indir

ÖLÇÜ TRAFOLARI
Ölçü Trafoları


Normal işletme seviyeleri yüksek olan akım ve
gerilim değerlerinden çok daha düşük seviyeler
elde edilir.
Düşük akım/gerilim gerekçeleri/avantajları:
 Röle
ve ilişkili elektronik bazlı cihazlar için uygun giriş
seviyeleri elde edilir (100 V, 110 V, 120 V ; 1 A, 5 A)
 Koruma, kontrol ve ölçüm cihazlarıyla ilgilenen
personel, yüksek gerilim/akım kaynaklı risklerden
korunur.

Çalışma mantığı açısından diğer trafolardan
farkı yoktur (Dönüştürme oranları vb.)
Çalışma Prensibi
Primer sargı; akımın ölçüleceği primer
devreye, sekonder sargı ise ölçüm
cihazları veya koruma rölelerinden oluşan
yüke (burden) bağlanır.
 Primer sargıdan geçen akım; dönüştürme
oranına göre sekonder sargıda gerilim
endükler. Sekonder sargıya bağlı yük
empedansı (burden) üzerinden de
sekonder akım geçer

Akım trafoları
Ölçü Trafoları
Standart oranlar

Standart primer akım değerleri (A)
 50,
100, 150, 200, 250, 300, 400, 450, 500,
600, 800, 900, 1000, 1200, 1500, 1600, 2000,
2400, 2500, 3000, 3200, 4000, 5000, 6000

Standart sekonder akım değerleri (A)
 1,
5
 5 A daha yaygın kullanılmaktadır
Eşdeğer devre, akım hatası
Eşdeğer devre
Eşdeğer devre
CT Error :
Eşdeğer devre, akım hatası
Doyma bölgesi, diz noktası
Uyartım (mıknatıslanma) eğrileri
Akım Trafoları

Ölçü akım trafoları



Primer akımının normal çalışma
aralığında (anma akımının %5 %120 arası) fonksiyonunu yeterli
doğrulukta yerine getirebilmesi
gerekir.
Ölçüm cihazlarının aşırı akıma
maruz kalmasını önlemek için;
belirlenen çalışma aralığının
üzerindeki akımlarda ise doyuma
(saturate) ulaşması istenir
Koruma akım trafoları
Değişik arıza koşullarının tespiti
için, düşük değerlerden anma
akımının çok üstündeki
değerlere kadar geniş bir aralıkta
yeterli doğrulukta çalışabilmeli
 Olası en yüksek arıza akımlarına
kadar doyuma ulaşmaması
istenir

Sembol gösterimler
Bağlantı şekli (tek faz)
Üç faz bağlantı şekli (yıldız, üçgen)
Akım trafo tipleri
Akım trafo tipleri
Çok oranlı akım trafoları


Akım trafolarının primer sargıları, değişik bağlantı
şekilleri ile değişik primer akımlarında
kullanılabilir.
Şekilde; aynı akım trafosunun primer
sargılarındaki farklı bağlantılar ile farklı oranlı
kullanımı görülmektedir.
Teknik özellikler

Nomimal primer akımı


Nominal sekonder akımı



Sekondere bağlanabilecek yük miktarı
olup VA veya ohm cinsinden belirtilir.
Doğruluk sınıfı (accuracy)


Nominal primer akımı/nominal sekonder akımı
Örneğin 100/5 akım trafosunda Kn=20
Nomimal güç (sekonder yük)


1 A ya da 5 A
Trafo oranı (Kn)


İhtiyaca göre farklı standart değerlerde
Garanti edilen hata limitlerini belirler
Akım hatası (%)

Akım ölçümündeki oransal hata
Etiket değerleri (ölçü tipi)
• Ölçü tipi akım trafosu seçiminde
dikkate alınması gereken kriterler:
- Uygun doğruluk sınıfı
- Ölçüm cihazının arıza akımından
zarar görmemesi
• Standart doğruluk sınıfları:
0,1 – 0,2 – 0,5 – 1 – 3 – 5
Emniyet faktörü (Ölçü tipi A.T.)
Tercih edilen emniyet
faktörü değerleri: 5 ve 10
Doğruluk sınıfı - akım hatası
Primer akımın, nominal
değerinden uzaklaştıkça
ölçüm hatasının arttığı
dikkati çekmelidir.
Bu durum akım trafo
seçiminde dikkate
alınmalıdır. Örneğin primer
akımı en çok 600 A
olabilecek bir yerde 600/5
yerine 800/5, 1000/5 vb.
daha yüksek oranlı ölçü tipi
akım trafosu kullanılırsa
ölçüm hatası daha yüksek
olacaktır.
Örnek

500/1 A 15 VA cl 0.5
 Doğruluk
sınıfından ölçü tipi olduğu anlaşılıyor
 Nominal primer/sekonder akım: 500 A / 1 A
 Doğruluk sınıfı: 0,5
 Nominal gücü: 15 VA

İlgili tablodan;
 Nominal akımın;
 %100-%120 aralığında akım hatası %0,5’ten küçük
 %20-%100 aralığında akım hatası %0,75’ten küçük
Etiket değerleri (koruma tipi)
• Koruma tipi akım trafosu
seçiminde dikkate alınması gereken
kriterler:
- Uygun doğruluk sınıfı
- Uygun doğruluk limit faktörü
• Standart doğruluk sınıfları
5P – 10P
• Standart doğruluk limit faktörleri
5 – 10 - 15 – 20 - 30
Doğruluk limit faktörü
(Koruma tipi A.T.)
 Ipl :

Doğruluk sınıfının 5P veya 10P olmasına bağlı olarak
hatanın %5 veya %10’un altında garanti edildiği değer
 Ipn :

Doğruluk limit akımı
Nominal primer akım
Doğruluk limit faktörü (ALF) arttıkça trafonun
doyuma uğrama ihtimali azalır
Doğruluk sınıfı – akım hatası
Örnek

100/1 A 15 VA 5P10






Koruma tipi (5P)
Nominal primer/sekonder akım: 100 A / 1 A
Doğruluk sınıfı: 5P
Nominal gücü: 15 VA
Doğruluk limit faktörü: 10
İlgili tablodan;


Nominal primer akımda sekonderdeki akım hatası 1 A × 1% = ± 0.01 A
( Ipn× ALF) = 100 A × 10 = 1,000 A primer akımda sekonderdeki akım
hatası ( Isn× 10 × 5%) = 1 A × 10 × 5% = ± 0.5 A
Örnekler

Example 10.1, 10.2
 Power
System-Analysis and Design,
Glover, Sarma, Overby
Not: Aşağıdaki formülden de aynı sonuca ulaşılır.
Gerilim Trafoları

Standart sekonder nominal gerilimler
 100-120


Primer sargılar, akım trafolarının tersine çok
sarımlı ince tellerden oluşmuştur. Sekonder
sargı ise, nominal yükte kaybın çok az olmasını
sağlayacak kalınlıkta tel ile sarılmıştır.
Koruma tipi gerilim trafoları
 Elektromanyetik
 Kapasitör
tip
tip
Elektromanyetik tip GT
• Çalışma prensibi
bakımından benzemekle
birlikte, soğutma, izolasyon
ve mekanik özellikleri ile güç
trafolarından ayrılır
•132 kV gerilim seviyesine
kadar olan sistemlerde
kullanılır
Kapasitör tip GT
• Primer tarafta bulunan seri
bağlı kapasitörler ile gerilim
uygun değerlere düşürülür
• Kapasitörler, ayrıca iletim
hatları üzerinden yüksek
frekanslı sinyallerin
taşınmasına imkan sağlarlar.
• Yüksek gerilim
seviyelerinde yaygın olarak
kullanılır
Kapasitör tip GT
• C1 ve C2 değerleri; VB
gerilimi bir-kaç kV olacak
şekilde ayarlanır
• VB gerilimi daha sonra GT ile
tekrar düşürülür
• Ayrıca, C1 ve C2 değerleri L
ile rezonans devresi oluşacak
şekilde seçilerek sekonderdeki
gerilimin primerdeki ile aynı
fazda olması sağlanır
Koruma tipi gerilim trafolarının, nominal
gerilimin %0-%173 aralığında yüksek bir
doğruluk oranına sahip olmaları istenir
 Doğruluk oranının yüksek olması, özellikle
ölçüm amaçlı kullanımlarda önemlidir

Sembol gösterimler
GT bağlantı şekli
Ölçü tipi GT
Koruma tipi GT