Organ nakli (Transplantasyon)
advertisement
TRANSPLANTASYON İÇİNDEKİLER ◊ Doku ve Organ Nakli Nedir? ◊ Organ Nakli Çeşitleri -Canlıdan -Kadavradan(Ölüden) ◊ Nakledilebilen Doku ve Organlar ◊ Organ Nakli Kimlere Yapılır? ◊ Organ Nakli Neden Önemli? ◊ Dünya’da ve Türkiye’de Organ Nakli’nin Geldiği Son Nokta İÇİNDEKİLER ◊ ◊ ◊ ◊ ◊ Organ Bağışı Nedir? Dinin Organ Bağışına Bakış Açısı Organ Bağışı’nın Yasal Dayanağı Nasıl Organ Bağışlayabilirim? Dünya’da ve Türkiye’de Organ Bağışı İstatistikleri ◊Türkiye Organ Bağışı Haftası ve Uzman Görüşüyle Transplantasyon Organ nakli (Transplantasyon) vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesidir. Bu işlem,günümüzde birçok kronik organ hastalıklarında (yani geriye,sağlıklı duruma kavuşamayacak) uygulanan rutin,geçerli ve ileri bir tedavi yöntemidir. A)KADAVRADAN YAPILAN NAKİL Trafik kazası, kurşunlanma, beyin kanaması gibi nedenlerle yoğun bakımda tedavisi devam ederken beyin ölümü geçiren hastaların organları bağışlandığı taktirde bu transfer işlemine kadavradan yapılan nakil bu hastalara da kadavra donör denmektedir. B)CANLIDAN YAPILAN NAKİL Nakil bekleyen hastanın eşi veya yakın akrabaları doku, kan grubu vb. uyum mevcut ise organ bağışında bulunabilmektedir. Böbrek ve karaciğer canlıdan nakil yapılabilen organlardır. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü Doç. Dr. Öner Odabaş, Türkiye'de canlıdan organ nakli oranının yüksek olduğunu belirterek, "Kadavradan organ naklini arttırmazsak ithamlardan kurtulamayız" dedi ve Türkiye'de organ naklinin istenilen seviyede olmadığını belirtti. Avrupa ülkelerinde canlıdan organ nakline şüpheyle bakıldığını, Türkiye'de ise canlıdan organ naklinin çok yüksek olduğunu vurgulayan Odabaş, "Kadavradan organ nakli sayısını arttırmamız lazım, canlıdan nakil, organ ticareti şüphesi yaratıyor. Türkiye'nin organ nakli konusunda olması gereken yerden çok uzakta” dedi. (04-062007) HAYATTA KALMAK İSTİYORUM !!! ÜLKEMİZDE NAKLEDİLEBİLEN ORGANLAR TÜRKİYE’DEKİ DOKU VE ORGAN NAKLİ MERKEZLERİ (2003 yılı) 1)Akdeniz Üni. Tıp Fak. Hast. , Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 2)Çukurova Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 3)Hacettepe Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 4)Ankara Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 5)Gazi Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 6)Başkent Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 7)Cerrahpaşa Tıp Fak. Hast.,İstanbul: Karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 8)İstanbul Üni.Tıp Fak.Hast., Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 9)Marmara Üni.Tıp Fak. Hast., Böbrek,kornea,kemik iliği. 10)Ege Üni.Tıp Fak.Hast.,İzmir: Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 11)Dokuz Eylül Üni. Tıp Fak.Hast., Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 12)On dokuz Mayıs Üni.Tıp Fak.Hast., Böbrek,kornea. A)BÖBREK NAKLİ •Böbrek naklinde kullanılan gerek canlı vericiden, gerekse kadavradan yapılan başarılı böbrek transplantasyonlarında diyaliz tedavilerinde olduğu gibi böbrek fonksiyonlarından bazıları değil, tamamı yerine getirilir. •Buna ek olarak, hem tüm böbrek fonksiyonları yerine getirildiğinden, hem de hastalar için sürekli diyaliz işlemlerinin oluşturduğu fiziksel ve psikolojik zorluklar ortadan kalktığından dolayı yaşam kalitesi daha iyidir. •İnsan dışında bir canlıdan transplantasyon şu anda mümkün olmamakla birlikte çalışmalar ümit vericidir, iyimser bir tahminle 2020 li yıllarda mümkün olabilir. •Türk Nefroloji Derneğinin verilerine göre Türkiye’de bugüne kadar yaklaşık 4000 böbrek nakli yapılmıştır.Ancak ne yazık ki bunların yaklaşık 1/3’ü kadavra kaynaklıdır. •Kadavra kaynaklı böbrek nakli oranı Batı ülkelerinde yaklaşık % 80’dir. Bunun nedeni ülkemizde organ bağışlarının henüz istenilen seviyeye ulaşamamasıdır. UYGUN BÖBREK NE DEMEK ? Böbrek transplantasyonu yapılabilmesi için alıcı ile verici arasında ABO kan grubu sisteminde uyum olmalıdır; Bu uyum kuralları kan naklindeki gibidir ( O grubu genel verici, AB grubu genel alıcı ) Yani O kan grubu herkese böbrek verebilir, AB kan grubu herkesten böbrek alabilir. Rh sisteminin ise bir önemi yoktur; yani Rh negatif bir kişi Rh pozitif bir kişiden böbrek alabilir. •Alıcı ile verici arasında uyum aranan ikinci sistem, doku grubu olarak bilinen HLA sistemidir. •HLA sistemi 6. kromozomun kısa kolu üzerinde yerleşmiş doku uygunluk antijenlerini içerir. HLA bölgesindeki antijenler 1. sınıf ( A,B,C ) ve 2. sınıf ( D,DR,DP,DQ ) olmak üzere ikiye ayrılır. •Böbrek transplantasyonunda önemli olan A, B ve DR antijenleridir ve her insanda ikişer tane bulunur. Böbrek transplantasyonunda en iyi sonuç doku uygunluk antijenlerinde tam uyum olduğu durumlarda alınmaktadır; vericide alıcıda olmayan DR, B, A antijenleri arttıkça alıcının böbreği reddetme olasılığı artmaktadır. HLA Sistemimiz Sınıf Sınıf B)KARACİĞER NAKLİ İlk kez Thomas Starzl tarafından 1963 yılında A.B.D.’nin Denver kentinde gerçekleştirilen karaciğer transplantasyonu 1980' li yıllarda büyük bir gelişme göstererek bugün karaciğer yetmezliğinin tek tedavi seçeneği haline gelmiştir. 1990' lı yıllarda değişik ülkelerde pek çok yeni karaciğer transplantasyonu merkezi açılmış ve gerçekleştirilen ameliyat sayısında hızlı bir artış olmuş olsa da ülkemizde çok fazla nakile rastlanmamaktadır. •1980 öncesinde karaciğer nakli sonrasında 1 yıllık sağ kalım % 50 iken bugün % 80-90’lara ulaşmıştır. •Geçmişte karaciğer transplantasyonu hastanın hayatını kurtarmak amacıyla son çare olarak başvurulacak bir manevra olarak görülmekteyken,günümüzde karaciğer yetmezliğinin daha erken devresinde hayat kalitesini artırmak amacıyla uygulandığı görülmektedir. KARACİĞER NAKLİNİN ŞEMATİK GÖSTERİMİ C)KALP NAKLİ •Kalp nakli, hastalıklı bir kalbin sağlıklı bir verici kalbiyle değiştirildiği bir ameliyattır. Kalp, beyin ölümü gerçekleşmiş fakat yaşam desteğinde olan vericiden alınmaktadır. Kalp alındıktan sonra alıcıya takılana kadar özel bir koruyucu buzlu sıvı içinde saklanır. •Bütün dünyada bir yılda yapılan kalp nakli sayısı 1990’lı yılların ortalarında en yüksek rakama (4438 vaka) ulaşmış ancak daha sonra azalmağa başlamıştır. B)KALP NAKLİ KİMLERE YAPILIR ? •Çeşitli nedenlerle oluşan kalp yetmezliği (koroner arter hastalığı, kalp kapağı hastalığı, nedeni bilinen veya bilinmeyen kalp büyümesi, hipertansiyon vs),ısrarlı göğüs ağrısı,hayatı tehdit eden kalp ritim bozukluğu,doğumsal kalp hastalıkları olan insanlara uygulanır. •Kalp nakli için verici bulmak çok daha zordur. Çünkü, kalp sadece beyin ölümü gerçekleşmiş hastalardan alınabilmektedir. Bu da kalp nakli sayısının böbrek nakline göre az olmasına neden olmaktadır. B)KALP NAKLİ NASIL SONUÇ VERİR ? •Kalp nakli büyük riskler taşımaktadır. Başkasından nakledilen kalbi vücudun reddetmemesi için ömür boyu vücudun savunma sistemini baskılayan ilaçlar almak gerekmektedir. Bu da hastayı enfeksiyonlara ve kansere yatkın hale getirmektedir. •Nakilden sonraki en sık ölüm nedenleri nakledilen kalbin yetmezliğe girmesi, nakledilen kalbin vücut tarafından reddi, kanser, nakledilen kalpte koroner arter hastalığı gelişmesi ve diğer organların yetmezliğe girmesidir. TÜRKİYE’DE DURUM Dünya’ya oranla az da olsa ülkemizde kalp nakli azımsanmayacak sayıda gerçekleştirilmektedir. Son 10 yılda yaklaşık 300 nakil gerçekleşmiştir.Bir çok nakil merkezine sahip ülkemizde en çok faaliyet sıralamasında Ege,Başkent,Akdeniz Üniversite’leri ilk sıralardadır. D)AKCİĞER NAKLİ •Nakli oldukça zor ve başarı yüzdesi düşük olan bir transplantasyon işlemidir. •Türkiye`nin ilk akciğer nakli için 12 hasta sıra bekliyor. Viyana`da eğitim gören ameliyat ekibi ise şu anda ilk operasyona hazırlanıyor. •Daha önce 3 kez denenen akciğer naklinde ülkemizde şu ana kadar başarılı bir operasyon bulunmamaktadır. •Dünyada 1963’te başlayan bu işlem ancak ilk olumlu meyvesini 20 yıl sonra verebilmişti. E)PANKREAS NAKLİ •Yine son yıllarda artan nakil sayısına sahip olan başka bir organımızda pankreas… •Yaygın bir nakil işlemi olmasa da sadece Akdeniz üniversitesi için son 5 yılda yapılan 50 operasyon umut verici bir tablo olarak karşımız çıkmaktadır. •Ancak yine de Türkiye’de çok fazla pankreas nakli merkezinin olmadığı da bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır. F)İNCE BARSAK NAKLİ •Dünya’da çok az rastlanan nakil işlemlerinden olan ince bağırsak nakli için şu ana kadar başarılı geçen vaka sayısı sadece 600 dür. •Türkiye’de ki ilk barsak nakli 2006 yılında Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde trafik kazasında yaşamını yitiren bir vatandaşımızdan alınan organ ile 42 yaşındaki Zeliha Efe’ye nakledilmiştir. ÜLKEMİZDE NAKLEDİLEBİLEN DOKULAR KALP KAPAĞI KEMİK İLİĞİ KEMİK KORNEA DERİ A)KALP KAPAKÇIĞI NAKLİ: İNEKTEN İNSANA KALP KAPAKÇIĞI NAKLİ Tekirdağ’ın Çorlu ilçesinde Çorlu Özel Şifa Hastanesi’nde konuşma ve yürümede zorluk çektiği şikayetleriyle gelen 77 yaşındaki bir hastaya sol kalp kapakçığının çalışmamasının belirlenmesi üzerine uygun bir verici bulunamadığı için 5 saat süren bir operasyonla inekten aldıkları kalp kapakçığını taktılar. İnsan kalbine en yakın ve benzeyen kalp kapakçığı sadece inekte mevcut. Bu operasyon başarılı olmuş. B)KORNEA NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? Gözün ön bölümündeki saydam kornea katmanın saydamlığını yitirdiği kataraktlı görme bozukluğu olan hastalarda. BAŞARI ŞANSI ve UYGULANMA SIKLIĞI? Kornea nakli çok sık yapılan ve ret olaylarına pek ender rastlanan bir ameliyattır.Çünkü gözün bu katmanında kan damarları olmadığı için bağışıklık sisteminin hücreleri bu dokuya ulaşamaz.Büyük hastanelerin çoğunda gözün kornea katmanının dondurularak saklandığı ‘göz bankaları ‘bulunur. C)KEMİK İLİĞİ NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? -Bazı kan,kalp ve akciğer hastalıklarında, -Kemik dokuda ve tendonlarında önemli hasar gelişmiş hastalarda uygulanabilir. NASIL YAPILIR? Vericiden alınan kemik iliğinin hastaya bir şırıngayla aktarıldığı kemik iliği nakilleri oldukça sık uygulanır. D)PANKREAS’IN ADACIK HÜCRE NAKLİ KİMLERE YAPILIR? -Böbrek yetmezliği gelişmiş diabet hastalarında. BAŞARI ŞANSI VE UYGULANMA SIKLIĞI? Adacık hücresi nakilleri diyabet hastalarında günümüzde uygulanmaktadır. Bu uygulamalarda hastaya yapılan hücre tedavisi erişkin yani farklılaşmış hücrelerin bir vericiden alınıp hastaya aktarılması şeklindedir. Adacık nakillerinde genel olarak nakledilen tüm adacıkların ancak %1015'i hastanın vücudunda tutunabilmektedir. Bu sayı klinik olarak istenilen sonucu almayı zorlaştırabilir. Dolayısıyla yapılan nakillerin başarılı olma şansı yüksek değildir. Herşeye rağmen, adacık nakillerinde olumlu sonuç alan hastalar vardır ve bu genç diyabet hastaları insulin bağımlı olmaktan kurtulmuşlardır. E)DERİ NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? -Cildinin önemli bir bölümünü kaybetmiş hastalarda, -Yüzünün çoğunu kozmetik ve fonksiyonel olarak kaybetmiş tüm hastalarda. NASIL YAPILIR? Bazen fazlalık olan doku,rejenere olabilen doku alınarak vücudun başka bir bölgede daha çok gerekli olan yerine nakledilebilir.(Otogreft) Deri nakli bu şekilde yapılır. ORGAN NAKİLLERİNDE KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER: □ DOKU REDDİ (REJEKSİYON):Alıcı ile verici arasındaki doku uyumsuzluğu nedeni ile nakledilen organın reddedilmesi. (Tam doku uyumu sadece tek yumurta ikizlerinde mevcuttur.) Vücudumuzun bağışıklık sistemi, kendi hücrelerini tanır ve bunlara reaksiyon göstermez.Ancak vücuda başkasına ait yabancı hücreler girdiğinde(doku,organ…),mikroplara karşı gösterdikleri savunmayı bu hücrelere de gösterirler, vücuttan atmak isterler.Buna rejeksiyon(doku reddi )denir.Doku reddine engel olmak için, organ nakli yapılan hastalar ömür boyu bağışıklık sisteminin bu etkisini en aza indirmeye yönelik ilaçlar kullanırlar.Buna immünosupresyon (bağışıklığın baskılanması) diyoruz. ORGAN NAKİLLERİNDE KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER: □ ENFEKSİYON HASTALIKLARI: Bağışıklık sistemimizin direnci azaldığı için enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ihtimalimiz artar. □ Bağışıklık sistemini bastırıcı olarak alınan bazı ilaçlar böbreklere zarar verebilir, bazı ilaçlar da yüksek tansiyon, yüksek kolesterol gibi sorunları beraberinde getirir. GÜNÜMÜZDE İSE… Organ nakli,son 50 yılda tıbbın en hızlı ilerleyen en güncel branşlarından birisidir.Tabi ki bunda kronik organ hastalıklarını tedavi ederek hastayı sağlıklı yaşama kavuşturmasının etkisi büyüktür. Bugün artık hasta takibi,yoğun bakım şartları ve cerrahi yöntemlerinin ilerlemesi ile birlikte bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların özgülleşmesi ile birlikte organ nakillerinin uzun ve kısa dönemdeki başarı oranlarını arttırmıştır. Günümüzde organ nakillerinde en büyük güçlük yeterli organ bağışının olmaması ve organ teminindeki güçlüktür. •İlerlemiş karaciğer, böbrek, kalp ve akciğer hastalıklarında, •İncebarsakları önemli ölçüde alınmış veya işlev kaybı gelişmiş hastalarda, •Kornea hastalıklarına bağlı olarak görme kaybı gelişmiş hastalarda, •Böbrek yetmezliği gelişmiş diabet hastalarında, •Bazı kan , kalp ve akciğer hastalıklarında, •Cildinin önemli bir bölümünü kaybetmiş hastalarda, •Yüzünün çoğunu kozmetik ve fonksiyonel olarak kaybetmiş hastalarda, •Kemik dokuda ve tendonlarında önemli hasar gelişmiş hastalarda uygulanabilir. Hasta kendine organ nakli yapılmasını talep edebilir mi? Edemez. Organ nakli ameliyatları hasta isteği ile değil tıbbi gerekliliklere göre yapılır. Hasta kendini takip eden veya hastalığını teşhis eden doktorlar tarafından organ nakil kliniklerine sevkedilmelidir. Nakil gerekip gerekmediğine, nakil uygulamanın mümkün olup olmadığını sadece nakil ekipleri karar verir. -Normal yaşamdan, üretkenlikten uzak, yaşamlarını diyaliz makinelerine bağlı sürdürmek zorunda kalan hastaları sağlıklarına kavuşturmak. -Diyaliz makinesine bağlı olarak yaşamlarını sürdürmeye çalışan, organ nakli olmayı bekleyen hastaların, ülke ekonomisine getirdiği trilyonları bulan sağlık giderlerini azaltmak. İnsanları hayata döndürebilmek için lütfen organlarınızı bağışlayınız !!! Gençlerde ve çocuklarda diyalize bağımlılık, büyüme ve gelişmeyi engellediğinden organ nakli daha önemlidir. •Eren Uluergüven, •Kalbi İzmir’de işçi emeklisi 50 yaşındaki Mehmet Kireç'i hayata döndürdü. •İki böbreği, yıllardır diyalizle yaşayan Songül Avşar ve Nilüfer Sürmeli'ye nakledildi. •Karaciğer içinse Çapa Tıp Fakültesinde bir haftadır karaciğer yetmezliği nedeniyle tedavi gören 45 yaşındaki bir anne, Ruşen Yerli, nakil ameliyatına dakikalar kala hayatını kaybetti. Yerli için düşünülen karaciğer, 34 yaşındaki Bayram Balta'ya nakledildi. •Genç tiyatrocunun iki korneası ise iki ihtiyaç sahibine nakledildi. •Gelişmeleri hastaneye gelerek izleyen baba Selçuk Uluergüven ise nakillerin, acısını hafiflettiği inancındaydı. A)DÜNYADA ORGAN NAKLİ Doku ve organ nakli dünyamızda beklenenin çok altında seyretmektedir.Her geçen yıl bu açık gittikçe artmaktadır. Rakamlara göre bugüne kadar dünya genelinde yaklaşık 470.000 böbrek, 74.000 karaciğer ve 54.000 kalp nakli yapılmıştır. Bekleyen ise 1 milyara yakın... •Bugün Almanya'da böbrek nakli için bekleme süresi 2005 yılı verilerine göre yaklaşık 6 ila 8 yıldır. •Kalp, karaciğer ve akciğer organ bekleme listelerindeki birçok hasta, zamanında bir organ bulunamadığı için ölmektedir. Neden artış bu kadar hızlı ? •Ölümcül trafik kazalarının azalması, fakat buna karşılık sadece organ nakli ile iyileştirilebilecek hastalıkların da çoğalmasıdır. •Teknolojinin gelişmesi sonucu, tıbbın giderek daha çok hastalığa organ nakli yapılabilir gözüyle bakmasıdır. •Bazı devletlerdeki yasal düzenlemelerin bağışların yapılmasına engel olmasıdır. •ABD'de ise organ bağışını teşvik için vergi indirimleri ve iş kaybını karşılama yöntemlerine başvurulmaktadır. (10 Mayıs 2008 (UTC) tarihinde inceleyici Karduelis tarafından incelenmiş ve görüntünün o tarihte uygun lisansa sahip olduğu doğrulanmıştır.) (Avrupa’daki ortalama verilerdir.) DÜNYA SİZİ BAĞIŞA ÇAĞIRIYOR • • • • • • • • • İspanya İtalya Fransa ABD Almanya 13.8 İngiltere Yunanistan Türkiye Romanya 0.4 34.6 21.1 20.9 20.0 12.3 6.2 2.0 (Nüfusa oranla donör yoğunludur.) • • • • Sağlık Bakanlığının yaptığı bir takım araştırmalardaki rakamlara göre tıp fakültesi öğrencilerinin yüzde 30.2’si organlarını bağışlamak istemiyor. Sadece yüzde 5.3’ünün organ bağış kartı var. Enteresan olanı ise yüzde 39’u organ nakline inanmıyor. Galiba bu noktadan başlamak gerekiyor çünkü atandıkları alanlarda halkı nakle teşvik edecek olanlar, bu insanlardır. •Türkiye’de sadece böbrek nakli bekleyen 30 bin, diğer organları bekleyen onbinlerce hasta var. Ancak organ bağışı oranı sadece milyonda 1.5-2. •Özellikle kalp, karaciğer ve böbrek nakli bekleyen hastalar, uygun organ bulunamaması nedeniyle hayatını kısa süre içerisinde kaybediyor. TONB VERİLERİNE GÖRE TÜRKİYE’DE TRANSPLANTASYONUN GELİŞİMİ •Türkiye’de organ nakli 1969 yılında İstanbul ve Ankara’da gerçekleştirilen iki kalp nakli ile başlar. •Organ nakli ile ilgili deneysel çalışmalar 1970’lerin başında Hacettepe Üniversite’sinde başlar. •İlk böbrek nakli 3 Kasım 1975’de gerçekleşir.(Prof.Dr.Haberal anneden çocuğuna bu nakli yapar.) •10 Ekim 1978’te ilk kadavradan böbrek nakli gerçekleştirilir. •Daha sonra gelişimi için öncelikle başarılı örnekler parlamento üyelerine gösterilerek önce onların desteği daha sonra da Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan destek alınmıştır. •O dönemde tüm gazete başlıklarında doku ve organ nakline yer verilir. •Ve 3 Haziran 1979’da 2238 sayılı yasa yürürlüğe girer. •1980’de ‘Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı’ kurulur ve gün geçtikçe vakıf sayısı artar. •İlk başarılı karaciğer naklinin yapıldığı 1967(Starzl)’den 21 yıl sonra Dr.Haberal ülkemizde ilk karaciğer naklini gerçekleştirir. •Daha sonra 1990’da arkadaşlarıya TONB’u kuracaktır. •1990’larda dünyada ilk kez canlı donörden kısmi karaciğer nakli yapan ekip de bu ekipti. •Türkiye’de bugün 11 karaciğer,21 böbrek ve 10 kalp nakil merkezi bulunmaktadır. •2001’de Türkiye ‘Böbrek Nakillerinde 25.Yıl’ adlı uluslar arası kongresini de düzenlemiştir. Ülke genelinde bir hastanede organ bağışı gerçekleştiğinde, bu merkez vericinin organ ve dokularının ülke genelinde nakil bekleyen hastalardan aciliyet ve organ uyumu kriterlerine göre en uygun hastanın bulunduğu doku ve organ merkezine gönderilmesini sağlamaktadır. Organ bağışı, kişinin sağlığında, kendisi öldükten sonra organlarının kronik organ hastası olan kişilere nakledilmesi için bağışlamasıdır. Organ bağışlamak tam anlamıyla kişinin iradesiyle ve gönüllü biçimde yapılan insani bir davranıştır. •Organ bağışına dini açıdan bir sakınca görülmemektedir. •İslam dininin yaygın olduğu ülkemizde islam dininin organ bağışına bakışı Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaptığı açıklamaya dayandırılır. (06/03/1980) Karara göre; Zaruret(İnsanın elinde olmayarak hasıl olan sebeb) halinin bulunması, Hastalığın bu yolla tedavi edileceğinin doktor tarafından onaylanması, Doku ve organ veren kişinin bu işlem sırasında ölmüş olması, Kişinin sağlığında izin vermiş olması Verilen organ ve doku karşılığında hiçbir ücret alınmamış olması, Tedavi edilen hastanın da yapılacak olan nakle razı olması, durumda caizdir, denmiştir. ORGANLARINIZI CENNETE GÖTÜRMEYİN !!! ONLARA CENNETTE DEĞİL BURADA İHTİYAÇ VAR !!! Günümüzde 1979 yılında çıkarılan ilişkin 2238 sayılı kanuna göre; -Canlıdan organ nakli için kişinin 18 yaşını doldurmuş bulunması,akli dengesinin yerinde olması şarttır. -Canlıdan organ naklinde,verici kişinin maddi bir çıkarı olması ve/veya bunu bilen doktorun organ nakli yapması şuçtur. -Kadavradan organ naklinin yapılabilmesi için beyin ölümü belgesinin hazırlanmış olması, kişinin sağlığında organlarını bağışlaması,bağışlandığına dair bir belge yoksa yakınlarının rızası alınması şarttır. -Ölünün fiziki bütünlüğünü değiştirmeyen organlar,(örn kornea) herhangi bir bağış ya da izin alınmaksızın nakil için alınabilir. -Organ alımı,satımı,bunun ticaretinin ya da reklamının yapılması ağır ceza gerektiren bir suçtur. -Adli nedenlerle ölen kişilerin organları nakil için çıkartılırken yapılan ameliyattaki bulgular adli rapora eklenir ve otopsi bu ameliyattan sonra gerçekleştirilir.Adli işlemler organ nakli için yapılan işlemleri geciktiremez. LÜTFEN YARDIM EDİN !!! 2238 sayılı ‘‘Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli’’ hakkındaki kanunda: ‘‘18 yaşından büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bölümünü bağışlayabilir’’ denmektedir. Bu şartlara uygun bir bireyseniz organ nakli yapmanıza hiçbir engel yoktur. 1)T.C Sağlık Bakanlığı Organ Bağışı Senedi’ni doldurun. İl Sağlık Müdürlüğünde, Hastanelerde, Emniyet Müdürlüklerinde (Ehliyet alımı sırasında), Organ nakli yapan merkezlerde, Organ nakli ile ilgilenen Vakıf, Dernek vb. kuruluşlarda bu yapılabilir. Organ bağışında bulunabilmek için; organ bağış senedini iki tanık huzurunda doldurup imzalamak yeterlidir. Senedinizde sizinle beraber 2 şahit kişinin de imzaları yer almaktadır. Ayrıca bu belgede naklini istediğiniz organlarınızı da seçebilmektesiniz. 2)Kartınızı Alın Organ bağış senedi imzalandıktan sonra organ bağış kartı doldurulur ve bağış yapan kişiye verilir. Sadece manevi yaptırım gücü olan, hukuki fonksiyon taşımayan sembolik bir kart, organ bağışı için doğrudan yeterli bir kartmıdır? Hayır.Kişinin organlarının alınabilmesi için mutlaka ailesinin onayının alınması gerekmektedir kartı olsa dahi yakınlarından habersiz alınamaz. Bu yüzden yakını yanında olmadan ölmüş birinin cebinden organ bağış kartı çıksa bile organları alınmamaktadır. Nasıl iptal ederim? Artık organ bağışlarının kaydının tutulma zorunluluğu yoktur. Kişi istediği zaman kartını yırtarak organ bağışını geçersiz kılabilir. •Herkes başvurabilir mi? Hepatit (A-B-C) Ağır iltihabi hastalıklar Şeker Hastalığı Kanser hastaları başvuramaz. •Bağışladığım organlar para ile başkasına satılabilir mi? Hayır! Satılamaz. Bir insan öldükten sonra organları bağışlandığında, Organ Nakli koordinasyon sistemi devreye girer. Bu sistem gereğince bağışlanan organlar Sağlık Bakanlığı’nın Bölge Koordinasyon Merkezine (BKM) ve oradan da Ulusal Koordinasyon Merkezine (UKM) bildirilirler. Organların merkezlere dağıtımı bu bildirimler sonucunda belirlenir. •Organ nakli ameliyatında cenazenin bütünlüğü bozulur mu ? Kadavradan organ çıkarma işlemi herhangi bir canlı ameliyatı kadar büyük bir özenle yapılır. Organlar çıkarıldıktan sonra mümkün olduğunca estetik dikişlerle dikilerek, bedenin hiçbir şekilde zarar görmemesine büyük özen gösterilir. O bedenler organların kıymetini çok iyi bilen hekimler için kutsaldır ve çok büyük bir saygıyı hak etmektedirler. Sağlık sorunum olduğunda üzerimde organ nakli kartı bulunursa bir sorun çıkar diye tedirgin oluyorum. Bu endişemde haklı mıyım? Tababet ilkelerine göre hiç kimsenin hayatı hiç kimse için feda edilemez. Bir kişinin hayatı bütün insanlık uğruna bile feda edilemez. O nedenle hiç bir endişeye gerek yok. “Suistimal olabilir mi?” diye düşünenler için ise; organ nakli kalabalık bir ekibin işidir. Kaldı ki organların alınabilmesi için kişinin hayattayken bağış yaptığı halde yine de ailenin izninin alınması gerektiği unutulmamalıdır. Organ bağışı bilgileri organ mafyasının eline geçebilir mi? Organ bağışı sırasında alınan bilgiler hiç bir zaman bir nakil için yeterli bilgiler değildir. Kişinin sağlık durumunu değil, niyetini belirten bir iki kimlik bilgisi dışında bir özellik taşımazlar. Ülkemizin organ nakillerindeki başarı oranı nedir? Ülkemizde organ nakilleri dünya standardında yapılmakta ve hatta dünya standardının üzerine sonuçlanmaktadır. Karaciğer ve böbrek gibi önemli organların nakillerinde başarı oranları % 90’nın üzerindedir. Hayattayken organlarını bağışlayan bir kişi daha sonra bundan vazgeçebilir mi? Tabii ki EVET. Yakınlarınıza söylemeniz yeterli. Çünkü günü geldiğinde bağışınızı değerlendirecek olanlar yakınlarınızdır. “Ben sadece böbreklerimi bağışlamak istiyorum.” diyebilir miyim? Çok kolay… Organ bağış karıtınızda bunu belirtecek seçenekler bulunmaktadır. Ayrıca yakınlarınıza bunu söylemeniz de yeterli olacaktır. 11. maddeye göre ölüm halini saptayan hekimlerin Ölüm tarihini, Saatini, Ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan bir tutanak düzenleyip organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna vermek zorundadırlar. Bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda on yıl süre ile saklanır. DÜNYA’NIN HEDEFİ 1750 Dünya Transplant Birliğinin 2000 yılı Roma Kararı Milyon nüfusa donör sayısı 25 DÜNYA’NIN BULUNDUĞU YER 153 •Organ ve doku bağışı Türkiye’de diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yok denecek kadar azdır.Bunu 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tekin Akpolat şöyle açıklamakta; •"Türkiye'de 2007 Yılında Gerçekleşmesi Gereken Organ Bağışı Yaklaşık 1825 Olması Gerekirken, Bu Sayı 100'ün Altındadır" •En fazla nüfus yoğunluğumuzun bulunduğu İstanbul’daki durum bulunduğumuz durumu net bir şekilde açıklamakta ; son yılardaki artışa rağmen beklenen sayıya ulaşılamamıştır. 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 Yıllara oranla İstanbul’daki organ bağış sayısı Yıllara oranla İstanbul’daki organ bağış sayısı •Organ bağışının az olmasındaki etkenlere dikkat çeken uzmanlar, "Bu etkenlerin başında toplumun bu konuda yeterli bilgi sahibi olmaması gelmektedir.’’ •‘’Bu nedenle ilköğretimden başlayarak, okullarda organ bağışı ders konusu olarak ele alınmalı. Bunun yanında sivil toplum örgütlerine de büyük görevler düşmektedir. Bu örgütler, organ bağışı kampanyası düzenleyerek ve üyelerini bağış yapmaya teşvik ederek, toplumda bilincin oluşmasına yardımcı olabilirler" •Organ ve doku bağışını teşvik etmek amacıyla her yıl kutlanan ''Organ ve Doku Bağışı Haftası'' 3 Kasım’da başlıyor. •TC Sağlık bakanlığı tüm illere dilekçe yollayarak doku ve organ nakli etkinliklerine bu süreçte yer vermelerini istiyor. •OP.DR.ATA BOZOKLAR’IN GÖRÜŞLERİ •Organ bağışı sorununun, kadavra organı konusunda çekilen sıkıntının sadece bir boyutu olduğuna işaret eden Bozoklar, konunun asıl önemli boyutunun ''ölümlerin zamanında tespit edilememesi'' ve ''gerekenlerin zamanında yapılamaması'' olduğunu bildirdi. •Zamanla yarışmayı gerektiren organ naklinde organizasyon sorunu yaşandığını anlatan Bozoklar, burada en büyük rolün devlete, daha sonra da hekimlere düştüğüne işaret etti. •İşlevsel kurumlara dikkat çeken Bozoklar bu manzaranın Türkiye'de da farklı olmadığını; ''Eğer bir bölgede koordinatörlük sistemine işlerlik kazandırabilmişseniz, o bölgede başarı kazanıldığını görüyorsunuz. Ege ve Akdeniz bölgelerinin en önemli ayrıcalığı da burada yatıyor'' belirtti. •Gönüllülüğe vurgu yapan Bozoklar Organ ve doku bağışı konusunda gelişmiş Batı ülkelerindeki kadavra donörden bağış oranının her bir milyon nüfusta 20 olduğuna işaret ederken, bu oranın Türkiye'de ise bir milyon nüfusta 2.4 olduğunu belirtti. Türkiye'de 12 kalp, 18 karaciğer ve 30 böbrek nakli merkezi bulunmasına rağmen. •Op. Dr. Ata Bozoklar organ bağışını en çok geliri 500 doların altında olan kişilerin yaptığını, sanılanın aksine entellektüellerin organ bağışlamaya yanaşmadığını(sadece lafta kaldıklarını) belirtti. •Organ bağışı konusunda insanların yanlış bilgilendirildiklerini ve güven eksiklerinin bulunduğunu kaydeden Bozoklar, `Kimileri, `organlarımı bağışlıyorum ama bu organların akıbeti ne oluyor örneğin satılıyor mu` diye düşüncelere kapılıyor. Oysa organlar bir ulusun malıdır. Her organ bağışı Sağlık Bakanlığı`na bildiriliyor` dedi. •Bozoklar, Türkiye`de 40 bin diyaliz, 3 bin karaciger ve 1000 kalp hastasının organ beklediğini belirtirken, insanların en çok gözlerini bağışlama konusunda tereddüt yaşadıklarını dile getirdi. Bozoklar, `Sanılıyor ki, göz tamamen alınacak, bu görüntü tabiki insanları korkutuyor. Oysa sadece kornea alınıyor ve doktor olmayan biri gözlerdeki değişikliği kesinlikle anlayamaz` dedi. Organ bağışı konusunda İzmir ve Antalya`nın ilk sırada yer aldığını,Akdeniz ve Ege’nin lokomotif olduğunu belirten Bozoklar diğer illerin ise organ bağışı konusunda bekleneni veremediğini ifade ederken, İstanbul ve diğer illerde sürekli gerçekleşen etkinliklerin bağışı artırma konusunda önemli artılar getireceğine dikkat çekti. Organ ve doku nakli için önümüzdeki yıllarda beklenen gönüllü sayısına ulaşmada bu çalışmaların önemini de vurguladı. •Özetle Ege Üniversitesi Organ Nakil Koordinatörü ve Organ Nakli Ulusal Koordinasyon Kurulu Üyesi Op. Dr. Ata Bozoklar, Türkiye'de son yıllarda organ bağışı açısından ciddi gelişmeler olduğunu belirterek, ''Organ nakli konusunda dünyanın ileri gelen ülkelerinden bir farkı olmayan ülkemizin sorunu her zaman organ bulamamak oldu'' diyerek imkanımızın olduğunu ancak gönüllü sayısının istenilen seviyede olmadığına dikkat çekiyor. KAYNAKLAR 1)Tranplantasyon ve Sorunları Prof.Dr Mehmet Haberal TOND Kongre Tebliğler Kitabı,Türkiye Organ Nakli Derneği Birinci Bilimsel Kongresi Hacettepe Üni.Ankara,Türkiye 20-23 Ekim 1993 (sf43-55) 2)Tranplantasyon Prof.Dr.Mehmet Haberal Türkiye Organ Nakli Derneği İkinci Bilimsel Kongresi 8-9 Kasım 1994 (sf245-265) 3)Organ Tranplantasyonları Doç.Dr.Ömer TÜREL (sf 7-8) Nobel Tıp Kitabevi 4)Genel Cerrrahi Prof.Dr.Ünal DEĞERLİ İstanbul Tıp Fak. (Sf 439-458) KAYNAKLAR 5)Genel Cerrahi Cilt 1 Prof.Dr.Göksel KALAYCI İstanbul Üni. Nobel Tıp Kitabevi (sf 633-655) 6)Klinik Klavuzu Muayene-Tanı-Tedavi-Acil Cerrahi Prof.Dr.Ertuğrul Göksoy İstanbul Üni.Cerrah Paşa Tıp Fak.Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı (sf 207-217) 7)Cerrahi’nin Sırları Abernaty Nobel Tıp Kitabevi (sf289-301) 8)Temel Cerrahi EL Kitabı İskerder Sayek,M.Mahir Özmen Hacettepe Üni. Tıp Fak. Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı (sf 219-241) KAYNAKLAR 9) Genel Cerrahi Prof.Dr.Selçuk Aybar İstanbul Üni.Cerrahpaşa Tıp Fak.Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı Nobel Tıp Kitabevi 10)Genel Cerrahi Ameliyatları Tarık Zafer Nursal (sf471-483) 11)Cerrahi I Arkadaş Tıp Kitapları Prof.dr.Erol Düren (sf222-228) KAYNAKLAR 1. Aile ve Toplum Dergisi 17.Sayı (sf 19-29) Makale Hasta Yakınlarının Organ Bağışı ile İlgili Bilgi ve Tutumları 2. http://www.tond.org.tr/tr/Türkiye --Organ Nakli Derneği’nin Sitesi 3. http://tr.wikipedia.org/wiki/Organ_ba%C4%9F%C4 %B1%C5%9F%C4%B1 4. www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/tedk/organ.asp 5. www.organbagisi.info 6. www.akdeniz.edu.tr/organnak/html4.html KAYNAKLAR 8. www.organnakli.hacettepe.edu.tr 9. www.saglik.gov.tr 10. www.teb.org.tr 11.http://sksdb.ege.edu.tr/kulup/kunye/organ. html 12. www.saglikdergisi.com.tr 2006260016 20062600 ELİF YETER SAVAŞ DEMİRTAŞ Anasayfa
