ö. Senatosu B : 37 araç ve gereçlerimizle kendimiz için temin ede­ ceğimiz faidelerden'başka, iktisaden döviz te­ mini mevzuunda da ayrıca kazanacağımız fay­ dalar mutlakta çok yüksek olacak idi. Bu b kundan bendeniz ileride bir üzüntü ve neda­ met vesilesi olmaması için bu hususu değerli arkadaşlarıma hatırlatmak istiyorum. Hürmet­ lerimle. (Alkışlar) BAŞKAN — Sayın Durul. Müddet on dakikadır Sayın Durul. MEHMET EMÎN DURUL (Denizli) — Sayın Başkan, Sayın Senatörler, Sayın Millî Savun­ ma erkânı. 1964 malî yılı Millî Savunma bütçe tasarısı hakkında şahsi görüşümü kısaca üç kısım ha­ linde arz edeceğim. T. Kısım, bütçenin bu seneki hazırlanış şek­ li ve muhtevası itibariyle arz ettiği özellikler. İT. Millî Savunma bütçesinde büyük ölçüde tasarruf sağlıyacak çok mühim birkaç konunun belirtilmesi. III. Aynı zamanda hem bütçede tasarruf sağlamak ve hem de savunma gücümüz bakı­ mından ele alınması millî bir zaruret halini alan hususlar. I nci Kısım : Sayın Senatörler, 1964 bütçe tasarısında 1963 e nazaran daha modern bir veç­ hesi görülmektedir. Şöyleki; Bu seneki tasarı, bütçe vuzuhu ve bütçe karakteristiği bakımın­ dan iki yönden ele alınmıştır. 1. Bütçe vuzuhu bakımından : a) Cari harcamalar, b) Yatırım harcamaları, ç) Sermaye teşkili ve transfer harcamaları olarak üç başlık altında toplanmıştır. 2. Bütçe karakteristiği bakımından ise har­ camalar, millî geliri ve plânı izliyecek tarzda yapılmıştır. Keza, gelişme cari giderleri, bu büt­ çede yatırımlar içine girmiştir. Halbuki, geç­ miş bütçelerde, cari giderler içinde idi. Ancak; bu gelişmeye rağmen ödenekler he­ nüz modern karekterde değildir. Eğer bir de ödeneklere fonlu ödenekler şeklinde bir karak­ ter verilebilmiş olsaydı o zaman Millî Savun­ ma bütçesi yalnız kendisinin değil Türkiye Cum­ huriyeti içerisinde modern bir bütçe olurdu, ör­ nek modern, bir bütçe olurdu. Bu suretle, bütçede geçmiş ve hali hazır du- 4 . 2 . 1964 O: 1 mıiîıı 'gayet r.çık olaruk kontrol etmek imkânı bulunabilirdi. - Muhterem arkadaşlarım, bu şimdi, dokun­ duğumuz husus çok önemlidir. Bu sebeple, bi­ raz açıklamak isterim. Bütçe karakteristiği bakımından, tasarının Büyük Meclislerden geçerken yalnız para ola­ rak değil, aynı zamanda görev kompartıman­ ları olarak (program ve projeler) geçmesi ve görüşülmesi lâzımdır. Yani, görev bölümlerinin bütçe metnine dâhil edilmek suretiyle, harca­ maların en açık bir tarzda kanuni hüviyet ka­ zanması temin edilmiş olmaktadır. Bu suretle muvazaalara ve ayrı ayrı tatbikatlara gitmeler önlenmiş olur. Millî Savunmada iki yıldan beri program bütçe sistemine girilmiş ise de gerek yukarda arz edildiği gibi bütçenin program, ve projeler üzerinden kanuni bir şekilde ittihaz 'edilmemesi ve gerekse buna dayanılarak, Maliye Bakanlığı muhasebe teşkilâtının klâsik bütçe de ısrar et­ mesi sistemi, arzu edildiği şekilde işletmemek­ tedir. Şimdi, bu arz ettiğim hususu, bütçe tasarı­ sından bir misal ile açıklıya cağını. Meselâ; bütçenin cari harcamalar kısmında yönetim giderleri, hizmetlerle ilgili alımlarda, madde 13 330 (Savaş giderleri) ve savaş stok­ ları alımları için 298 060 290 lira ödenek tek­ lif edilmetkedir. Görüldüğü üzere, bu bütçede tek bir rakamdır. Halbuki bu bir rakam değil­ dir. Bu rakamın içinde şunlar vardır. (Ana mal­ zeme, mühimmat, yedek parça, akar yakıt ve. diğer malzeme teçhizat, işletme ve bakım, gi­ derleri) bir tek rakam halinde ifade edilen Ödenek bu saydığımız şekilde maddelendirilmemiştir. Sair giderler demiyor, nelerdir? Belli değildir. Bu bir boşluktur. Bu boşluklar maddelendirilmelidir. Şu halde bu 298 milyonluk öde­ nek maddelendirilmemiştir. Eğer bütçe bu su­ retle, •görev kompartımanlarına ayrılmış olarak kanunlasın az ise, plân ve program tatbik edile­ mez. Çünkü işler kanalize edilmemiştir. Gaye­ den daima ayrılma, uzaklaşma ihtimali vardır. Bu sebeple, hizmetler kaybolur bunun netice­ sinde de bütçe de büyük israflara gidilebilir. Yukardaki, izahtan anlaşılacağı gibi bütçe program ve projeler üzerinden kanunlaşmadığı için bir rakam altında toplanan parçaların, bi- — 326 —