TURİZM ve KALKINMA
advertisement
Turizmin çevresel etkileri Turizmde Kaynaklar TURİZM Doğal Kaynaklar Beşeri Kaynaklar Tarihsel Kaynaklar Kültürel Kaynaklar Diğer Kaynaklar ÇEVRE Çevre kavramı • Çevre sözcüğü evrensel bir nitelik taşımakla birlikte farklı şekillerde tanımlanmakta ya da algılanabilmektedir. Bunun nedeni çevre kavramının kapsamının çok geniş olmasından kaynaklanmaktadır. • Çünkü esas olarak çevre; “canlıları ya da canlı topluluklarını yaşamları boyunca etkileyen canlı ve cansız (madde ve enerji) dış koşulların ve faktörlerin bütünüdür.” • Doğal olarak insan da çevrenin bir parçasıdır ve yaşamını onun sayesinde sürdürebilmektedir. • Buna göre çevre; “canlıların içinde yaşadığı, hayati bağlarla bağlı oldukları, çeşitli şekillerde etkiledikleri ve etkilendikleri bir ortam” olarak tanımlanabilir. Turizm ve çevresel kaynaklar arasındaki arasındaki ilişki Çevre her türlü turizm etkinliği için zorunlu olan kaynağı oluşturur. Tarımsal Çevre: • Tarımsal peyzaj Doğal Çevre: • Dağlık alanlar • İnsan yapımı ormanlar • Balıkçılık tarımı • Denizler • Akarsular ve göller • Kıyılar • Doğal ağaçlık alanlar Yaban Yaşamı: • Karasal memeliler ÇEVRE ve sürüngenler • Flora • Kuşlar • Böcekler • Balıklar ve deniz memelileri İnşa Edilmiş (İnsan Yapısı) Çevre: • Kişisel inşaat ve yapılar • Köyler ve kasabalar • Ulaşım altyapıları (Ör: yollar ve havaalanları) • Barajlar ve rezervuarlar Doğal Kaynaklar: • Su • İklim • Hava Çevre kavramının kapsamı Turizm ve çevre arasındaki ilişki Fiziksel ve kültürel çevrenin pek çok ögesi turistler için çekim kaynağıdır. Turizm tesisleri ve altyapısı çevrenin bir yönünü oluşturur. Turizmin gelişmesi ve bir alanın turizm amaçlı kullanımı çevresel, sosyal ve kültürel etkiler yaratır. Çekiciliğe sahip alanlar: • Kıyılar •Dağlar •Ormanlar •Göl vb. alanlar Kaynaklar: •Petrol •Maden •Yiyecek vd. Kirlenme: • Su • Toprak • Hava ÇEVRE Diğer ekonomik aktiviteler Turizm ve ilgili aktiviteler EKONOMİ Turizm ve Çevre Etkileşimi Çevre perspektifinden turizm sistemi Girdiler Turizm perakende altsistemi İnsan kaynakları Seyahat acentesi ve tur operatörleri birlikleri Doğal kaynaklar Hükümet politikası Bağımsız acenteler ve operatörler Tüketici harcamaları İç yatırımlar Tüketici tatlarının Değişimi Politik Destinasyon altsistemi Doğal ve kültürel çekicilikler Uluslar arası otel birlikleri Yollar, havaalanı vb.altyapı Çıktılar Kültürel değişim Çevresel değişim Çevresel koruma ve kirlilik Ulaşım altsistemi Ekonomik yararlar ve bedeller • Küresel havayolları • Yerel otobüs ve taksi şirketleri Turist tatmini Ekonomik Demografik Medya ve Çevresel bilgi teknolojisi ilişkiler Toplumsal etkiler Turizm ve Çevre Arasındaki Temel İlişki Ekonomik başarı TURİZM Çevresel Kalite Turistlerin ihtiyaçlarını tatmin Turizm ve Çevresel Kaynaklar İlişkisi Turizm Olumlu Etki Olumsuz Etki Turizmin Çevresel Kaynaklara Olumlu Etkisi Turizmin çevre üzerindeki olumlu etkileri Önemli doğal alanların korunması Arkeolojik, tarihi yerlerin ve mimari değerlerin korunması Çevre kalitesinin geliştirilmesi Çevresel değerleri artırmak Altyapıdaki gelişme Çevre duyarlılığının artması Turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkileri Doğal Kaynaklar Doğal Kaynaklar • Dünyada çok az “doğal” peyzaj veya vahşi yaşam alanı kalmıştır. Hemen hemen bütün “doğal peyzajlar” yüzyıllar boyunca insan faaliyetlerinden etkilenmiştir. • Turizm peyzajı değiştiren yalnızca bir endüstri ya da aktivitedir ve peyzaj üzerindeki etkisi muhtemelen tarım, ormancılık, madencilik ve taşocakçılığı gibi diğer endüstrilerden daha azdır. • Doğal peyzaj pek çok alanda turizm ürünlerinin özünü oluşturur. Örneğin: – Amazon yağmur ormanları gibi doğal ormanlar; – Birleşik Krallık’taki Göller Bölgesi ve Almanya’daki Rhien Bölgesi gibi akarsular ve göllerin bulunduğu turistik çekicilikler; – Alp Dağları, Himalaya Dağları, Kayalık Dağlar gibi güzelliklere sahip dağlık alanlar. • Doğal peyzaj aynı zamanda turizmin gelişimi için engel oluşturabilir. Örneğin: Bir tatil yöresinin gerisindeki tepelikler gelişimi engelleyebilir ya da gelişme yüksek yapılarla dikey yönde olabilir. Doğal Kaynaklar • Turizm doğal kaynakları yaygın bir şekilde kullanmaktadır ve bir destinasyonun temel çekicilikleri: Temiz , saf dağ havası; Çeşitli rekreasyonel etkinlikler için arazi; İyileştirme özelliği olan ve spa gelişimine uygun mineralli sular; Yüzme ve benzeri rekreasyonel amaçlar için temiz göl ve deniz suları ve benzeri kaynaklar doğal kaynaklar arasında sayılabilir. Doğal DoğalKaynaklar Kaynaklar • Ancak turizm, bu tip kaynakların korunması için ekonomik olarak bir yarar sağlarken aynı zamanda bu kaynakların varlığını ve geleceğini de tehdit edebilir. – Örneğin: Turistler yüzme, banyo vb. amaçlarla su kaynaklarını yoğun bir şekilde kullanırlar ve yeterli koruma önlemi alınmamışsa su kaynakları kirlenebilir. • Bu nedenle turizmin doğal kaynaklar üzerindeki etkisini anlamanın en iyi yolu kurak bir kıyı bölgesinde, kıyı kesiminde yeni gelişmekte olan tatil merkezindeki etkileri değerlendirmektir. Doğal Kaynaklar • Yerel toplumun havuz doldurmak, banyo ve golf sahasını sulamak için suyu yönlendirmesi; • Marinadaki yatlardan çıkan yakıt ve sıvı atıklarla denizin kirlenmesi; • Karada yapılaşma ve bu yolla vejetasyonun tahrip edilmesi, yaban yaşamının zarar görmesi. Turizm ve çevre arasındaki ilişki Su kirliliği Hava kirliliği Gürültü kirliliği Görüntü kirliliği Katı atık sorunu Ekolojik bozulmalar Habitatın tahribi Flora ve fauna üzerindeki etkiler Ormansızlaşma Erozyon Çevresel tehlikeler Tarihi ve arkeolojik alanların alanların tahribi Arazi kullanım sorunları Bir Sayfiye Yerinin Gelişme Aşamaları Modeli (Butler,1980; Prosser 1994) Gençleşme Büyümede düşüş Turist sayısı Tıkanma İstikrar Düşüş Bütünleşme Ani düşüş Gelişme Başlama Zaman Doğu Karadeniz Bölgesi Yaylalarında Arazi Kullanımında Değişim (1973-2004) Land use/ cover categories 1973 land % of land 2004 land % of land Difference in use/cover (Ha) use/cover use/cover (Ha) use/cover land use/cover 1973 2004 1973-2004 (Ha) Pastures 10,723.054 83.1 10,620.27 82.3 -102.784 Forests 2,136.894 16.6 2,215.449 17.2 +78.55 37.66 0.30 61.889 0.50 +24.22 Yayla settlements Doğu Karadeniz Bölgesi Yaylalarında Arazi Kullanımında Değişim (1973-2004) Land use categories Building number Road network (km) 1973 2004 Difference in 1973-2004 Change in 1973-2004 (%) 5,380 8,210 2,830 +152.6 377.193 516.534 139.347 +136.94 Yaban Yaşamı Yaban Yaşamı • Yaban yaşamı alanları turistler için başlıca çekim alanlarıdır. Örneğin: – – – – Kenya, Tanzanya ve Botswana Kış mevsiminde Kıbrıs ve İrlanda ya da Tuna Deltası’ndaki kuş yaşamı Amazon Havzası’ndaki olağanüstü flora ve doğal ormanlar Galapagos adasının dev kaplumbağaları ve alışılmışın dışındaki sürüngenleri Doğal Çevrede Turizmin Bazı Potansiyel Büyük Etkileri Etki özelliği Potansiyel sonuç Bitkisel ve hayvansal türlerin kompozisyonu • Üreme alışkanlıklarının bozulması • Hayvanların avlanmayla öldürülmesi • Ticari hediyelik eşyaya materyal sağlamak için hayvanların öldürülmesi • Hayvanların içeriye veya dışarıya göçü • Vejetasyonun ayakla veya tekerleklerle çiğnenerek tahrip edilmesi • Ağaç veya bitkilerin toplanması soncu vejetasyonun tahrip edilmesi • Turistik konaklama olanaklarının planlanması ve/veya doğa vejetasyon örtüsünün kaldırılması • Yaban yaşamı rezervlerinin/kutsal yerlerin ya da habitat restorasyonunun yaratılması Doğal Çevrede Turizmin Bazı Potansiyel Büyük Etkileri Etki özelliği Potansiyel sonuç Kirlenme • Petrolün yayılması, kanalizasyon suyunun atık olarak verilmesi ile su kirlenmesi • Aydınlatma, ısıtma için yakıtların yakılması, araç emisyonları ile hava kirliliği • Turistik ulaştırma ve aktivitelere bağlı gürültü kirliliği Erozyon • Erozyon ve yüzeysel akışlarla toprağın kompaktlaşması • Toprak kayması riskindeki değişkenlik • Jeolojik özelliklerin tahribi (ör. mağaralar) • Akarsu depolarının tahribi Doğal Çevrede Turizmin Bazı Potansiyel Büyük Etkileri Etki özelliği Potansiyel sonuç Doğal kaynaklar • Yüzey suları ve yer altı sularının azalması/tükenmesi • Turistik aktiviteler için enerji kaynağı olan fosil yakıtların azalması/tükenmesi • Yangın riskinin oluşması • Yapı malzemesi için mineral kaynakların azalması • Biyolojik kaynakların aşırı tüketimi (ör. Aşırı balık avcılığı) • Hidrolojik paterndeki değişiklik • Birincil üretim için arazi kullanımında değişiklik • Olanaklar (ör. Yapılaşma, sandalyeli taşıyıcılar, araç park yerleri…) • Kanalizasyon , alglerin çoğalması Turizm ve Çevre Arasında Daha Sürdürülebilir Bir İlişkiye Doğru Turizm ve Çevre Arasında Daha Sürdürülebilir Bir İlişkiye Doğru Bütüncül düşünme: Ekosistem kavramı Tarımsal Çevre: • Tarımsal peyzaj Doğal Çevre: • Dağlık alanlar • İnsan yapımı ormanlar • Balıkçılık tarımı • Denizler • Akarsular ve göller • Kıyılar • Doğal ağaçlık alanlar İnşa Edilmiş Çevre: • Kişisel inşaat ve yapılar Yaban Yaşamı: • Karasal memeliler ÇEVRE ve sürüngenler • Flora • Kuşlar • Böcekler • Balıklar ve deniz memelileri • Köyler ve kasabalar • Ulaşım altyapıları (Ör: yollar ve havaalanları) • Barajlar ve rezervuarlar Doğal Kaynaklar: • Su • İklim • Hava Çevre kavramının kapsamı Turizm ve Çevre Arasında Daha Sürdürülebilir Bir İlişkiye Doğru Bütüncül düşünme: Ekosistem kavramı Olumsuz etkilerin giderilmesi İyi uygulamaların teşvik edilmesi Oran hissinin korunması Turistler ve turizm endüstrinde çevresel farkındalığın artırılması Turizmin çevresel bedellerinin ödenmesi Koruma ve kalkınma arasındaki dengenin sürdürülmesi EKONOMİK VERİMLİLİK Turizmin ekonomik sürdürülebilirliği Sürdürülebilir turist gelişimi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Sürdürülebilir kalkınmanın parçası olarak turizm Ekolojik olarak sürdürülebilir turizm SOSYAL EŞİTLİK ÇEVRENİN KORUNMASI
