unsurdur. CAD tabanında gelen imar planları, TAKBİS te de kullanılan MNGCAD yapısı ve ilgili yazılımın GEODATABASE i kullanması nedeni ile uygun görülmüştür. Kadastro da ilçe belediyelerinden değil Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden GEODATABASE olarak alınmakta. Gerekli Tapu entegrasyonu SQL komutları ile sağlanarak SDO yapısı içine katılmaktadır. Bu iki unsur dışında her türlü güncelleme unsuru MAPX tabanlı uygulama yazılımları ile doğrudan ORACLE SDO üzerinde yapılabilmektedir. İki unsurda MAPX tabanının kullanılmamasının nedeni, bu konuda daha önce bir tecrübenin olmaması hem de TAKBİS tarafında kullanılan bir programın avantajlarından istifade etme mantığındandır. GÜNCELLEME POLİTİKASI Türkiye de CBS çalışmalarının muhatapları genellikle “Çalışmaların büyük bir heves ile başladığı başlangıçta büyük bir veri yığılmasının yapıldığı sonrasında ise verilerin güncellenmemesi nedeni ile sistemlerin ölü doğduğundan “ bahsederler. Bu yorum CBS nin ülke genelinde öneminin ülke genelindeki yönetim anlayışlarında gelişmemesi, CBS harflerinin sonu olan “S” Sistem kelimesinin alışkanlık ve anlayışlarda getireceği kültürel ve eğitimsel devrimi gerektirdiğinden doğru bir yorumdur. Konya Kent Bilgi Sistemi yapısı kurgulanmadan önce Konya da 10 yılı aşkın süredir konuşulan başlamadan 2 yıl öncesinde Coğrafi Bilgi Sistemi koordinasyon kurullarında irdelenip, tartışılan en önemli sorun, sistem güncelleme sorunudur. Çalışma başladıktan sonra sistem avantajları kısmında da belirtildiği üzere Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi projenin dayandığı ve hayat damarı olarak baktığı en önemli unsur olmuştur.(Şekil31) Çalışma başlarken muhtarlıkları kullanarak insanı kayıt alma yöntemi mevcut yapı nedeni ile yeterince tatminkâr sonuçlar üretmemektedir. Çalışma başlangıcında Anket çalışması kişi bazlı yapılacağı tasarlandığından ankete destek a,olma düşüncesi ile Emniyet Müdürlüğü ile işbirliği içinde tüm sayısal muhtarlık kayıtları ve kayıtlarda olamayan Form5(300000 adet ) sisteme girilerek yaklaşık 800000 kişinin kaydı sisteme girilmiştir.(Bu veriler ADNKS ve GIS entegrasyonuna katkı sağlamıştır). Güncelleme konusunda KONYA tüm kurumları el ele vermiş ve Kent Bilgi Sistemini benimsemiş, katkı sağlamıştır. Konya Kent Bilgi Sistemi başarısını, iradeli ve ne istediğini bilen bir yönetim anlayışına, tüm Konya kurumlarının katılımına, idealist öz verili çalışma anlayışına borçludur. Güncelleme unsurları 7 maddeden oluşmaktadır. 150 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 31 1. ADNKS nin devreye girmesi ile insan kaydı doğrudan Nüfus Hizmetleri Genel Müdürlüğünün sağladığı Web servisleri tarafından takip edilmekte ilgili servis ADNKSGIS adı altında veri tabanına entegre edilmiştir. Bu sayede ihtiyaçtan dolayı insanı takip etme şeklinde ayrıca bir maliyete girilmesine gerek kalmamıştır. Mernis ve Mernis e bağlı insan unsuru GIS tabanına getirilerek her türlü Demografik analizler yapılması sağlanmıştır. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri kanunun hayatımıza daha çok girmesi ve etkinlik kazanması ile eksiklikler de zamanla tamamlanacaktır. Sistemde olmayan adres kaydının vatandaş tarafından beyan edilmesi ve buna müteakip vatandaşın belediye yönlendirilmesi ile güncelleme ye dayanak oluşturmak güncelleme unsurlarında en son güvenlik kapısıdır. 2. Alt Yapı Koordinasyon Kurulu (AYKOME) ile tüm alt yapı kurumları veya daha başka bir ifade ile yol aksı üzerinde hareket eden tüm kurumların(Konya Büyükşehir Belediyesi Yol Servisi,Proje Servisi,Selçuklu,Meram,Karatay Belediyelerinin yol servisleri,Konya Su ve Kanalizasyon İdaresi Abone,Su,Kanalizasyon proje ve uygulama birimleri, Gaznet,Telekom,Medaş,Türk sat,Dsi,Karayolları,Emniyet Müdürlüğü Trafik Şube) birlikte çalışmalarını gerekmektedir.Bu birlikteliği sağlayan 5216 sayılı yasanın 8.maddesidir.Yasa maddesi 5216 sayılı yasanın 7/h maddesi ile “Kent Bilgi Sistemi ve Coğrafi Bilgi Sistemi “ kurma görevi veren ama sadece görev veren maddeden çok farklıdır.Yasa AYKOME ye sadece yetki vermekle kalmamış müeyyide hakkı da vermiştir ki bu anlamda Kent Bilgi Sistemlerine verilmesi gereken müeyyide hakkı Konya Büyükşehir Belediyesi Kent Bilgi Sistemi altlığında kullanılan ve Türkiye de ilk defa Elektronik imza ile CBS temelli Alt Yapı Entegrasyonu yazılımı olan AYKOMEBİS ile sağlanmaktadır.Yazılım ile alt yapı kurumları kendilerine ait yer altı ve yer üstü tesislerini görmek ve güncelleme yetkisi verilmiş,gerekli güncellemeleri yapmayan kurumlar 151 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara AYKOME tarafından uyarılarak müeyyide edilebilir bir yapıya kavuşmuştur.AYKOME halihazır unsurunun en önemlisi olan yol ve bilgi değeri olarak önemli olan alt yapı haritalarının güncellenmesini sağlamaktadır. 3. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu akabinde çıkan Adres ve Numaralamaya dair yönetmelik şehirlerde mülkiyet temeline dayalı numarataj yapılmasını gerektirmiştir. Bu nedenle şehirde %60-70 oranlarında numarataj değiştirilmek zorunda kalmıştır. Bu yapı değişmesi akabinde eski ve yeni numaraların listeler halinde kurumlara verileceği ve güncel olarak sürekli bu bilgilerin verilmesi ,kurum tarafından ise kayıtlarında olmayan veya yeni yapıldığı bilinen bir yapı vatandaş tarafından adres olarak ne beyan edilir ise edilsin numarataj belgesinin belediyeden istenerek Abone yapılması, yeni yapılan bina kaçak veya ruhsatlı olsa dahi sistemde güncel olarak tutulmasını sağlamaktadır.Protokol yapılan Kurumlar KOSKİ,Telekom,Gaznet,Medaştır.Sistemin ana felsefelerinden biri insan ihtiyaçları üzerine oluşan unsurları sisteme destek verir hale getirmektir ki bu da başarılmıştır. 4. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile İlçe Belediyelerince Ruhsat ve İskan Belgesi öncesinde Numarataj esasına göre ruhsat kesilmesi mecburi hale getirilmiştir.Yasal bir bina yapılmadan önce müteahhidince ileride alacağı adresi Kent Bilgi Sistemi Numarataj Birimine gelerek Numarataj belgesi almaktadır.Yine iskan alacak yapı iç daire numaraları ve diğer işlemlerin yapılabilmesi için aynı servise gelmesi gerekmektedir.Bu durum yeni yapılan ve yasal olan her türlü binayı takip edebilme imkanı sağlamıştır. 5. Büyükşehir Belediye Meclisinin CBS nin güncellenmesi ile ilgili kararı, Konya İmar yönetmeliğinin binaya ait koordinatların numarataj belgesi alınmadan önce bina ölçüm şartı getirmesi ile objesel olarak da bina yapısı da güncellenebilmektedir.Bu sayede iki de bir halihazır yapılmaktan da kurtulmuş olunacaktır.Şekil 32 Şekil 32 CBS nin güncellemesi için Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından alınan meclis kararı gereğince iller Bankasınca yapılan halihazır haritadan sonra 2874 adet binaya ait koordinat sisteme girilmiş ve güncelleme devam etmektedir. 152 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 6. Binalar ve içindeki bağımsız bölümler yukarıdaki maddeler ile takip edildiğinden geriye iş yeri bilgisi değişikliği kalmaktadır. Bu konuda Vergi Dairesi Başkanlığı ile yapılan yazışma ile bu konuda ilgili vergi daireleri vergi mükellefiyeti öncesinde beyanı değil numarataj belgesini esas almakta, mükelleften bu belgeyi getirmesi istemektedir. Maliye tarafında iş yerlerine ait adres standart sağlanmış olmakta olası istismarlar engellenmektedir. Belediye tarafında ise Kent Bilgi Sistemi ile elde edilen iş yeri envanteri güncellenmektedir. 7. Son ve en önemli madde ise Kent Bilgi Sisteminin tamamı ile Numarataj ı bünyesine almasıdır. Tüm bu hareketlerin aslında yürütüldüğü, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi öncesinde her 5 yılda bir hatırlanan, TUİK in çabaları ile canlılık verilen, TENEKE işleri ve Belediyelerde sürülme mekanı olarak görülen Numarataj birimleri ,bu gün dahi, İçişleri Bakanlığının onca genelgesine rağmen, bir çok belediye amirince yeterince önem verilmeyen bir durumdadır. Bu birimler, Konya Kent Bilgi Sisteminde olduğu üzere bir taşınmaz ofisi haline getirilmelidir. Bu birimler ciddiyetsiz ve niteliksiz personellerin uzaklaştırılması, nitelikli mühendis takviyesi yapılması gereken birimler olup, kesinlikle küçümsenmemesi gerekmektedir. SİSTEM PSİKOLOJİSİ Projede teknoloji ve yazılımları yönetme ve yönlendirmenin, insan unsurunu yönetmek, ikna etmek ve yönlendirmekten daha kolay olduğu görülmüştür. Aslında Bilgi Sistemlerinin temel sorunu %80 oranda insan unsuru ve insan psikolojisidir. Burada insan ile ilgili klasik sorunlardan bahsedilmeyecektir. Ancak sistemin yürütülmesi noktasında sabırlı olmak,Yunus tabiri ile bazı durumlarda sövene dilsiz olmaktan başka çare kalmamaktadır.Bu durum sistemin hayatiyet kazanması,taraftar toplaması açısından ,sorumlu mekanizmaların dikkat etmesi gereken bir husustur.. En önemli hastalık Konfiçyus un dediği gibi bilmediğini bilmeme hastalığıdır. Sistem yöneticileri her zaman eleştiriye açık olmalı, gerektiğinde empati yapmasını bilmeli karşı tarafın kapasitesine bağlı olarak doğru zannettiği düşünceyi kırmadan, dökmeden ikna ederek çözümleyebilmelidir. Unutulmamalıdır ki sistem, sisteme sahip çıkan ve sistemin önemini tam olarak algılamış insanlar ile yaşayacaktır. Bu nedenle taraftar sayısını her zaman artırmakta fayda bulunmaktadır. Hiç kimseyi küçümsememeli her şahısta faydalanılması gereken bir yön olduğu unutulmamalıdır. Sistem yöneticisi hem personeline hem de diğer insanlara karşı cımbızcı olmamalı elinden geldiğince her şahıstan bir şekilde, sistem lehine faydalanılmasını bilmelidir Kesinlikle kimse ile polemiğe girmemeli alışkanlıklarla mücadele etmek yerine sistemin farklılıklarını yaşatarak göstermelidir. Sistemi kullananları genellikle daha önce bir CAD yazılımı kullanan kişilere açmak mutlaka gereklidir. Ancak daha önce CAD-GIS tabanına alışık olmayan insanların daha ön yargısız olduğu ve sistemi kullandığı tecrübe edilmiştir. “Kullandığım yazılım her derde devadır. Bu yazılımı kullan gerisine bakma” gibi bir politika olmamalı, her yazılımın kendine göre nitelikleri var olduğu unutulmamalıdır. İşe göre yazılım kullanma felsefesi oluşturmalıdır. Her iş aletinin kendine has nasıl bir işlevi var ise her GIS tabanlı yazılımında kendine göre üstünlükleri var olduğu her zaman işlenmeli, önemli olanın birlikte çalışabilirlik ilkesi ve spatial bir database olduğunun üzerinde durulmalıdır. Sadece bir kurum için lokasyon da çözüm olabilen yazılım, birçok kurumu bir araya getiren bir sistem için model olamayacağı, hiçbir kuruma format dayatması(hatta kapalı bir obje format da153 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara yatması) yapmadan GEODATABASE i ortak referans alıp, amerikayı yeniden keşfetmenin gereği olmadığı belirtilmelidir. Bu CBS için hiçbir zaman ulusal olma mantığına aykırı değildir.(kendimize özel dünya ile entegreli bir GEODATABESE mantığı oluşturulmadığı müddetçe) GIS tabanlı yazılımların hangisinin kullanıldığının çok önemli olmadığı, önemli olanın düzgün bir database oluşturmak sonrasın da SQL bilgisi ve mühendislik bilgisini birleştirerek ne istediğini bilen nitelikli bir ekip oluşturmak olduğu unutulmamalıdır. Her meslek gurubuna saygı göstermeli her meslek gurubunun GIS içinde olduğunu, GIS in hayatın kendisi olduğunu her ortamda vurgulamalı bilgiye her zaman saygı gösterilmelidir. Her mesleği, her toplum kesimini ayrım gözetmeksizin kucaklamalı sisteme mümkün mertebe taraftar toplamalıdır. “Bilmemek değil öğrenmemek ayıptır” önemli olan bilgi değil, bilgiyi uygulamaktır. Uygulanmayan bilgi ne kadar mükemmel olursa olsun teoriler bütünü olarak kalacak tabiri caiz ise bu kubbede hoş bir seda bırakmayacaktır. Bu nedenle her konuda teori bilgisine saygı duymalı onu almalı ancak her teori bilgisinin uygulanma ile yeterince analiz edilmeden oluşturulduğu, aynen alıp hayata geçirilmesinin anlık olarak mümkün olmadığı bilinmelidir. Allah her insana aynı aklı vermiştir. İnsana çalıştığından başkası yoktur. Bilginin efendisi olmak için çalışmanın kölesi olmak gerekir (balzac) sözü CBS savunucularının şiarı olmalıdır. 08.00-17.00 mesaisi ile CBS yürütülemeyeceği, öz veri, azim, inanç, idealizm olmadan bu işin yürütülemeyeceği, Türkiye koşullarında CBS yeterince algılanmaması nedeni ile moral bozan etkenlere, kişilere fazla takılmamalı, bu durumları kendine sorun etmemelidir. Nasıl olsa bir gün anlaşılacak inancı sürekli canlı tutulmalıdır. Sistem belirli bir yere gelip kullanıcıların sistemin farklılığını görmesi ve reklam etmesi/faydalanması/kullanması sisteme daha çok güç vermektedir. Sistemin rutin savunucularından çok, sistemi sizden daha iyi reklam edecek hatta “şeyh uçmaz müridi uçurur” sözünü uygulayabileceğiniz, bu sayede sisteme ilgiyi ve kullandırmayı artıracak insanlar ile iyi ilişkiler içinde olunmasında fayda vardır. Önemli olan obje tabanını algılayabilen insanların sistemin üstünlüğünü savunması değildir. Önemli olan sistemin üstünlüğünü obje tabanına yabancı kişilerce reel sonuçlarını görülmesi, üstünlüğü kabul ettirip onların sistemi savunmasını sağlamaktır. Bu şekilde sistemin taraftarlarının daha fazla arttığı gözlemlenmiştir. Sistem yöneticisinin kafasının arkasında makam, daha çok para veya başka niyetler olamamalıdır. Devlet memuru mantığı ile sistem kurulumu mümkün değildir. Liyakat birinci şart olup hiçbir zaman kişisel çekişmeler, siyasi husumet vb unsurlara yer verilmemelidir. Sistem her şeyden önemlidir. Elden geldiğince sistemin hatırına her kez ile barışık olmalıdır. Bu durum bir şahsiyet bozukluğu değildir. Özveri, fedakârlık birinci şart olup personel işe alınır iken bu durum hatırlatılmalıdır ve bu konuda motive edilmelidir. Bazı durumlarda evin içindeki çocuğun babasına doğru olanı anlattığı halde babanın çocuğunu dinlemediğini ancak aynı doğruyu aile dışından birilerinin söylediği takdirde, babanın ilgili şahsı dinlediğini belki de hepimiz hayatlarımızda yaşamışızdır. Bu durum üst makamların ikna edilmesinde, gerektiğinde kullanılmalıdır. Bu nedenle sistem yöneticisi iyi bir gözlemci olmalıdır. İkna yollarından biri de sistemin önemli ayakları olan kurumlarda her amaçlı yapılan çalışmada öncelikle idareciden çok idareci sorumluluğunda olan personelin sisteme bakışının olumlu olması noktasında çalışma yapılmalısıdır. Kurumun kendi içinde işleri yürüten personelini sisteme taraftar olarak kazandırmalıdır. Sonra154 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara sında idareciye gidilmeli ve ikna edilmelidir. Bu şekilde diğer kurum idarecilerinin daha rahat karar verdiği gözlemlenmiştir. Her şeyin doğrusunu biliyor gururuna kapılmamalı daima danışacağı, öz eleştiri yapabilecek insanlar ile iletişim kurmalıdır. Birileri hep ne kadar güzel yapıyorsun dediğinde bu durumun gururuna kapılmamalı, kendi kendini oto kontrol etmesini bilecek veya hatırlatacak insanlarla birlikte olmalıdır. Sistem yöneticisi ve riyaset makamı Kent Bilgi Sistemi kurduk gibi büyük bir laf etmemelidir. Kent Bilgi Sisteminin bir Teknoloji değil insan anlayış ve bakış açısının değişimi demek olduğunu eğitim ve kültür düzeyinin artması ile daha çok gelişim göstereceği unutulmamalıdır. Sistemin tam anlamı ile oluşması, devlet tarafında sahiplenerek tüm kurumların organize edildiği olmaz ise olmaz unsur olarak görevden çok görevin yetkisini de veren bir kanun anlayışı ile olabileceği unutulmamalıdır. Devlet tarafında bakanlık düzeyinde işin bir sahibi olmalıdır. Hiç bir sistemde olmayacağı gibi tabiri caiz ise sistem, sihirli bir değneğin dokunup her şeyi çözeceği bir unsur gibi düşünülmemeli zaman ile nüfus etme ve yaygınlaşma yapacağı düşünülmeli,bıçak keser gibi her şeyin değişeceği zannına ve beklentisine kapılmamalıdır.Bu durumu her ortamda muhataplara ve özellikle riyaset mekanizmalarına anlatmalıdır. Sistemin yürütülmesinin birinci temel dayanağı, teknoloji-yazılım-database vb. unsurlar değil gerekliliğine inanmış personel ve yöneticilerin olmasıdır. Sistemin bir anda oluşmayacağı zamanla ve aşama aşama bir geçiş süreci yaşamasının normal olduğu sürekli hatırlatılmalıdır. Yasa çıkarmak tek başına yeterli değildir. Bürokraside yetkili makamlarda bulunan idarecilerden bazıları ”Devlet istediği kadar yasa çıkartsın, önemli olan devletin değil benim istememdir” mantığındadır. Bu nedenle bu fikrin oluşumuna esas unsurları kaldırmak bir yana bu fikre dahi sistemi istemesini sağlattıracak bir politika geliştirmelidir. SİSTEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI(GÜÇLÜ VE ZAYIF YANLAR) AVANTAJLAR 1. Proje öncesinde Konya genelinde tüm kurumlarda 10 yıldır(STK lar dahil) tartışılmış olması. 2. Proje öncesinde Kent Bilgi Sisteminin adının söylenmesi bile kurumlarda ortak dilek olarak dile getirilmesi, sahiplenilmesi 3. İhale hazırlıklarına ihale tarihinden 1.5 yıl önce başlanılması, şartnamesinin uzman kişilerce incelenmiş olması. 4. Türkiye genelindeki diğer illerdeki proje tecrübelerinin biliniyor olması 5. Daha önce reel olarak uygulama yapma tecrübesinin olması sorunların bilinmesi 6. Sistem ile ilgili doğrudan veya dolaylı olan kanun ve yönetmeliklerin sadece bilinmesi değil aynı zamanda uygulayıcısı olma tecrübesinin olması HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 155 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 7. 8. Sisteme sadece harita gözü veya bilgi işlem gözü ile bakılmaması iki unsuru birleştirmesi İhalenin maliyeti açısından projenin ana unsurlarının belediye dışındaki iki farklı kurum imkânlarından faydalanılması 9. TUİK süreci nedeni ile arazide numarataj uygulaması yapılması nedeni ile levha uygulaması yapan firma ve KBS ihale yüklenicisi firmalarının birbirlerini denetlemiş olmaları ve hata oranını azaltmaları. 10. TUİK nüfus sayım personelinin numarataj kontrol işlerinde çalıştırılması 11. Belediye dışındaki Kadastro ve Tapu ile Hâlihazır(İller Bankası) işlerinin aynı zaman dilimi içerinde, aynı yüklenici tarafından yapılmış olması. 12. 5216 sayılı yasanın 7/h maddesi ile kanuni görevin Büyükşehir Belediyesine verilmiş olması 13. 5216 sayılı yasanın 8.maddesindeki alt yapı müeyyide hakkının Kent Bilgi Sistemi müeyyidesi şeklinde uygulanması. Alt Yapı Koordinasyon Yönetmeliğine Kent Bilgi Sisteminde yapılan yazılımın kullanılmasının mecburiyet haline getirilmesine dair maddeler konulması ve yönetmeliğin reel olarak işletilmesi. 14.5490 sayılı Nüfus hizmetleri kanunu ile Adres ve Nüfus ilişkisinin yasal bir mecburiyet haline getirilmesi 15. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Proje iş akışı anında TUİK tarafından adrese dayalı nüfus sayımı yapılması 16. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu gereği İlçe belediyelerinin ruhsat ve iskân işlemlerinde numaratajı esas almaları, 5216 sayılı yasa ile 7/g maddesi ile Numarataj görevinin büyükşehir belediyesinde olması bu yetkinin ilçe belediyelerine herhangi bir şekilde devredilmemesi 17. İdarecilerin sisteme sahip çıkmaları gerekli meclis kararı, yönetmelik değişiklikleri yapması, manevi destek vermesi 18. Güncelleme unsurlarının numarataj tabanı olması ve buna yönelik olarak kurumlar ile yapılan protokoller. 19. Yüklenicinin TAKBİS’te aktif çalışan bir firma olması nedeni ile TAKBİS modelini sisteme entegre etmesindeki avantajlar. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile verilerin temini noktasında protokol yapılması. 20. Kurumlar ile yapılan ikinci protokoller ile yöneticilere sürekli olarak sistemi canlı tutma noktasında kuruma bağlılık ve sisteme karşı sorumluluk verilmesi. Karşılıklı maddi ve hukuki müeyyideler. 21. ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİNİN GIS İLE ANLIK ENTEGRASYONU, SOSYAL DOKU VE SOSYAL BİLGİ MERKEZİ, ELEKTRONİK İMZA İLE GIS TABANLI ALT YAPI ENTEGRASYONU vb yazılım ve sistemleri ile her an canlı tutulan bir sistem olması. 156 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara DEZAVANTAJLAR 1. Kent Bilgi Sisteminin kanun ile doğrudan müeyyide veren bir yapıda olmaması. 2. Merkezi hükümet tarafında sorumlu ve etkin bir şekilde görev alan bir bakanlığın olmaması 3. İdarecilerin önceki sistemlerdeki yazılımcı istismarlarını düşünerek projeye tedirgin bakması 4. Reel görülebilir bir hizmet değil, daha çok yöneticinin yönetim şekline bağlı olarak fayda sağlayacak bir sistem olması 5. Sistemin bir ana unsur değil bir destek unsuru olarak düşünülmesi 6. Bazı yazılım firmalarının sadece kendi yazılımları ile sistem kurgulanacağı tezi ile yazılım alışkanlığı taşıyan personelleri etkilemesi, projeden-sistemden çok kendi menfaatini esas alan asılsız propaganda ları. 7. Sistemin her kurumun veya kişilerin alışkanlıklarını değiştirmesine mütevellit oluşan direnç. 8. Yazılımların lokasyon yazılımı olmaması nedeni daha önce çalıştıkları ortama göre database de daha yavaş çalışılması ve aksaklıklardan etkilenmesi. 9. Yazılımların daha önce benzer mantıklı bir projede üretilmemiş olması ve ilk defa bu proje ile oluşturulması ve geliştirilmesinden mütevvelit oluşan doğal yazılım hataları 10. Projenin yüklenici tarafında uzaması nedeni ile oluşan maddi sorunlar. 11. Proje yüklenicisinin aynı zamanda TÜRKİYE çoğu illerde TAKBİS çalışmalarında taşeron olarak çalışıyor olması .(Yüklenicin yükü artması nedeni ile) 12. Yazılımların daha önce başka bir yerde denenmemiş olması. Gelişim süreci içinde olması 13. Proje başlangıç aşamasında verilerin girileceği yazılımlar hazırlanmasına geçilmeden veri toplanmasına geçilmek zorunda kalınması(TUİK süreci) nedeni ile veri bütünlüğünün sağlanması, verilerin sınıflandırılması, topolojik yapıya kavuşturulmasının daha zahmetli olmuştur.( Doğru bilgiyi/sınıflandırılmış ilişkisel bir veri tabanı elde etme noktasında ve güçlü SQL yapıları olan yazılımlar oluşturulmuştur-Aynı zamanda avantajdır) 14.Güncelleme unsurlarının, sistemin yerleşmesine(diğer kurumların sisteme entegre noktasında çalışma yapması-KBS Web servislerini kendi taraflarında kullanmaları-Protokoller ile taahhüt altına alınmıştır) kadar sürecek zaman içinde kâğıt ortamında numarataj belgesi verilmesine dayanması, kurumdan kuruma vatandaş sirkülâsyonunu gerektirmesi 15.Türkiye de Numaratajın düzenli ve sistematik olarak verilmesini sağlayacak mülkiyet yapısının ve şehirleşme anlayışının olmaması. İmar mevzuatının ve mülkiyet hakkının toplum menfaatini değil daha çok kişi isteklerine göre şekillenmesi, vatandaşın tapusu olan her yere ev yapmasının en doğal hakkı ve gereksinimi olarak görmesi. Bu konulara bağlı diğer ciddi sorunlar bir yana, ADNKS vb e devlet unsurlarının 157 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara kullanılması noktasında sistematik bir yapı için ana unsur haline getirilen numarataj unsuru aynı nedenlerle bilgisayar tarafından otomatik yapılan bir unsur olmaktan çıkıp kişi yorumlarına göre şekillenmekte ,ciddi takip ve nitelikli/tecrübeli personel ihtiyacı gerektirmektedir. 16. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin güncellenmesinin WEB ara yüzleri ile yapılıyor olması bir taraftan Adres Kayıt Sistemi güncellemeye çalışılırken bir taraftan da CBS veri tabanın coğrafyadaki her unsurları ile güncellemek için çalışılması ciddi bir külfet oluşturmaktadır. HEDEFLER KISA VADEDE: • • • • • Projenin kesin kabulünün yapılması Kod eğitimi noktasında personelin eğitimi Jeoloji unsurların projeye dâhil edilmesi Kaza noktaları, hırsızlık noktaları ile ilgili verilerin sisteme entegrasyonu İlgili tüm kurumlara gerekli CBS altlığının sağlanması ve yaygınlaşma. ORTA VADEDE • Navigasyonun şehirde yaygınlaştırılması • KOSKİ, TELEKOM, MEDAŞ, GAZNET ile CBS temelli adres entegrasyonu.Tek abone numarasına(KBSNO) geçişin sağlanması. • ADNKS ye CBS den kayıt hakkı verilmesi halinde gerekli yazılım geliştirmesi • Elektronik İmzanın yardım kuruluşlarında CBS temelli olarak kullanılması ve tüm proje içine yaygınlaştırılması. • Acil Yönetim ve Acil Müdahale Sisteminin kurulması. UZUN VADEDE • Navigasyon temelli Araç takip unsurlarının geliştirilmesi • Konya İl CBS ye katkı sağlamak organizasyonlara katılmak SONUÇ 111... CBS, CAD-GIS tabanının kullanılageldiği kendine özel obje unsurlarını sorgulayan ve değerlendiren, sadece mühendislik ilmine hizmet eden bir unsur değildir. Bu obje unsurlarını da kullanan teknolojiyi kullanarak çalışma disiplini kazanmak, birlikte çalışabilir bir devlet anlayışına kavuşmak, kaynaklarımızı optimum olarak kullanacak, vatandaşına daha iyi ve hızlı hizmet vererek yaşam kalitesini artıracak, yönetim anlayış ve etkinliğinin arttırıldığı modelin adıdır. Bu nedenle CBS Devlet tarafından hedef haline getirilen E devletDevlet Kapısı-Birlikte Çalışabilirlik Esasları-DPT eylem planlarının ana temel dayanağı haline getirilmelidir. CBS’ nin temel oluşturmadığı e devlet uygulamaları işlevselliğini sadece ilgili kurumda sağlayan enteg158 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara rasyon ve birlikte çalışabilirlik anlamında yeterince etkin olmayacaktır. Bu nedenle CBS bir hükümet-devlet politikası olmalıdır. 222... Konya Kent Bilgi Sistemi ile CBS nin birlikte çalışabilirlik noktasında temel alınmasının faydaları görülmüş, lokal anlamda farklı farklı kurumlarda aslında var olan verilerin derlenip güncellenebilir bir yapı içinde kullanılmasının sağladığı avantajlar yaşanmıştır/yaşanmaya devam edilmektedir. 333... 5216 sayılı yasanın 7/h maddesi ile Büyükşehir Belediyelerine “Coğrafi Bilgi Sistemi ve Kent Bilgi Sistemi kurma görevi “ verilmiştir. Ancak bu madde tek başına bir anlam ifade etmemekte, bu görevin etkinliği adına belediyeye hangi yetkilerin verildiği, hangi müeyyidelere sahip olduğu da belirtilmelidir. Konya Kent Bilgi Sisteminde 5216 sayılı yasanın 8.maddesindeki Alt Yapı Koordinasyon Kurulunun müeyyide yetkisi kent bilgi sistemi müeyyidesi olarak kullanılmıştır. 5216 sayılı yasanın 7/h maddesine göre il bazında Büyükşehir Belediye Başkanının gözetiminde Coğrafi Bilgi Sistemi Koordinasyon Kurulları oluşturulmalı, koordinasyon kurulu sadece adı “kurul” olma niteliği taşımamalı müeyyide koyabilir bir yetkiye sahip olmalıdır. 444... Kurumlar il genelinde bakanlıkların değil Valilikler ve Belediye tarafından bizzat yönetilmelidir. Bakanlıklar yerel anlamda yaptıkları tüm çalışmaları, il müdürlükleri ile değil Valilik Makamı ile yapmalıdır. Yerel idarelere yasa ile görev vermek yeterli değildir. Önemli olan yasanın ile görev vermek değil yasayı yerine getirebilecek yetki-maddi müeyyideyi de yerel idarecilere vermektir. Bütün konularda yerel idarelere yetki verilmesi, bürokrasi devleti anlayışını bitirecektir. Merkezi idareler ülke genel politikasını yürütmekten sorumlu olmalı, merkezde bulunan nitelikli personeller taşraya gönderilerek yerel idare amirinin sorumluluğu altında çalışmalıdır. 555... Konya Kent Bilgi Sistemi İnsanların doğal ihtiyaç duydukları unsurlar üzerine kurulmuştur. Abonelik sistemleri Elektrik, Su, Doğalgaz vb unsurların desteğinde Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin gereklilikleri sistemin devamlılığı noktasına temel unsurlardır. Bu nedenle e devlet kapsamında CBS insan ve kurumların yaşamlarını sürdürebilme/faaliyetlerini devam ettirebilen etkin unsurları esas almalı ve müeyyide oluşturabilmelidir. 666... Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ile Nüfus Hizmetleri Genel Müdürlüğü genelgeler ile sürekli olarak ilgili kurumları uyarmakta, sistemi kullanma ve işlevsellik katılması noktasında kurumları sürekli bilgilendirmekte, taleplerde bulunmaktadır. Birçok kurum ise sistemi kullanmamak için türlü bahaneler öne sürmekte, alışkanlıklarını değiştirmemek için direnmekte, kendi rutin işlerinin takibini sürdürmekte, mevcut ve anlık ihtiyaçlarla ilgilenmektedir. Sistemin sürdürebilirliği açısından İnşaat Ruhsat ve İskân Belgesinde ADNKS ile bütünleşik olarak kurulan yapının Abonelik sistemleri tarafında da bizzat kurulmalı, kurumların lokasyonunda bulunan abonelik yazılımları da etap, etap merkezileşmelidir. Web servisi ile sadece adres unsurunu açan ve mevcut programların kullanmasını öngören yöntem henüz tam olarak kullanabilir olmasa da web servisi mantığı sadece nüfus kurgusu içindeki işlemlerin sürdürülebilirliği açısından değerlendirilmiştir. Abone unsurlarını takip eden kurumların yaptıkları işlem ile birçok kuruma da hizmet eden unsurları ihtiva ettiği unutulmamalıdır. 777... Sistemin sürdürebilirliği aslında bir web ara yüzün-bir programın kullanılmasından çok idarecilerin yönetim anlayışı ile ilgili olduğundan. Bu yönetim anlayışının çok rahat bir şekilde algılayabildiği, ödenek vb maddi unsurlar kullanılmalıdır. Zorlamalar yapılmadan anlayış değişikliğine bağlı olarak değişecek bir dönüşüm süreci oldukça zaman alacaktır. 888... Proje gerçek amacı Konya da CBS’nin Mühendislik ve Planlamada reel anlamda kullanılabilir olduğu her tür yatırım kararı almada analize dayalı çalışma imkânı sunulması hedefi konulmuş, her tür verinin coğrafyada temsil edilmesi ve bu ortamın sağladığı avantajları kullanabilme yetisinin gelişmesi, yöneticilerin şehre farklı bir açıdan bakmalarını sağlamış, yönetim anlayışına yeni bir bakış açısı getirmiştir. 159 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 999... Konya Kent Bilgi Sistemi yerel ölçekte e devlet hedeflerini ihtiva eden CBS temelli, Avrupa Birliğince esas kabul edilen INSPIRE ilkelerine uygun(8), güncellenebilir Kent Bilgi Sistemi oluşturulmuş, reel uygulamaya geçilmiştir. Sistemin tam olarak işlerlik kazanması, ileriki günlerde sürdürülebilir olması/yönetim değişikliği vb. nedenler ile sistemin kesintiye uğramaması için kurumlar ile müeyyideli protokoller yapılmış karşılıklı bağlılıklar oluşturulmuş, STK ların reel olarak projeye dahil edilmesi ile halkın da KBS ye katılımı ve yöneticilerden bu noktada hesap soracağı, ihmal edemeyeceği bir yapı kurulmuştur. ADNKS işlerliği, Aykome ve Sosyal Yardım kurumlarının sisteme desteği alınarak proje yaşayan bir sistem haline dönüştürülmüştür/dönüştürülmeye devam etmektedir. Konya il CBS konusunda çalışmalar başlatılmış olup KONYA, DPT Eylem Planı 75 te belirlenen hedefe hazır durumdadır. KAYNAKÇA (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 160 DPT Bilgi Toplumu Stratejisi Önsöz. Prof.Dr.Tahsin YOMRALIOĞLU CBS Temel Kavramlar ve Uygulamalar. Konya Kent Bilgi Sistemi Analiz ve Tasarım Raporu www.konya.bel.tr (kent rehberi) www.sosyalverimerkezi.com www.adnks-gis.com www.aykome.com www.bilgitoplumu.gov.tr HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara TUSAGA-AKTİF ve CBS Ömer Yıldırım1, Yasin Erkan2 , A. Anıl Dindar3 1 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, 2Harita Genel Komutanlığı, 3İstanbul Kültür Üni. ÖZET: Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, Ülkemizde de, TÜBİTAK tarafından desteklenen, İstanbul Kültür Üniversitesi tarafından yürütülen, Harita Genel Komutanlığı ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün sahibi olduğu GNSS Uydularından yararlanarak gerçek zamanda koordinat belirleme amaçlarına yönelik, TUSAGA-AKTİF(CORS-TR) projesi çalışmalarına 08.05.2006 tarihinde resmen başlanmış ve yoğun bir çalışma döneminin ardından projenin test ölçülerini de kapsayan tamamlanma aşamasına gelinmiştir. Bu amaçla, Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türk Karasularını kapsayacak şekilde 80-100 km aralıklarda 146 adet sabit referans istasyonu planlanmıştır. Proje 08.12.2008 tarihinde tamamlandığında Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 24 saat anlık olarak cm ler mertebesinde koordinat ve hücresel dönüşüm parametreleri elde edilebilecek,bilgi sistemleri için gerekli olan hayati veriler elde edilecek ve atmosferik olayların incelenmesi ve irdelenmesi de dahil çok geniş bir yelpazede hizmetler sunulacaktır.. Anahtar Kelimeler: GNSS, TUSAGA-AKTİF(CORS TR) 1.TUSAGA-AKTİF SİSTEMİNİN TANIMI “Sürekli Gözlem Yapan GPS İstasyonları Ağı ve Ulusal Datum Dönüşümü Projesi (TUSAGA-Aktif / CORSTR)” İstanbul Kültür Üniversitesi (İKÜ) yürütücülüğünde, Harita Genel Komutanlığı (HGK) ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM) müşterek müşteri olmak üzere, 08 Mayıs 2006 tarihinde başlamış olup, Aralık 2008 itibariyle tamamlanmasıyla faaliyete geçirilecektir. TUSAGA-Aktif sisteminin işletilmesi ve düzeltme parametrelerinin hesaplanması kontrol ve analiz merkezlerinde yapılacaktır. Kurulacak tüm istasyonlardan toplanacak veriler ADSL ve GPRS/EDGE (ADSL çalışmadığı zamanlarda devreye girecek) yolu ile veri merkezlerine aktarılacak ve burada düzeltme parametreleri hesaplanarak tüm kullanıcılara aktarılacaktır. Gerçek Zamanlı Kinematik (RTK) düzeltme verileri en güncel RTCM (Radio Technical Commission for Aeronautics) iletişim formatında olacak ve GSM, GPRS, NTRIP (Internet Protokolü Üzerinden RTCM Verisinin Ağ Dağıtımı) vasıtalarından biri veya birkaçı yardımıyla gezici alıcılara gönderilecektir. TUSAGA-Aktif istasyonlarının yerlerinin seçiminde zemin yapısı, elektrik, telefon, İnternet ve güvenlik hususları dikkate alınmış ve tüm Türkiye’de gerçekleştirilen arazi keşifleri neticesinde Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Meteoroloji İstasyonları, Üniversiteler, Belediyeler ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarına ait bina ve araziler seçilmiştir. Proje kapsamında kurulan istasyonlarda birer adet GNSS (GPS+GLONASS) alıcısı ve alıcıya bağlı bir jeodezik GNSS anteni bulunmaktadır. Sistemde, sabit GPS istasyonları ile kontrol merkezleri arasındaki ileti- HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 161 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara şim ADSL üzerinden sağlanmaktadır. Ayrıca, ADSL hattında meydana gelebilecek veri kesikliklerinde mevcut bir Router ile GPRS modem devreye girecek ve veri iletimi GPRS/EDGE ile yapılacaktır. Kontrol merkezlerinde bulunan sunucular (server) tüm istasyonlardan gelen anlık verilerden yararlanarak atmosferik modelleme yapacak ve DGPS/RTK düzeltme verileri hesaplayacaktır. Söz konusu düzeltme verileri ise arazide bulunan gezici alıcılara GPRS üzerinden aktarılacaktır. Bu şekilde tek frekanslı bir GPS alıcısı DGPS verisini kullanarak metre altı doğrulukta, çift frekanslı bir GPS alıcısı ise RTK verisini kullanarak 1-10 santimetre doğrulukta konum belirleyebilecektir. Veri aktarım formatı olarak NTRIP kullanılacaktır (Şekil-1). Şekil 1: TUSAGA-Aktif Ana Bileşenleri 2.TUSAGA-AKTİF’İN TEKNİK ALTYAPISI 2.1. Bileşenleri 2.1.1. Kontrol Merkezleri Kontrol merkezleri Ankara’da TKGM-Oran tesislerinde ve HGK-Cebeci tesislerinde yer almaktadır. RTKNet ve GPSNet analiz ve kontrol sistemi, web sunucu, veri yedekleme ünitesi, yönlendirici, güvenlik ünitesi ve çevre donanımlarından oluşmaktadır. TUSAGA-Aktif Kontrol Merkezleri Donanım ve yazılımları (bilgi anlamında) aşağıda verilmektedir (Şekil2). 1. DL140G3 Dual-Core X5110 3.00 GHZ-1x4MB 1GB 80GB SATA 1U Rack; Windows 2003 Server 2. DL140G3 Dual-Core 2x X5110 3.00 GHZ-1x4MB 1GB 80GB SATA 1U Rack; Windows 2003 Server; 2x1GB FBD 162 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 3. NAS HP DL380 2TB SATA Storage Server; Dual-Core; 1GB, DIMM; 2x1GB FBD 4. StorageWorks Backup Unit with Smart Array 5. 17" LCD TFT Flat Panel Monitor (10) 6. CISCO 2811 Router with VPN encryption; 2xDSL interface 7. 24-port unmanaged switch 8. 19" 16-port KWM switch 9. 19" 42U Server Max cabin with FAN and Thermostat module Şekil-2: Kontrol Merkezi Sunucusu 10. 19" Rack console with 17" TFT display, keyboard, mouse, touchpad 11. HP A4 laser printer 12. Trimble VRS SW (including GPSNet, RTKNet, Coordinate Monitor and data storage) for GNSS stations/nodes webserver, Rover Integrity, 13. Microsoft Office ( MS Access ile) 14. Working table 15. VNCe SW 16. IPCluster SW HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 163 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 2.1.2. Sabit GPS İstasyonları Türkiye geneline dağılmış 147 Sabit GPS istasyonu olup, dağılımları Şekil-3’de gösterilmektedir; Şekil 3 TUSAGA-Aktif Sabit GPS İstasyonları Bu istasyonların tesis tipi yönüyle dağılımı; Çatı tipi İstasyon (89 adet), Zemin tipi pilyeye sahip istasyon (28 adet), Teras tipi istasyon (30 adet) şeklindedir. Sabit istasyon antenlerinin yerleştirildiği pilyeler bina üstü veya zeminde inşa edilmiş olup, zemin tipi pilye TİP A (Şekil 3-a)’ye göre, çatı ve teras tipi pilye ise TİP B (Şekil 3-b ve 3-c)’ye göre inşa edilmiştir. Şekil 3-a: Zemin Pilye 164 Şekil 3-b: Teras Pilye HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 3 Çatı Pilye Her bir istasyona ait ulaşım durumu, anten, antenin oturduğu beton blok, elektrik ve iletişim altyapısını gösterir “As-Built” projesi, istasyon iletişim bilgileri ve irtibat personeli bilgileri mevcut olup bu kapsamda hazırlanan nokta protokolü oluşturulmuştur. İstasyon donanımlarıyla ilgili bilgiler özet olarak aşağıdaki gibidir; Kabin: CORS donanımının muhafazasını sağlayan kabinlerde alıcı donanımının yanında, dört tarafı açılabilen, içinde dört adet AC ile, 2 adet de DC ile çalışabilen fan, ısı ayarlayıcı ve kemirgenlere karşı sinyal yayıcı bulunmaktadır. Her istasyonda söz konusu kabinlere, elektrik ve ADSL hattı bağlantısı yapılmıştır (Şekil 4). TUSAGA-Aktif Referans İstasyonları Alıcı Donanımları (Şekil-5): • Trimble NetR5 GNSS alıcısı, • Trimble Zephyr Geodetic-II anten ve tribrah, • Kesintisiz Güç kaynağı, • AKÜ ve şarj aleti, • ADSL Modem/Router ( EDGE fallback), • Yıldırım koruma Adaptörü Sistemin kurulum ihalesini kazanan “TRIMBLE EUROPE BV” firması tarafından, daha sonra yapılacak istasyon ilaveleri durumunda kontrol merkezi yazılımının 250 istasyona kadar çalışabileceği taahhüt edilmiştir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 165 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Şekil 4: Kabin Şekil 5: Donanım Ayrıca, söz konusu firma tarafından 10 yıl parça, fiyat ve temin taahhüdü verilmiştir. 2.1.3. Kullanıcılar Madde 4 başlığı altında ifade edilen alanlarda faaliyet gösteren kurum kuruluş gerçek tüzel kişiler olup, kendi GPS alıcıları ile birlikte TUSAGA-Aktif veri iletişim sistemiyle uyumlu donanıma sahip olması gerekmektedir. 2.1.4. İletişim altyapısı İletişim yapısı hususunda aşağıdaki unsurlar kullanılacaktır; Sabit GPS İstasyonlarından kontrol merkezine veri aktarımı için bütünleşik ADSL/GPRS-EDGE modem kullanılacaktır. Sistemde öncelik ADSL hattında olup ADSL hattında herhangi bir arıza durumunda GPRSEDGE modülü otomatik olarak devreye girecektir. Uydu tabanlı (İhtiyaç duyulması halinde) veri iletiminin özellikle yukarıda ifade edilen iletişim sisteminin çalışmadığı veya etkili olmadığı ölü alanlarda devreye girmesi planlanmaktadır. (a) Kontrol Merkezi iletişim altyapısı Kontrol merkezleri (HGK ve TKGM) ile Sabit GPS istasyonları arasında çift yönlü iletişim sürekli açık bulunacaktır. Kontrol merkezlerinde internet bağlantısı 2 Gbit’lik 2 G-SHDSL hattı veya Metro Ethernet (f/o) ile sağlanacaktır. (b) Genel TUSAGA-AKTİF İletişim Yapısı ve detayları 166 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara Ağ referans istasyonlarının başarısı, iletişim ile doğrudan ilişkilidir. CORS sistemlerinde veri iletişimi iki noktada gereklidir; • Sabit Referans istasyonlarından Kontrol Merkezlerine sürekli veri transferi, • Gezicilerin saha çalışması sırasında düzeltme verisi almak için Kontrol Merkezlerine bağlanması sırasındaki veri transferidir. Sabit referans istasyonlarından Kontrol Merkezlerine doğru olan veri akışının stratejisi belirlenirken teknik ve maliyet konuları gözetilmiş ve Türk Telekom hatları üzerinden verilen ADSL hizmetinin veri iletişim yapısında birincil olması uygun görülmüştür. Ancak, olası bir durumda Telekom yapısının zarar görmesi veya ADSL bağlantısının kesilmesi sırasında acil durum olarak veri transferinin GSM operatörleri tarafından temin edilen GPRS/EDGE üzerinden geçmesi düşünülmüştür. Bu acil durum olasılığı Teknik ve İdari Şartnamede yer almış ve ihaleyi alan Trimble firmasından uygun modemin temin edilmesi sağlanmıştır. Sabit referans istasyonlarındaki veri transferi için alınacak olan ADSL ve GPRS/EDGE hizmeti için Türk Telekom ve mobil operatör firmaları ile görüşülmüş ve ADSL bağlantı ve servisi konusunda Türk Telekom ile protokol yapılmıştır. GPRS/EDGE hizmeti için ise GSM firmaları ile görüşülmüş ve sabit referans istasyonlarından veri transferi için aylık sabit miktar üzerinden fiyat teklifleri alınmıştır. Ayrıca, öncelikli iletişim servisi olarak ADSL, kesinti olması halindeyse GPRS/EDGE bağlantısı kullanılacağından GSM mobil operatörden, aylık sabit miktar yerine “kullandığın kadar öde” yaklaşımı için de teklif istenmiştir. Kapsama alanı, vermiş olduğu fiyat ve teknik hizmet açısından Turkcell firması tercih edilmiştir. Üstelik GSM operatörlerinden kapsama alanı en yüksek olan Turkcell Nüfusu 5000 üzerinde olan yerleşim merkezlerinin % 97’sinde GPRS ve EDGE mevcut bulunmaktadır. Turkcell ile anlaşma özeti, hatların açılmasından sonra 3 ay süre ile geçerli olmak üzere aylık 3 GB veri transferi 35.00-YTL (net rakam-tüm vergiler dahil) olarak kararlaştırılmıştır. Turkcell bu rakamı İKÜ’ye 3 ay boyunca garanti etmektedir. 3 ayın sonunda her bir istasyondan ne kadar verinin GPRS üzerinden geçeceği bilgisine kavuşunca eldeki verilere göre daha anlamlı bir fiyat belirlemek üzere tekrar görüşülecektir. Sonuç olarak; CORS TR projesinde kontrol merkezi ve GPS referans istasyonları arasındaki iletişim için kullanılacak başlıca iletişim araçları aşağıdaki şekilde kararlaştırılmıştır: • Türk Telekom ADSL Internet (NTRIP), • Turkcell GPRS / EDGE ve Internet (NTRIP). Aplikasyon uygulamalarında seyyar kullanıcılar düzeltme verisi almak için Kontrol Merkezlerine bağlanması durumunda günümüz teknoloji şartlarında arazi koşullarında ya mobil operatörlerin GPRS/EDGE servisi üzerinden, ya da uydu aracılığıyla internet hizmeti veren servislerden yapılabilecektir. Mobil kullanıcılar istedikleri operatörleri kullanabileceklerdir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 167 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara 2.2. Sistem Bilgi ve Veri Üretimi 2.2.1.Sistemin otomatik olarak ürettiği veriler • GNSS Statik Ham Veri (Sabit İstasyon alıcılarının teknik nitelik ve niceliğinde sunulan veriler) • İstasyon Anlık Nokta Konumları (3 Boyutlu) • Belirlenen Yöntem ile hesaplanan RTK Konum Düzeltmeleri • Sabit İstasyon Bazında üretilen veri/bilgiler • Merkez Yazılım Yeteneği Bazında üretilen veri/bilgiler • Gözlem Sonrası Diferansiyel Düzeltme için veri grubu • Alıcı ve Sistem Bütüncül Kontrol Bilgileri Bu veriler kullanılarak üretilebilecek diğer ürünler, örn. İyonosfer ve troposfer modeli 2.2.2. Sistem harici üretilen ancak sistemde belirli koşullar altında kullanılacak veriler. • Ulusal Referans Sisteminde Tanımlı Duyarlı Nokta Konumları • Ulusal Referans Sisteminde Tanımlı Duyarlı Nokta Konum Hızları • Muhtelif Referans Sistemleri (Datumlar arası) Dönüşüm Parametreleri • Ulusal Jeoid Verileri • Muhtelif kaynaklardan alınan “safety-of-life” bilgileri • Coğrafi altlık (Raster vb.) verileri • Hücresel dönüşüm parametreleri 2.2.3. Sistem veri yedekleme aşağıdaki unsurları kapsamaktadır; • Otomatik olarak üretilen verilerin yedeklenmesi • Sistem harici üretilen ancak sistemde kullanılacak verilerin yedeklenmesi • Veri iletişim kontrol bilgilerinin yedeklemesi 3. TUSAGA - AKTİF PROJESİNDE GELİNEN SON DURUM VE HEDEFLER Kasım 2008 tarihi itibarıyla istasyon kurulumları ve altyapı hizmetleri tamamlanmış ve sistemin test ölçüleri yapılmaya başlanmıştır. Türkiye, dört ana operasyon alanına ayrılmıştır. Şekil 5’te bu dört operasyon alanı görülmektedir. 168 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara NE NW SE SW Şekil 5 : Dört Ana Sunucu Operasyon Alanı Şekil 5’te görülen dört ana sunucunun her birisinde toplam 43’er adet istasyon noktası bulunmaktadır. Bu sunucuların sınırlarındaki noktalar ortak olarak her iki bölgeden hizmet edecek şekilde ayarlanmıştır. VPN Tüneli ve Statik IP şeklinde iki ayrı IP sistemi kurulmuştur. Sistem temel olarak üç farklı düzeltme yöntemini kullanacaktır. Bu düzeltme yöntemleri aşağıda açıklanmıştır. z VRS tüm ağdan hesaplanmış ve hatalardan ayıklanmış komprime, her bir kullanıcıya özel düzeltmeyi kullanıcı ile birlikte hareket eden sanal bir referans istasyonu üzerinden yayınlar. z FKP tüm ağdan hesaplanmış her bir kullanıcıya özel bir düzeltmeyi kullanıcı konumuna en yakın referans istasyonu esas alarak yayınlar. (Referanstan uzaklaştıkça , hata miktarı artar. z MAC, etrafındaki referans istasyonlardan gelen veriyi gezicinin kontrol ünitesinde hesaplar. Bu nedenle çok güçlü kontrol ünitesi gerektirdiği gibi, gelen veri miktarı çok fazla olduğundan kullanıcıya maliyeti yüksektir, ve hassasiyet süreye bağlı olarak değişir. 4. SONUÇ TUSAGA-AKTİF Sistemi günümüz itibarıyla hizmete başlamış olup halen test ölçüleri ve dönüşüm parametresi hesapları devam etmektedir. Sistem Aralık 2008’de tamamlandığında %30 oranında jeodezik harcamalardan tasarruf edilecek ve bilgi sistemlerinin ihtiyacı olan her türlü konumsal veriyi toplamak ve organize etmek daha hassas, daha çabuk ve daha ekonomik olacaktır. Sonuç olarak TUSAGA-AKTİF Sistemi aşağıdaki uygulamalar için gelişmeye ve dönüşüme yönelik ideal bir teknolojidir. HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 169 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara *Kadastral Yönetim *Kentsel Altyapı Geliştirme *Coğrafi Bilgi Sistemleri için Veri Toplama ve Güncelleme *Araç takip yönetimi *Afet önleme ve yönetimi *İzleme (Tektonik hareketler, yapısal hareketler,deformasyon vb.) 5. KAYNAKLAR [1] www.ntrip.org [2] A.Cingöz, Ö.Yıldırım, vd., Sürekli Gözlem Yapan GPS İstasyonları Ağı ve Ulusal Datum Dönüşümü Projesi, Savtek 2008,Temmuz 2008, Ankara [3]www.graftek.com.tr 170 HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi I. CBS Günleri Sempozyumu 2008 19 – 21 Kasım 2008, Ankara OTURUM 3 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNDE UZAKTAN ALGILAMA ÇALIŞMALARI Oturum Başkanı:Doç. Dr. Mustafa Türker Destek Vektör Makineleri ile Yüksek Çözünürlüklü Görüntülerden Binaların Belirlenmesi K. Koç (ODTÜ), M. Türker (HÜ) Heyelan Duyarlılık Haritalama Metotlarının, Oluşturulan Duyarlılık Haritalarına Etkisinin İncelenmesi A. Erener, HSB. Düzgün (ODTÜ) Yüksek Çözünürlüklü Uydu Görüntüsünden Binaların Belirlenme Doğruluğunun Artırılması G. Sarp, A. Erener (ODTÜ) Stereo Cartosat-1(IRSP5) Uydu Verilerinden Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) Çıkarılması: Örnek Çalışma, Uzungöl Havzası M. Dağcı (Köklü Müh), K.Köklü (YTÜ) Uzaktan Algılama ve CBS' de Alternatif Uydu Görüntüleri ve ALTERNATİF Yazılımlar M. Dağcı, H. A..Köklü (Köklü Müh) HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASI SEMPOZYUM KİTABI 171
