Suçların İçtimaı - Türk Ceza Adalet
advertisement
4- İçtima Suçların içtimaı kapsamında, Yeni Ceza Kanunun 42. maddesinde “bileşik suç”, 43. maddesinde “zincirleme suç” ve 44. maddede “fikri içtima” hallerine yer verilmiştir. a- Bileşik Suç Kanunun 42. maddesinde öngörülen “bileşik suça” ilişkin düzenlemenin suçların içtimaıyla ilgisi olan bir konu değildir. Çünkü bileşik suç olarak adlandırılan halde bir tane fiil ve bu bir fiilin de cezası vardır. Biri diğerinin unsurunu ya da ağırlaştırıcı nedenini oluşturan tek bir fiil ve bu fiil için öngörülmüş bir ceza söz konudur. Örneğin, yağma suçunda iki ayrı suç olan hırsızlık ve tehdit bir araya gelmiş ve yeni bir suç tipi ortaya çıkarmıştır. Ortada tek bir suç vardır. Kanunda bileşik suça ilişkin böyle bir düzenleme olmasaydı da zaten yorum yolu ile aynı sonuca ulaşılacak ve kişiyi hem tehditten hem hırsızlıktan dolayı ayrı ayrı cezalandırmak gibi bir durum söz konusu olmayacaktı. Hükümet Tasarısında yer alan bu düzenleme, yeni Ceza Kanununa hakim olan felsefeye ters düşer şekilde aynen yeni Kanuna aktarılmıştır. Zira, yeni Kanunun sisteminde cezanın artırılmasını veya azaltılmasını gerektiren bütün haller için, suçun nitelikli halleri denilmektedir. Oysa, dikkat edilecek olunursa bileşik suça ilişkin düzenlemede “ağırlaştırıcı sebepten” bahsedilmektedir. b- Zincirleme Suç Kanunun 43. maddesinde zincirleme suç düzenlenmiştir. Zincirleme suçlarda birden çok fiil var, ihlal var. Normal prensip uygulansa ne kadar fiil, o kadar ceza kuralını uygulamak gerekecektir. Ancak, bazı hallerde işlenen birden çok fiil bir suç işleme kararı kapsamında değişik zamanlarda işlenmesi, cezaların içtimaını gerektiren bir durum olarak kabul edilmemekte ve kişiye artırılmış tek ceza verilmesiyle yetinilmektedir. Zincirleme suçtan söz edilebilmesi için, bir suç işleme kararı aranacaktır. İşlenmesine karar verilen suç, bir kararın icrası kapsamında değişik zamanlarda, aynı kişiye birden fazla işlenecektir. Diğer deyişle, değişik zamanlarda olsa bile ancak aynı kişiye karşı suçun işlenmiş olması gereklidir. Eğer farklı kişilere karşı suç işlenmiş olursa, bu durumda yine cezaların içtimaı hükümleri uygulanacaktır. Örnek vermek gerekirse; bir otoparkta bulunan otomobillerin teypleri çalınıyor, burada suç birden çok kişiye karşı işlendiği için, aynı suçu işleme kararı olsa bile zincirleme suç hükümleri uygulanmayacaktır. Yine aynı şekilde bir hırsızın bir mahalleye girip, bir gecede birkaç evde hırsızlık yapması halinde de zincirleme suç hükümleri uygulanmayacaktır. Zincirleme suç bakımından aynı kişiye yönelik olma unsurunun gerçekleşmesi gerekmektedir. Yani aynı suç işleme kararına dayanan ve aynı kişiye yönelik olarak değişik zamanlarda gerçekleştirilen fiiller zincirleme suç hükümleri çerçevesinde değerlendirilecektir. 43. madenini 2. fıkrasında ise, aynı fiili gerçekleştiren içtima adlandırdığımız bir düzenleme konulmuştur. Buna göre aynı suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesi durumunda da birinci fıkra hükümleri uygulanacaktır. Çünkü burada tek bir fiille birden çok kişiye karşı aynı suç işlenmektedir. Tek bir sözle birden çok kişiye hakaret edilmesinde olduğu gibi. Aslında 2. fıkradaki hal, 1. fıkradaki gibi tipik bir zincirleme suç değildir. Bunun aslında aynı nedenden fikri içtima olarak, fikri içtimaya ilişkin ikinci fıkrayı oluşturması gerekirdi. Ancak burada kalması önemli bir farklılığa yol açmamaktadır. Bu durumda da, ceza 43.maddenin 1. fıkrasındaki oranlarda arttırılacaktır. Maddenin 3. fıkrasında zincirleme suç hükümlerinin uygulanmayacağı suç tiplerine yer verilmiştir. Buna göre, zincirleme suç hükümleri, kasten öldürme, kasten yaralama, işkence, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı ve yağma suçları bakımından uygulanmayacaktır. Bu suç tipleri önemli görüldüğünden böyle bir düzenleme tercih edilmiştir. Zincirleme suça ilişkin 43. maddenin 3. fıkrasında, zincirleme suç hükümlerinin uygulanamayacağı bir suç tipleri yer almaktadır. Buna göre, bu suçlar söz konusu olduğunda zincirleme suça ilişkin şartlar oluşsa bile, zincirleme suç hükümlerinin uygulanmayacaktır. Her suç, bağımsız olarak cezalandırılacaktır. Bütün suçların mağduru aslında Devlettir. Mağdursuz suç olmaz diye bir açıklama yapılırdı. Ancak yeni Ceza Kanunun sisteminde içerisinde suçun konusu, suçla korunan hukuki değer ve suçun mağduru ayrı ayrı ele alınmaktadır. İnsan öldürme suçunda, suçun mağduru ile suçun konusu örtüşmektedir. Bir kişinin öldürülmesine ilişkin somut olayda, öldürülen şahıs hem suçun mağduru, hem de konusu olabilmektedir. Suçun koruduğu hukuki değeri nedir? Yaşam hakkıdır. Suçla korunan hukuki değer, burada manevi bir toplumsal değeri ifade etmektedir. Bu nedenle, hukuki değer bir suçla ihlal edilebilmekle birlikte, fiziki bir varlığı olmadığı için zarar verilebilen bir şey değildir. Bir kişi öldürüldüğünde, yaşama hakkı hukuki değeri ihlal edilmiştir, fakat suçun zarar verdiğimiz kişi de suçun konusunu oluşturmaktadır. Bu söylenenleri zincirleme suçta uygular isek, bir suç işleme kararının icrası kapsamında değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, aslında her bir ihlal, suçla korunan hukuki değerin ihlalini belirtmektedir. Ancak kanuni düzenleme nedeniyle bir cezaya hükmedilecektir. Zincirleme ilişkin düzenlemede, aynı suç işleme kararı kapsamında farklı zamanlarda aynı kişiye karşı işlenen suçlar bakımdan tek ceza verileceğinden bahsedilmektedir. Bu çerçevede örneğin, yurtdışına bir ay içerisinde farklı transferlerle uyuşturucu madde ihracı hallerinde mağdur olan bir kişi bulunmadığına göre, bu eylemlerin hepsi bağımsız bir suç olarak değerlendirilecektir. Zincirleme suça ilişkin, 43. madenini 3. fıkrasında öngörülen düzenleme nedeniyle, belli kişilere karşı işlenen bazı suçlar zincirleme suç hükümlerinin dışında tutulmuştur. Örneğin cinsel saldırı suçu söz konusu olduğunda, tespit edilebilen her bir cinsel saldırı suçu bağımsız suç sayılıp zincirleme suç hükümleri uygulanmayacaktır. Zincirleme suça ilişkin, 43. maddesinin 1. fıkrasındaki problemi mağdur meselesinden hareketle çözmek mümkündür. Ama problemi şu şekilde görebilirsiniz. Aynı kişiye karşı bir suçun müteaddit defa işlenmiş olması söz konusu, 1. fıkrada şimdi mağdurun bu durumda belli olması gerekir. Mağdur belli ise problem yok. Ama bazı suçlarda belli bir kişi mağdur değildir. Mesela zimmet suçunda mağdur toplumu oluşturan herkestir. Gerçi klasi suç teorisindeki anlayışında Devletin de suçun mağduru olduğu yönünde bir görüş vardır. Ama yeni ceza hukuku anlayışında Devlet suçun mağduru değildir. Toplumu oluşturan herkestir suçun mağduru. Bazı suçlarda mağdur bellidir. Bazı suçlarda belli değildir. Genel tehlike suçlarını ele alacak olursak bu suçlarda toplumu oluşturan herkes bu suçların mağduru olur. Bu düzenleme karşısında mağduru belli olmayan suçlarda zincirleme suç hükümleri uygulanabilecek midir sorunu gündeme gelecektir. Şimdi burada zincirleme suç hükmü bir istisnadır. Aslında ceza hukukunda temel bir kural vardır. Kaç tane fiil varsa o kadar suç kaç tane suç varsa o kadar ceza kural budur? Bu ilke çerçevesinde zincirleme suça ilişkin düzenlemeyi istisna kapsamında yani istisnanın alanını genişletmeyecek şekilde yorumlamak durumundayım. Bu bakımdan mağduru belli olmayan yani muayyen bir mağduru olmayan toplumu oluşturan herkesin mağdur olduğu suçlarda zincirleme suç hükümleri uygulamamam gerekir. Eğer her bir fiili bağımsız tek tek belirleyebiliyorsak bu sistem karşısında uygulamada her birinden dolayı ayrı ayrı ceza vermek durumundayız. Ama bir bölünme söz konusu değilse, yani bir cinsel arzunun tatmin amacına yönelik olarak bir seri davranışı bir anda gerçekleştirmiş olması halinde elbetteki bir fiilin varlığını kabul etmek lazım gelir. Eğer bunları tek bir suç olarak görebiliyorsak. Burada dıştan görünüş itibarı ile hareketler birden fazlaymış gibi görünebilir. Ancak önemli olan onlar doğal bütünlüğü içerisinde tek bir eylem sayabiliyorsak ortada tek bir cinsel saldırı suçu vardır. Birden fazla cinsel saldırı olursa hepsi bağımsız değerlerdir. Buradaki tek yorumu yapılan eylem tek bir cinsel saldırı mıdır? Eğer cinsel saldırıları olayın, bütünlüğü içerisinde tek bir cinsel saldırı olarak değerlendirebiliyorsa, örneğin bir cinsel saldırı gerçekleşmiş, o bitmiş ertesi gün tekrar bir cinsel saldırıda bulunmuştur. Burada kuşku yok ki, sonraki eylem de bağımsız suç olarak cezalandırılacaktır. Zincirleme suçta zinciri oluşturan suçlardan bazıları tamamlanıp, bazıları da teşebbüs halinde kalabilir, yani birinci suçun işleyip tamamlanıp, ikinciyi tamamladik. Bir kişinin aynı kişiye yönelik hırsızlık suçunda 4. veya 3. teşebbüs aşamasında kaldı. Bu zincirleme suçu hükümlerinin uygulanmasına engel değildir. Oysa tek bir ceza vericem arttıracağım. Yni bir tanesinin teşebbüs halinde kalması vardığımız sonucu değiştirmiyor. c- Fikri İçtima Yürürlükteki Kanunun 79. maddesinde düzenlenen fikri içtima konusuna yeni Ceza Kanununda 44. maddede yer verilmiştir. Burada ise tek bir fiil, birden fazla netice vardır.Oysa zincirleme suçta, birden çok fiil, fakat arttırılmış tek ceza söz konusudur. Fikri içtimada, fail işlemiş olduğu tek bir fiile birden fazla suç tipini ihlal etmektedir. Bu durumda faile tek ceza verilmektedir. Ağır cezayı gerektiren suçun cezası verilmektedir. Örneğin, bir kişi diğerini öldürmek için ateş ediyor, kişi yaralanıyor fakat seken kurşunla bir arabanın camını kırıyor veya bir kişi sopayla diğerine vuruyor fakat fırlayan sopa bir eşyaya zarar veriyor. Bu gibi durumlarda, tek bir fiil olduğu için, esasında birden çok ihlal olmasına rağmen en ağır suçun cezasının verilmesiyle yetinilmektedir. Buna karşın bir kişi diğerinin dükkanına giriyor. Dükkanını dağıtıyor adamı yaralıyor. Polis geliyor. Polislere saldırıyor. Bunlar tek bir fiil olmadığından, birden çok fili ve birden çok ihlal söz konudur ve bağımsız suçlar söz konusudur. Örneğin, bir kişi karşısındaki yumruk vuruyor, aynı zamanda yumrukla gözlüğü kırıyor. Burada da fikri içtima hükümlerine göre hareket etmek gerekiyor, kasten yaralama ve mala zarar verme suçları çerçevesinde. SORU: Yeni Ceza Kanunu yaş küçükleri açısından öngördüğü indirim yürürlükteki Kanunlara göre gerek Ceza Kanunu gerek Çocuk Mahkemeleri Kanununa göre daha fazla, bu durum çocukları daha fazla suça itme gibi bir tehlikeyi kendi için taşımıyor mu? CEVAP: Yeni Kanunun sisteminde çocukların suça itilmesi bakımından azmettirmeye ilişkin 38. madde bir hüküm var. Buna göre, suça azmettirene bu sebeple ceza verildikten sonra, aynı maddenin 2. fıkrasında çocukların suça azmettirilmesi bakımından cezanın artırılmasını öngören bir düzenleme bulunmaktadır. Dolayısıyla bu sakıncanın önüne geçecek bir mekanizma kanunda öngörülmüştür. Bu gibi hallerde eğer suç çocuk üzerinde hakimiyet tesis edilerek işlenmişse burada dolaylı faillik hükümleri uygulanacaktır. Yani çocukların ceza sorumluluk rejiminde değişiklik yapılması çocukların suça itilmesini kolaylaştıracak teşvik edecek bir durum olarak görülmemelidir. SORU: Bağlılık kuralına ilişkin 40. maddenin son fıkrasına gerek var mı? CEVAP: Kanunun 40. maddesinin son fıkrasında bir suça iştirakten dolayı sorumlu tutulabilmek için, esas fiilin işlenişine en azından teşebbüs edilmiş olması gerekmektedir. Bu aslında akim kalmış olan azmettirmeyi cezalandırmanın da pozitif dayanağını oluşturmaktadır. Azmettirme var azmettirmeyi suçun işlemesi için gerekli hazırlıkların yapılması da söz konusu. Bir başkası tarafından gerekli planların yönlendirilmesi gerçekleşiyor, ama suçun işlenmesi konusunda sipariş verilen kişi, hayır ben böyle bir suçu işlemiyorum demektedir. Böyle bir durumda arka plandaki kişiyi azmettiren olarak sorumlu tutamayacağız. Ama eğer o ana kadar ki davranışlar bir hazırlık arifesi olması dolayısıyla başka bağımsız bir suç oluşturuyorsa, o suçtan dolayı kişinin cezalandırılması yoluna gitmekteyiz. SORU: 41. maddenin son iki fıkrası 1. fıkra karşısında bir anlam ifade ediyor mu? CEVAP: 2. fıkrada, son iki fıkra değil 1 ve 2. bentler var. 1. fıkrada iştirak ilişkisinde gönüllü vazgeçme halinin sonucu dediğini görüyorum. Gönüllü vazgeçme halinde kim bu gönüllü vazgeçmeden yararlanacaktır. 2. fıkrada da iştirak ilişkisinin varlığına rağmen hangi hallerde gönüllü vazgeçme kabul edilebilecektir. Bu düzenlenmektedir. Yani burada hangi şeyin iki farklı fıkrada düzenlenmesi değil birbirini tamamlayan iki fıkra söz konusudur. Yoksa gereksiz bir hüküm orada söz konusu değildir. SORU: Zincirleme suçta, aynı kişiye karşı uzun zaman aralıkları ile işlenmişse durum nedir? CEVAP: Burada mevcut kanunda farklı bir uygulama ve durum söz konusu değildir. Yürürlükteki Kanunda farklı zamanlardan ne anlaşılıyorsa, yeni Kanun bakımından da aynı şekilde düşünmek gerekmektedir. Eğer çok uzun bir zaman geçmişse ikinci suç artık zincirleme suç kapsamında değerlendirilmeyecektir. Şimdi olduğu gibi bağımsız bir suç sayılacaktır. AÇIKLAMA HEDEFTE SAPMA HALİ: Hedefte sapmada, X şahsını yaralamak amacıyla vitrinin veya otomobilin önünde oturmakta olan bu şahsa karşı elinize geçirdiğiniz şeyi atmanız, attığınız cisim adama isabet etmez, vitrini kırar veya arabaya zarar verir. Bu olay bağlamında şu ihtimaller düşünülebilir. Bu cisim hedef aldığım şahsa isabet eder. Otomobile isabet etmez problem yok. Bu cisim hedef aldığım şahsa isabet etmez, otomobile isabet eder. Otomobile isabet etmesi açısından olası kastlı hareket söz konusu olduğu için malına zarar vermek suçundan dolayı da sorumlu tutmak gerekmektedir. Ancak bu fiil aynı zamanda bir başkasını yaralama fiiline de teşebbüs niteliğini taşımaktadır. Bu fiil ile yani bir fiil ile kasten yaralama suçuna teşebbüs artı tamamlanmış mal varlığına zarar vermek suçu söz konusu olacaktır. Burada hedefte sapmanın tipik bir örneği söz konusudur. Ama Yargıtay bu olaylarda yürürlükteki Ceza Kanunu sisteminde 52. madde hükmünü uygulamıyor. Çünkü mal varlığına karşı işlenen, işlenmiş olan suç, şahsa karşı işlenmiş olmadığı için uygulanmıyor. 52 maddeyi sadece şahsa karşı işlenen suçlarla bağlantılı olarak uygulamaktadır. Burada hedeften sapma sonucunda işlenen suç kasten mi işlenmiştir konusunda bir tereddüt olduğunu görülmektedir. Yukarıda verilen örnekte kişi vitrinin önündedir veya otomobilin hemen yanı başındadır. Kişiye fırlattığım sopanın veya cismin vitrin camına veya otomobile isabet edeceği muhtemel addedilir. Dolayısıyla, bu durumlarda muhtemel kastla işlenmiş olan bir suçun varlığını kabul etmek gerekir. Ancak kişiyi hedef alarak silahı ateşledin. Taksirle işlenebileceği hallere ilişkin örnek de var burada. Kişiye yönelik olarak silahı ateşledin. Mermi kişiye isabet etmedi. Taşa isabet eden mermi sekerek sağ ve sol tarafında bulunan bir kişiye isabet ederek onun ölümüne veya yaralanmasına neden olduğundan bir fiil ile hedef aldığın kişiye karşı kasten öldürme suçunu işlemeye teşebbüs artı bir başkasına karşı meydana gelen neticeye göre kasten taksirle öldürme veya yaralama suçu işlemiş olmaktadır. Bu gibi durumlarda birden fazla suçun bir fiille işlenmiş olması hali söz konusudur ve bu suçlardan en ağır cezayı gerektiren hangisi ise o suçtan dolayı kişinin cezalandırılması yoluna gidilecektir.
