otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sözel iletişim becerilerini

OTİZM
SPEKTRUM
BOZUKLUĞU
OLAN
BİREYLERİN
SÖZEL
İLETİŞİM
BECERİLERİNİ ARTTIRMADA İŞİTSEL REPLİK VE REPLİK SİLİKLEŞTİRME
UYGULAMASININ ETKİLİLİĞİ
Arş. Gör. ÇETİN TOPUZ - Doç. Dr. BURCU ÜLKE-KÜRKÇÜOĞLU
Bu araştırmada, işitsel replik ve replik silikleştirme uygulamasının otizm spektrum bozukluğu
(OSB) olan bireylerin sözel iletişim başlatma becerisinin edinimi, genellemesi ve kalıcılığı
üzerindeki etkililiği incelenmiştir. Ek olarak araştırmada işitsel replik ve replik silikleştirme
uygulaması süresince iletişim genişletme becerisinin ne düzeyde gerçekleştiği incelenmiştir.
Ayrıca araştırmaya katılan çocukların anne-babalarının çalışmaya ilişkin görüşleri de
değerlendirilmiştir. Araştırmada deneklerin tercih ettikleri oyuncaklar aracılığıyla konuşma
ortağı olan anneleriyle ya da babalarıyla sözel olarak etkileşime girmeleri hedeflenmiştir. Bu
süreçte öncelikle oyuncaklara monte edilmiş bas konuş cihazlarıyla replikler öğretilmiş ve
sonra bu replikler kademeli olarak silikleştirilmiştir. Ayrıca denekler iletişim başlatmalarının
karşılığı olarak konuşma ortağından sözel tepkiler almış ve bu sözel tepkilerin karşılığında da
denek iletişimi genişletme girişiminde bulunduğunda pekiştirilmiştir. Esas olarak iletişim
başlatma becerisi bağımlı değişken olarak ele alınmış olsa da bu uygulamayla iletişim
genişletme becerilerine ilişkin de ayrıca veriler toplanmış ve analiz edilmiştir.
Araştırmada, yaşları dört ila altı arasında değişen OSB tanılı üç erkek çocuk denek olarak ve
çocukların anne-babalarından biri de konuşma ortağı olarak yer almıştır. Araştırmada tek
denekli araştırma modellerinden gecikmiş çoklu başlama modeli kullanılmıştır.
Araştırmada etkililik için başlama düzeyi, aralıklı yoklama, öğretim, genelleme ve izleme
verileri toplanmıştır. Ek olarak sosyal geçerlik ve güvenirlik verileri de toplanmıştır.
Araştırmanın sonunda etkililik verileri grafiksel olarak analiz edilirken; deneklerin annebabalarından toplanan sosyal geçerlik verileri nitel olarak analiz edilmiştir.
Araştırma bulguları, araştırmaya katılan deneklerin işitsel replik ve replik silikleştirme
uygulaması ile sözel iletişim başlatma becerisini edindiklerini; farklı ortam ve kişilere
genellediklerini göstermiştir. Ayrıca katılımcıların edindikleri beceriyi bir, iki ve dört hafta
sonra da korudukları görülmüştür. Araştırmada iletişim genişletme becerisine ilişkin bulgular
ise deneklerden birinin iletişim genişletme becerisinin, diğerlerine göre daha fazla düzeyde
arttığını göstermiştir. Araştırma sonunda sosyal geçerlik verilerinden elde edilen bulgular da
anne-babaların çalışmadaki uygulamayla çocuklarının çevreleriyle etkileşim düzeyinde, göz
teması süresinde ve iletişim genişletme becerilerinde artış olduğuna ilişkin olumlu görüşler
bildirdiklerini göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Otizm spektrum bozukluğu, Replik, Replik silikleştirme, İletişim becerileri.