Osmanlı Yükselme Devri

1
OSMANLI YÜKSELME DÖNEMİ
İstanbul’un Fethinden, Sokullu Mehmet Paşa’nın
ölümüne kadar olan dönemdir.
* II.Mehmet (Fatih)
1451-1481
* II.Bayezid
1481-1512
* I.Selim (Yavuz)
1512-1520
* I.Süleyman (Kanuni) 1520-1566 (46 yıl)
* II.Selim (Sarı Selim) 1566-1574
* III.Murat
1574-1595
FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ
İstanbul’un Fethi (29 Mayıs 1453):
Sebepleri:
*Anadolu - Rumeli toprak bağlantısını kesmesi.
* Rumeli güvenliğinin sağlanmak istenmesi.
* Bizans entrikaları (Haçlı ittifakları, şehzade
ve Anadolu beyliklerini kışkırtmaları)
* Stratejik bir bölge olması.
* Hz.Muhammed’in hadisindeki müjdeye
ulaşmak istenmesi.
Osmanlı’nın Hazırlıkları:
* Bizans’a, Karadeniz’den gelebilecek yardımı
engellemek için, Anadolu Hisarı’nın(Güzelce
hisar) karşısına Rumeli Hisarı (Boğaz Kesen)
yaptırılmıştır.
* Bizans’ın Silivri ve Vize kaleleri alındı.
* Büyük toplar döktürüldü.
* Surlara tırmanmak için tekerlekli kuleler
yaptırıldı.
* Karaman oğulları itaat altına alındı.
* Balkan devletleri ile saldırmazlık antlaşmaları
yapıldı.
Bizans’ın Hazırlıkları:
* Sur ve Kaleler yeniden elden geçirildi, tamir
edildi.
* Haliç’in ağzı eski gemiler ve zincirlerle
kapatıldı.
* Grejuva (Rum Ateşi) denilen silahların sayısı
arttırıldı.
* Avrupa devletlerinden yardım istendi.
Kuşatmanın Gelişimi:
- 72 parça gemi karadan haliç’e geçirildi.
- 53 günlük kuşatmadan sonra alındı.
Surlara Türk bayrağını ilk diken Ulubatlı Hasan
oldu.
Sonuçlar:
Türk Tarihi Bakımından:
* II. Mehmet “Fatih” unvanını aldı.
* İstanbul, Osmanlı’nın Başkenti oldu.
* İstanbul boğazı ve Karadeniz ticaret yolu
Osmanlı’nın eline geçti.
* Rumeli’nin güvenliği sağlandı.
* Anadolu ve Rumeli’nin bağlantısı sağlandı.
* Osmanlı Kuruluş Dönemi bitti, Yükseliş
dönemi başladı.
Dünya Tarihi Bakımından:
* Doğu Roma yıkıldı.
* Doğu Ticaret yolları Osmanlı eline geçtiği için
Avrupalılar yeni yollar aradı ve Coğrafi
keşiflere sebep oldu.
* Rönesans hareketlerine zemin hazırladı.
* Surların yıkıla bileceği anlaşıldı. Avrupa’da
feodalite zayıfladı. Krallıklar güçlendi.
* Ortodoksluk Osmanlı himayesine girdi.
* Orta çağ sona erdi, Yeni çağ başladı.
* Avrupalı devletler, İstanbul’da ilk sürekli
elçiliklerini kurdu.
Balkanlarda (Rumeli) Alınan Yerler:
* Sırbistan ( Belgrat hariç) 1459
* Mora Yarımadası
1460
* Eflak ve Boğdan
1462-1476
* Bosna-Hersek
1463-1465
* Arnavutluk
1479
Not: Bu devirde Osmanlı sınırı Balkanlarda Tuna
Nehrine kadar ulaştı.
Anadolu da Alınan Yerler:
* Amasra (Cenevizlilerden) (1459)
* Sinop (Candaroğulları)
(1460)
* Trabzon, Trabzon Rum İmparatorluğu sona
erdi (1461)
* Konya ve Karaman (Karamanoğulları) (1466)
Otlukbeli Savaşı (1473):
* Osmanlı X Akkoyunlu
Sebepleri:
* Uzun Hasan’ın Karamanoğullarına yardım
etmesi.
* Akkoyunlular’ın Venediklilerle anlaşması.
* Akkoyunlular’ın Osmanlı’dan Sivas ve
Trabzon’u istemesi.
* Fatih’in, doğu sınırının güvenliğini sağlamak
istemesi.
Sonuçları:
* Osmanlı kazandı.
* Doğu Anadolu’nun güvenliği sağlandı.
* Akkoyunlu’nun yıkılmasına zemin hazırlandı.
Denizlerdeki Faaliyetler:

Ege Adaları: Limni, Eğriboz, Taşoz,
Semadirek, İmroz, Midilli.

Yunan Adaları: Kefalonya, Ayamavra,
Zanta adaları.

Kırım’ın Fethi (1475): Karadeniz Türk
gölü oldu.

Rodos kuşatması ve Otranto’nun fethi
(1480).
Osmanlı Venedik Savaşları (1463-1479):
İmtiyazlar Antlaşması (1479):

Her iki taraf aldıkları yerleri geri verecek.

Kroya ve İşkodra kaleleri Osmanlılarda
kalacak.
2

Arnavutluk, Mora, Dalmaçya kıyılarının
bir kısmı Venediklilere bırakılacak.

Venedik yıllık vergi ve savaş tazminatı
ödeyecek. Buna karşılık;
Venedik, İstanbul’da balyoz (elçi)
bulundurabilecek.
Venedik, Osmanlı sularında serbest
ticaret yapabilecek.
Osmanlıdaki Venediklilerin davalarına
kendi hakimleri bakacak.
Venedik bayrağı taşıyan gemilere
saldırılmayacak.
NOT: İlk imtiyazlar Fatih tarafından ticareti
geliştirmek ve Hıristiyan birliğini parçalamak
amacıyla Venediklilere verildi.
Diğer Gelişme ve Özellikler:

Osmanlı yükseliş dönemine girmiş ve
imparatorluk olmuştur.

Mevcut kanunlar toplanıp Kanunname-i
Ali Osman (Fatih Kanunnamesi) çıkarılmıştır.

Buna göre devletin devamı için “kardeş
katline” izin verilmiştir.

Böylece devlet merkeziyetçi bir yapıya
kavuşmuştur.

Divana
padişah
yerine
sadrazam
başkanlık yapmaya başlamıştır.

Fatih camii ve yanına Sahn-ı Seman
Medreseleri inşa edilmiştir.

Klasik Osmanlı mimari üslubu ortaya
çıkmıştır.

Cülus Bahşişinin dağıtılması gelenek
haline gelmiştir.

İlk altın para bastırıldı.
II.BAYEZİD DÖNEMİ
Cem Sultan Olayı:
Fatih’in ölümünden sonra küçük oğlu Cem
sultanın Bursa’da hükümdarlığını ilan etmesi ile
bu sorun ortaya çıktı. II.Bayezid’e yenilen Cem
önce Memluklara sonra Rodos (Saint Jean)
şövalyelerine sığındı ve oradan Papa’ya teslim
edildi. 1495 yılında ölmesi ile sorun
kendiliğinden çözüldü.
NOT: Cem Sultan olayına; Memluklar, Karaman
beyleri, Dulkadiroğulları, Rodos Şövalyeleri ve
Papalık karıştığı için sorun devletlerarası (uluslar
arası) bir soruna dönüşmüştür. Bu olayı öteki
şehzade olaylarından ayıran en önemli özellik
budur.
NOT: 1483’te Cem Sultan olayına karışan,
Aksaray’da yaşayan Karaman beyleri İstanbul’a
sürüldüler. Böylece İstanbul’daki Aksaray semti
oluştu. İstanbul’da Müslüman sayısı arttı ve
Karaman beyleri denetim altında tutulmaya
başlandı.
Karamanoğulları’nın Yıkılması (1483):
Karamanoğullarına kesin olarak son verildi.
Boğdan’ın Fethi’nin Tamamlanması (1484):
Kili ve Akkerman alınarak Boğdan’ın fethi
tamamlanmıştır.
NOT: Böylece Kırım ile kara bağlantısı
sağlanmış ve Lehistan ile ilk ilişkiler başlamıştır.
Osmanlı-Memluk Savaşları (1485-1491):
Sebepleri:
* Fatih zamanından beri devam eden Hicaz su
yolları meselesi.
* Cem Sultan’ı kışkırtmaları.
* Ramazan ve Dulkadiroğulları üzerinde
hakimiyet mücadelesi.
* Karamanoğulları’nı desteklemeleri.
*
Hindistan’dan
gönderilen
hediyelere
Memlüklerin el koymaları.
- Savaşlardan kesin bir sonuç alınamamıştır.
Ramazanoğulları beyliği toprakları Harameyn
Vakıf toprağı olduğu için Memlüklü nüfuzuna
bırakılmıştır.
Osmanlı-Venedik Savaşları (1499-1502):
Osmanlı; Modon, Koron, İnebahtı ve Navarin’i
almıştır.
Osmanlı-İran ilişkileri:
Şah İsmail 1502’de Akkoyunlu devletini yıkarak
Şii-Safevi devletini kurmuştu. Şah İsmail’in
Anadolu’ya gönderdiği adamlar ayaklanmalar
çıkarmıştır. (Şahkulu isyanı uzun süre
bastırılamadı).
Şehzade Selim’in İsyanı: Trabzon Sancak beyi
Yavuz, Rumeli’de sancak beyliği istemişse de
verilmemiş ve isyan etmiştir. Başarılı olamamış
fakat ordunun (yeniçerilerin) hayranlığını
kazanmıştır. Ordunun baskısı üzerine II.Bayezid
Yavuz’u tahta geçirmek zorunda kalmıştır.
II.BAYEZİD
AHMET
KORKUT SELİM(YAVUZ)
Amasya
Manisa
Trabzon
(Bürokrasi)
(Ulema)
(Ordu)
YAVUZ SULTAN SELİM
Şehzadeler Sorunu
Yavuz, kardeşleri ve yeğenlerini ortadan
kaldırarak rakipsiz olarak tahtta kaldıktan sonra
asıl amacı olan Safevi tehlikesini önlemek için
sefere çıkmıştır.
Çaldıran Savaşı (1514):
Şah İsmail’in Anadolu’da Şiiliği yayması ve
isyanlar çıkarması karşısında İran üzerine bir
sefer düzenleyen Yavuz, Çaldıran’da teknik
üstünlüğünün de etkisi ile büyük bir zafer
kazanmıştır.
Sonuçları:
* Sefevi tehlikesi ve Şii tehdidi bir süre için
engellendi.
* 1515 Turnadağ Savaşı ile Dulkadiroğullarına
son verildi.
NOT 1: Anadolu Türk birliği kesin olarak
sağlanmıştır.
NOT 2: Memluklar ile sınır komşusu olundu.
Osmanlı-Memluk Savaşları (1516-1517):
Sebepleri:
* Memlukların Safevi ile iş birliği yapması.
*
Ramazanoğulları
üzerinde
hakimiyet
mücadelesi.
* Yavuz’un İslam dünyasında birliği sağlamak
istemesi.
* Baharat yolunu ele geçirmek istemesi.
Sonuçları:
* 1516 Mercidabık, 1517 Ridaniye savaşları ile
Suriye, Filistin, Kudüs, Mısır ve savaşılmadan
Hicaz ele geçirildi.
* Memluklar yıkıldı.
* Halifelik Osmanlılara geçti.
* Osmanlı devlet yönetiminde dini özellik önem
kazandı. Teokratik bir yapıya kavuşmuştur.
* Çok büyük ganimetler elde edilmiş ve hazine
altın ile dolmuştur.
* Baharat yolu Osmanlı’nın eline geçmiştir.
* Kutsal emanetler Osmanlı koruyuculuğuna
geçmiştir.
* İslam dünyasında birlik sağlanmıştır.
* Venedikliler Kıbrıs için ödediği vergiyi
Osmanlıya ödemeye başlamıştır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ
İç İsyanlar:
* Canberdi Gazali İsyanı (1521): Şam-Siyasi
* Ahmet Paşa İsyanı (1524) : Mısır-Şahsi
* Baba Zünnun İsyanı (1526): Yozgat-Ekonomik
* Kalenderoğlu İsyanı (1527): Karaman-Dini
BATI SEFERLERİ:
Belgrat’ın Fethi (1521): Orta Avrupa’nın
kapıları Osmanlılara açılmıştır.
Mohaç Meydan Muharebesi (1526):
Macar Kralı Layoş’un çalışmaları sonucu Kanuni
sefere çıkarak Macaristan’ı Osmanlıya bağladı.
Erdel beyi Yanoş, Macar kralı yapıldı.
NOT: Bu durum Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin
bozulmasına sebep olacaktır.
I.Viyana Kuşatması (1529):
Ferdinand’ın
Yanoş’un
krallığını
kabul
etmeyerek saldırması üzerine Kanuni yeni bir
sefere çıktı.
3
NOT: Ferdinand karşısına çıkmayınca Viyana’yı
kuşatmış fakat ordunun hazırlıksız olması ve kış
mevsiminin gelmesi ile başarılı olunamamış.
Alman Seferi (1532):
Ferdinand’ın tekrar Macaristan’a saldırması
üzerine meseleye köklü çözüm bulmak amacıyla
Kanuni, Şarlken üzerine sefere çıkmıştır.
Karşısına hiçbir ordu çıkmamıştır. Ferdinand’ın
barış teklifini İran sorunu yüzünden kabul
etmiştir. 1533 İstanbul Antlaşmasına göre:
* Ferdinand Yanoş’un Macar krallığını kabul
edecek.
* Avusturya kralı protokolde Osmanlı
sadrazamına eşit sayılacak.
* Avusturya yıllık vergi ve savaş tazminatı
ödeyecek.
NOT: Avusturya ile yapılan ilk antlaşmadır.
Osmanlı Avusturya’ya üstünlüğünü kabul
ettirmiştir.
Macaristan’ın Osmanlı Topraklarına
Katılması (1541):
Ferdinand, Yanoş’un oğlu Sigismund’un Macar
krallığını kabul etmeyerek saldırınca sefere çıkan
Kanuni Macaristan’ı 3 parçaya bölmüştür.
MACARİSTAN
Asıl Macaristan
Erdel
Küçük bir kısmı
(Budin)
(Sigismund’a) (vergi karşılığı
(Osmanlı’ya)
Avusturya’ya)
Zigetvar Seferi (1566):
Ferdinand’ın yerine geçen oğlu Maximilyen’in
saldırısı üzerine Kanuni 13. ve son seferine
çıkmıştır. Kale fethedilmeden bir gün önce
ölmüş, kalenin fethini gerçekleştiren Sokullu
Mehmet Paşa sefere devam etmeyerek geri
dönmüştür.
FRANSA İLE İLİŞKİLER:
Kanuni, Şarlken’in Avrupa’da tek güç olmasını
engellemek amacı ile bir taraftan Reform
hareketlerini destekler iken diğer taraftan yaptığı
seferler ile Fransa Kralı Fransuva’yı kurtarmış ve
hatta Şarlken karşısında güçlü tutabilmek için
ekonomik ayrıcalıklar verilmiştir.
1535 Kapitülasyon Antlaşmasına göre;
* Fransızlar Osmanlı sularında serbestçe ticaret
yapabilecek.
* Fransız tüccarlardan düşük gümrük vergisi
alınacak.
* Osmanlı ülkesindeki Fransızların kendi
aralarındaki davalara Fransız hakimler bakacak.
* Osmanlı vatandaşları ile sorun yaşarlar ise
Osmanlı mahkemeleri bakacak fakat tercüman
bulundurabilecekler.
4
* Aynı haklardan Osmanlı devleti de
yararlanabilecek.
*** Bu antlaşma iki hükümdar hayatta kaldığı
sürece geçerli olacak.
NOT: 1740 yılında I.Mahmut zamanında
kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir.
Osmanlı-İran ilişkileri (1534-1555):
* Kanuni’nin Avrupa ile ilgilenmesinden
faydalanan İran, sınırda karışıklıklar çıkarmıştır.
İran üzerine 3 sefer düzenleyen Kanuni İran’ı
ortadan kaldırmayı düşünürken gelen elçiler ile
antlaşma yapmaya razı olmuştur.
1555 Amasya Antlaşması:
Bağdat, Nahcıvan, Erivan Osmanlıya kalmıştır.
NOT: İran ile yapılan ilk resmi antlaşmadır.
HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538-1553):
Hint Müslümanlarının yardım isteği, bölgedeki
Portekiz üstünlüğüne son vermek, Kızıldeniz’de
yeniden üstün konuma gelebilmek için 4 sefer
düzenlenmiştir. 1538-Hadım Süleyman Paşa,
1551-Piri Reis,1552-Murat Reis, 1553-Seydi Ali
Reis seferleri gerçekleştiren kaptanlardır.
* Seferlerden istenilen başarı elde dilememiştir.
Bunun sebebi:
Osmanlı kaptanlarının tecrübesizliği,
Donanmanın okyanuslara dayanıklı
olmaması,
Hint
Müslümanlarından
gereken
desteğin alınamaması,
* Yemen, Aden, Arap yarımadası, Maskat
hakimiyet altına alınmış. Kızıldeniz ve Basra
körfezi Osmanlı denetimine alınmıştır.
DENİZLERDEKİ GELİŞMELER:
Rodos’un Fethi (1522): Ege denizinin güvenliği
sağlandı.
Cezayir’in Alınması (1533): Barbaros’un
Kaptan-ı Derya olması ile savaşılmadan Osmanlı
topraklarına katılmıştır.
Prevze Deniz Zaferi (1538): Şarlken’in
oluşturduğu Andrea Dorya komutasındaki Haçlı
donanması mağlup edilmiştir. Akdeniz Türk gölü
olmuştur.
Nis Seferi (1543): Fransa’ya yardım amacı ile
mücadele edilmiştir.
Trablusgarb’ın Fethi (1551): Sen Jan
Şövalyelerinden Turgut Reis almıştır.
Cerbe Savaşı (1559):
Turgut reis ile Andrea Dorya arasında oldu.
İspanyolların elindeki Cerbe adası alındı.
Malta
Kuşatması
(1565):
Sen
Jan
Şövalyelerinin elinde olan ada kuşatılmışsa da
Turgut Reis’in şehit düşmesi üzerine kuşatma
kaldırılmıştır.
SOKOLLU MEHMET PAŞA (1564-1579):
Sakız Adasının Fethi (1568): Cenevizlilerden
Piyale Paşa almıştır. Ege’deki Türk hakimiyeti
pekişti.
Yemen’in Fethi (1568-1570): Koca Sinan paşa
yeniden almıştır.
Kıbrıs’ın Fethi (1571): Venediklilerden
Kıbrıs’ın alınmasıyla Doğu Akdeniz tamamen
Osmanlı egemenliğine girmiş, İnebahtı Savaşına
sebep olmuştur.
İnebahtı Savaşı (1571): Venedik öncülüğündeki
Haçlı donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı
donanması imha edilmiş, fakat altı ay içinde yeni
bir donanma inşa edilmiştir.
Tunus’un Fethi (1574): Osmanlı’nın İnebahtı
bozgunundan sonra Akdeniz’de üstünlüğünü
devam
ettirdiğinin
anlaşıldığı
savaştır.
İspanyollardan alınmıştır.
Lehistan’ın Osmanlı Himayesine girmesi
(1575): Erdel Prensini kral seçtiren Sokullu,
böylece Lehistan’ı himaye altına almış oldu.
Vadi’üs Seyl Savaşı: Fas Osmanlı himayesine
girmiş, Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmıştır.
Portekizliler
denizlerdeki
üstünlüklerini
İngilizlere kaptırmışlardır.
KANAL PROJELERİ
Don-Volga Kanal Projesi
* Ruslar’ın Karadeniz’e inmelerini ve Kırım’a
saldırmalarını önlemek.
* Kafkas hanlıklarını hakimiyet altına almak.
* Orta Asya Türkleri ile doğrudan irtibata
geçmek.
* İpek yolunu canlandırmak.
* İran’ı kontrol altında tutmak,
amaçları
ile
yapılmak
istenmişse
de
tamamlanamamıştır.
NOT: Ayrıca bu dönemde gündeme gelen
Süveyş ve Marmara kanal projeleri de
gerçekleştirilememiştir.