T.B.M.M. B : 31 23 . 11 . 1993 O : 1 Proje, ayakkabı ve deri sanayii

T.B.M.M.
B : 31
23 . 11 . 1993
O:1
Proje, ayakkabı ve deri sanayii işyerlerinin özel olarak denetlenmesini, denetim sonuçları­
nın ele alınmasını ve ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlanarak, işyerlerinde gerekli
işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınmasını öngörmektedir.
Proje, 1992 Eylül ayında, bu tür işyerlerinin yoğun olduğu Ankara, tstanbul, tzmir, Kon­
ya, Bursa, Eskişehir ve Tekirdağ tilerinde uygulamaya konulmuştur.
Buna göre, gerekli hazırlıklar yapılarak ve ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağ­
lanarak, söz konusu illerde, 1992 Ekim, Kasım ve Aralık aylarında kimya mühendisi ve iş mü­
fettişlerinden oluşan ekiplerce, birinci tur denetimler yapılmıştır.
Bu çerçevede, toplam 880 işyerinde gerçekleştirilen denetimler sırasında saptanan eksik­
likler, derhal giderilmesi, için işverenlere bildirilmiştir.
Denetim sonuçlarına göre, bu işyerlerinde 10 629 işçi çalışmaktadır. Bunun yüzde 76'sı
erkek (8 800'ü), yüzde 13'ü çocuk (1 539'u), yüzde İH kadındır. (1 190'ı) çocuk işçi sayısına
yakın oranda da çırak çalıştırıldığı gözlenmektedir.
İşyerlerinde, denetimle birlikte, kullanılan yapıştırıcıların tehlikeleri, zararları ve korun­
ma yöntemleri konusunda işçi ve işverenlere eğitim de verilmiştir.
Küçük çaplı işyerlerinde çalışan işçi ve işverenlerin bu konuda son derece bilgisiz ve eği­
timsiz olduktan gözlenmiştir, işçilerin yüzde 92'sinin uygun sağlık raporu bulunmamaktadır.
İşyerlerinin yüzde 100'ünde uygun havalandırma sistemi bulunmamaktadır. Yüzde 94'ünde uy­
gun elektrik ve aydınlanma tesisatı yoktur. İşçilerin yüzde 23'üne koruyucu malzeme verilmekte;
ancak yüzde 100'ü koruyucu malzemeleri kullanamamaktadır.
İşyerlerinin yüzde 88'inde yıkanma yeri ve lavabo bulunmamaktadır. Yüzde 83'ünde ço­
cuk işçi çalışmaktadır. Yüzde 30'unda tavan yükseklikleri ve hava hacmi uygun bulunmamak­
tadır. Yüzde 95'inde ısıtma araçları uygun değildir. İşyerlerinin eski ve sağlıksız işhanlarında
yoğunlaşmış olmaları nedeniyle, elektrik tesisatı, havalandırma tesisatı ve sosyal tesisler gibi
konularda iyileştirme yaptırılması zor görülmektedir. Küçük işyerlerinde çalışanlar, parça ba­
şına ücret aldıklarından, 7,5 saat çalışma uygulamasına uymamakta ve karşı çıkmaktadırlar.
İşyerlerinin pek çoğu kaçak çalışmaktadırlar.
İşyeri hekimleri ile uzmanların dışındaki hekimlerin, heksan zehirlenmesi hakkındaki bil­
gilerinin yetersiz olduğu da görülmektedir.
1993 Ocak ayından itibaren projenin 2 nci aşamasına geçilerek, işyerlerinin kontrol dene­
timleri yapılmaktadır. Bu denetimlerde, işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden gerekli önlemleri
almayan işverenler hakkında yasal yaptırımlar uygulanmaktadır. Kontrol denetimlerinin so­
nuçlan, çalışmanın bitiminden sonra değerlendirilecektir.
Umum Ayakkabıcılar Federasyonu tarafından Türkiye'de, 22 bin imalathane olduğu ifa­
de edilmektedir. Bu nedenle, sorunun sadece denetimle çözümlenmesi olanaklı değildir. Proje
doğrultusunda, bir taraftan denetimler yapılırken, diğer taraftan, alınması gereken diğer ön­
lemler üzerinde de durulmaktadır.
Bu konuda köklü çözüm, ancak, denetimlerin yanı sıra, gerekli mevzuat düzenlemeleri­
nin yapılması ile olanaklıdır; bu ise, Bakanlığımız yetki alanı dışına çıkmakta, ilgili kurum ve
kuruluşlarla işbirliğini gerektirmektedir. Bu nedenle, Bakanlığımız ile, Sağlık Bakanlığı, Çevre
Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı
ve Türk Standartlar Enstitüsü yetkililerinin katıldığı iki ayrı toplantıda konu ele alınmıştır.
— 109 —