"Vicdanın anâsır-ı erbaası ve ruhun dört havassı olan ´irade, zihin

Sorularlarisale.com
"Vicdanın anâsır-ı erbaası ve ruhun dört havassı olan
´irade, zihin, his, lâtife-i Rabbaniye´ herbirinin bir
gayetü´l-gàyâtı var: İradenin ibadetullahtır. Zihnin,
mârifetullahtır. Hissin, muhabbetullahtır. Lâtifenin,
müşahedetullahtır." İzahı?..
"Vicdanın anâsır-ı erbaası ve ruhun dört havassı olan "irade, zihin,
his, lâtife-i Rabbaniye" herbirinin bir gayetü'l-gàyâtı var:"
"İradenin ibadetullahtır. Zihnin, mârifetullahtır. Hissin,
muhabbetullahtır. Lâtifenin, müşahedetullahtır. Takvâ denilen
ibadet-i kâmile, dördünü tazammun eder. Şeriat, şunları hem
tenmiye, hem tehzip, hem bu gayetü'l-gàyâta sevk eder."(1)
Üstad Hazretleri burada insan, vicdan ve ruhunun dört temel unsur ve havastan
beslendiğini izah ediyor. Bunlar irade, zihin, duygular ve latife-yi Rabbaniye olan
kalptir. Bu dört temel cihazında kendine uygun bir gayesi ve vazifesi vardır.
İrade, insanın bütün maddi ve manevi cihazlarını açan ve harekete geçiren kontak
ve anahtar gibidir. İbadetlerin ilk aşaması kulun irade etmesidir. İnsan namaza irade
etmeden namaz olmaz. Bu yüzden irade bütün ibadetlerin ilk aşaması ve ilk
anahtarıdır.
Zihnin, gaye ve vazifesi marifetullahtır. Yani Allah’ın şu kainatta sergilenen ve
tecelli eden isim ve sıfatlarını tanımak ve onlara işaret eden levhaları güzelce
okumak zihnin vazife ve gayesidir. Vicdan ve ruh bu kanalla beslenir.
Duyguların vazife ve gayesi ise muhabbetullahtır. Evet insan sağlam bir marifetten
sonra marifet ettiği kimseyi sever ve ona perestiş eder. Bu sevmek işini de duygular
yapar. Aslında muhabbetin merkezi ve mahalli kalptir. Lakin kalp duyguların şahı ve
esası olduğu için, o muhabbetten öte bir misyona sahiptir ki, bu müşahedetullahtır.
Evet, kalp Allah’ı görür gibi sever ve ona perestiş eder ki, ıstılahta buna
müşadetullah deniyor. Hissiyat ile kalbin vazife ve gayeleri birbirine yakın olmakla
birlikte, aralarında letafet ve rütbe farkı vardır.
Kalp, bütün hissiyatın merkezi ve temerküz ettiği noktadır ve ancak sonsuz cemali
müşahede ile itminan bulur.
page 1 / 2
(1) bk. Hutbe-i Şâmiye, İkinci Zeylin İkinci Kısmı.
page 2 / 2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)