Menstrüel Siklus - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri
advertisement
Menstrüel Siklus Doç. Dr. Cem Atabekoğlu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğ. AD Menarşdan, menopoza kadar üremeye yönelik her ay tekrarlayan hormonal değişiklik ve adet kanaması ile karakterize, özellikle genital sistem olmak üzere tüm organizmayı etkileyen siklik değişikliklere menstrüel siklus denir. Siklus süresi 287 gündür 21-35 günde bir mens. normal kabul edilir Menstruasyon süresi 2-3 / 7 gün Bir siklus boyunca kaybedilen kan miktarı 30 ml kadardır (20-80 ml). Menarş ilk menstruasyon Menopoz mentruasyonun kesildiği an Düzenli ovulatuar sikluslar menarştan 1-2 yıl sonra başlar İlk bir iki yıl anovulatuar sikluslar yüzünden menstrüel düzensizlik sıktır. Menstrüel Siklus Menstrüasyon Foliküler faz Ovulasyon Luteal faz Menstrüel faz: Siklusun ilk dört beş günüdür. Bir önceki siklusta oluşmuş olan endometriumun fonksiyonel tabakası parçalanarak dökülür. Aynı anda endometriumun bazal tabakasından yeni siklusla birlikte artan östrojen etkisi ile rejenerasyon başlar. Folliküler faz: Proliferasyon fazı da denir. Menstrüel kanama sonrası başlayıp ovulasyona kadar devam eder. Bu faz estrojenin proliferatif etkileri sonucu oluşur. Bu faz tamamlandığında endometrium tabakası 5-6mm kalınlığa ulaşır. Luteal Faz: Sekresyon fazı da denir. Ovulasyon ile birlikte başlar ve menstrüel kanamanın başlamasıyla son bulur. Endometriyal bez yapılarında hipertrofi, görülür. Endometrium stroması ödemli bir hal alarak genişler. Bu faz sonunda ortaya çıkan iskemik değişikliklerle menstrüasyon izlenir Düzenli bir menstrüel siklus için: • Sağlam çalışan bir hipotalamus-hipofizover aksı gerekir • Ayrıca sağlam bir genital trakt normal olmalıdır. CNS SSS Hipotalamus GnRH Ön hipofiz FSH LH Over Estrogen progesteron Uterus Sağlam hipatalamo-pituiter-ovaryan aks GnRH (portal sistem anterior pituiter) LH, FSH E2, progesteron İntraoveryan otokrin / parakrin sistemler İnternal genital sistem ile bağlantılı sağlam bir eksternal sistem Vajinal orifis Serviks Uterin kavite Hipotalamustan 10 aminoasitli bir dekapeptit olan GnRH pulsatil tarzda salgılanır. (2 dk) GnRH’nın yarıömrü beş dakikadır • Foliküler fazda GnRH frekansı daha hızlı • Luteal fazda frekans düşük ancak amplitüd yükselir. Hipotalamus Ön Hipofiz FSH LH FSH Granüloza hücrelerinde proliferasyona ve östrojen üretimine neden olur Granüloza hücrelerinde FSH ve LH reseptör sayısını arttırır LH reseptörlerinin indüksiyonu LH Teka hücrelerinde androjen sentezini arttırır Granüloza hücrelerinde yeterli LH reseptörü oluşunca Progesteron üretimine yol açar Follikülden ovumun atılmasını sağlar İlk foliküler gelişim hormonal etkiden bağımsız FSH stimulasyonu bir grup folikülün atreziye gitmesini önleyerek preantral safhaya ulaştırır FSH ile indüklenmiş aromatizasyon granuloza hücrelerinde östrojen üretimi sağlar FSH ile birlikte östrojen, granulaza hücrelerinde FSH reseptör sayısını artırarak granuloza hücreleinde proliferasyona neden olur. FSH foliküler büyüme FSH granüloza hücrelerinin çoğalması Granüloza hücreleri Estrojen üretimi Kolesterol 27 C Pregnanlar 21 C Progestinler Kortikosteroidler Androstanlar 19 C Androjenler Estranlar 18 C Estrojenler Preantral Follikül Oosit büyür Zona pellusida oluşur Granüloza katmanları artar Teka oluşmaya başlar Preantral Follikül FSH reseptörleri ortaya çıkar FSH kendi reseptör sayısını artırır : up-regülasyon FSH aromataz aktivitesini aktive eder Androjen baskın ortamda ise 5-a redüktaz aktive olur aromatizasyon androjenler 5-a redüksiyon inhibitör 5-a androjenler estrojenler Antral Follikül FSH ve E2 etkisi folliküler sıvı artar ve kavitasyon oluşur Teka ve granuloza hücrelerinde LH reseptörleri ortaya çıkar P450scc, 3-b OHSD aktivitesi başlar. LH, LDL kolesterolu hücre içine, mitokondriye sokar Teka hücrelerinde p450 c17 aktivitesi başlar • Teka hücrelerinde üretilen androjenler FSH’ın etkisi ile granulaza hücrelerinde aromataz enzimi ile östrojene dönüşür İki Hücre Teorisi • Granuloza hücreleri • Teka hücreleri Feed back sistem Üretilen östrojen hem hipofiz üzerinden FSH üretimini azaltırken, hem de hipotalamus üzerinden GnRH üzerinde azaltıcı etki gösterir Yüksek doz östrojen LH üzerinde stimülatör etki yapar ve böylece ovulasyon öncesinde LH piki izlenir Başarılı bir folikül, en yüksek aromataz seviyesi, yüksek estrojen konsantrasyonu olan foliküldür Geç foliküler fazda estrojen seviyeleri yavaşça ama sürekli yükselirken ovulasyondan 24-36 saat önce hızla yükselerek pik yapar. Östrojenin pik yapmasıyla LH ani yükselişi görülür. LH Surge • E2 200 pg/mL üzerinde • 50 saat • Follikül>15 mm Luteal faz Progesteron üretimi ile karakterizedir Oositin atıldığı folikül korpus luteum adını alır Gebelik oluşmaz ise E2, progesteron düzeyleri hızla düşer Gebelik oluşmaz ise ovulasyondan 9-11 gün sonra korpus luteum hızla regrese olur Ortalama luteal faz 14 gündür, ancak foliküler fazın süresi değişir Gebelik oluşur ise KL 7. haftaya kadae progesteron salgılamaya devam eder Endometrial Siklus • • • • • Menstrüel endometrium Proliferatif faz Sekretuar faz İmplantasyon hazırlığı Endometrial kırılma – Bu değişimler “fonksiyonalis” de olur. – “Bazalis” rejenerasyon içindir. Menstrüel endometrium Endometriumun üst 2/3 bölümü her mens ile dökülen siklik hormon değişikliklerine duyarlı fonsiyonel tabakayı ve alt 1/3 kısmı ise rejenerasyonu sağlayan bazal tabakayı oluşturur. Siklusun ilk 5 gününde deskuamasyon ve rejenerasyon fazları iç içedir. Endometriumun fonksiyonel tabakası bu aşamada dökülürken alttaki bazal tabakadan da rejenerasyon başlamıştır. Proliferatif faz Sonra ovulasyona kadar, proliferasyon fazı da dediğimiz, endometriumun bez ve glandüler yapılarında mitoz artışı ile karakterize dönem başlar. Bu dönemde bezler boyutça büyür ve yüksek mitotik aktivite gösterirler. Sekretuar faz Ovulasyondan sonra progesteronun etkisiyle luteal fazda sekresyon fazı da denen sürece girilir. Sekresyon fazında endometrium stromasında giderek artan ödem ve glikojen depolanması gözlenir. Glandüler yapılar kıvrımlı ve geniş içi sekresyonla dolu hal alırlar. İmplantasyon fazı • 21-27. günlerde (postovulatuar 7-13) arasında endometrium 3 katmandır – Alt 1/3 – Orta 1/3 – Üst 1/3 bazalis stratum spongiozum stratum kompaktum • 21-22 günlerde PG sentezine bağlı olarak ödem artar • 22. günde endotel hücre mitozu başlar • Korpus luteumun regresyonuyla birlikte, endometrium stromasında lökosit infiltrasyonu ve ödem gözlenir. • Spiral arterlerde vazokonstriksiyon olur. • Oluşan doku iskemisi ve spiral arter kasılmalarıyla birlikte endometriumun üst tabakası nekroze olur ve kanla karışarak adet kanı olarak vücuttan atılır. Endometrial kırılma fazı • Trofoblastik hCG olmaksızın 25. günde luteolizis olur ve estrojen ve progesteron azalır – Vazomotor reaksiyon – Apoptozis, doku kaybı – menstruasyon Menstruasyon • Enzimatik doku yıkımı – MMP – Plazmin – Spiral arter vazokonstriksiyon • Estrojene bağlı doku proliferasyon • Pıhtılaşma, trombosit agregasyonu Menstruasyon <21 gün: polimenore >35 gün: oligomenore Hipomenore <20ml Hipermenore>80 ml Menoroji>8 gün Ara kanamalar --- metroraji Menometroraji
