Klinik Laboratuvar Test Rehberi - Muğla HSL

MUĞLA HALK SAĞLIĞI
LABORATUVARI
TIBBİ LABORATUVAR
TEST REHBERİ
2017
MUĞLA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI
TIBBİ BİYOKİMYA VE TIBBİ MİKROBİYOLOJİ
LABORATUVARLARI
TEST REHBERİ
Hazırlayanlar
Yeter ŞİRİN
Tıbbi Biyokimya Uzmanı
Uz. Dr. Hatice Kübra KALKAN
Kl. Mik. ve Enf. Hast. Uzm.
Cumhuriyet Cad. 6/2 Menteşe/MUĞLA
Muğla HSL: 0252 2142295 Klinik Numune Kabul: 0252 2130157
Milas TSM Lab: 0252 5132455 Fethiye TSM Lab: 0252 6143536
mugla.hsl@saglik.gov.tr
www.mugla.hsl.saglik.gov.tr
GİRİŞ
Klinik laboratuvarlar biyolojik örneklerin laboratuvar testlerinin yapılmasını ve
raporlandırılmasını sağlayan birimlerdir. Günümüzde laboratuvar çalışmalarında hedef, test
istemlerinin yapılmasından sonuçların ilgili yerlere ulaşmasına kadar geçen süreyi kalite
güvencesi altında kısaltmaktır.
Laboratuvar raporları klinisyenlere hastalıkların tanı, takip ve tedavisinde son derece
önemli bilgiler vermektedir. Test raporlarının geçerliliği ve kullanımı büyük ölçüde testi
yapan laboratuvarların yetkinliğine bağlıdır.
Hastanelerde laboratuvar hizmetlerinde yaşanan sorunların önemli bir kısmı
laboratuvar işleyişinin diğer birimler tarafından yeterince bilinmemesi ve iletişim
eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Test sonuçlarının eksik çıkması, kaybolması, test öncesi
uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış örnek kabı seçimi, yetersiz örnek alınması,
eksik test girişi yapılması vb. en çok karşılaşılan sorunlardır. Hem bu tür sorunları
azaltabilmek hem de laboratuvar işleyişini başta klinisyenler olmak üzere diğer hastane
çalışanlarıyla paylaşabilmek amacıyla bu Test Rehberi hazırlandı.
Bu rehberde, Muğla Halk Sağlığı Tıbbi Laboratuvarlarının işleyişi, test profili, tetkik
girişinden sonuçların gönderilmesine kadar olan süreç, laboratuvarın analitik kalite
çalışmaları, testlerin çalışılma yöntemleri, çalışılma zamanları, teste göre örnek türü / örnek
kabı seçimi, örneklerin kabul / red kriterleri, sonuçların raporlanma zamanları, normal
değerleri, varsa panik değerleri ve kısaca testlerin klinik yararları hakkında bilgilere yer
verildi.
1
MUĞLA HALK SAĞLIĞI TIBBİ LABORATUVAR İŞ AKIŞI
I. TEST İSTEMLERİNİN YAPILMASI
Laboratuvarımızın test istemleri hem Muğla Halk Sağlığı Laboratuvarı Otomasyon
Sistemi (LİOS) hem de Sağlık Bakanlığı Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) programları
ile yapılmakta ve sonuçlar yine aynı sistemler üzerinden alınmaktadır.
Bu programlardan tetkiklerin girişi ve verilerin gönderimi mutlaka kanlar teslim
edilmeden önce yapılması şarttır. Eğer veri gönderimi işlemi yapılmaz ise, örnek kabul
birimimizde kabul işlemi yapılamayacak ve testler çalışılmayacaktır.
Web sayfasından tahlil istemi yaparken hastaların bilgileri doğru ve eksiksiz alınmalı
ve laboratuvar bilgi sistemine doğru olarak kaydedilmelidir.
2
II. TEST NUMUNELERİNİN UYGUN ŞEKİLDE ETİKETLENMESİ
Aile sağlığı merkezlerinde istenen rutin testler için kan alma işlemi saat 12.00'ye
kadardır. Biyokimya testleri için; test istekleri hekim tarafından yapılır. Kan örneği için
testlere göre uygun örnek tüpü seçimi yapılır(Tablo 1).
Seçilen tüplere barkod etiketleri yapıştırılır ve kan alma işlemi kan alma talimatı
doğrultusunda gerçekleştirilir.
A-Örnek Tüplerinin Uygun Şekilde Etiketlenmesi:
Laboratuvarımızda, alınan örneklerin doğru olarak kabul edilebilmesi ve primer
tüplerden otoanalizörlerin barkodları doğru okuyabilmesi için etiketlerin tüp üzerine uygun
şekilde yapıştırılması gerekmektedir.
Barkod etiketlerinin tüpler üzerine yapıştırılması sırasında dikkat edilmesi gereken
noktalar:
• Etiket tüpün eksenine paralel olarak yapıştırılmalıdır.
• Etiket tüpün dibinden 1,5 – 2,0 cm kadar yukarıya yapıştırılmalıdır.
• Etiketin yapıştırma işlemi sırasında kırışmamasına özen gösterilmelidir
• Etiketin barkod numarasında kesinlikle elle değiştirme yapılmamalıdır.
• Barkod üzerine herhangi yazı, çizgi yapılmamalıdır.
a
Doğru yapıştırılmış
b
c
d
Yanlış Yapıştırılmış
a) Etiket çok aşağıya yapıştırılmış
b) Etiket tüp eksenine göre eğik olarak yapıştırılmış
c) Etiket tüp eksenine dik olarak yapıştırılmış
d) Etiket çok yukarıya yapıştırılmış
3
III- KAN ÖRNEKLERİ
Serum, plazma ya da tam kandan gerçekleştirilen tüm testler için genel olarak 8-10
saat açlık sonrası numunelerin verilmesi gerekmektedir. Saat 21:00'den sonra çay, kahve dahil
hiçbir yiyecek içecek tüketilmemelidir. Bu kuralın dışındaki test TOKLUK KAN
ŞEKERİ'dir. Bu durumda kan kahvaltının başlangıcından 2 saat sonra alınır.
Hastadan kan alırken dikkat edilecek noktalar şunlardır:
1. Analizler için venöz kan tercih edilmektedir.
2. Evde bakım hastalarından alınan numuneler varsa İV infüzyon yapılan kolun
damarından değil başka bir venöz damardan kan alınmalıdır. İnfüzyon yapılan damardan
alınan kanlarda hem dilüsyon meydana gelmekte hem de kanın infüze edilen sıvı içeriğinden
etkilenmesine neden olabilmektedir. Mastektomi ve koltuk altı rezeksiyonu olan, skarı olan,
A-V fistülü olan damardan kan alınmamalıdır ve kan alma için hastanın diğer kolu kullanılır.
3. Turnike uygulaması en fazla 1 dk olmalıdır. Daha uzun süreli turnikeler hem
hemolize neden olmakta hem de bazı parametrelerin düzeylerini değiştirebilmektedir.
Örneğin; ALT, CK, LDH, albümin, bilirubin, kalsiyum % 5-10 civarında artar iken, glukoz %
2-5 civarında azalmaktadır. Damara girildikten sonra turnikenin gevşetilerek, kanın serbestçe
vakumlu tüp içine akması sağlanmalıdır. Turnikenin gevşetilmediği durumlarda da hemoliz
meydana gelmektedir.
4. Kan alımı sırasında enjektör kullanılıyor ise hemolizin önlenmesi için uygun çapta
iğne kullanılmalı, piston yavaş çekilmeli ve iğne ucunun çıkarılarak kanın tüpe yavaşça
boşaltılması gerekmektedir.
5. Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Bu hareket serum
potasyum, fosfat ve laktat derişimlerini arttırmaktadır. Oluşan bu laktat ortamın pH’sını
değiştirerek iyonize kalsiyum düzeylerini arttırmaktadır.
6. Kan alımından önce hastada yaratılan stres, plazma kortizol ve büyüme hormonu
düzeylerini yükseltmektedir.
7. Zorla kan alımı yapılan çocuklarda strese bağlı olarak plazma glukoz düzeyleri ve
iskelet kası enzimleri yüksek çıkabilmektedir.
8. Hemogram (mor kapaklı) tüplerine alınan kanlar pıhtı oluşumunu engellemek için
8-10 kez yavaş bir şekilde alt-üst edilmelidir.
9. Tüplerden birbirine aktarım yapılmamalıdır.
10. Numune alındıktan sonra, numune tüpü üzerine hastaya ait bilgiler (isim, soy
isim, ASM kodu, defter sıra numarası) tam ve doğru bir şekilde yazılmalıdır.
11. Vacutainer ile numune alım sırası aşağıdaki şekilde belirtildiği gibidir. Enjektör
ile alım sırası da aynıdır. Ancak enjektör ile kan alımı iyi klinik uygulama rehberlerinde yer
almadığından önerilmemektedir.
4
Vakumlu tüpe holdırla kan alınması: Bu sistemde önce iğne ucu holdırdaki yerine
vidalanır. Deri temizlendikten sonra, iğne ile hastanın venine dikkatli bir şekilde girilir ve
iğne ven içine yerleştirilir. Holdırın arkasındaki yerine vakumlu tüp takıldığında kan tüpe
dolmaya başlar. İğne yerinden oynatılmadan kanın tüpe dolması beklenir. Kan, vakumu
tükenene kadar tüpe dolar ve tüp dolduğunda iğne yerinden oynatılmadan tüp çıkarılır ve yeni
bir tüp takılarak kan alma işlemine devam edilir.
Vakum tüplü holdır ile kan alınmasının tercih nedenlerinin başında, kullanımının
kolay ve güvenilir olması gelir. Ayrıca enjektörle kan almaya göre kontaminasyon ve hemoliz
riski çok azdır.
Kan alırken oluşabilecek komplikasyonlar:
• Hemoliz adı verilen kırmızı kürelerin parçalanması durumu; örneğin, dar çaplı iğne
kullanımı, fazla alkolle silme, enjektörün pistonunu çok hızlı geriye çekme, kanı çok hızla ve
iğne ucu çıkarılmadan tüpe boşaltma, tüpün çalkalanması gibi yanlış kan alma tekniklerinin
uygulandığı durumlarda ortaya çıkar.
• Hematom delinmiş damardan cilt altına ve çevredeki dokulara kan sızdığı zaman
meydana gelir. Bu da venöz ponksiyon bölgesinde bir şişliğe ve morarmaya neden olur.
Hematom oluşmaya başlarsa, iğne hemen çıkarılmalı ve bölgeye kanama durana kadar basınç
uygulanmalıdır. Hematomların en sık nedeni iğnenin damarın karşı yüzünden dışarı
çıkmasıdır.
• Tromboz; hematom ve hemoliz gibi venöz ponksiyon esnasında ortaya çıkabilir.
İşlemler sırasında ven hasara uğradığında kan pıhtısı oluşabilir.
• Hemokonsantrasyon, turnike hastanın kolunda uzun süre bekletildiğinde ortaya
çıkar. Bu durumda analizi istenen çeşitli maddelerin kandaki konsantrasyonu artar ve bu
testlerde anormal yüksek sonuçlara neden olur.
5
6
Tablo 1: Biyokimyasal testlere uygun tüpler
TESTLER
TÜPLER
Rutin Biyokimya
Şeker, Üre, Kreatinin, Ürik asit, AST (SGOT),
ALT (SGPT), Alkalen fosfataz (ALP), GGT,
Amilaz, LDH, Kolesterol, Trigliserit, HDL, Sarı veya kırmızı kapaklı vakumlu jelli
LDL, CK, Albumin, Total Bilirubin, Direk tüp
Bilirubin, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Klor,
Fosfor, Demir, Demir Bağlama Kapasitesi, ASO,
CRP, RF
Hormon,Elisa
Serbest T3, Serbest T4, TSH, Total PSA, Serbest Sarı veya kırmızı kapaklı vakumlu jelli
PSA,B12,Folikasit,HCG,Ferritin,İnsülin,HBsAg, tüp
AntiHBs.AntiHIV,AntiHCV
Tam kan sayımı (Hemogram),Kan gruplama
HbA1c
Hemoglobin varyant analizi
Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp
Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp
Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp
Sedimantasyon
İdrar
Siyah kapaklı(Na sitratlı tüp)
İdrar tüpü (klorhexidin içeren)
IV) İDRAR ÖRNEKLERİ
İdrar toplanmasının şekli hangi tür test yapılacağına bağlıdır. Herhangi bir zamanda
alınan numune sadece çok az sayıdaki kimyasal testler için kullanılabilir.
Spot idrar: Üriner bölge önden arkaya temizlenir, idrarın bir kısmı tuvalete yapılır,
orta akım idrarı laboratuvar tarafından verilen idrar kabına alınır. Ardından kapaklı tüpe temiz
bir şekilde belirtilen düzeye kadar doldurulup, tüpün kapağı kapatılır. Örneğin normal
koşullar altında en geç 30 dk içinde laboratuvara teslim edilip değerlendirilmesi
gerekmektedir. Sabah alınan ilk idrar mikroskobisi için daha uygundur.
0-3 yaş çocuklardan idrar alımı: Üretra etrafı önden arkaya doğru temizlenir. İdrar
toplama torbalarından (ağzı yapışkan kağıt ile kapalı, tek kullanımlık, steril plastik torbalar)
birinin yapışkan bandı açılarak üretra etrafına düzgünce yapıştırılır. Torba yerinden
oynatılmadan çocuk bezi bağlanır, giysileri giydirilip çocuğun kendini rahat hissetmesi
sağlanır. Sık sık kontrol edilerek, her seferinde dolu torbadaki idrar yukarıda bahsi geçen
kurallar çerçevesinde kapaklı idrar tüplerine aktarılır. İdrar tüpü (klorhexidin içeren) ile
numune çalışılır.
V) BİYOKİMYASAL TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Örnek alma işleminin standardize edilmesi test sonuçlarında bir günden diğerine
meydana gelebilecek değişikliklerin minimuma indirilmesi açısından önemlidir. Fakat hastane
ortamında bu standardizasyonun sağlanması pratik olarak mümkün değildir. Dolayısıyla
7
örneklerin alınmasından sorumlu olan kişiler ve test sonuçlarını yorumlayan hekimler vücut
sıvılarının kompozisyonunu değiştiren faktörleri bilmelidir.
Postür: Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml daha
azdır. Bunun sebebi kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde
önemli farka neden olur. Buna paralel olarak enzimler ve protein yapısındaki hormonlar dahil
tüm proteinler, proteinlere kısmen bağlı kalsiyum, bilirubin ve proteine bağlı ilaçların
konsantrasyonu
etkilenir.
Serumdaki
protein
ve
proteine
bağlı
bileşenlerin
konsantrasyonlarında meydana gelen değişiklikler; hipertansiflerde, yaşlılarda ve plazma
protein konsantrasyonu düşük olanlarda daha fazladır.
Uzun süreli yatak istirahati: Birkaç günlük yatak istirahatinden sonra plazma ve
ekstraselüler sıvının hacmi azalır. 4 günde kan hematokrit değerleri % 10 artar. Uzun süreli
yatak
istirahatinde,
sıvı
retansiyonuna
bağlı
olarak
serum
protein
ve
albumin
konsantrasyonları sırasıyla 5g/dl ve 3g/dl’ye kadar düşer. Proteine bağlı kalsiyum miktarı
azalırken kemikten iyonize olan kalsiyum miktarı artar. Sonuç olarak serum total kalsiyumu
fazla etkilenmez. Yatak istirahatindeki hastalarda serum aspartat aminotransferazı hafif
derecede daha düşüktür. Potasyum kas kitlesindeki azalmadan dolayı 0.5 mmol/L kadar
azalabilir. Bir süre yatak istirahatinden sonra aktif hale geçen hastada kalsiyum atılımının
normale dönmesi için 3 hafta gerekir. Pozitif kalsiyum dengesi için ise bir 3 hafta daha
geçmesi gerekir. Pozitif azot dengesi ise ancak uzun zaman sonra elde edilebilir.
Egzersiz: Egzersizin vücut sıvılarının bileşimi üzerindeki etkisi yapıldığı süreye ve
harcanan efora bağlı değişir. Orta derecede egzersizin oluşturduğu stresle kan şekeri ve
insülin düzeyi artar. Glukoz konsantrasyonundaki arteriovenöz farklılık artar. Egzersiz
sırasında hücresel ATP azalır hücresel permeabilite artar. Sonuç olarak kasta bulunan
enzimler olan aspartat amino transferaz, laktat dehidrojenaz, kreatin kinazın serum aktivitesi
artar. 5 dakikalık yürüyüş bile bu enzimlerin plazmadaki aktivitelerini artırır. Hafif egzersiz
serum kolesterol ve trigliserit düzeylerinde uzun süre devam edecek düşüşlere neden olur.
Ağır egzersiz 10 dakika yapıldığında plazma renin aktivitesini % 400 artırır.
Kortizolsekresyonu stimule edilir idrarda serbest kortizol atılımı artar. Aldosteron,
büyümehormonu, prolaktin konsantrasyonları plazmada artar. Plazma ve idrar katekolamin
düzeylerinde de artış görülür. Ağır egzersizde kan pH’sı, oksijen saturasyonu,
venözbikarbonat konsantrasyonu azalır. Trigliserit konsantrasyonu azalırken serbest yağ
asitlerinin konsantrasyonu artar. Serum kreatinin ve üre nitrojen konsantrasyonları artar.
Egzersizin bırakılması ile kreatinin konsantrasyonu hemen normale dönerken üre nitrojen
konsantrasyonu bir süre sabit kalır. Egzersizle birlikte hematüri ve proteinüri de olur ve
8
egzersizin şiddetine bağlı artabilir. Genellikle, serum iskelet kası enzimlerinin aktivitesi,
sporcularda sporcu olmayanlara göre daha yüksektir. Bununla birlikte, bu enzimlerin
egzersize olan yanıtları sporcularda daha düşüktür. Üre, ürik asit, kreatinin ve tiroksinin
serum konsantrasyonları sporcularda daha yüksektir. Bu durum büyük olasılıkla artan kas
kitlesi ve kas kitlesinin uygun dağılımına bağlıdır.
Diyet: Diyetin plazma içeriğinde oldukça önemli etkileri vardır. Normal diyetten
yüksek proteinli diyete geçişten dört gün sonra plazma üre konsantrasyonunda iki kat artış
olur. Serum kolesterol ve fosfat da yüksek protein alımı ile artar. Yüksek protein alımı hem
serum hem de idrar üre ve üratını artırır. Yemek yenildikten sonra plazmadaki bileşenlerin
konsantrasyonları değişir. En büyük artış glukoz, demir, lipidler ve alkalen fosfatazın serum
konsantrasyonlarında görülür. Alkalen fosfatazın özellikle intestinal izoenziminin artışı, yağlı
yiyecekler yendikten sonra daha fazladır. Yemek sonrası meydana gelen değişiklikler uzun
süreli olabilir. Akşam yemeklerinde proteinden zengin yiyeceklerin yenmesi serumda üre
nitrojen, fosfor, ürik asit konsantrasyonlarını artırır ve bu artış 12 saat kadar sürer. Fakat
yemek sonrası olan bu değişiklikler, normalde bireyler arası görülebilecek değişikliklerden
daha azdır. Yemekten sonra midede hidroklorik asit sekresyonu başlar ve plazma klor
konsantrasyonu düşer.
Kafein: Adrenal medullayı stimüle eder. Katekolaminlerin ve metabolitlerinin
ekskresyonunda artışa neden olur. Plazma glukoz konsantrasyonunda hafif bir artışa ve
glukoz toleransının bozulmasına yol açar. Adrenal korteks de etkilenir ve plazma kortizolü de
artar. Serbest kortizol, 11 hidroksikortikoidler ve 5-HIAA ekskresyonunu artırır. Kafeinin
lipid metabolizmasına da etkileri vardır. 2 fincan kahve plazma serbest yağ asidi
konsantrasyonunda % 30’a kadar; gliserol, total lipid ve lipoproteinlerde ise daha az artışa yol
açar. Uzamış kafein alımında serum kolesterol konsantrasyonunda hafif bir düşüş, serum
trigliserid konsantrasyonunda ise artış görülür. Kafein gastrik salgıyı, hidroklorik asidi ve
pepsin sekresyonunu da stimüle eder. Serum gastrin konsantrasyonu 3 fincan kahve sonrası 5
kat kadar artar. Kafeinin diüretik etkisi de vardır. Renal tübüler hücrelerin ekskresyonunu da
arttırır.
Kepekli yiyecekler: Bazı maddelerin (Ca, kolesterol, trigliserid) gastrointestinal
sistemden emilimini engeller. Ca konsantrasyonu 0.3 mg/dL kadar düşebilir. Trigliserid
konsantrasyonunda da 20 mg/dL kadar düşüş gösterebilir. Pektin ve lifli diyet serum
apolipoprotein-B ve kolesterol konsantrasyonunu düşürür.
9
Vejeteryanizm: Uzun süredir vejeteryan olanlarda LDL, VLDL düşüktür. Lipit
konsantrasyonu yumurta, süt tüketenlere göre sadece sebze ile beslenenlerde daha düşüktür.
Daha önce karışık diyetle beslenenler vejeteryan diyete başladığında serum albumin
konsantrasyonu %10, üre konsantrasyonu % 50 azalır. Buna rağmen karışık diyetle
beslenenlerle uzun süreli vejeteryan diyetle beslenenlerin serum protein konsantrasyonunda
ve enzim aktivitesinde fark çok azdır. Üriner pH, genellikle et yiyenlere göre vejeteryanlarda
daha yüksektir. Plazma vitamin B12, azalarak yetmezlik sınırına yaklaşabilir. Vejeteryanlar et
yiyenlere göre yüksek serum bilirubin konsantrasyonlarına eğilimlidir.
Sigara: Sigara, nikotinden dolayı birçok testi etkileyebilir. Bu etkinin derecesi içilen
sigara sayısı ve inhale edilen duman miktarı ile orantılıdır. Adrenal medullayı stimüle eden
nikotin, epinefrinin plazma konsantrasyonu ile katekolamin ve metabolitlerinin üriner
ekskresyonunu arttırır. Sigara içiminde 10 dakika içinde glukoz konsantrasyonunda 10
mg/dL’lik bir artış olabilir ve bu artış 1 saat sürebilir. Plazma laktat düzeyi artar ve pirüvat
konsantrasyonu düştüğü için laktat/pirüvat oranı artar. Artan kan glukozuna insülin yanıtı
gecikir, ancak 1 saat sonra artışa geçebilir. Tipik olarak, plazma glukoz konsantrasyonu sigara
içenlerde, içmeyenlerde daha yüksektir ve glukoz toleransı da sigara içenlerde hafif bozukluk
gösterir. Büyüme hormonu sigara içiminden sonraki 30 dakika içinde 10 kat artabilmektedir.
Plazma β-lipoprotein, kolesterol ve trigliserid konsantrasyonu sigara içenlerde daha yüksek,
HDL daha düşüktür. Serbest yağ asidi konsantrasyonu değişim göstermekle birlikte, sigara
dumanı inhalasyonu serbest yağ asidi konsantrasyonunda yaklaşık % 30’luk bir artışa yolaçar.
Ağır içicilerde karboksihemoglobin miktarı total hemoglobinin %10’unu aşmaktadır ve
eritrositlerin oksijen taşıma fonksiyonları azalmaktadır. Kan pO2 içicilerde 5 mmHg daha
düşüktür; buna karşın pCO2 etkilenmemiştir. Nikotine bağlı sıvı retansiyonu plazma protein
konsantrasyonunda hafif bir düşüşe neden olur. Fakat Ca konsantrasyonuna ve serum enzim
aktivitesine etki etmez. Sigara içenlerde, muhtemelen yemek yemenin azalması sonucu,
plazma ürik asit konsantrasyonu içmeyenlerden daha düşüktür. Serum üre ve kreatinin
konsantrasyonu da sigara içenlerde daha düşük olma eğilimindedir. Nikotin gastrik salgıyı da
stimüle eder ve bir saat içinde hem volüm hem asit sekresyonu artar. Aksine bikarbonat
konsantrasyonu ve pankreas sıvısında azalma olur. Sigara içimi CEA için yalancı pozitif test
sonuçları ortaya çıkabilir.
Alkol: Alkolün de laboratuvar testlerine bazı etkileri vardır. Alkol kan glukoz
konsantrasyonunda % 20-50’lik bir artışa yol açabilir. Bu artış diyabetik hastalarda bile fark
edilebilir. Glukoneogenez inhibe olur, hipoglisemi ve ketonemi meydana gelir. Hipoglisemi;
çocuklarda, alkoliklerde ve malnutrisyonlularda daha sıktır. Laktat birikimi olur ve böbrekten
10
ekskresyon için ürik asit ile yarışır. Böylece ürik asit düzeyi de artar. Alkol alımını takiben
görülen hipertrigliserideminin nedeni karaciğerde trigliserid formunda artış, şilomikron ve
VLDL’lerin dolaşımdan taşınmasının engellenmiş olmasıdır. Yağlı yiyeceklerle alındığında
alkolün etkileri daha belirgindir. Bu etkiler 12 saatten fazla sürebilir. Bir haftalık normal
miktarda alkol alımı, serum trigliserid düzeyinde 20 mg/dl‘lik artışa neden olur. Toksik
dozlarda alkol kortizol salınımını stimüle eder. Sempatik meduller aktivite akut alkol alımında
artar, fakat plazma epinefrin konsantrasyonu pek etkilenmez. Norepinefrine etkisi ise çok
azdır. İntoksikasyon durumunda katekolaminlerin plazma konsantrasyonları artmaktadır.
Akut alkol alınımında erkeklerde plazma testesteron düzeylerinde belirgin bir düşüş, plazma
LH konsantrasyonlarında artış görülür. Kronik alkol alımı birçok serum enziminin aktivitesini
etkiler. Gama glutamil transferaz aktivitesi artar ve bu alkolikler için bir markır olarak
kullanılır. Kronik alkolizm pituiter, adrenal kortikal ve meduller fonksiyonlarda anormallikler
meydana getirir. Alkol alımının serum HDL-kolesterol ve total kolesterol konsantrasyonlarına
da önemli etkileri vardır.
İlaç kullanımı: Hastanede yatan bir hastanın ilaç almaması düşünülemez. Birçok
sağlıklı birey bile düzenli olarak vitamin, oral kontraseptif ve uyku ilaçları gibi ilaçları
kullanmaktadır. Birçok ilaç intramüsküler uygulandığında kaslarda irritasyon yaparak seruma
salınan enzim miktarında artmaya neden olur. Kreatin kinaz, aldolaz ve laktat dehidrogenazın
iskelet kası komponentinin serumdaki aktiviteleri artar. Bu artış tek bir enjeksiyon sonrası
birkaç gün sürebilir. Morfin, meperidin gibi opiatlar oddi sfinkterinde spazma yol açarlar. Bu
spazmın karaciğere yansıması serumdaki karaciğer ve pankreas enzimlerinde artışa neden
olur. Oral kontraseptifler de klinik laboratuvarlarda ölçülen birçok farklı bileşenin düzeyini
etkiler. Diüretik ilaçlar plazma potasyum ve sodyum konsantrasyonlarında düşüşe neden
olurlar. Hemokonsantrasyon nedeni ile hiperkalsemi de görülür. Hem iyonize hem de proteine
bağlı fraksiyon artar. Tiyazidler hiperglisemiye ve glukoz toleransında düşüşe yol açarlar. Bu
durum
özellikle
diyabetiklerde
daha
belirgindir.
Tiyazidler
prerenal
azotemi
ve
hiperürisemiye neden olurlar. Bunun nedeni kan hacminin azalması sonucu böbrek kan akımı
ve glomerüler filtrasyon hızındaki düşüştür. Klinik laboratuvar testlerine etkileri görülen bir
diğer ilaç da fenitoindir. Uzun süreli tedavide birçok hastada serum kalsiyum ve fosfat
konsantrasyonunun düştüğü, alkalen fosfataz aktivitesinin ise arttığı görülmüştür. Fenitoin
karaciğerde bilirubin konjuge eden enzimin sentezini arttırır. Antikonvülzan kullanan birçok
epileptik hasta idrarlarında artmış oranda bakır ve çinko atarlar. Artan serum seruloplazmini
total serum bakır konsantrasyonunu da artırır. Antikonvülzan tedavi alan çocukların % 2030’unda eritrosit aspartat aminotransferaz aktivitesi düşüktür ve bunlar düşük vitamin B6
11
düzeyi gösterirler. Bazı zamanlarda fenitoin kullanan yetişkinlerin % 50’sinde folat eksikliği
görülebilmektedir. Bu eksikliğin mekanizması henüz tam olarak kanıtlanamamıştır. Fenitoin
kullanan yetişkinlerin % 10 kadarında da serum B12 düzeyleri düşüktür.
Seyahat: Çeşitli zaman dilimleri arasındaki seyahat, sirkadiyen varyasyonları etkiler.
Laboratuvar test sonuçlarındaki değişmeler pituiter ve adrenal fonksiyonlardaki değişikliklere
bağlanabilir. Katekolaminlerin idrarda atılımları genelde 2 gün artarken serum kortizol
düzeyleri düşer. Uçuş sırasında serum glukoz ve trigliserid konsantrasyonu artar,
glikokortikoid sekresyonu stimüle edilir. Uzamış uçuşlarda sodyum ve su retansiyonu olur,
idrar atılımı ise yaklaşık 2 gün sonra normale döner.
Sirkadiyen Değişim: Vücut sıvılarının birçok bileşeni gün boyunca siklik
varyasyonlar gösterir. Örneğin, serum demir konsantrasyonu 08:00-14:00 saatleri arsında
%50’ye varan bir oranda değişim gösterebilir. Yine, serum kortizol düzeyi de 08:00-16:00
saatleri arasında % 50 oranında değişim gösterebilir. Serum potasyum düzeyinin saat 08:00
deki 5.4 mmol/L den, saat 14:00 da 4.3 mmol/L’ye düştüğü belirlenmiştir. Kortikotropin
sekresyonu, kortizol benzeri steroidlerden ve aynı zamanda postür, uyku ve uyanıklık ve
stresten etkilenir. Sekresyonunun maksimum olduğu sabah uyanma vaktinde, minimum
olduğu öğle sonrası ile gece yarısı arasındaki değerin 3-5 katına çıkar. Kortizol
konsantrasyonu saat 06:00-08:00 arasında en yüksek düzeyine ulaşır. Erkeklerde FSH ve
LH’nın sirkadyen varyasyonları gözlenmez, fakat gece boyunca plazma testesteronunda %2040 artış gerçekleşir. Prolaktin konsantrasyonu uyku boyunca en yüksek seviyededir. Serum
TSH düzeyi 02:00-04:00 saatleri arasında maksimum, 18:00-22:00 saatleri arasında
minimumdur. Serum tiroksin konsantrasyonunda da varyasyonlar gözlenir. Postürdeki
farklılıklar sonucu, bağlayıcı protein konsantrasyonundaki değişimler bu varyasyonlara neden
olmaktadır. Bu varyasyonlar 10:00-14:00 saatleri arasında maksimumdur. Total protein
konsantrasyonunda 24 saat içinde % 10’luk bir değişim görülebilmekle beraber, bu değişim
kişiden kişiye farklılıklar gösterebilir. Büyüme hormonu sekresyonu uyku başlangıcından
hemen sonra en yüksek seviyededir. Bazal plazma insülin düzeyi sabah, günün ilerleyen
saatlerine göre daha yüksektir. Glukoza yanıtı da sabah en yüksek, gece yarısı en düşüktür.
Glukoz tolerans testi öğleden sonra yapılırsa, günün erken saatlerinde yapılan testlere göre
daha yüksek glukoz değerleri ortaya çıkar. Katekolaminler ve metabolitlerinin üriner
sekresyonu gece, gün boyu olandan daha azdır. Bu durum aktivite ile orantılıdır. Ca
metabolizması, bireyin güneş ışığına maruz kalması ile etkilenir. Dihidrokolekalsiferol deride
UV ile kolekalsiferole çevrilir, bu da böbrek ve karaciğerde 1,25-Dihidroksikolekalsiferole
metabolize edilir. Serum Ca konsantrasyonu idrar eliminasyonuna göre değişir. Mevsimsel
12
değişiklikler diğer endokrin sistemleri de etkiler. Yazın düşük glukoz konsantrasyonu
görülebilir ve glukoz toleransı yaz boyunca artar. Serum tiroid hormonlarının konsantrasyonu
etkilenmez fakat T3 üriner ekskresyonu yazın artar. Adrenal hormonların ekskresyonu
genellikle kışa göre yazın artar, bu artan fiziksel aktiviteye bağlanabilir. Yaz boyunca ışığa
maruz kalma bilirubinin fotodegradasyonu ile serum konsantrasyonunu % 20 azaltabilir.
VI.ÖRNEKLERİN
LABORATUVARA
TRANSFERİ,
KABULÜ,
HAZIRLIK, NUMUNELERİN SANTRİFÜJ EDİLMESİ VE SAKLANMASI
ÖN
Örneklerin laboratuvarlarımıza taşınmasında kurye sistemi oluşturulmuştur. Örnek
taşıma çantalarına yerleştirilen örnekler belirlenen saatlerde kuryelere teslim edilir: Örnek
gönderimi için, hazırlanmış özel çantaların kullanılması tavsiye edilmektedir (Aşı kabı vb.).
Örnek gönderimde küçük veya büyük çantalar kullanılmalıdır, tüm örneklerin kapakları sıkıca
kapatılmalıdır. Gerekirse parafilm ile sarılmalıdır. Örnek gönderimi sırasında, örnekler kapak
kısmı yukarı gelecek şekilde çantalara yerleştirilmeli ve çantanın kapağı sıkıca kapatılmalıdır.
Kanlar soğuk zincire uyularak gönderilmelidir. Tüm bu uyarıların dikkate alınmaması
durumunda oluşacak örnek hasarından, gönderimi yapan birim sorumludur.
Kan numunelerinin ASM’lerden teslim alınması sabah saat 10.00’da başlayacak ve
tüm numuneler ilgili laboratuvarlara en geç saat 14.00’da teslim edilmiş olacaktır. Ayrıca
laboratuvarların bulunduğu ilçe merkezlerindeki günde iki kez gidilecek ASM’lerin kan
numuneleri sabah 10.30, öğleden sonra14:00’de laboratuvarlara teslim edilmiş olacaktır.
YATAĞAN, MARMARİS, ORTACA, DATÇA, KÖYCEĞİZ, DALAMAN TSM’ye
bağlı ASM’lerden gönderilen evlilik kanları standart bir program olmamakla beraber kan
oldukça gönderilmektedir.
Numune transfer görevlisi tarafından özel taşıma kaplarıyla laboratuvara getirilen
örneklerin üzerindeki barkod etiketlerinin örnek kabı ile uygunluğu, örnek miktarı kontrolü
numune kabul görevlisi tarafından yapılır. Uygun olmayan örnekler red sahasında tutulur.
Uygun olan örneklerin Laboratuvar kabulü yapılır. Alınan örneklerin doğru olarak
çalışılabilmesi için mutlaka santrifüj edilmelidir. Uzun süreli santrifüj edilmeyen kanda bazı
değerlerde değişiklikler olduğundan örnekler uzun süre (en fazla 2 saat) bekletilmeden
santrifüj edilmelidir.
Santrifüj etme santrifügasyon kuvveti yardımı ile bir çözeltinin, bir karışımın veya bir
süspansiyonun bileşenlerinin ayrılma işlemidir. Bir santrifüjde iki fazı birbirinden ayırmak
13
için gerekli kuvvetin belirtilmesinde kullanılan terim göreceli santrifügal kuvvet (Relative 9
centrifugal force- RCF)’tir. RCF’yi, santrifüj cihazının rotor çapı ve rotorun dönme hızı
(rpm=dakikada dönme hızı) belirler. Bir santrifüjün RCF’si üretici firmadan alınabilecek
nomogramdan da hesaplanabilir.
Santrifüjde ayırma işleminin tam olması için uygulanması gereken süre rotorun hızına,
rotorun yarıçapına ve şekilli elemanların sıvı fazda aldığı etkin yol uzunluğuna (sıvı
yüzeyinden tüpün dibine olan uzaklığa) bağlıdır.
Santrifüjün sessiz ve düzgün çalışabilmesi için tüpler dengeli yerleştirilmelidir.
Karşılıklı ağırlıklar birbirleriyle ne kadar dengeliyse o kadar düzgün ve sağlıklı santrifüj
edilir. Dengi bulunamayan örnekler için su ile dolu eşit ağırlıklı tüpler oluşturulabilir.
Kan örneklerinin alındığı tüpler ağzı açılmadan santrifüj edilmelidir. Açık
santrifügasyon işlemi aerosol kontaminasyonu riskini arttırır.
Santrifüj cihazlarının temizliği uygun bir şekilde yapılmalı, tüp kırılması durumunda
tüp yuvaları da dahil olmak üzere dezenfekte edilmelidir. Santrifüjlerin hızı ve santrifüj etme
süresi en az 3 ayda bir kontrol edilmelidir.
Hastadan jelli sarı kapaklı (biyokimya tüpüne) alınan kan örneği doğrudan güneş
ışığına maruz kalmadan, oda sıcaklığında (20-24°C) fibrin oluşumu için ortalama 10-30
dakika (pıhtı oluşumu bireysel değişimler gösterebilmektedir) bekletilmeli ve sonrasında
santrifüj edilerek hücrelerinden ayrılmalıdır. Bu süre sonrası serumun santrifüj ile
pıhtıdan tamamen ayrılması gerekir. Ancak, özellikle antikoagulan veya trombolitik tedavisi
gören hastalardan alınanlar olmak üzere bazı numunelerin pıhtılaşma sürecinin tamamlanması
daha uzun sürebilmektedir. Numune pıhtılaşma tam olmadan santrifüj edilirse veya santrifüj
işlemi doğru bir şekilde ve sürede yapılmazsa hem hemolize neden olmakta hem de serumla
temas halindeki şekilli elemanlar kan parametrelerinde değişime neden olmaktadır.
Fibrin oluşmadan yapılmış santrifügasyon işlemlerinde sonradan fibrin oluşumu
meydana gelmekte, bunlar da cihaz pipetleri tarafından aspire edilerek hem yanlış sonuçlara
hem de cihazda tıkanıklıklara neden olmaktadır. Bazen cihazın pipetini fibrin tıkaması
sonucunda sonraki birkaç hasta numunesi de bu olumsuzluktan etkilenebilmektedir. Fibrin
içeren numunelerle hiçbir analiz çalışılamaz. Bu tür numunelerin başka bir tüpe aktarılarak
yeniden santrifüj edilmesi gerekmektedir. Bu durum hem zaman kaybına hem de serum
kayıplarına neden olduğu için mümkün olduğu kadar doğru bir şekilde santrifüj işleminin
yapılması gerekmektedir. Santrifüj süresi ve hızı santrifüj cihazlarının özelliklerine göre
değişmekte olup üretici firmadan bu konuda yardım alınmalıdır. Santrifüj işlemi sonrası
numuneler sporlara düzgün ve sıralı bir şekilde dizilmelidir.
14
Santrifüj edilecek kanlar (Biyokimya-Hormon-Elisa için olan Sarı kapaklı jelli tüpler)
kesinlikle 20 dakika süre ile dik pozisyonda oda sıcaklığında bekletildikten sonra 10 dakika 4
devirde santrifüj edilecektir. Mor kapaklı (Hemogram ve Talasemi için) tüpler santrifüj
edilmeyecektir.
Santrifüj sonrası hemoliz ve lipemi görülen serumlarda etkilenen testler çalışılmaz.
Çalışılmayan testlerin sonuç bölümüne uygunsuzluk nedeni uygunsuzluğu belirleyen
laboratuvar teknisyeni tarafından yazılır.
VII.KLİNİK NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ
1. Tüm numuneler için LBYS’ ye hasta bilgileri ve tahlil istemleri eksiksiz kayıt edilmeli ve
üzeri barkodlanmış olmalıdır. Barkot etiketleri silik ve yırtık olmamalı tüpe düzgün, tüp
üzerindeki etiketlerin üzerine tam gelecek şekilde yapıştırılmalıdır. Numuneler istenen
analize uygun tüplere alınmış olmalıdır.
2. Numuneler istenen analize uygun tüplere alınmış olmalıdır. Tüplerin içinde farklı
özellikte maddeler olduğundan tüpten tüpe kan aktarılması yapılmamalıdır.
2.1. Biyokimya ve Hormon analizleri: Sarı-turuncu kapaklı, jelli,5-8 ml tüpler.
2.2. Hemogram, talasemi, HBA1c, Kan grubu Analizleri: Mor kapaklı, EDTA’lı 3ml
tüpler.
2.3. Sedimantasyon analizleri: Siyah kapaklı tüpler(sodyum sitratlı).
3. Antikoagülan içeren vakumlu tüplere (EDTA vs.)kan alımı esnasında, kanın işaretleyici
çizgiye kadar alınmasına özellikle dikkat edilmelidir.
4. Sarı turuncu kapaklı tüpler 4000 devirde, en az 10 dk santrifüj edilmiş olarak
gönderilmelidir.
5. Hemogram ve sedimantasyon tüpleri pıhtı içermemelidir. Biyokimya ve hormon
tüplerindeki numuneler hemolizli olmamalıdır.
6. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak
laboratuvara gönderilmelidir.
Hemoliz'den etkilendiği için çalışılmayan testler: ALT, AST, CK, CK-MB, GGT,
LDH, Amilaz, Üre, Kreatinin, Total Bilirubin, Direk Bilirubin, Demir, Demir Bağlama
Kapasitesi, Potasyum, Ca, Cl, RF, Trigliserid, Na, üre, ürikasit, ferritin, folikasit, insülin,
TPSA, fPSA, ft3, ft4, TSH, B12, D vit, betaHCG, glukoz, CRP, ALP, Albumin, Fosfor.
Lipemi'den etkilendiği için çalışılmayan testler: Serumda veya plazmada lipidlerin
normalin üstünde bulunması durumudur. Lipemi aç karna alınmamış numunelerde veya
hiperlipidemisi olan hastaların serum veya plazmalarında gözlenebilmektedir. Lipemik
15
serumdaki bulanıklık, yoğunluk ve renk değişikliği hatalı test sonuçlarına neden
olabilmektedir. CRP, ASO, Amilaz, Albumin, Cl, Ca, Glukoz, GGT, ALT, AST, Total
Bilirubin, Direk Bilirubin, Demir, Demir Bağlama Kapasitesi, TPSA, fPSA, D vitamini, K,
RF, ÜRE, ÜA, FOLİKASİT, FT3, FT4, TSH, betaHCG ve Vit.B12.
İkterden etkilendiği için çalışılmayan testler: Serumda veya plazmada bilirubin
düzeylerinin yükselmiş olmasıdır. Glukoz, GGT, CRP, Albumin, Total kolesterol,
HDLKolesterol, ürik asit, albumin, ferritin ve tümör belirteçleri en çok etkilenen analitlerdir.
Laboratuvarımızda
hemoliz/lipemi/ikter
durumları
değerlendirilmekte,
eğer
etkilenmenin olacağı sınır aşılmışsa, derecesine göre sonuç hiç verilmemekte veya sonuç
raporunda uygunsuzluk belirtilip, numune tekrarı talep edilmektedir.
Hemoliz, lipemi, pıhtılı kan, yetersiz numune ve yanlış numune gibi nedenlere bağlı
olarak çalışılmayan testler LİS’de kayıtlıdır ve istenildiği an bunların istatistiklerine
ulaşılabilir.
VIII.ANALİZ ve ONAY (Testlerin çalışılması, kalite kontrol çalışmaları,
sonuçların onaylanması)
Cihazlar ile gerçekleştirilen analizlerden önce cihazların kontrolü ve iç kalite kontrol
çalışmaları F09 göre gerçekleştirilir.
Numune kabul bölümünde, laboratuvar kabulü yapılıp santrifüj gibi ön işlemleri
bitirilen numuneler analizörlere yüklenerek çalışma başlatılır.
Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LIS’e gönderir. LIS’de
hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar
biyokimya uzmanları tarafından onaylanır. Onaylanmayan testler yeniden çalışılır. LIS
bağlantısı olmayan cihazlarla çalışılan testler ve cihazlarla çalışılmayan testlerin analiz
sonuçları el ile LIS’e girilip onaylanır.
Panik Değer Listesine ait bir test sonucu bulunursa,ÇT07 ye göre analiz tekrarlanır.
Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise sonuç onaylanarak testi isteyen klinisyene
otomasyon üzerinden bilgi verilir.
Panik değerli test aylık olarak otomasyon üzerinden
alınarak kayıt altına alınır. Dış kalite kontrol, bağımsız kuruluşlar tarafından yürütülen ve
laboratuvarların analitik performanslarının karşılaştırmalı olarak değerlendiren bir sistemdir.
Bu sistemde kontrolü yürüten kuruluş ilgili laboratuvara belirli aralıklarla kontrol örnekleri
16
gönderir. Bu örneklerin çalışılmasıyla elde edilen sonuçlar dış kalite kontrol merkezinde
analiz edilir. Değerlendirme sonuçları laboratuvarın kendi performansı hakkında bilgi verir.
Üyesi olduğumuz bağımsız eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde
dış kalite kontrol örnekleri hasta testleriyle birlikte çalışılır. Değerlendirme gerçekleştirilir,
gerekirse düzenleyici ve önleyici işlemlerle birlikte doldurulur (ÇT01).
IX. PANİK DEĞER LİSTESİ
Laboratuvarımızda çalıştığımız ve hasta güvenliği açısından önem arz eden testler ve
bunların panik değerleri aşağıdaki gibi belirlenmiş, laboratuvar personeli bilgilendirilmiştir ve
laboratuvar panomuza asılmıştır.
Glukoz: <40->450
P:Alt Sınır:1 Üst sınır:8,9
Üre: Yetişkin:170mg/dl(üst limit)
CK: : ≥ 500
Kreatinin: Yetişkin:5 mg/dl
Amilaz: : ≥ 500
Ürik Asit: Yetişkin:>13 mg/dl
Na:Alt Sınır:120 mmol Üst Sınır:160 mmol ≤
HBsAG: Üst değer:1
K:Alt Sınır: 2,8 mmol Üst Sınır:6,2 mmol ≤
ANTİ HIV: Üst değer:1
CI:Alt Sınır:80 mmol Üst Sınır: 120 mmol ≤
ANTİHCV: Üst değer:0.80
WBC:Alt Limit:2x10³/ml Üst Limit: 30x10³/ml
Tg: ≥ 500 mg/dl
HCT: < %20 , < %60
Total Bilirübin: Yetişkin:12mg/dl
Hb:<6gl/dl ,
>20gl/dl
Ca:Yetişkin:Alt Sınır:6mg/dl Üst Sınır: 12.7 mg/dl PLT: <40/ ml , >1000/ ml
Bu sınır değerlerin üzerinde veya altında çıkan sonuçlar ilgili laboratuvarın sorumlu
uzman hekimi tarafından servise bildirilmekte ve Panik Değerler Bildirim Formuna
kaydedilmektedir.
Panik değerleri olan hasta sonuçları testi isteyen hekimin ekranında kırmızı renkli
olarak görülmektedir.
17
X. TEST KILAVUZU
Örneklerin çalışılma zamanı, örnek türü, ön hazırlık işlemi, her testin açıklama
sayfasında bulunmaktadır.
LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN BİYOKİMYA TESTLERİ
TESTLER
Örnek
Alanin Aminotransferaz (ALT)
Serum
Tüp
Çalışma
Kapağı Günü
Sarı
Her Gün
Albumin
Serum
Sarı
Her Gün
Alkalen Fosfataz (ALP)
Serum
Sarı
Her Gün
Amilaz
Serum
Sarı
Her Gün
Aspartat Aminotransferaz ( AST)
Serum
Sarı
Her Gün
Anti-Streptolizin-O (ASO)
Serum
Sarı
Her Gün
Bilirubin (Direkt)
Serum
Sarı
Her Gün
Bilirubin (Total)
Serum
Sarı
Her Gün
C-reaktif protein (CRP)
Serum
Sarı
Her Gün
Demir (Fe)
Serum
Sarı
Her Gün
18
Rapor
Tarihi
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Total Demir Bağlama Kapasitesi
(TIBC)
Serum
Sarı
Her Gün
Gama Glutamil Transferaz (GGT)
Serum
Sarı
Her Gün
Glukoz
Serum
Sarı
Her Gün
HbA1c
Tam Kan
Mor
Her Gün
HDL Kolesterol
Serum
Sarı
Her Gün
Kalsiyum (Ca)
Serum
Sarı
Her Gün
Üre
Serum
Sarı
Her Gün
Klorür (Cl)
Serum
Sarı
Her Gün
Kreatin Kinaz (CK)
Serum
Sarı
Her Gün
Kreatinin
Serum
Sarı
Her Gün
Laktat Dehidrogenaz (LDH)
Serum
Sarı
Her Gün
LDL Kolesterol
hesaplamalı
19
Her Gün
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Potasyum (K)
Serum
Sarı
Her Gün
Romatoid Faktör (RF)
Serum
Sarı
Her Gün
Sodyum (Na)
Serum
Sarı
Her Gün
Total Kolesterol
Serum
Sarı
Her Gün
Trigliserid
Serum
Sarı
Her Gün
Ürik Asit
Serum
Sarı
Her Gün
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
Lab.
Kabulden 24
saat
içerisinde
LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN İDRAR TESTLERİ
Örnek
Tüp Kapağı
Çalışma Günü Rapor Tarihi
İdrar
Sarı-turuncu
Her Gün
Lab. Kabulden
24 saat
içerisinde
İdrar
Kırmızı
Her Gün
Lab. Kabulden
İdrarda Gebelik
24 saat
testi(Kavaklıdere
içerisinde
ilçe hastanesi)
TEST
İdrar Tetkiki
LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN HEMATOLOJİ TESTLERİ
TESTLER
Örnek
Tüp Kapağı Çalışma Günü Rapor Tarihi
Hemogram
Tam Kan
Mor
Her Gün
Sedimantasyon
Tam Kan
Siyah
Her Gün
Hemoglobinopati
tarama testi (Talasemi)
Kan grubu
Tam Kan
Mor
Her Gün
Tam Kan
Mor
Her Gün
20
Lab. Kabulden 24
saat içerisinde
Lab. Kabulden 24
saat içerisinde
Lab. Kabulden 72
saat içerisinde
Lab. Kabulden 24
saat içerisinde
LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN SEROLOJİ-İMMÜNOLOJİ TESTLERİ
TESTLER
Örnek
Tüp Kapağı
Çalışma Günü Rapor Tarihi
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Anti HBs
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Anti HCV
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Anti HIV
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
HBsAg
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Sfiliz
24 saat
içerisinde
LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN HORMON TESTLERİ
TESTLER
Örnek Tüp Kapağı
Çalışma Günü Rapor Tarihi
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Beta hCG
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Ferritin
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Prostat Spesifik
24 saat
Antijen (PSA) ve
içerisinde
FPSA
Serum
Sarı
Hergün
Lab.
Kabulden
Serbest T3 (FT3)
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Serbest T4 (FT4)
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Tiroid Stimülan
24 saat
Hormon (TSH)
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Vitamin B12
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
D vitamini
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
Folik asit
24 saat
içerisinde
Serum
Sarı
Hergün
Lab. Kabulden
İnsülin
24 saat
içerisinde
21
TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLER
TESTLER
Boğaz kültür
Örnek
Spesifik
bölgeden örnek
Taşıma kabı
Steril transport
eküvyon
Çalışma Günü
Haftanın dört
günü
Rapor tarihi
2 gün
Burun kültür
Spesifik
bölgeden örnek
Steril transport
eküvyon
Haftanın dört
günü
2 gün
Gaita kültür
Dışkı (Gaita)
Kırmızı kaşıklı
kap
Haftanın dört
günü
2 Gün
Sıtma
Periferik kan
yayma örneği
Balgam, idrar,
BOS
Lam taşıma kabı
Tüberküloz
Haftanın her
günü
Steril falcon
Haftanın her
tüpleri içerisinde günü
24 saat
ARB boyama 24
saat
Teksif : 2 ay
A- BİYOKİMYA TESTLERİ
Test Adı
ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (ALT, SGPT)
SUT Kodu
900200
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
Enzimatik
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
E: 10-50U/L
K: 10-50 U/L
Referans Aralığı
Transport ısısı
2-8°C’de 7 gün
Numune Saklama
Koşulları
Hemoliz, lipemik
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
-Aşırı lipemik numuneler dilüe edilerek
çalışılmalı
-enzim aktivitesi düştüğünden numune oda
sıcaklığında uzun süre tutulmamalı
Klinik Kullanımı
Bir karaciğer fonksiyon testidir. Karaciğer
hasarlarına AST’den daha spesifiktir. Orta
derecede yüksekliğinin sebebi karaciğer
yağlanmasıdır. Diğer bir nedeni de
hepatittir. Hepatitlerde ve şokta on kata kadar
yükselebilir.
Birçok
ilaç
enzimlerin
yükselmesine neden olabilmektedir.
Numuneler
soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
22
Test Adı
ALBUMİN
SUT Kodu
900210
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Uyarılar
Numune Miktarı
5-8ml
Gebelikte değerler daha düşük
olabilmektedir.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
3,5-4.8 g/dL
Enfeksiyon, ameliyat, travma, kronik
inflamatuar hastalıklar ve malignitelerde
seviyesi düşer. Aynı zamanda hipertiroidizm
ve gebelik gibi ihtiyacın arttığı durumlarda
ve nefrotik sendrom, hemoraji, yanık gibi
sıvı kaybının arttığı durumlarda serum
seviyesi düşer.
Referans Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
2-8 °C’de 30 gün
15-25 °C’de 7gün
İkterik, Lipemik,
Hemoliz
Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
23
Test Adı
ALKALEN FOSFATAZ (ALP)
SUT Kodu
900340
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8ml
Sitrat, Okzalat ve EDTA gibi
antikoagülanlarla kompleks oluşturmasından
kaçınılmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
45-129 U/L
Yüksek ALP’nin nedeni aç alınmamış örnek,
kemik
büyümesi,
kırık
iyileşmesi,
akromegali, osteojenik sarkom, karaciğer ve
kemik metastazları, lösemi, myelofibrosis ve
nadiren myeloma olabilir. Tümör belirteci
olarak da kullanılır. Düşük ALP seviyesi
hipotiroidi, Wilson hastalığı, hipofosfatasia
gibi durumlarda ve hormon replasman
tedavisi alanlar, teofilin kullananlarda
düşebilir.
Referans Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
2-8 °C’de 7 gün
Hemoliz
Numuneler
soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
24
Test Adı
AMİLAZ (ALFA AMİLAZ)
SUT Kodu
900370
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune ışıktan ve hemolizden korunmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
Düzeyleri akut pankreatit, peptik ülser
perforasyonu, pankreas kanal tıkanması,
diabetik koma, tükrük bezi hastalıkları
(parotitis vs.), metanol zehirlenmesi ve aşırı
alkol alınması durumlarında artar.
Azalmasının klinik açıdan anlamı yoktur.
2-8 °C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemik
Referans Aralığı
Yetişkin: 30-118 U/L
Transport ısısı
Numuneler
soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
25
Test Adı
ANTİ STREPTOLİZİN O (ASO)
SUT Kodu
900507
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Türbidimetrik
Her gün
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
0.001-200 IU/L
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 5 gün
Hemoliz,Lipemik
Klinik Kullanımı
A
grubu
streptokoksik
infeksiyonlu
hastalarda ASO yanıtı 1. haftadan sonra
başlar ve 3-6 hafta sonra en yüksek düzeye
ulaşır. 6-8 hafta sonra ASO titreleri düşmeye
başlar. En yüksek ASO titreleri 6-15 yaş
arası çocuklarda görülür. Streptokoksik
tonsillofarenjitte ASO titreleri hızla yükselir.
Buna karşın streptokoksik piyodermi ve
impetigoda ASO titrelerinde yükselme çok
az olur.
Numuneler
soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
26
Test Adı
ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ (AST, SGOT)
SUT Kodu
900580
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8ml
Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip
çalışılmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden 24 saat
içerisinde
7-40 U/L
Çoğunlukla
karaciğer
hastalıklarının
değerlendirilmesinin
yanı
sıra
akut
miyokardiyal enfarktus, şiddetli anjin,
hepatit, karaciğer nekrozu, karaciğer kanseri,
alkolizm, muskuloskeletal hastalıklar, yakın
tarihli konvulsiyonlar, kalp krizi, ağır
yanıklar, akut pankreatit, yorucu egzersiz,
toksik şok sendromu, beyin infarktı, travma
ve intramuskuler enjeksiyonda yüksek
düzeyler görülmektedir. Üremi, B vitamini
yetmezliği ve bazı ilaçlar uygulandığında
düşük düzeyler görülmektedir.
Biyolojik Referans
Aralığı
Tranport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8 °C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemik
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
27
Test Adı
BİLİRUBİN (TOTAL)
SUT Kodu
900690
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8ml
Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip
çalışılmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Yetişkin: 0,3-1,2
mg/dL
Klinik Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi
fonksiyonlarının değerlendirilmesinde
kullanılır.
Hepatosellüler hasarlar, intrahepatik ve
ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları,
hemolitik hastalıklar, neonatal fizyolojik
sarılık, Crigler-Najjar sendromu, Gilbert
hastalığı, Dubin-Johnson sendromu, fruktoz
intoleransı, hipotroidizm, konjestif kalp
yetmezliği ve bazı ilaçlar (steroidler,
fenotiazinler,
penisilin, eritromisin v.b.)
bilirubin düzeylerini artırır.
Referans Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8 °C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemi
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
28
Test Adı
BİLİRUBİN (DİREKT)
SUT Kodu
900690
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8ml
Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip
çalışılmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
0,1-0.3mg/dl
İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları
tıkanıkları, hepatosellüler hasar, kolestazis,
Dubin-Johson sendromu ve Rotor
sendromunda serum direk bilirubin düzeyleri
artar.
Biyolojik Referans
Aralığı
Transpor ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8 °C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemik
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
29
Test Adı
C REAKTİF PROTEİN (CRP)
SUT Kodu
900900
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz,Lipemi,İkter
Klinik Kullanımı C-Reaktif protein (CRP)
sağlıklı
bireylerde
çok
düşük
konsantrasyonlarda bulunan, serumun normal
Türbidimetrik
bileşenlerinden biridir. Yayılan bakteriyel
Hergün
enfeksiyonlar ve yaygın doku hasarları CRP
seviyelerinin yükselmesine sebep olur. CRP
en sensitif akut faz proteinlerinden biridir;
Laboratuvara
kabulden itibaren 24 miyokardiyal enfarktüs, travma, enfeksiyon,
iltihaplanma,
cerrahi
müdahale veya
saat içinde
neoplastik poliferasyondan sonra plazmadaki
0-5IU/ml
seviyeleri genellikle çarpıcı bir şekilde artar.
Yükselme 6-12 saat içinde başlar ve
normalin 2000 katına ulaşabilir. CRP’nin
tespiti kilinik olarak organ hastalıklarının
taranmasında,
iltihabik
hastalıkların
aktivitesinin değerlendirilmesinde, SLE’de
araya giren enfeksiyonların tespitinde,
lösemide, veya cerrahi müdahale sonrasında
ve neonatal septisemi ve menenjitin
Numuneler
soğuk
kontrolünde kullanışlıdır. Bakteriyolojik
zincirde (2-8 C˚) ve
inceleme için numune toplamak zor olabilir.
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
laboratuvara
gönderilir.
30
Test Adı
TOTAL DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ (TIBC)
SUT Kodu
901040
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
2-8 °C’de 14 gün
Numune
Saklama
Koşulları
Hemoliz, Lipemi
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Diürnal varyasyonu nedeniyle sabahları
maksimum konsantrasyonda bulunur.
Hemolizden etkilenir.
Bazı ilaçlar serum seviyesini etkiler. Demir
prepratı kullanılıyorsa veya kan transfüzyonu
yapılmışsa bunlar kesildikten 4 gün sonra
kan alınmalıdır.
Klinik Kullanımı Aneminin
değerlendirilmesinde kullanılır
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Kronik enfeksiyonlar, malignite, demir
zehirlenmesi, renal hastalıklar ve talasemide
düşüktür.
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
250-450ug/dl
Demir eksikliği anemisinde, geç yaşta
gebelik, viral hepatit ve oral
kontrasepsiyonda serum seviyesi yükselir.
Biyolojik Referans
Aralığı
Tranport ısısı
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
31
Test Adı
DEMİR
SUT Kodu
901020
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Demir değerleri gün içinde %30
düşebilmektedir. Bu nedenle numune 8-12
saatlik açlık sonrası sabah alınmalıdır.
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Erkek:65-175 ug/dl
Kadın:50-170 ug/dl
Klinik Kullanımı
Hepatit, aşırı demir alımı, oral kontraseptif
kullanımı, pernisyöz, aplastik ve hemolitik
anemi, hemokromatozis, talasemi, akut
lösemi gibi durumlarda serum demir seviyesi
artar.
Demir eksikliğinin bazı nedenleri: demir
eksikliği anemisi (en sık), enfeksiyonlar,
menstruasyon,
gebelik,
enflamasyon,
miyokard enfarktüsü, malignite
Biyolojik Referans
Aralığı
Transpot ısısı
Numune
Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8 °C’de 14 gün
Hemoliz, Lipemi
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
32
Test Adı
FOSFOR
SUT Kodu
901260
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Fotometrik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
2.4-5.1 mg/dl
Biyolojik Referans
Aralığı
2-8 °C’de 7gün
Numune Saklama
Koşulları
Hemolizden
Numune Ret
etkilenir.
Kriterleri
Uyarılar
Hemolizden etkilenir. Mevsimsel ritmi
vardır: Kış aylarında en düşük seviyededir.
İlaçlar serum seviyesini etkiler.
Klinik Kullanımı
Fosfor metabolizmasının ve kalsiyum-fosfor
dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır.
Böbrek yetmezliği, şiddetli nefritler,
hipoparatiroidi, hipokalemi, süt-alkali
sendromu, fazla vit D alımı, kırıkların
iyileşme süreci, kemik tümörleri,
metastazlar, Addison, akromegali, karaciğer
hastalıkları, sirozda yükselir.
Hiperparatiroidi, rikets, diabetik koma,
hiperinsülinizm, akut alkolizm, kusma ve
şiddetli diyare, hiperkalsemi, uzamış
hipotermi, solunumsal asidozda azalır.
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Tranport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
33
Test Adı
GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (GGT)
SUT Kodu
901390
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Erkek:0-73U/l
Kadın:0-38 U/l
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune
Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
34
2-8°C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemi,İkter
Hemolizden
kaçınılmalıdır.
Alkol ve bazı ilaçların
etkisi ile yükselir.
.
İntra ve ekstahepatik
safra
yollarının
tıkanıklıklarında,
kolanjit ve kolesistitte,
enfeksiyöz
hepatit,
karaciğer yağlanması,
akut
ve
kronik
pankreatit, fenobarbital
ve
fenitoin kullananlarda
serum seviyesi yükselir.
Alkolizm ve alkole
bağlı
karaciğer
hasarında izole olarak
düzeyi artar.
Hasta hazırlığı: 8-10
saat açlık
Test Adı
HEMOGLOBİN A1C
SUT Kodu
901450
Numune Türü
Tam Kan
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
1 ml(En Az)
Numune Kabı
Mor kapaklı Tüp
Yöntem
HPLC
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Hergün
Laboratuvara
kabulden itibaren
24Saat içerisinde
%4-6
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama 2-8°C’de 2 gün
Koşulları
Numune Ret Kriterleri
Numunenin pıhtılı, hemolizli veya aşırı
lipemik olması, uzun süre beklemesi, kan /
antikoagülan oranının uyumsuz olması ve
miktarın gerekenden az / çok olması.
Uyarılar
Pıhtı oluşmaması için kan alındıktan sonra
tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Varyant Hb
varlığında yanlış yüksek çıkar
Klinik Kullanımı
Diabetes mellitusun uzun dönem takibinde
kullanılır. Son 6-8 hafta içindeki ortalama
kan glukoz konsantrasyonunu gösterir.
Kırmızı kürelerin yaşam süresinin kısaldığı
unstabil hemoglobinlerin varlığı (Hb SS, Hb
CC, Hb SC vb.) ve diğer hemolitik anemiler
yanlış düşük sonuçlara neden olabilirken,
demir eksikliği kırmızı küre yaşam süresini
uzatarak yanlış yüksek sonuç elde edilmesine
neden olabilir.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Diyabet Tanısı için ADA*'nın önerdiği 4 önemli kriter
1- Açlık kan glukozu ≥126 mg/dL (8 saatlik açlığı takiben)
2- Rastgele kan glukozu≥200 mg/dL
3- 75 g OGTT takiben 2 saat sonraki kan glukozu ≥200 mg/dL
4- A1C ≥6.5%(Standardize yöntemler ile çalışıldığında)
*ADA: Amerikan Diyabet Derneği
35
Test Adı
GLUKOZ
Sinonim
Açlık Kan Şekeri, AKŞ
SUT Kodu
901500
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Biyolojik Referans
Aralığı
Transpor ısısı
2-8°C’de 7 gün
Numune
Saklama
Koşulları
Hemoliz, Lipemi,İkter
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Numune santrifüj protokolüne uygun
olarak fibrin oluşumunun hemen ardından
santrifüj
edilerek
kanın
şekilli
elemanlarından ayrılmalıdır.
Santrifüje
olmamış tam kanda her bir saatte yaklaşık
%5-10 arasında düşüş gerçekleşmektedir.
Numune alınması için 8 saatlik sabah açlığı
gereklidir
Klinik Kullanımı
.
Genel olarak diyabetin teşhisi ve
tedavisinde yardım amaçlı kullanılır.
Her gün
Yüksek glukoz seviyeleri (hiperglisemi)
Laboratuvara kabulden aynı zamanda pankreatik neoplazm,
hipertiroidizm
ve
adrenal
kortikal
itibaren 24 saat içinde
hiperfonksiyonu, aynı zamanda diğer
70-105 mg/dl
hastalıklar ile ortaya çıkabilir. Düşük
glukoz seviyeleri (hipoglisemi) aşırı insulin
tedavisinden
veya
karaciğer
hastalıklarından kaynaklanabilir. Açlık
glukoz seviyesi ≥ 126 mg/dl veya tokluk
kan şekeri ≥ 200mg/dl ise diyabetes
mellitus tanısını destekler. Cushing
hastalığı, Akromegali, Feokromasitoma,
Glukagonoma, ciddi karaciğer hastalıkları,
Pankreatitis ve bazı ilaç alımında (tiroid
Numuneler
soğuk hormonu, kortikosteroid vb.) artar.
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma kaplarında
transfer
koşullarına Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
uyularak laboratuvara
gönderilir.
Enzimatik
36
Test Adı
GLUKOZ
Sinonim
Tokluk kan şekeri, TKŞ
SUT Kodu
901500
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara kabulden
itibaren 24 saat içinde
<200 mg/dl
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune
Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 7 gün
Hemoliz, Lipemi,İkter
Klinik Kullanımı :Primer ve sekonder
diyabetes mellitus tanısında ve takibinde
kullanılır.
.
Hasta hazırlığı: Kahvaltı başlangıcından 2
saat sonra.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma kaplarında
transfer
koşullarına
uyularak laboratuvara
gönderilir.
37
Test Adı
KALSİYUM TOTAL (Ca)
SUT Kodu
901910
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Spektrofotometrik,
kolorimetrik
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama 2-8°C’de 7 gün
Koşulları
Hemoliz,İkter
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar: Yükselen serum protein seviyesi
serum Ca düzeyini arttırırken azalan protein
seviyesi de düşürür. Hastada pH
bozukluğundan şüpheleniliyorsa eş zamanlı
pH ve iyonize Ca seviyesi istenmelidir.
Hemolizden ve kan alımı sırasında turnikenin
uzun tutulmasından etkilenir.
Klinik Kullanımı
Hiperparatiroidizm, kemiğin malign
hastalıkları, diğer malin tümörler, polisitemia
vera, feokromasitoma, sarkoidoz, D vitamini
intoksikasyonu, tirotoksikoz, akromegali gibi
durumlarda serum total kalsiyum düzeyi
artar.
İdiyopatik, cerrahi veya konjenital
hipoparatiroidizm, pseudohipoparatiroidizm,
D vitamini eksikliği, kronik böbrek
yetmezliği, magnezyum eksikliği gibi
durumlarda serum total kalsiyum düzeyi
azalır.
8.7-10.4 mg/dl
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
38
Test Adı
KLORÜR (Cl)
SUT Kodu
902090
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
İndirek ISE
Çalışma Günü
Her gün
2-8°C’de 7 gün
Numune
Saklama
Koşulları
Hemoliz, Lipemi
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
- Bazı ilaçlar serum seviyesini etkiler.
Rapor Tarihi
Laboratuvara kabulden
itibaren 24 saat içinde
Klinik Kullanımı:
Elektrolit dengesi ve asit-baz ile su
metabolizmasının
değerlendirilmesinde
kullanılır. Dehidratasyon, renal tübüler
asidoz, akut böbrek yetmezliği, diabetes
inspidus, salisilat intoksikasyonu ve
respiratuar alkalozda serum Cl düzeyi
artarken, aşırı kusma, aldosteronizm,
respratuar asidoz ve su intoksikasyonu gibi
durumlarda ise Cl düzeyi düşer.
Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
99-109mEq/L
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma kaplarında
transfer
koşullarına
uyularak laboratuvara
gönderilir.
39
Test Adı
TOTAL KOLESTEROL
SUT Kodu
902110
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Kolorimetrik
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
2-8°C’de 7 gün
İkter
Stres, yaş, cinsiyet,
hormonal denge ve
gebelik normal
kolesterol düzeylerini
etkiler. Test öncesi 48
saat alkol
alınmamalıdır.
10-200 mg/dl
Serum kolesterol
düzeylerinin ölçümü
karaciğer fonksiyonu,
safra kese fonksiyonu,
intestinal absorpsiyon,
koroner arter
hastalığına karşı
eğilim ve tiroid
fonksiyonunun bir
belirtisi olarak görev
alabilir. 200 mg/dL
üzerindeki değerler
kardiyovasküler
hastalık riski
değerlendirmesinde
kullanılır. Ayrıca
hiperlipoproteinemi,
hipotiroidi, diabetes
mellitus, obesite,
nefrotik sendromda
artar.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Azalmış seviyeler
hipertiroidi
malabsorbsiyon ve
apolipoprotein
bozukluklarıyla ilgili
olabilir.
Hasta hazırlığı:
10-12 saat açlık
40
Test Adı
HDL KOLESTEROL
SUT Kodu
901500
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 mL
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Spektrofotometrik,
enzimatik
Her gün
Çalışma Günü
2-8°C’de 7 gün
Numune
Saklama
Koşulları
İkter
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Numune alınması için 8 saatlik sabah açlığı
gereklidir. Bazı ilaçlardan etkilenir. Stres,
anoreksia,
obezite,
sigara,
hipertrigliseridemi
serum
seviyelerini
düşürür. Kalp krizinin ardından hemen
değerlendirilmemelidir. 3 ay beklenmesi
önerilmektedir.
Klinik Kullanımı
.
Rapor Tarihi
Laboratuvara kabulden
itibaren 24 saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
40-60 mg/dl
Transport ısısı
Koroner
kalp
hastalığı
riskinin
değerlendirilmesinde
kullanılır.
40
mg/dL’nin altındaki değerler koroner kalp
hastalığı için bir risk faktörü iken, 60
mg/dL’nin üzerindeki değerlerde HDL
kolesterol
düzeyi
yüksek
olarak
değerlendirilir.
Ayrıca kontrolsüz diyabet, hepatosellüler
hastalık, kolestaz, kronik renal yetmezlik,
üremi, nefrotik sendromda azalır.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma kaplarında
transfer
koşullarına
uyularak laboratuvara
gönderilir.
LDL KOLESTEROL:
HESAPLAMALI OLARAK BAKILMAKTADIR.BİYOLOJİK REFERANS ARALIĞI: 0130 mg/dl. Artmış kardiyovasküler risk değerlendirmesinde, hipobetalipoproteinemi ve
abetalipoproteinemi tanısında kullanılır. Artmış LDL genellikle aterosklerotik hastalık için
risk faktörü olarak kabul edilir. LDL’nin azlığı veya yokluğu polinöropatiye neden olabilir
41
Test Adı
KREATİNİN
SUT Kodu
902210
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Kinetik-Kolorimetrik
Çalışma Günü
Hergün
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Biyolojik Referans
Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
2-8°C’de 7 gün
Aşırı lipemik numune,
Serum hücrelerden en
kısa sürede
ayrılmalıdır.
Sefalosporin kullanımı
ve yüksek düzeyde
askorbik asit alımı
kreatinin yüksekliğine
neden olabilir. Bu
ajanlar üre/kreatinin
oranını da
değiştirebilir.
Diyette yüksek oranda
et olması kreatinin
seviyesini arttırabilir
Renal fonksiyonun
değerlendirilmesi
amacıyla kullanılır.
Böbrek hastalıklarının
göstergesi olarak
üre’den daha sensitif
ve spesifiktir.
Böbrek hastalıkları,
şok, maligniteler, SLE,
diabetik nefropati,
konjestif kalp
yetmezliği ve
akromegalide serum
kreatinin düzeyi
artarken, musküler
distrofi ve diabetik
ketoasidozda,
hamilelik, kas
kütlesinin azalması
durumunda serum
seviyesi düşer
Erkek:0.6-1.3mg/dl
Kadın:0.5-1.1mg/dl
42
Test Adı
LAKTAT DEHİDROGENAZ(LDH)
SUT Kodu
902260
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
120-246 U/L
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 4 gün
Klinik Kullanımı
Kalp ve karaciğer
hastalıklarının
tanısında kullanılır.
AMI, megaloblastik ve
karaciğer hastalıkları,
şok, hipoksi, siroz,
obstrüktif sarılık,
böbrek hastalıkları,
kas hastalıkları,
neoplastik hastalıklar,
konjestif kalp
yetmezliği, lösemi,
hemolitik anemi, orak
hücreli anemi,
lenfoma, renal
enfarktüs ve akut
pankreatitte LDH
düzeyi artar
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
43
Hemoliz
Serum veya
plazmadaki toplam
LDH aktivitesinin
olçümü spesifik
değildir ve bileşen
izoenzimlerin asıl
dokularını ayırt
edemez.
Test Adı
KREATİN KİNAZ (CK, TOTAL)
SUT Kodu
902190
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara kabulden
itibaren 24 saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Erkek:32-294U/L
Kadın :33-211U/L
Transport ısısı
Numune
Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik
Kullanımı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma kaplarında
transfer
koşullarına
uyularak laboratuvara
gönderilir.
44
2-8°C’de 12 saat
kararlıdır
Hemoliz, İkter, Lipemi
Serum ışıktan
korunmalıdır. Hemoliz
ve egzersiz CK
düzeylerini
değiştirebilmektedir.
.
AMI, progresif
musküler distrofi,
polimiyozit, yanıklar,
travma, ağır egzersiz,
status epileptikus,
postoperatif, yaygın
beyin intarktüsü,
gebeliğin son dönemleri
ve doğum, malign
hipertermi, IM
enjeksiyonlar,
könvülziyonlar ve
kardiyak defibrilasyon
sonrası CK düzeyleri
yükselir.
Test Adı
POTASYUM(K)
SUT Kodu
903130
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
İndirekt İSE
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
3.5-5.5 mEq/L
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 7 gün
Hemoliz,Lipemi
Serum hücrelerden en
kısa sürede
ayrılmalıdır, Diurnal
varyasyonu vardır.
Sabah saat 08.00’de
maksimum, akşam
22.00’de ise minumum
düzeylerdedir.
Klinik Kullanımı :
Elektrolit ve asit-baz dengesinin
değerlendirilmesi ile böbrek fonksiyonlarının
takibinde kullanılır. Trombositoz, lösemi,
hemoliz, doku hasarı, status epileptikus,
malign hiperpireksi, asidoz, akut böbrek
yetmezliği, Addison hastalığı, pseudo
hipoaldosteronizm, ağır egzersiz, şok ve de
hidratasyon da serum potasyum
konsantrasyonu artar.
Kronik açlık, diare, kusma, intestinal
fistüller, renal tübülerasidoz, Fanconi
sendromu, primer ve sekonder
aldosteronizm, Cushing sendromu, Bartter
sendromu, alkaloz ve osmotik diürezde ise
serum potasyum konsantrasyonu düşer. B12
ve folik asid ile megaloblastik aneminin
tedavisinde serum seviyesi azalır.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
45
Test Adı
ROMATOİD FAKTÖR(RF)
SUT Kodu
903380
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
Türbidimetrik
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
3.5-14 IU/mL
Tranport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 5 gün
Hemoliz, Lipemi, İkter
Klinik Kullanımı
Romatoid artritin tanı ve takibinde kullanılır.
miks bağ dokusu hastalığı, sjögren
sendromu, skleroderma, dermatomyozit, SLE
gibi otoimmun hastalıklar, enfeksiyoz
mononükleoz gibi bazı viral hastalıklar ve
bazı akut iltihabi hastalıklarda serum RF
düzeyi artar.
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
46
Test Adı
SODYUM (Na)
SUT Kodu
903670
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
İndirekt İSE
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Yetişkin: 132146mEq/L
Transport ısısı
Numune Saklama 2-8°C’de 7 gün
Koşulları
Hemoliz,Lipemi
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar Birçok ilaç ve hipertrigliseridemi
serum seviyelerini etkiler
Klinik Kullanımı
Dehidratasyon, diüretik kullanımı, yüksek
ateş, yanık, hiperpne, terleme ve yüksek
çevre sıcaklığına maruz kalma durumlarında
hipernatremi görülür.
Sodyum ve suyun birlikte kaybının
gözlendiği kusma, diyare,su retansiyonu,
nefrotik sendrom, kaşeksi, hipoproteinemi,
intravenöz glukoz infüzyonu, konjestif kalp
yetmezliği, mineralokortikoid eksikliği,
hipopituitarizm, karaciğer hastalıkları,
hipertrigliseridemi, psikojenik polidipsi,
diüretik kullanımı, kistik fibrozisde gibi
durumlarda hiponatremi gözlenir
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
47
Test Adı
TRİGLİSERİD
SUT Kodu
903990
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Enzimatik,End point
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
40-150 mg/dl
Transport ısısı
Numuneler soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
48
2-8°C’de 7 gün
Hemoliz,İkter
Serum hücrelerden en
kısa sürede
ayrılmalıdır. Ağır
yemek ve alkol
alımından sonra
yükselir. Obezite,
fiziksel inaktivite,
sigara ve bazı ilaçlar
yüksekliğe neden olur.
Trigliseridler diyetten
absorbe edilen bir lipid
ailesidir ve endojen
olarak
karbonhidratlarla yağlı
asitlerden üretilir.
Trigliseridin ölçümü
hiperlipideminin teşhis
ve yönteminde
önemlidir. Bu
hastalıklar genetik
olabilir yada nefroz,
diabetes mellitus ve
endokrin
rahatsızlıkları gibi
diğer bozukluklardan
sonra meydana
gelebilir
Test Adı
ÜRE
SUT Kodu
901940
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Enzimatik
Çalışma Günü
Hergün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
10.2-49.2 mg/dl
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
2-8°C’de 7 gün
Hemoliz,Lipemik,İkter
Serum hücrelerden en
kısa sürede
ayrılmalıdır.
Karaciğerde üretilen
protein metabolizma
ürünüdür.
Düşük protein, yüksek
karbonhidrat
diyetinde, aşırı
hidrasyon nedeniyle
yalnızca IV
beslenmede serum
düzeyi azalır. Birçok
ilaç serum seviyesini
azaltma ya da arttırma
yönünde etkiler
Serum üre azotunun
tayini böbrek
fonksiyonunun
değerlendirilmesinde
yaygın olarak
kullanılır. Bu test
sıklıkla prerenal, renal
ve postrenal
hiperüreminin farklı
tanısı için serum
kreatinin testi ile
birlikte istenir.
BUN (Kan üre
nitrojeni) ürenin
nitrojen bölümüdür.
Üre mg/dL / 2.14 =
BUN mg/dL
Transport ısısı
Numuneler soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir
49
Test Adı
ÜRİK ASİT
SUT Kodu
904120
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı Kapaklı Tüp
Yöntem
Spektrofotometrik,
kolorimetrik
Hergün
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Biyolojik Referans
Aralığı
Transport ısısı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
E:3.7-9.2 mg/dl
K:3.1-7.8 mg/dl
Numuneler soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir
50
2-8°C’de 4 gün
Hemoliz,Lipemik,İkter
Serum hücrelerden en
kısa sürede
ayrılmalıdır. Stres ve
yoğun egzersiz serum
seviyesini arttırır.
Kimi ilaçlar serum
seviyesini etkiler.
Yüksek düzeyde
aspirin kullanımı,
düşük pürin içerikli
diyet, kahve ve çay
serum seviyesini
azaltır
Böbrek yetmezliği ile
ortaya çıkan böbrek
hastalıklarında, gut,
hücre yıkımı, neoplazi,
lenfoma ve lösemi,
hemolitik anemi,
polisitemia, myelom,
pernisiyöz anemi,
konjestif kalp
yetmezliği, nefrojenik
tip diabetes insipitus,
Addison hastalığı,
Lesch- Nyhan
sendromunda artar.
B) HORMON TESTLERİ
Test Adı
FERRİTİN
SUT Kodu
901220
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Hemoliz
Hemoliz, oral
kontraseptifler, tiroid
tedavisi, radyoaktif
tedavi serum
değerlerini yükseltir.
Demir eksikliği
anemisi,
inflamasyon, kronik
hastalıklar ve
talasemide serum
seviyesi azalır.
Demir yüklemesi,
akut hepatit, Gaucher
hastalığı,
malignansi, kronik
inflamatuar
hastalıklarda serum
seviyesi artar.
K:10-291 ng/ml
E:22-322 ng/ml
Hasta hazırlığı
2-8°C’de 1 gün
51
Test Adı
Folik Asit (Folat)
SUT Kodu
901240
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
5.38-24 ng/ml
Transport ısısı
Hasta hazırlığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında
transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
8-10 saat açlık
52
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Hemoliz ve demir
eksikliği anemisi
değerleri
yükseltebilir.
Folat eksikliğinin
tanı ve tedavisinin
takibi ile
megaloblastik ve
makrositik
anemilerin
değerlendirilmesinde
kullanılır.
Yetersiz diyet,
karaciğer hastalığı,
hemolitik hastalıklar
ve malignensilerde
folat eksikliği
meydana gelir.
Serum folat
konsantrasyonunu
değiştiren diğer
nedenler; artmış folat
vejeteryan diyet
sonucu, folat
eksikliği ise gebelik,
malabsorbsiyon,
kronik alkolizm,
dilantin, barbiturat,
nitrofurantoin,
methotorexate
kullanımı ve
hemodiyaliz sonucu
meydana gelir
Test Adı
İnsülin
SUT Kodu
901840
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Biyolojik Referans
Aralığı
2.6-24.9 µIU/ml
(açlık)
22-79 µIU/ml
(tokluk)
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
53
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Anti insülin
antikorlarının varlığı
serum seviyelerini
etkileyebilir.
Tip I ve II DM,
hipoglisemi,
insülinoma ve insülin
direncinin
değerlendirilmesinde
kullanılır.
İnsülinoma,
reaktif hipoglisemi,
fazla insülin
alınması,
Cushing sendromu,
Tip I DM,
feokromasitoma ve
akromegalide insülin
düzeyi artarken,
pankreas beta
hücre harabiyetinde
insülin düzeyi azalır.
Test Adı
SUT Kodu
Numune Türü
Numune Alımı
Numune Miktarı
Numune Kabı
Yöntem
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Biyolojik Referans
Aralığı
Hasta hazırlığı
Transport ısısı
PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (TOTAL PSA), Serbest
PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (f-PSA)
903220
2-8°C’de 1 gün
Numune Saklama
Koşulları
Serum
Hemoliz, lipemik,
Numune Ret
ikterik
Kriterleri
Venöz kan
Tarama amacıyla
Uyarılar
kullanımı yalnızca 50
yaşın üzerindeki
5-8 ml
erkelerde önerilir.
Rektal tuşe serum
seviyelerini yükseltir.
Sarı kapaklı tüp
Rektal muayene ve
Klinik Kullanımı
sonda
Kemilüminesans
uygulamalarından
sonra numune
Her gün
alınması için 72 saat
beklenmelidir.
Laboratuvara
PSA değerleri
kabulden itibaren 24
günden güne
saat içinde
değişebilir
ve yaşla birlikte
artar. Ayrıca supin
Total PSA 0- 4,0
pozisyon
ng/mL
PSA değerlerini
düşürürken,
FREE PSA:0-0.5
prostat
ng/ml
manuplasyonu PSA
düzeyinde
artışa neden olabilir.
8-10 saat açlık
Benign prostat
hiperplazisi ve
Prostat
Numuneler
soğuk
kanserinde düzeyleri
zincirde (2-8 C˚) ve
artar.
özel
taşıma
kaplarında transfer
f-PSA, serum PSA
koşullarına uyularak
değerinin normal
laboratuvara
olduğu kişilerde
gönderilir.
kanser saptama
duyarlılığını
arttırmak, 4-10 ng/ml
arasındaki
durumlarda ise
özgüllüğünü
arttırmak ve yapılan
gereksiz biyopsi
sayısını azaltmak
amacıyla
kullanılmaktadır
54
Test Adı
SERBEST T3 (FT3, SERBEST TRİİYODOTİRONİN)
SUT Kodu
903470
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
2.3-4.2 pg/ml
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
55
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, lipemik,
ikterik
Kronik hastalığı olan
veya uzun süre
hastanede yatmış
kişiler ötiroid olsalar
bile serbest T3
düzeyi düşük
bulunabilir
Serbest T3, TSH ve
T4 ile birlikte
tiroid
fonksiyonlarının
değerlendirilmesin de
kullanılır.
Hipertiroidizm, T3
toksikoz ve Periferal
direnç sendromunda
düzeyleri
yükselir.
Hipotiroidizm
gebeliğin 3. trimestr
ve kronik hastalığı
olanlarda düzeyleri
düşer.
Test Adı
SERBEST T4 (FT4, SERBEST TİROKSİN)
SUT Kodu
903480
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
2-8°C’de 1 gün
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Serbest T4
düzeylerinin
yükselmesi
hipertiroidizmi veya
tiroid hormon
replasmanının aşırı
olduğunu gösterir.
Serbest T4
düzeylerinin düşmesi
hipotiroidizmi
düşündürür
Biyolojik Referans
Aralığı
0.89-1.76 ng/dl
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
56
Hemoliz, lipemik,
ikterik
Çeşitli ilaçlar ile
etkileşimi vardır.
Test Adı
TİROİD STİMÜLAN HORMON (TSH)
SUT Kodu
904030
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Yöntem
Sarı kapaklı tüp veya
jelli tüp yeşil kapaklı
Li heparinli tüp
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
0.35-5.5 µIU/ml
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
57
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, lipemik,
ikterik
Diürnal ritmi vardır.
Gün içinde düşük
konsantrasyonda
olup saat 20.00
civarında günlük
konsantrasyonunun
%75 oranında ani
artış gösterir. Gece
boyunca yüksek
olarak kalır.
Uyanınca aniden
düşer.
Hipotiroidizm,
Hashimoto tiroiditi,
Ektopik TSH
salgılanan durumlar,
Subakut tiroidit,
Tiroid hormon
rezistansı
durumlarında düzeyi
artar.
Hipotalamik ve
hipofizer
hipotiroidizm,
hipertiroidizm
durumlarında düzeyi
azalır
Test Adı
VİTAMİN B12
SUT Kodu
904150
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
5-8 ml
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Hemoliz, lipemik,
ikterik
Hamilelik, kan
transfüzyonu, yüksek
doz A ve C
vitaminlerinin alımı,
çeşitli ilaçlar serum
seviyesini arttırır.
Klinik Kullanımı
Megaloblastik ve
makrositik aneminin
değerlendirilmesinde
kullanılır.
Malabsorpsiyon
sendromları,
pernisiyöz anemi,
Diphyllobothriasis,
ileri yaş, gebelik,
antikonvulzanlar,
kolşisin, etanol alımı,
vejeteryan diet ve
hemodializde serum
seviyeleri azalır.
Östrojen alımı,
hepatoselüler hasar,
myeloproliferatif
hastalıklar, üremide
serum seviyeleri
artar.
214-914 pg/ml
Hasta hazırlığı
2-8°C’de 1 gün
58
Test Adı
25(OH)vitamin D
SUT Kodu
900130
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
2-8°C’de 1 gün
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Plazma düzeyi
kişinin diyetle aldığı
D vitaminini
gösterir. Kalsiyum
ve fosfor
metabolizması için
çok önemlidir.
Biyolojik Referans
Aralığı
D vitamini
eksikliğinin bazı
kanser, immun
hastalık ve
kardiyovasküler
hastalık riskini
arttırdığına yönelik
kanıtlar
bulunmaktadır.
<10 ng/ml şiddetli
eksiklik, 10-30 ng/ml 25 hidroksi Vitamin
eksiklik,>150 ng/ml D testinin yüksek
toksik düzeydir.
düzeyleri genellikle
vitamin hapları veya
30-100ng/ml normal destekleyici
besinlerin fazla
alınmasına bağlıdır
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuara
gönderilir.
59
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
25 hidroksi Vitamin
D testinin düşük
düzeyleri, yeterli
güneş ışığına maruz
kalmama veya vücut
için gerekli olan
vitamin D’nin diyetle
alınmaması veya
bağırsaklardan
emilimi ile ilgili bir
problem olduğunda
gözlenebilir. Bazen
nöbet(epilepsi)
tedavisinde
kullanılan özellikle
fenitoin (Dilantin)
Karaciğerde 25 OH
Vitamin D üretimine
engel olabilir.
Test Adı
Beta hCG (Total hCG)
SUT Kodu
900650
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
2-8°C’de 1 gün
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
Numune Kabı
5-8 ml
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Laboratuvara
kabulden itibaren 24
saat içinde
Biyolojik Referans
Aralığı
Negatif:
<5,0 mIU/mL
Son Adet Tarihinden
Sonra
(SAT’a göre
Gebelik Haftası)
Değer (mIU/mL)
2-4 Haftalık:39.18388 mIU/mL
5-6 Haftalık:86188769mIU/mL
6-8 Haftalık:8636218085mIU/mL
8-10
Haftalık:18700244467 mIU/mL
10-12
Haftalık:23143181899 mIU/mL
13-27
Haftalık:6303-97171
Sinsityotrofobilastik
hücrelerden
salgılanır, gebeliğin
temel testidir.
Gestasyonel
trofoblastik
neoplazilerde
(nonseminomatöz
germ hücre tümörü
ve daha az olarak
seminom) belirteçtir.
Gebelikte prenatal
tarama testlerinde
kullanılır.
Transport ısısı
Numuneler
soğuk
zincirde (2-8 C˚) ve
özel
taşıma
kaplarında transfer
koşullarına uyularak
laboratuvara
gönderilir.
Hasta hazırlığı
8-10 saat açlık
60
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
C) Moleküler Testler
Test Adı
HEMOGLOBİNOPATİ TARAMA TESTİ
SUT Kodu
904690
Numune Türü
Tam Kan
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
1 ml(En Az)
Numune Kabı
Mor kapaklı Tüp
Yöntem
HPLC
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Hergün
Laboratuvara
kabulden itibaren 72
saat içinde
Hgb A2:%2,5-3,5
Hgb F:<%2
Biyolojik Referans
Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 2 gün
Numunenin pıhtılı,
hemolizli veya aşırı
lipemik olması, uzun
süre beklemesi, kan /
koagülan oranının
uyumsuz olması ve
miktarın gerekenden az
/ çok olması.
Pıhtı oluşmaması için
kan alındıktan sonra
tüp 8-10 kez alt üst
edilmelidir.
Klinik Kullanımı
Talasemi (Akdeniz anemisi) ve anormal
hemoglobinlerin saptanmasında kullanılır.
Referans değerler dışında saptanması
taşıyıcılık lehine yorumlanır
61
D) İDRAR TETKİKİ (TAM OTOMATİK İDRAR BİYOKİMYASI VE
MİKROSKOPİSİ)
Test Adı
İDRAR
SUT Kodu
901780
Numune Türü
İdrar
Numune Alımı
İdrar
Numune Miktarı
Numune Kabı
3 ml(En Az)
Beyaz kapaklı İdrar Tüpü
Yöntem
Çalışma Günü
Otomatize Strip-Tam
Otomatize Mikroskop ve
Kimyasal
Hergün
Rapor Tarihi
Aynı Gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Ürobilinojen
Keton
Glukoz
Protein
Eritrosit
Ph
Nitrit
Lökosit
Dansite
g/ml
Bilirubin
: 0,1-1,8 µg/dl
: negatif
: negatif
: negatif
: 0-3 p /HPF
: 5.5-8
: negatif
: 0-4 p /HPF
: 1,015-1,025
: negatif
62
Numune
Saklama
Koşulları
Numune
Red
Kriterleri
Uyarılar
Işıksız 4-8°C’de
saklanmalıdır.
Klinik
Kullanımı
En sık üriner sistem
enfeksiyonlarının tanı
ve tedavisinin
takibinde
kullanılmaktadır.
Yetersiz Numune
Sabah Orta Akım
İdrarı olmalıdır.
E) TAM KAN SAYIMI (Hemogram)
Test Adı
TAM KAN (HEMOGRAM)
Sinonim
CBC, TKS
SUT Kodu
901620
Numune Türü
Tam Kan
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
1 ml(En Az)
Numune Kabı
Mor kapaklı
EDTA’lı tüp
Numune Saklama
Koşulları
Numune Red
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Yöntem
Çalışma Günü
Optik DansiteEmpedans
Hergün
Rapor Tarihi
Aynı Gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Tabloda verilmiştir.
2-8°C’de 2 gün
Pıhtılı Numune
Pıhtı oluşmaması için kan
alındıktan sonra tüp 8-10
kez alt üst edilmelidir.
Anemi,enfeksiyon
hastalıkları,malignensilerin
tanı ve tedavinin izleminde
kullanılmaktadır
Referans aralıkları (Normal değerler)
Erkek (Yaşa göre)
3
WBC (x 10 µL)
6
RBC (x 10 µL)
Hgb (g/dL)
HCT (%)
MCV (fL)
MCH (pg)
MCHC (g/dL)
RDW (%)
3
Plt (x 10 µL)
MPV (fL)
LY (%)
MONO (%)
NE (%)
EO (%)
BA (%)
1-5 YAŞ
4.3-14.1
6-18 YAŞ
3.7-11.9
19-65 YAŞ
3.9-12.1
66+ YAŞ
3.9-12.3
4.00 - 5.30
4.10-5.60
4.10-5.80
4.00-5.60
10.5-13.7
31.8-40.8
67.6-88.2
21.7-29.8
31.5-35.0
11.7-16.5
224-568
11.5-16.3
34.4-48.3
74.3-93.0
24.3-31.7
31.9-35.1
11.7-14.3
194-477
12.7-17.1
38.0-50.3
78.1-99.2
25.7-33.8
32.0-35.3
11.8-15.3
157-414
11.0-16.8
33.1-50.2
78.9-101.4
25.6-34.4
31.8-35.1
12.1-16.6
138-407
6.3-9.3
24.5-70.0
0-12
21.4-70.5
0-10
0-2
6.6-9.9
20.0-56.6
0-12
33.2-74.7
0-11
0-2
6.8-10.4
17.8-51.8
0-12
39.7-77.3
0-8
0-2
6.7-10.6
13.0-48.
0-13
44.7-81.9
0-8
0-2
63
Kadın (Yaşa göre)
3
WBC (x 10 µL)
6
RBC (x 10 µL)
Hgb (g/dL)
HCT (%)
MCV (fL)
MCH (pg)
MCHC (g/dL)
RDW (%)
3
Plt (x 10 µL)
MPV (fL)
LY (%)
MONO (%)
NE (%)
EO (%)
BA (%)
1-5 YAŞ
4.2-13.6
6-18 YAŞ
4.0-12.4
19-65 YAŞ
3.9-12.5
66+ YAŞ
4.0-12.3
3.90 - 5.20
3.90-5.20
3.70-5.20
3.50-5.20
10.5-13.7
32.0-40.6
69.0-88.6
22.3-30.1
31.8-35.1
11.4-15.4
229-581
11.1-14.7
33.4-43.4
74.5-93.9
24.2-31.8
31.7-35.0
11.6-14.8
202-476
10.4-15.2
32.0-45.0
73.4-98.3
23.2-33.3
31.4-35.1
11.8-16.6
172-453
10.5-15.5
32.0-46.0
79.7-100.2
25.9-33.8
31.6-35.0
12.0-16.1
147-440
6.3-9.2
24.9-70.5
0-12
21.3-69.3
0-10
0-2
6.7-10.0
18.7-58.5
0-12
32.9-77.2
0-11
0-2
6.9-10.7
17.8-52.8
0-12
39.6-77.8
0-8
0-2
6.8-10.8
15.7-51.1
0-13
42.0-79.8
0-8
0-2
f) Sedimentasyon Hızı
Test Adı
SEDİMENTASYON
SUT Kodu
903400
Numune Türü
Tam Kan
Numune Alımı
Venöz Kan
Numune Miktarı
1 ml(En Az)
Numune Kabı
Siyah kapaklı Tüp
Yöntem
Westergren metodu
Çalışma Günü
Rapor Tarihi
Hergün
Aynı Gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Çocuk: 0-10 mm/saat <50 yaş E: 0-15 mm/saat
>50 yaş E:0-20 mm/saat K:0-30 mm/saat
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 2 gün
Numunenin pıhtılı,
hemolizli veya aşırı
lipemik olması, uzun
süre beklemesi, kan /
sitrat oranının
uyumsuz olması ve
miktarın gerekenden az
/ çok olması.
Pıhtı oluşmaması için
kan alındıktan sonra
tüp 8-10 kez alt üst
edilmelidir.
Klinik Kullanımı
İnflamatuar hastalıklar,akut ve kronik
enfeksiyonlar,temporal
arterit,maligniteler,romatoid
hastalıklar,otoimmün hastalıklarının tanı ve
takibinde kullanılır
64
K: 0-20 mm/saat
G) Kan Grubu Testi
Test Adı
Kan Grubu
Sinonim
ABO + Rh Tayini
SUT Kodu
705140
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
2-8°C’de 1 gün
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
Numune Kabı
0,2 mL (en az)
Mor kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
manuel jel santrifügasyon
veya kolon aglütinasyon
metodu
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
Biyolojik Referans
Aralığı
A0 Rh(+)/Rh(-)
B0 Rh(+)/Rh(-)
AB Rh(+)/Rh(-)
00 Rh(+)/Rh(-)
İnsan kanındaki
antikorlara bakılarak,
kanın özelliğini
belirlemek amaçlı
yapılan bir işlemdir.
A, B, AB ve 0 türleri
mevcuttur. Bundan
bağımsız olarak, Rh
değeri pozitif veya
negatif değerinde
olabilir. Bu iki
sistemin
kombinasyonundan
8'li kan grubu tablosu
oluşmuştur.
Türkiye'de iki sistem
yan yana yazılarak
belirtilir. Örneğin; A
türü kanda Rh değeri
negatif ise, o kan için
A Rh- grubu denir.
65
Hemoliz, Lipemik,
H) Elisa Testleri
Test Adı
Anti-HBs
SUT Kodu
906620
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
2-8°C’de 1 gün
Venöz kan
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Numune Miktarı
Numune Kabı
0,5 mL (en az)
Sarı kapaklı tüp
Klinik Kullanımı
Yöntem
Kemiluminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
HBV'ye karşı
bağışıklığın
tespitinde kullanılır.
HBV
enfeksiyonunun bitişi
ile beraber (HBsAg
kaybolduktan sonra)
anti-HBs oluşur.
Ayrıca HBV
aşılamasından sonra
immünitenin
tespitinde de
kullanılır.
.
Biyolojik Referans
Aralığı
Nonreaktif: < 10,00
mlU/mL
Reaktif: ≥10,00
mlU/mL
66
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Test Adı
HBs Ag (Hepatit B Yüzey Antijeni)
SUT Kodu
907450
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
0,5 mL (en az)
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemilüminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Nonreaktif: <1.00
S/CO
Reaktif: ≥ 1.00 S/CO
67
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Akut Hepatit B’li
olguların %510’nunda ve daha sık
olarak erken
konvelasan evrede
serumda
saptanmayabilir bu
duruma pencere
dönemi denir. Bu
dönemde Total antiHBc veya Anti-Hbc
IgM araştırılması yol
göstericidir.
Hemodiyaliz
hastaları, heparinize
hastalarda yalancı
reaktif sonuçlar
(eşik değere yakın
zayıf reaksiyonlar )
görülebilir.
Akut veya kronik
HBV
enfeksiyonlarının
tanısında kullanılır.
HBV enfeksiyonu
sırasında serumda
ortaya çıkan ilk
serolojik markerdir
(6-16. hafta). Akut
enfeksiyonlarda
genelde semptomlar
çıktıktan 1-2 ay sonra
ortadan kaybolur.
HBsAg’nin 6 aydan
uzun süre bulunması
kronik taşıyıcılık
veya kronik
karaciğer hastalığının
göstergesidir.
Test Adı
Anti-HCV
SUT Kodu
906640
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
0,5 mL (en az)
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemiluminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 1 gün
Klinik Kullanımı
HCV
enfeksiyonunun
tanısında kullanılır.
Genelde HCV
enfeksiyonunun geç
evresinde kanda
bulunur. AntiHCV’nin bulunması
immüniteyi
sağlamaz. Pozitif
sonuçlar diğer
yöntemlerle
doğrulanmalıdır.
Biyolojik Referans
Aralığı
Non reaktif: <1,00
S/CO
Reaktif: ≥1,00 S/CO
68
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
HCV reaktif tespit
edilen olgular
HCV’ye özgü
immunotetkikler ve
immunoblot
tetkikleri veya
bunların bir
kombinasyonu
ve/veya NAT testler
gibi ilave testlerle
değerlendirilmelidir.
Test Adı
Anti-HIV (HIV Ag/Ab Combo)
SUT Kodu
906670
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
0,5 mL (en az)
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Kemiluminesans
Çalışma Günü
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Reaktif çıkan
sonuçlar Western
Blot ve PCR ile
doğrulanmalıdır.
Klinik Kullanımı
HIV Ag/Ab Combo
tetkiki, insan serumu
veya plazmasında
bulunan
insan bağışıklık
yetersizliği virüsü tip
1 ve/veya tip 2 (HIV1/HIV-2)
antikorların ve aynı
zamanda HIV p24
antijeninin kalitatif
tespiti için bir
kemiluminesans
mikropartikül
immünolojik
tetkikidir. HIV
Ag/Ab
Combo sonucu, HIV
p24 antijeni, HIV-1
antikoru veya HIV-2
antikor
tespiti arasında ayrım
sağlamaz.
Biyolojik Referans
Aralığı
Non reaktif: <1,00
S/CO
Reaktif: ≥1,00 S/CO
69
Test Adı
Sifiliz Hızlı Test
SUT Kodu
908090
Numune Türü
Serum
Numune Alımı
Venöz kan
Numune Miktarı
0,5 mL (en az)
Numune Kabı
Sarı kapaklı tüp
Yöntem
Çalışma Günü
İmmunokromatografik
Yöntem (Hızlı Test)
Her gün
Rapor Tarihi
Aynı gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Negatif
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
70
2-8°C’de 1 gün
Hemoliz, Lipemik,
İkterik
Bir hızlı tarama testi
olup pozitif bulunan
sonuçlar bir doğrulama
testi ile
doğrulanmalıdır.
Frengi, öncelikle cinsel
temas yoluyla ya
da hamilelik sırasında
anneden cenine geçerek
bulaşan bir hastalıktır.
Frengi, dört farklı
aşamadan birinde
kendini gösterebilir:
birincil, ikincil,
üçüncül, veya latent
evre olabilir.
Zorunlu enfeksiyöz
tarama testlerinden
olan sifilizin tanısında
kullanılır.
I) Klinik Mikrobiyoloji
Test Adı
Boğaz Kültürü
SUT Kodu
905670
Numune Türü
Boğaz
Numune Alımı
Boğaz örneği
Numune Miktarı
Numune Kabı
-
Yöntem
Steril transport
besiyeri
Kültür
Çalışma Günü
Haftanın dört günü
Rapor Tarihi
İki gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Uygunsuz alınan
numune örneği
Dil basacağı
yardımı ile dil
aşağı
bastırılırken
eküvyon ile
posterior farinks,
tonsiller ve
yangılı görülen
diğer alanlardan
örnek alınır.
A grubu Beta
Hemolitik
Streptokok
enfeksiyonlarının
araştırılması.
Normal boğaz florası
(NBF).
Test Adı
Burun Kültürü
SUT Kodu
905677
Numune Türü
Burun
Numune Alımı
Burun örneği
Numune Miktarı
Numune Kabı
Yöntem
Steril transport
besiyeri
Kültür
Çalışma Günü
Haftanın dört günü
Rapor Tarihi
İki gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Normal Burun florası
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
71
Uygunsuz alınan
numune örneği
Patojen aerobik
bakterilerin
izolasyonu.
Test Adı
Gaita Kültürü
SUT Kodu
905672
Numune Türü
Gaita
Numune Alımı
Gaita örneği
Numune Miktarı
-
Numune Kabı
Steril gaita kabı
Yöntem
Kültür
Çalışma Günü
Haftanın dört günü
Rapor Tarihi
İki gün
Biyolojik Referans
Aralığı
Test Adı
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
Uygunsuz alınan
numune örneği
Dışkı veremeyen
hastalarda rektal
sürüntü alınır.
Kültür örneği, 1
saat içinde
laboratuvara
gönderilir
Dışkıda barsak
enfeksiyonuna bağlı
bakteriyel kökenli bir
enfeksiyon olup
olmadığının
araştırılması için
yapılmaktadır.
Salmonella Shigella
yönünden üreme
olmaması.
SITMA MİKROSKOBİSİ
SUT Kodu
Numune Türü
Kan
Numune Alımı
Parmak ucu
Numune Miktarı
2'şer adet ince/kalın
yayma preparat
Numune Kabı
Preparat taşıma
aparatı
Yöntem
Mikroskobi- Giemsa
boyama
Çalışma Günü
Hergün
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
72
Uygunsuz alınan
numune örneği
Yayma
preparatlar
sıklıkla parmak
ucunda alınan
kan ile
hazırlanmaktadır.
Antikoagülan
(EDTA) içeren
kan
örneklerinden
hazırlanan
yaymalar her
zaman çok iyi
sonuç vermese
de gerekli olduğu
durumlarda
kullanılabilir.
Sıtma
araştırılması.
İ) Tüberküloz
Test Adı
ARB Boyalı mikroskobik inceleme
SUT Kodu
Numune Türü
Numune Saklama
Koşulları
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Akciğer / akciğer
dışı örnek
Numune Alımı
Numune Miktarı
Numune Kabı
Çalışma Günü
1-5 ml
50 ml Falkon tüpü
(steril)
ARB boyama (EZN
Yöntemi)
Hergün
Test Adı
Mikobakteri Kültürü
Yöntem
SUT Kodu
Numune Türü
Akciğer / akciğer
dışı örnek
Numune Alımı
Numune Miktarı
Numune Kabı
Yöntem
Çalışma Günü
1-5ml
50 ml Falkon tüpü
(steril)
Konvansiyonel
(LJbesiyerinde)
Hergün
2-8°C, >24 saat.
Oda sıcaklığı,<24
saatUygunsuz alınan
numune örneği
Klinik Kullanımı
Tüberkuloz
araştırılması.
Numune Saklama
Koşulları
2-8°C, >24 saat.
Oda sıcaklığı,<24
saat
Uygunsuz alınan
numune örneği
Numune Ret
Kriterleri
Uyarılar
Klinik Kullanımı
73
Tüberküloz
araştırılması.