dolaşım sistemimiz

DOLAŞIM SİSTEMİMİZ
BAYRAM TOSUN
FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENİ
DOLAŞIM SİSTEMİNİN GÖREVİ
Hücrelere gerekli olan besin ve oksijenin
götürülmesini, hücrelerde oluşan atık
maddelerin ve karbondioksitin
uzaklaştırılmasını sağlar.
Dolaşım sistemi elemanları
Kan
Kalp
Damarlar
Dolaşım Sistemi Organları
Dolaşım Sistemi
Kalp
Damarlar
Kan
KAN
KAN(HÜCRELE
Rİ %45
ALYUVAR
AKYUVAR
KAN
PULCUKLARI
PLAZMA
(SERUM) %55
SU oksijen
karbondioksit
PROTEİN
ORGANİK
MADDE
İNORGANİK
MADDE
B-KAN PLAZMASI(SERUM)
KAN HÜCRELERİ
ALYUVARLAR():
 KIRMIZI KEMİK İLİĞİNDE ÜRETİLİR.
 YAPISNDAKİ HEMOGLOBİN KANIN KIRMIZI
RENGİNİ VERİR.
 OKSİJENİ HÜCRELERE, HÜCRELERDE OLULUŞAN
KARBONDİOKSİDİ AKCİĞERETAŞIR.
 1 MİLİMETRE KÜP KANDA YAKLAŞIK 4-5 MİLYON
TANEDİR.
 ÇEKİRDEKSİZDİR. YAKLAŞIK 120 GÜN YAŞAR.
 DALAK VE KARACİĞERDE PARÇALANIR.

AKYUVAR(LÖKOSİT)
BEYAZ RENKLİ,ÇEKİRDEKLİ
HÜCRELERDİR
 SARI KEMİK İLİĞİ,
KARACİĞER, DALAK VE
LENF DÜĞÜMLERİNDE
ÜRETİLİR.
 VÜCUDU MİKROPLARA
KARŞI KORUR.
 YAKLAŞIK 1 MM KANDA 810 BİN TANE OLUR.
MİRKOP VÜCUDA GİRİNCE
SAYILARI ARTAR.

Vücudun savunma işini yapar.
 Kemik iliği,lenf düğümleri ve dalakta yapılır.
 1 mm kanda 7-8 bin tane bulunur.
 Çekirdekli ve çekirdeksiz çeşitleri vardır.
 Beyaz renkli iri çekirdekli, büyük ve sabit bir şekli olmayan
kan hücreleridir. Kemik iliği ile lenf düğümlerinde ve dalak,
timüs gibi lenf dokularında üretilirler. Ömürleri birkaç
gündür. İnsanın 1 mm3 kanında 8 - 10 bin kadar akyuvar
bulunur.

KAN PULCUKLARI (TROMBOSİTLER)
ALYUVAR VE AKYUVAR HÜCRELERİNDEN
DAHA KÜÇÜKTÜR
 KANINPIHTILAŞMASINI SAĞLAR.
 .KIRMIZI KEMİKİLİĞİNDE BÜYÜK
HÜCRELERİN PARÇALANMASI İLE OLUŞUR
 MİKROSKOPTA GÖZÜKMEZ
 ÇOK KÜÇÜK VE ÇEKİRDEKSİZDİR

KAN PULCUKLARI (Trombositler)
KANIN PIHTILAŞMASI

Vücudumuzda meydana
gelen küçük bir çizik
veya kesik sonucunda,
derinin hemen altında
damarlarımızda akan
kan dışarı sızar
PIHTILAŞMA

Bir süre sonra deliğin
etrafı pıhtılaşmaya
başlar:
YARA KAPANIYOR

Yumuşak bir yapıya
sahip olan fibrin ilk
başta yarayı kapattıktan
sonra kurumaya başlar
ve yarayı iyileşene
kadar korumak için
büzülerek sert bir kabuk
halini alır.
KAN GRUPLARIMIZ…
Kan Nakil Şeması
O grubu genel vericidir.
AB grubu genel alıcıdır.
Bazı insanlarda alyuvarların
üzerinde Rh proteini bulunur.
Taşıyanlar Rh(+) taşımayanlar Rh(-)
olarak adlandırılır.
KAN GRUPLARI
İnsanda kan gruplarını alyuvar üzerindeki bazı
proteinler belirler
ALYUVARDAKİ
PROTEİN

I-A Proteini(B antikoru)
II-B Proteini (A antikoru)
III-A ve B Proteini (A ve B
antikoru bulunur)
IV-Protein yok
I.

KAN GRUBU
A Grubu
II.
B Grubu
III AB Grubu
IV 0 Grubu
KAN UYŞMAZLIĞI
Rh(-) kana sahip bir kişiye Rh(+) kan verilmesidir.Bu durumda
Rh(+) karşı antikor oluşur buna kan uyuşmazlığı denir.
Hamile bir bayanın kanı Rh(-) bebeği Rh(+) ise anne ile bebek
arasında kan uyuşmazlığı olur.Bebeğin yaşamı tehlikeye girer.
Rh(+) ancak Rh(+) kan verebilir.
Rh (+) kesinlikle Rh (-) kan veremez.
Rh(-) ise hem Rh(-) ve hem de Rh(+) kan verir.
SORU:Aşağıda anne ve babanın kan grupları
verilmiştir. Hangi durumda kan uyuşmazlığı
olur?
Anne
A)
B)
C)
D)
Rh (-)
Rh (+)
Rh (+)
Rh (-)
Baba
Rh (+)
Rh (+)
Rh (-)
Rh (-)
Kalbin yeri
AH KALBİM BEN SENDEN ÇOK ÇEKTİM
KALP
Kalp insanın göğüs
boşluğunda iki akciğer
arasında ve göğüs
kemiğinin arkasında yer
alır .
 Ergin kadında ortalama
230 – 280 gr, erkekte
280 -340 gr
ağırlığındadır.
 İnsan kalbi herkesin
kendi yumruğu
büyüklüğündedir

Üstte iki kulakçık alltta iki karıncık
olmak üzere dört odacıktan
oluşmuştur. Sağ kulakçık ile sağ
karıncık arasında üçlü (triküspit), sol
kulakçık ile sağ karıncık arasında ikili
(biküspit) kapakçık vardır. Vücutta
pompa görevi yapar kanı pompalar.
Kalp kırmızı kas dokusundan yapılmıştır.
 Kalbin sol tarafında temiz kan, sağ
tarafında kirli kan bulunur.
Üstte sol kulakçık, sağ kulakçık; altta sol karıncık, sağ karıncık yer alır.
o Kulakçıklarla karıncılar arasında tek yönlü geçişe izin veren kapakçılar vardır
o Kalbe kan getiren damarlar kulakçıklara açılırlar.
o Kulakçıklar, kalbe gelen kanın toplandığı odacıklardır. Kulakçıklara kan getiren
damarlar toplardamarlardır .
o Kalpten vücuda kan götüren damarlar karıncıklardan çıkarlar. Vücuda kan götüren
bu damarlar atardamarlardır.
o Temiz kan: Besin ve oksijen bakımından zengin olan kana denir.
o Kirli kan: Besin ve oksijen bakımından fakir olan kana kirli kan denir.
KALBİN ÇALIŞMASI
 Kalbimiz yaşadığımız sürece sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır .
 Kulakçık ve karıncıkların kasılıp gevşemesi birbirine zıt-tır. Kulakçıkların her ikisi
aynı anda kasılırken karıncıklar gevşeme durumuna geçer.
 Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindeki kanı pompalar. Gevşeme sırasında
ise kanla dolar.
 Kirli kan akciğerlere, temiz kan ise vücuda pompalanır.(Karıncıklardan)


Kalbin çalışması, kalp kasının kasılıp-sistol ve
gevşemesi-diastol ile olur. Kulakçık ve
karıncıkların kasılıp gevşemesi kanın hareketi için
itici bir güç oluşturur. Kulakçık ve karıncıkların
kasılıp gevşemesi birbirine zıttır. Yani kulakçıklar
kasılırken karıncıklar gevşeme durumuna geçer.
Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindeki kanı
pompalar. Gevşeme anında ise kan ile dolar.
3. KAN DAMARLARININ YAPISI
İnsanın dolaşım sisteminde üç çeşit kan damarı ve lenf damarları bulunur.
Atar Damarlar (Arter): Kanı kalbin karıncıklarından diğer organlara taşıyan
damarlardır. Akciğer atar damarı kirli kan, diğer atar damarlar O2
bakımından temiz kan taşırlar.
Atar damarlardaki kanın hareketi, kalbin yaptığı kan basıncıyla sağlanır.
b. Toplar Damarlar (Vena) : Bunlar dokularda oluşan metabolizma artıklarını
ve ince bağırsakta emilen besin maddelerini kalbin kulakçıklarına
taşıyan damarlardır.
Akciğer toplar damarı O2 bakımından temiz kan, diğer toplar damarlar ise kirli
kan taşırlar.
Kalbi besleyen damarlar
TOPLARDAMARLAR
Vücuttan toplanan kanı kalbin kulakçığına getiren damarlardır.
Akciğer toplardamarı, alt ve üst ana toplardamarları kalbe
bağlanan toplardamarlardır. Akciğer toplardamarı temiz kan
taşıyan tek toplardamardır. Toplardamarlar üç tabakadan
meydana gelmişlerdir. Vücudun alt kısımlarındaki
toplardamarlarda bulunan üste doğru tek yönlü açılan
kapakçıklar kanın tekrar geri dönmesini engeller.
Toplardamarlarda kanın hareketi iskelet kaslarının kasılması
ile gerçekleşir
ATARDAMAR

Kanı kalpten diğer organlara taşıyan damarlardır. Aort ve
akciğer atardamarı Kalpten çıkan atardamarlardır.
Atardamarların duvarı toplardamarlar gibi üç tabakadan
meydana gelmiştir. En dışta, lifli bağ dokudan yapılmış bir dış
tabaka bulunur. Bu tabakadaki bağ dokusunun elastik lifleri,
kalp atışları sırasında meydana gelen kan basıncına karşı
damarların dayanıklılığını arttırır. Orta kısımda kuvvetli düz
kaslardan elastik lifler vardır. Bu kaslı tabakanın atardamar
çapını arttırıp azaltması ile organlara giden kan miktarı
düzenlenir. İç yüzeyi endotelyum adı verilen tek sıralı yassı
epitel dokudan oluşmuş bir tabaka bulunur.
Toplardamarlardaki gibi kapakçıklar yoktur.
Atardamar:
damarlara denir.
Kanı kalpten vücuda taşıyan
KILCALDAMAR
Kan ile doku hücreleri arasındaki
bütün madde (besin,gaz, ve
matabolik artıklar gibi) alışverişi kılcal damarlarla olur.
Atardamarlar ile toplar
damarları birleştirir
Kılcal damarlar:
Atardamarlarla
toplardamarları
birbirine bağlayan
tek sıralı epitel
hücrelerinden
yapılmış küçük
yarıçaplı damarlardır.
DOLAŞIM ÇEŞİTLERİ
BÜYÜK KAN
KÜÇÜK KAN
DOLAŞIMI
DOLAŞIMI
Kanın
damarlar yardımı ile kalpten çıkıp tüm
vücuda dolanması ve tekrar kalbe dönmesine kan
dolaşımı denir.
BÜYÜK KAN DOLAŞIMI


Büyük dolaşım ise akciğerde oksijenden zengin hale gelen kanı
organların kullanması için vücuda gönderen sistemdir. Kalbin
sol tarafı bu işten sorumludur. Oksijenden zenginleşen kan
akciğerden dönen (akciğer toplardamarları) yolu ile sol
kulakcığa ve buradan da kapaktan geçerek sol karıncığa gelir.
Sol karıncığa ise kendisine gelen bu kanı aort damarı ile
vücuda gönderir. Aort, kalpten çıkan en büyük atardamardır.
Aort kalpten çıktıktan sonra kalp dahil çeşitli organlarımıza ve
dokularımıza beslenmeleri ve oksijenlenmeleri için dallar
vererek karnın alt taraflarına kadar devam eder.
Kalbin sol karıncığından, aort atardamarıyla çıkan temiz
kanın, bütün vücudu dolaştıktan sonra birleşerek, alt ve üst
ana toplardamarlarıyla kalbin sağ kulakçığına gelmesine büyük
dolaşım denir.
KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI

Kalbin sağ karıncığından
akciğer atardamarıyla
çıkan kirli kanın,
akciğerlerde
temizlendikten sonra,
kalbin sol kulakçığına,
akciğer toplardamarı
yoluyla gelmesine küçük
dolaşım denir.
BÜYÜK VE KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI
Biz iyi arkadaşlardık
Şu bizim kanlar ile
Beraberce dolaşırdık
Dolaşım sisteminde
İlk yolculuğumuzda
Sol kulakçıktan başladık
Kapakçıktan ta çıkınca
Sol karıncığa vardık
Buradaki çıkışımızı
Aort denen damardan yaptık
Damarlarda dolaşırken
Her yerden kirlilik kaptık
Alt taraftan girerken de
Alt damarları kullandık
Üsten girelim deyince
Üst taraftan yardım aldık
Atardamarlardan geçip
Sağ kulakçığa ulaştık
Küçük bir geçişten sonra
Sağ karıncık da buluştuk
Bu dolaşımın adı
Büyük bir dolaşımdır
Gezintimizin tadı
Sağ karıncığa bulaşmıştı
En son bir yolculuk yaptık
Ama akciğere ulaştık
Orada temizlenince
Damarlarda bir dolandık
Bu dolaşımımıza biz
Küçük kan dolaşımı deriz
İlk dolaşımımızda bizde
Böbreklerde eğleniriz
Büyük gezdik küçük gezdik
Önümüze çıkanı ezdik
Büyük bir macera yaşayıp
Kirlenip de temizlendik
Nabız ve Tansiyon

NABIZ: Kalp, her kasılışında basınç yaparak atardamarlara kan
pompalar. Kan basıncının etkisiyle damarlar genişler ve
hemen ardından daralır. Kan, damarlarda boğum boğum
ileriye doğru gider. Kanın damarlardaki bu hareketi, nabız
dalgalarına sebep olur. Nabız, kalbin atış hızıyla aynı hızdadır.

TANSİYON:Kanın damar duvarlarına yaptığı basınca tansiyon
denir. Kalbin kasılması sırasında oluşan basınca büyük
tansiyon, kalbin dinlenmesi sırasında oluşan basınca küçük
tansiyon denir.
5. LENF SİSTEMİ
 Lenf sistemi : Lenf damarları, lenf düğümleri,
lenf kılcalları ve bazı küçük organlardan
meydana gelmiştir.
 Lenf damarlarıyla taşınan ve içinde akyuvarlar
bulunan doku sıvısına lenf (akkan) denir. Bu
sıvıda alyuvar ve pıhtılaşma faktörleri yoktur.

 Lenf düğümleri : Lenf kılcallarının
birleştiği yerlerde bulunan özel hücre
kümeleridir. Bu yapılarda lenfosit adı
verilen akyuvarlar üretilir.
 Lenf düğümleri en çok kasıklarda
koltuk altlarında boyunda ve bazı
dokular arasında bulunur Lenf
Damarları:Lenf sisteminde lenf atardamarları
yoktur.Yalnızca toplar damarlar bulunur.

Lenf dolaşımı: Vücuttan toplanan lenf iki yoldan kan
dolaşımına katılır.
I. Bacaklardan, vücudun ve başın sol tarafından,
bağırsaklardan toplanan lenf damarları, sol köprücük
altı toplar damarına bağlanır. Bu damar da üst ana
toplar damarıyla kalbin sağ kulakçığına açılarak lenfi
kalbe taşır.
 II. Başın ve gövdenin sağ yarısıyla sağ koldaki lenfin
taşındığı yoldur. Bu organlardaki lenf damarları
büyük lenf kanalına bağlanır. Bu damar sağ
köprücük altı toplar damarıyla birleşip üst ana
toplar damarı yoluyla kalbin sağ kulakçığına açılır ve
lenf kana karışır.
 Böylece bütün lenfin birleştiği ilk yer üst ana toplar
damarı olmuş olur. Buradan kalbe gelen lenf tekrar
bütün vücuda dağıtılır.

LENF DOLAŞIMI







KANA GÖRE DAHA YAVAŞTIR.
YAĞLARIN KANA KARIŞMASINI SAĞLAR.
BADEMCİK,KOLTUK ALTLARI VE KASIKLARDA
BULUNUR.
AKYUVAR ÜRETİMİ YAPARLAR.
LENF SIVISINDA ALYUVAR YOKTUR.
DİREK KALBE AÇILMAZ
BAĞIŞIKLIKTA GÖREVLİDİR.





Lenf Sisteminin Görevleri:
Madde alışverişine aracılık eder.
İnce Bağırsaktan emilen yağ asitleri, gliserol ve A, D,
E, K vitaminlerini dolaşıma katar.
Lenfosit üreterek kana verir, böylece savunma
sistemimizin temel yapısına katkı sağlar.
Doku sıvısının fazlasını kana taşır. Kanın sıvı
miktarının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu
sistemle kılcal damarlar ile alınamayan doku sıvısı
içindeki maddeler yeniden dolaşım sistemine dahil
edilir.
KAN HASTALIKLARI
•
LÖSEMİ(KAN KANSERİ)
•
HEMOFİLİ:KANIN PIHTILAŞMAMASI
•
ANEMİ(KANSIZLIK):ALYUVAR AZLIĞI
KANYOLU İLE BULAŞAN HASTALIKLAR
•
AIDS-TETANOS-SITMA-KUDUZ-TİFÜS
VEBA-HEPATİT B VE C
Kan Yoluyla Bulaşan hastalıklar
AİDS
 HEPATİT B
 HEPATİT C
BU HASTALIKLAR ÖLÜMCÜL HASTALIKLARDIR.

NOT:BERBERDE TRAŞ OLURKEN MUTLAKA JİLET
DEĞİŞTİRİLMELİ.
HASTANEDE İĞNE YAPILIRKEN MUTLAKA ENJEKTÖR
DEĞİŞTİRİLMELİDİR.
Dolaşım sistemi organlarını korumak
için yaşımıza uygun spor yapmak ve
temiz hava almak gereklidir.
Damar tıkanıklığının görüntülenmesi
için yapılır.
Kalbi besleyen damarların
tıkanması ile kalp beslenemez.
Kalp krizi ya da enfarktüs;kalbin koroner
arterlerinde gerçekleşen bir bozukluk
sonrası meydana gelen yetersizlik sonucu
şiddetli göğüs ağrısıyla ortaya çıkan ve
ölümle sonuçlanması olası fizyolojik
durum.Dünyada en başta gelen ölüm
Vücudumuzdaki organların sağlıklı çalışması
dolaşım sistemi sağlığına bağlıdır.
Kalp yetmezliği,damar
tıkanıklığı,kalp romatizması gibi
hastalıklar dolaşım sistemi ile ilgilidir.
Kalp ve damarlarda olaşabilecek bir
rahatsızlık kanın vücuda yayılmasını engeller.
Stres,aşırı beslenme,yağlı
yiyecekler,alkol,sigara,aşırı çay,kahve
tüketimi kalp ve damar sağlığını bozar.
Besin ve oksijen alamayan,zararlı
maddelerini atamayan dokular ölür.
AIDS ve HEPATİT-B ’ DEN NASIL
KORUNABİLİRİZ ?
Cinsel ilişkide prezervatif (kondom) kullanılmalıdır.
 Kan ve kan ürünleri naklinde, kontrolsüz kan asla
kullanılmamalıdır.
 Kesici - delici aletler ortak kullanılmamalıdır.
 Ortak kullanılması zorunlu olanlar, kuralına uygun olarak
temizlenerek steril edilmelidir.
 Ortak kullanılan şırınga, traş bıçağı, manikür aletleri, epilasyon
/ dövme iğneleri, diş fırçası vb. risk taşır.
 Hepatit B uygun aşılamayla önlenebilen bir hastalıktır.

Dolaşım Sisteminin Sağlığı Etkileyen
Etmenler ve Zararları





Dolaşım sisteminin sağlığını olumsuz etkileyen en
önemli etkenler sigara, alkol ve kirli havadır.
Sigaradaki nikotin, kanın mikroplara karşı direncini
azaltır.
Alkol, damarların esnekliğini bozarak genişletir.
Çocuklukta geçirilen enfeksiyonlar ve bademcik
hastalıkları kalbi olumsuz etkiler.
Uzun süre ayakta kalmak veya hareketsiz kalmak,
toplardamar kapakçıklarını bozarak varise sebep
olur.
HASTALIK
Damar tıkanıklığı
HASTALIĞIN OLUŞUM NEDENİ
Yanlış
beslenme,
sigara
içme
ve
hareketsizlik durumunda, damar içinde
bazı maddelerin birikmesiyle oluşur
Kalp krizi
Kalbi
besleyen
damarların
daralıp
tıkanmasıyla oluşur
Çok yağlı veya katı yağ içeren besinlerle
beslenilmesi durumunda, yağın damar
çeperinde birikmesiyle oluşur
Damar sertliği
Varis
AIDS
Anemi
hemofili
Toplardamarların şişmesi, kanı yeterince
iletememesi durumudur
AIDS virüsünün akyuvar hücrelerini tahrip
etmesi durumudur
Vücuda gerekli besinlerin alınmaması
durumunda,
yeterli
hemoglobin
üretilememesi durumudur
Kalıtsal
bir
hastalıktır.
Hemofili
bireylerde yaralanma durumunda kan
pıhtılaşmaz
Dolaşım Sisteminin Sağlığının
Korunması İçin
Dengeli beslenilmeli,
 Düzenli spor yapılmalı,
 Sigara ve alkol gibi zararlı maddelerden uzak
durulmalı,
 Kalbi yoracak, yaşa ve bedene uygun olmayan
işlerde çalışılmamalıdır.

DOLAŞIM (KAVRAM HARİTASI)
DOLAŞIM
Damarlar
Kalp
Taşır
KAN
Oksijen
Karbondioksit
Besin
Bütün kan damarlarınızı uç
uça ekleyebilseydiniz,ortaya
çıkan damar dünyanın
çevresini iki kez dolaşacak
kadar uzun olurdu.
Örnek:1992/FL
I.Kalpten akciğere kirli kanı götürme
II.Kalpten vücuda temiz kanı götürme
III.Vücuttan kalbe kirli kanı getirme
IV.Akciğerlerden kalbe temiz kan getirme
Yukarıdakilerden hangisi yada hangileri atardamarların görevidir?
A)Yalnız I
B)I ve II
C)Yalnız III
D)III ve IV
Toplardamarlar,kalbe kan getiren damarlardır.Atardamarlar ise
kalpten kan götüren damarlardır
Doğru seçenek B
Örnek:1990/DPY
Kılcal damarlardan çıkarak vücudun her tarafına gidebilen,karşılaştıkları mikropları için
parçalayarak sindiren aşağıdakilerden hangisidir?
A)Alyuvar
C)Akyuvar
B)Antikor
D)Antitoksin
Akyuvarlar mikropları içine alıp parçalayarak sindirir.
I. Sol karıncık
II. Aort
III. Vücut
IV. Sağ kulakçık
Büyük kan dolaşımında kanın izlediği yol nasıl olmalıdır?
A) I_II_IV_III
C) IV_II_III_I
B) I_II_III_IV
D) IV_II_I_III
Büyük kan dolaşımı sol karıncıktan Aort ile başlar.Sağ kulakçıkta
biter.
,kalp,kılcal
damar,aşı,atardamar,kulakçık,serum,bademcik,burun,antibiyotik,mikroorgani
zmalar.
……………..,kalbin üst bölümündeki odacıkların adıdır.
……………,kanın yapısında en çok bulunan maddedir.
Tüpün içinde bir süre bekletilmiş kanın üstünde biriken sarı renkli sıvı kısım
…………..adını alır.
……………karıncıktan çıkan,kanı vücuda taşıyan damarlardır.
…………...,kanı hücrelere taşıyan,madde alış-verişini sağlayan damarlardır.
………..istem dışı çalışan,pompa görevi yapan organdır.
ANNEMİN AZİZ ANISINA
16 ARALIK 2006
Annem kalp büyümesinden vefat etti.