Parçacık çeren Sıvı Gıdalarda Alternatif Isıtma Yöntemi Olarak

Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum
Parçacık İçeren Sıvı Gıdalarda Alternatif Isıtma
Yöntemi Olarak Ohmik Isıtma Yönteminin Kullanılması
Nadide Seyhun1,2*, S. Gülüm Şumnu1, Serpil Şahin1
1
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü, Ankara
Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli
*nadide@metu.edu.tr
2
Özet
Gıda üretim aşamalarında parçacık içeren sıvı gıdaların aseptik olarak ısıtılmasının
bir takım zorlukları olagelmiştir. Ohmik ısıtma bu alanda yeni bir teknik olarak öne
çıkmaktadır. Ohmik ısıtma, gıda maddesi ile temas halinde olan elektrotlardan
alternatif akım geçirilmesi ve kısa sürede gıda içerisinde hızlı bir ısıtma sağlanması
prensibine dayanmaktadır.
Bu çalışmada, ohmik ısıtma sisteminin parçacık içeren sıvı gıdalarda kullanılması,
konvansiyonel ısıtma sistemlerine göre avantaj ve dezavantajları, ve iki yöntemin
ısıtma davranışları ve yapısal kalitesinin karşılaştırılması anlatılmaktadır. Deney
numunesi olarak %20 oranında patates parçacıkları (2 cm×2 cm×2 cm) ve %0.2
oranında tuz içeren solüsyon seçilmiştir. Ohmik ısıtma yöntemi için üç değişik
frekans (6, 15, ve 25 kHz) kullanılmıştır. Konvansiyonel ısıtma yöntemi olarak oda
sıcaklığından 100ºC’ye ısıtma seçilmiştir. Isı dağılımları, renk ve tekstür ölçümleri
yapılmıştır. Her iki yöntemde de patates parçacıklarının merkezlerinin 100ºC’ye
gelmesi ile ısıtma sonlandırılmıştır.
Ohmik ısıtma yöntemi ısınma süresini belirgin bir biçimde azaltmıştır. Ayrıca
frekans arttıkça da ohmik ısınma süresinde azalma gözlenmiştir. Sonuçlar ohmik
ısıtma yönteminin parçacık içeren sıvı gıdaların ısıtılmasında etkili bir yöntem
olarak kullanılabileceğini göstermektedir.
Anahtar kelimeler: Ohmik ısıtma, Patates
Giriş
Ohmik ısıtma yöntemi, elektrik akımının gıdadan geçirildiği ve bu süreçte gıda
içerisinde ısıtma sağlandığı yeni bir ısıtma yöntemidir. Parçacık içeren sıvı
gıdaların aseptik olarak ısıtılmasının bir takım zorlukları vardır. Ohmik ısıtma bu
alanda yeni bir teknik olarak öne çıkmaktadır. Ohmik ısıtma hacimsel bir ısıtma
yöntemidir, katı ve sıvı fazlar eşit oranda ısınabilir, bu da parçacıkların aşırı
ısınmasını ve sıvı fazın hasar görmesini engeller (1). Eğer sıvı ve katı fazların
elektriksel iletkenlikleri birbirine yakınsa, parçacık içeren karışım parçacık
boyutundan bağımsız olarak hızlı bir şekilde ve ısı dağılımı düzgün olarak
755
Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum
ısıtılabilir. Ohmik ısıtmanın hızını etkileyen en önemli özellik elektriksel
iletkenliktir, ve elektriksel iletkenlik sıcaklık, iyonik bileşenler, madde yapısı ve
elektriksel alanın gücüne bağlı olarak değişmektedir (2).
Materyal ve Yöntem
Bu çalışmada örnek olarak taze patates kullanılmıştır. Patatesler küp küp kesilmiş
(2 cm × 2 cm × 2 cm) ve eş boyutlu parçacıklar hazırlanmıştır. Tüm uygulamalar
için %20 oranında patates parçacıkları içeren çözeltiler hazırlanmıştır. Ohmik
ısıtma uygulaması için %0.2 oranında tuz eklenmiştir.
Isıtma yöntemleri:
Ohmik ısıtmada üç değişik frekans (6 kHz, 15 kHz, ve 25 kHz) kullanılmıştır.
Konvansiyonel ısıtmada ise örnek oda sıcaklığından 100ºC’ye ısıtılmaktadır. Her
iki yöntemde de patates parçacıklarının merkezlerinin 100ºC’ye gelmesi ile ısıtma
sonlandırılmıştır. Her ısıtma yöntemi için üçer tekrar yapılmıştır.
Sıcaklık ölçümü:
Üçer adet patates parçacığının geometrik merkezlerine K tipi termokupl
yerleştirilmiştir. Bir adet termokupl da çözeltiye yerleştirilmiştir. Sıcaklık değerleri
Agilent 34970A marka bir veri kaydedici ile kaydedilmiştir.
Tekstür:
Tekstür ölçümleri için LRX Universal Testing Machine (Lloyd Instruments, Ltd.,
UK) 500 N’luk bir yük hücresi ile kullanılmıştır. Prob parçacıkları 12 mm/dakika
hız ile %15 oranında sıkıştırmıştır.
Renk:
Renk ölçümleri için CM-508d spektrofotometre (Minolta Co., Japan)
kullanılmıştır. Toplam renk farkı (∆E) aşağıdaki formül kullanılarak
hesaplanmıştır:
∆E = ( L0 − L*) 2 + (a 0 − a*) 2 + (b0 − b*) 2
L0, a0, b0 : Örneğin L, a, b değerleri
L*, a*, b*: Referans L, a, b değerleri
Referans değeri olarak çiğ patatesin değerleri alınmıştır. Her ölçüm için üçer tekrar
yapılmış ve ortalamaları alınmıştır.
756
Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum
Bulgular ve Tartışma
Ohmik ve konvansiyonel ısıtma yöntemleri ile patates parçacıklarının merkezinin
100ºC’ye gelmesi için geçen ortalama süreler Çizelge 1’de verilmiştir. Çizelge 1’de
de görüleceği üzere, ohmik ısıtma konvansiyonel ısıtma yöntemi ile
kıyaslandığında ısınma süresini belirgin bir biçimde azaltmıştır. Ayrıca ohmik
ısıtmada frekans arttıkça ısınma süresinde azalma gözlenmiştir.
Çizelge 1. Farklı yöntemlerle ısıtılan patates parçacıklarının ısınma sürelerinin
karşılaştırılması
Isıtma yöntemi
Ohmik
Ohmik
Ohmik
Konvansiyonel
(6 kHz)
(15 kHz)
(25 kHz)
Isınma süresi (dak)
7.13
6.79
5.64
15.63
Patates parçacıklarının sertlik değerleri Şekil 1’de verilmiştir. Ohmik ısıtma
yöntemiyle ısıtılan parçacıklar konvansiyonel olarak ısıtılan parçacıklara oranla
daha serttir. Ohmik ısıtmada frekans azaldığında ise parçacıkların sertliği de
azalmaktadır.
140
120
Sertlik (N)
100
80
60
40
20
0
Çiğ patates
Ohmik 6 kHz
Ohmik 15 kHz
Ohmik 25 kHz
Konvansiyonel
Şekil 1. Farklı yöntemlerle ısıtılan patates parçacıklarının sertlik ölçümleri
Renk ölçüm sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir. Uygulanan ısıtma yöntemleri
arasında renk açısından belirgin bir fark gözlenmemiştir.
757
Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum
Çizelge 2. Farklı yöntemlerle ısıtılan patates parçacıklarının toplam renk değerleri
Isıtma
Ohmik (6
Ohmik (15
Ohmik (25
Konvansiyonel
yöntemi
kHz)
kHz)
kHz)
∆E
19.32
19.47
17.61
19.35
Sonuçlar
Ohmik ısıtma yöntemi ısınma süresini belirgin bir biçimde azaltmıştır. Ayrıca
frekans arttıkça da ohmik ısınma süresinde azalma gözlenmiştir. Sonuçlar ohmik
ısıtma yönteminin parçacık içeren sıvı gıdaların ısıtılmasında etkili bir yöntem
olarak kullanılabileceğini göstermektedir.
Kaynaklar
1.Parrott DL. 1992. Use of ohmic heating for aseptic processing of food
particulates. Food Tech., 46, 68-72.
2.Sastry SK. 1992. Advances in ohmic heating for sterilization of liquid particle
mixtures. Advances in Food Engineering, 139-147, CRC Press, Boca Raton.
758