GÖRÜNTÜLÜ GÖRÜŞME HAKKINDA

CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2
Enis Yavuz YILDIRIM
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü
Günümüzde toplumların ve kurumların verimlilik düzeylerini artırmaları, kalite stratejilerini geliştirebilmeleri, güvenli bir değişim ve gelişim programı oluşturabilmeleri için; kuramsal ve
deneysel çalışmalara, özgün ve pratik bilgilere ihtiyaç duyulmaktadır. Ar-ge çalışmaları bu nedenle
önem arz etmekte ve kurumların vizyonunu belirlemektedir.
Genel Müdürlüğümüz bu istikrarlı gelişim ve değişim anlayışı doğrultusunda son yıllarda
ceza infaz sistemine ilişkin uluslararası düzenlemeler ışığında suçluların rehabilitasyonuna, topluma kazandırılmasına ve tekrar suç işlemelerinin önlenmesine yönelik yeni yaklaşımlar oluşturmayı ön planda tutmaktadır.
Bu bağlamda insan odaklı bir anlayışla, çağdaş infaz sisteminin artan ihtiyaçları da dikkate
alınarak, dünya genelinde infaz alanındaki her türlü gelişimi sürekli takip etmekte ve bu gelişmeler
birimlerimizin faaliyetlerinin planlamasında göz önünde tutulmaktadır.
Genel Müdürlüğümüz; ceza infaz kurumlarımızdan iş yurtlarımıza, eğitim merkezlerimizden denetimli serbestlik müdürlüklerimize ve diğer tüm birimlerimize kadar kurum kültürü olarak,
yenilikçiliğe önem veren, modern infaz anlayışını benimseyen birimler olmaya özen göstermekte
ve bunun sürdürülebilirliği için gerekli çalışmaların yapılmasını sağlamayı da önemsemektedir.
Şüphesiz ki, çağdaş hayatın bütün yenilikleri, bilimin ve araştırmaların sonuçlarından ibarettir. Araştırmaların gücüyle, infazda amaçlanan yenilikçi hedeflere ulaşmak, güvenli ve istikrarlı
olarak mümkün olacaktır. İstifadenize sunduğumuz bu araştırma eserlerinin ceza infaz alanına
önemli yenilikler katacağına inanıyorum.
3
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Burhanettin ESER
Ceza ve Tevkifevleri
Genel Müdür Yardımcısı
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Ar-Ge faaliyetlerini; sistematik bir temele
dayalı olarak beşeri, toplumsal ve kültürel bilgi birikimini artıran yaratıcı faaliyetlerin yürütülmesi
ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanımı, olarak tanımlanmaktadır.
Ar-Ge çalışmaları; Dünya üzerinde yapılan bilimsel araştırmaların, pozitif sonuçlu uygulamaların, çağdaş fikirlerin sistematik şekilde bir araya getirilmesine önem verir. Kurumların stratejilerinin, faaliyet planlarının, hedeflerinin belirlenmesinde; yenilikçi uygulamalara yer verilmesini
sağlar. Ülkemizdeki tabloyu analiz etmek ve uluslararası sistemlerle karşılaştırmakta güncel ve
güvenilir sonuçlara ulaşmamıza yardımcı olur.
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesinde görev icra ettiğim 14 yıllık süre zarfında; hükümlülerin ıslahı, ceza infaz kurumlarının fiziki dönüşümü, kurumlardaki eğitim ve sağlık
konularında, Ar-Ge faaliyetlerinin ne denli önemli olduğunu bizzat müşahede ettim. Dünya ülkelerinin Ar-Ge faaliyetlerine ayırdıkları gayri safi yurt içi harcama yüzdelerine (2014) bakıldığında; ilk sıralarda Kore (%4.292), Japonya (%3.588), Finlandiya (%3.172), İsveç (%3.161) ve Çin
(%3.004)’in yer aldığı görülmektedir. Türkiye’de ise bu oran (%1.007)’dir. Gelişmiş ülkelerin ArGe faaliyetlerine ayırdıkları bütçe oranları nazara alındığında, ülkemizde bu alana ayrılan oranın
düşük kaldığı gözlemlenmektedir.
Tüm bu hususlar ışığında, Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve güçlendirilmesi konusunda kurumlar üzerine düşen görevleri yerine getirdikçe, değişim ve gelişimin istikrarlı bir şekilde
devam edeceği kanaatini taşıyoruz.
Bu çalışmalarımızda, ceza infaz sistemimize katkı sağlayacağını düşündüğümüz örnek uygulamalar araştırılmış ve böylelikle ülkemiz uygulamalarına ışık tutması hedeflenmiştir.
4
İçindekiler
I- Dış Güvenlik Uygulamaları İle Tutuklu Ve Hükümlülerin
Nakil İşlemleri Konusunda Araştırma Raporu.................................................................................................................. 7
Giriş................................................................................................................................................................................................. 8
İsveç................................................................................................................................................................................................
9
İngiltere..........................................................................................................................................................................................
9
İtalya...............................................................................................................................................................................................
9
Almanya.......................................................................................................................................................................................... 10
Avusturya........................................................................................................................................................................................ 10
Danimarka...................................................................................................................................................................................... 10
Finlandiya....................................................................................................................................................................................... 11
İspanya........................................................................................................................................................................................... 11
Hollanda......................................................................................................................................................................................... 11
Filistin............................................................................................................................................................................................ 12
II- Görüntülü Konuşma Uygulamaları Konusunda Araştırma Raporu...................................................................... 13
Giriş................................................................................................................................................................................................ 14
Görüntülü Görüşme Nedir?............................................................................................................................................................ 15
Görüntülü Görüşme İçin Ön Gereksinimler:................................................................................................................................... 15
Ceza İnfaz Kurumlarında Görüntülü Görüşme Uygulamaları......................................................................................................... 15
Ceza İnfaz Kurumlarında Görüntülü Görüşmenin Faydaları:......................................................................................................... 15
Ceza İnfaz Kurumlarında Görüntülü Görüşmenin Olumsuz Yanları:............................................................................................ 17
Görüntülü Görüşme Yapılırken Uyulması Gereken Örnek Kurallar:............................................................................................ 18
Amerika Birleşik Devletlerinde Görüntülü Görüşme Sistemi Nasıl Çalışır?.................................................................................. 18
Uygulama Örnekleri:...................................................................................................................................................................... 19
Virginia Islah Merkezi.................................................................................................................................................................... 19
Ocean Kasabası Islah Merkezi....................................................................................................................................................... 20
Ohio Rehabilitasyon Ve Islah Merkezi........................................................................................................................................... 20
District Of Colombia (Kolombiya Bölgesi) Ceza İnfaz Kurumu..................................................................................................... 20
Arkansas Ceza İnfaz Kurumlarında Görüntülü Ziyaret................................................................................................................. 20
Jefferson Kasabası Ceza İnfaz Kurumu......................................................................................................................................... 20
Yazılım Şirketleri............................................................................................................................................................................ 20
III- Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik Ve Arama Amaçlı Köpek Kullanımı
Ve Ülke Uygulamaları.............................................................................................................................................................. 22
Giriş................................................................................................................................................................................................ 23
1. Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik Amaçlı Köpek Kullanımı................................................................................................... 24
1.1. Köpeklerin Kullanım Alanları.................................................................................................................................................. 24
1.1.1. Uyuşturucu Madde Arama Köpekleri................................................................................................................................... 24
1.1.2. Özel Operasyon Köpeği Ve İdarecisi Temel Eğitim Programı.............................................................................................. 24
1.1.3. Asayiş Ve Devriye Köpeği Ve İdarecisi Temel Eğitim Programı........................................................................................... 24
1.2. Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik Amaçı İle Köpek Kullanımı Ülke Uygulamaları............................................................ 25
1.2.1. Polonya................................................................................................................................................................................. 25
1.2.2. İrlanda.................................................................................................................................................................................. 25
1.2.3. Portekiz................................................................................................................................................................................. 26
1.2.4. İngiltere................................................................................................................................................................................ 26
1.2.5. Avustralya............................................................................................................................................................................ 27
1.2.6. Amerika Birleşik Devletleri................................................................................................................................................. 27
1.3. Ceza İnfaz Kurumlarında Köpeklerin Kullanımıyla İlgili Genel Hususlar............................................................................ 28
1.3.1. Güvenlik Amaçlı Köpek Kullanımındaki Olumsuzluklar.................................................................................................... 28
2. Hayvan Destekli Tedavi Programları......................................................................................................................................... 29
2.1. Hayvan Destekli Tedavinin Etki Mekanizması....................................................................................................................... 29
2.2. Hayvan Destekli Tedavilerin Uygulandığı Alanlar................................................................................................................. 30
2.3. Riskler Ve Güvenlik Önlemleri................................................................................................................................................ 30
3. Ceza İnfaz Kurumlarında Hayvan Destekli Tedavi Programları Ve Köpek Kullanımı............................................................. 30
3.1. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımının Olumlu Yanları:...................................................... 31
3.2. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımının Olumsuz Yanları:.................................................... 31
3.3. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımında Ülke Uygulamalarına Örnekler............................... 32
3.3.1. Avustralya-Queensland Eyaleti Islah Servisi........................................................................................................................ 32
3.3.2 Amerika Birleşik Devletleri................................................................................................................................................... 32
3.3.2.1. Programlar......................................................................................................................................................................... 33
5
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3.3.2.1.1. Kolorado Ceza İnfaz Kurumu Eğitilmiş Köpek Programı............................................................................................... 33
3.3.2.1.2. Saint Francis Service Dog (Aziz Francis Servis Köpekleri)............................................................................................ 33
3.3.2.1.3. ABD-Prison Pet Partnership (Ceza İnfaz Kurumu Köpek Ortaklığı).............................................................................. 33
3.3.2.1.4. ABD-Prison Puppy Program (Ceza İnfaz Kurumu Yavru Köpek Programı).................................................................. 33
3.3.2.2. ABD-Ceza İnfaz Kurumlarında Köpek Rehabilitasyon Programlarından Örnekler......................................................... 33
3.3.3. Japonya................................................................................................................................................................................. 34
3.3.4. Kanada.................................................................................................................................................................................. 34
3.3.5. Avustralya............................................................................................................................................................................ 35
3.3.6. İngiltere................................................................................................................................................................................ 35
3.3.7. Güney Afrika......................................................................................................................................................................... 35
IV- Tutuklu Ve Hükümlülere Verilen Meslek Edindirme Kursları Konusunda
Dünya Örneklerinin Araştırılması....................................................................................................................................... 36
Giriş................................................................................................................................................................................................ 37
Ceza İnfaz Kurumlarında Eğitim Faaliyetlerinin Uygulanmasıyla İlgili
Yurtdışı Örnekleri.......................................................................................................................................................................... 39
İngiltere.......................................................................................................................................................................................... 39
Romanya........................................................................................................................................................................................ 40
İsveç............................................................................................................................................................................................... 40
Fransa ......................................................................................................................................................................................... 41
Polonya........................................................................................................................................................................................... 42
Hollanda......................................................................................................................................................................................... 42
Almanya......................................................................................................................................................................................... 43
İspanya........................................................................................................................................................................................... 43
Macaristan...................................................................................................................................................................................... 45
Ülkemizde Ceza İnfaz Kurumlarında Uygulanan Eğitim Faaliyetleri......................................................................................... 46
Ceza İnfaz Kurumlarımızda Yürütülen Eğitim Faaliyetleri;......................................................................................................... 47
Ceza İnfaz Kurumlarında Yürütülen Eğitim Çalışmalarının İstatistiki Verileri(2014 );............................................................. 47
Ceza İnfaz Kurumlarında Açılabilen Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Sertifika Programları........................................................ 50
İş Yurtları Kurumu Daire Başkanlığı............................................................................................................................................. 52
İşkolları.......................................................................................................................................................................................... 53
Değerlendirme................................................................................................................................................................................ 57
V- Ceza İnfaz Kurumlarında Bulunan Cinsel Suçluların Rehabilitasyonuna
Yönelik Yurt Dışı Uygulamaları Bağlamında Kastrasyon (Hadım) Uygulamaları................................................... 58
6
Giriş................................................................................................................................................................................................ 59
1- Cinsel Suçlulara Yönelik Uygulanan Programlar...................................................................................................................... 60
1.1. Rehabilitasyon Programları..................................................................................................................................................... 60
1.2. Tedavi Programları.................................................................................................................................................................. 61
2. Hadım Etme (Kastrasyon)........................................................................................................................................................ 61
2.1. Cerrahi Kastrasyon.................................................................................................................................................................. 62
2.2. Kimyasal Hadım..................................................................................................................................................................... 62
3. Kastrasyona (Hadım) İlişkin Ülke Uygulamaları...................................................................................................................... 63
3.1 ABD............................................................................................................................................................................................ 63
3.2 Kanada...................................................................................................................................................................................... 64
3.3 İngiltere.................................................................................................................................................................................... 64
3.4 Fransa....................................................................................................................................................................................... 64
3.5 Almanya.................................................................................................................................................................................... 64
3.6 İtalya......................................................................................................................................................................................... 64
3.7 Belçika...................................................................................................................................................................................... 64
3.8 Rusya........................................................................................................................................................................................ 64
3.9 Norveç...................................................................................................................................................................................... 65
3.10 İsveç........................................................................................................................................................................................ 65
3.11 Danimarka............................................................................................................................................................................... 65
3.12 Polonya................................................................................................................................................................................... 65
3.13 Moldovya................................................................................................................................................................................ 65
3.14 Estonya................................................................................................................................................................................... 65
3.15 Güney Kore............................................................................................................................................................................. 65
3.16 Çek Cumhuriyeti..................................................................................................................................................................... 65
3.17 Filipinler.................................................................................................................................................................................. 66
4. Değerlendirme........................................................................................................................................................................... 67
Yararlanılan Kaynaklar................................................................................................................................................................... 68
I- DIŞ GÜVENLİK
UYGULAMALARI İLE TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN
NAKİL İŞLEMLERİ KONUSUNDA ARAŞTIRMA
RAPORU
Dış İlişkilerden Sorumlu Daire Başkanlığı
Ar-Ge Bürosu
Rapor No: 6
7
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
GİRİŞ
Ülkemizde, kapalı ceza infaz kurumlarında, iç güvenlik hizmetleri Adalet Bakanlığınca, dış güvenlik hizmetleri ise İçişleri Bakanlığı Jandarma Genel Komutanlığınca yerine getirilmektedir. Ayrıca, hükümlü ve tutukluların sevk,
nakil, duruşmada hazır bulundurulması veya hastanede muhafaza edilmesi gibi işlemler de Jandarma Genel Komutanlığı tarafından yapılmaktadır.
İç güvenlik hizmetlerinde temel amaç, tutukluluğun veya cezaların infazının disiplin ve düzen içerisinde yerine getirilerek, hükümlü ve tutukluların can güvenliklerinin sağlanmasını, muhafaza edilmelerini, kendilerine veya
başkalarına zarar vermeleri ile rehin alma ve ayaklanma gibi olayların önüne geçilmesini sağlamaktır. Dış güvenlik
hizmetlerindeki temel amaç ise, hükümlü ve tutukluların firar etmelerinin engellenmesi, dışarıdan kuruma yapılacak
saldırıların önlenmesi, kurum dışında hükümlü ve tutukluların muhafazası ve can güvenliğinin sağlanmasıdır. Dış
güvenlik personeli, silahlı bir güç iken, iç güvenlik personeli silahsızdır.
İç güvenlik personelinin yetersiz kaldığı durumlarda yetkililerin çağrısı ile dış güvenlik personeli, tek başına
veya diğer güvenlik güçleriyle birlikte kurumlara girerek olaylara müdahalede bulunabilmektedir.
Bu rapor 12 ülkede ceza infaz kurumlarının yönetiminin kime ait olduğunu, ülkelerin iç ve dış güvenlik hizmetlerinin nasıl yerine getirildiği ve nakil uygulamaları konusunda yürütülen faaliyetleri genel hatlarıyla ortaya koymaktadır.
8
İSVEÇ
İsveç’te ceza infaz kurumlarının iç ve dış güvenlik hizmetini Adalet Bakanlığı yerine getirmektedir.
İsveç ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisi İsveç ceza infaz kurumlarını, tutuklama birimlerini, şartlı salıverilmeyi ve sevk işlemlerini gerçekleştiren Adalet Bakanlığının altındaki federal bir otoritedir. İsveç ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisi mahkemeler tarafından verilen şartlı tahliye ve hapis cezasının hükümlerini yerine
getirmekle sorumludur. Aynı zamanda ceza infaz kurumlarını yönetmek, tutuklu ve hükümlülerin güvenli, etkili bir
şekilde transferlerini gerçekleştirmek ve suçlular ile şüpheliler üzerinde sosyal sorumluluğu gerçekleştirmektedir.
Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik merkezinin sorumluluğu:
• Konulan hükümlerin gerçekleştirilmesi,
• Gözaltı merkezlerinin denetimi,
• Transferin gerçekleştirilmesi,
• Şüpheli suçluların kişisel koşullarının araştırılması,
• Güvenlik konusundaki yaptırımları uygulamak.
Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisi 1 genel merkez, 6 bölge ofisi ve bir transfer servisi olan bir
kuruluştur. Faaliyetleri, tutuklama merkezlerini, denetimli serbestlik merkezlerini ve ceza infaz kurumlarını yönetmektir. Merkezler bir genel müdürün başkanlığı altındadır.
Tutuklama merkezi:
İsveç’te 31 adet tutuklama merkezi vardır. Yargılanmayı bekleyen ve mahkeme üyeleri tarafından gözaltına
alınan şüpheliler tutuklama merkezinde tutulur.
Islah kurumları:
İsveç’te 52 adet ıslah kurumu vardır. Farklı güvenlik seviyelerine göre ayrılırlar. Hapis yasası hapis cezalarının uygulanması ile ilgili hükümleri içermektedir. Yasa aynı zamanda özgürlükten yoksun kalmanın negatif etkilerini
ortadan kaldırmak ve tutuklu/hükümlünün tekrar topluma kazandırılmasını düzenler. Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisi cinsel suçluların, madde bağımlılarının ve eşlerine şiddet uygulayan kişilerin tedavilerini içeren
programlara sahiptir.
Transfer:
İsveç ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisinin tutuklu ve hükümlüleri, tutuklama merkezinden
cezaevine ya da farklı cezaevlerine transfer edilme ihtiyacı duyabilmektedir. Transfer servisi İsveç ceza infaz kurumları
ve denetimli serbestliğin bir parçasıdır ve transfer işini sağlamakla sorumludur.
İNGİLTERE
İngiltere’de ceza infaz kurumlarından sorumlu bakanlık Adalet Bakanlığı’dır. National Offender Management
Service: NOMS (Ulusal Mahkum Yönetim servisi) Adalet bakanlığına bağlı olarak 2008 yılında kurulmuştur. İngiltere’de bulunan kamu ve özel sektöre ait ceza infaz kurumlarından ve denetimli serbestlik merkezlerinden sorumludur.
Hükümlü ve tutukluların sevki için özel güvenlik şirketleri ile de sevkler gerçekleştirilebilmektedir. Bu servis hükümlü
ve tutukluların cezalarının bitimine kadar toplumun korunmasını sağlamak ve yeniden suç işlemeyi önlemeye çalışmaktadır. İngiltere’de bulunan kamu ve özel sektöre ait ceza infaz kurumlarından ve denetimli serbestlik merkezlerinden sorumlu olan NOMS; mahkemeler, yerel otoriteler, emniyet ve gönüllü kuruluşlarla işbirliği içinde hizmet
vermektedir. Ceza infaz kurumlarında mahkumların sevkleri, yemek yapımı, temizlik ve dış güvenlik özel sektöre verilmiştir. Yaşanılan aksaklıklarda yüklenici firmalara para cezası uygulanmakta, aksaklık devam ettiğinde kontrat iptal
edilmektedir. Dış güvenlik ve hükümlü transferi özel sektör tarafından yapılmakta ve Adalet Bakanlığı
bunu denetlemektedir.
İTALYA
İtalya’da ceza infaz kurumlarının denetimi konusunda Adalet Bakanlığı yetkilidir. Ceza infaz kurumunda dış
güvenliği ve infaz koruma görevini İtalyan polis teşkilatının parçası olan cezaevi polisi sağlamaktadır ve Adalet
9
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Bakanlığına bağlıdır. Cezaevi polisi tarafından tutuklu ve hükümlülerin ilk girişte aramaları yapılmakta, şüphelenilen mahpuslar ayrıca detaylı aranmaktadır. Öte yandan hasta mahpusların hastaneye nakilleri ve mahpusların duruşmalara nakli aynı teşkilat tarafından yapılmaktadır. Cezaevi polisi kurum içerisinde silah bulunduramazken, sevk
ya da nakil işlemleri durumunda silah bulundurma yetkisine sahiptirler.
ALMANYA
Almanya’da ceza infaz kurumlarının iç ve dış güvenlik hizmetleri Adalet Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.
Tutuklu/hükümlülerin transferleri:
Tutuklu/hükümlülerin ikametgahlarındaki federal devlette cezalarını çekmeleri gerekmektedir. Bu şu anlama
gelmektedir: Tutuklu ve hükümlüler genellikle mahkum edildikleri yerden memleketlerine transfer edilirler. Fakat
bazı büyük eyaletlerde ailesi, akrabası ve arkadaşlarından çok uzaktaki ceza infaz kurumlarına gönderilen tutuklu/
hükümlüler de vardır. Bu durum ceza infaz kurumunda ziyaret konusunda ciddi sorunlar yaratmaktadır. Tabii ki
bazı tutuklu/hükümlülerin evden uzak yerlerde yeni bir başlangıç arayışının da olduğu ve geleceğe dair planlarının
olduğu söylenebilir. Alman ceza infaz yasası eğer bu durum serbest kaldıktan sonra tedavi amaçlı olacaksa başka ceza
infaz kurumuna transferi öngörmektedir. Fakat tutuklu/hükümlüler transferin gerekliliği konusunda yöneticileri ikna
etmekte zorlanmaktadırlar. Ceza infaz yasası aynı zamanda tutuklu/hükümlünün daha güvenli bir kuruma gönderilmesi gerekliliği veya ceza infaz kurumunun fazla kalabalık olma durumu gibi yönetimsel nedenlerle transfere izin
vermektedir.
AVUSTURYA
Avusturya’da ceza infaz kurumlarının iç ve dış güvenlik hizmeti Adalet Bakanlığınca yerine getirilmektedir. Ceza infaz kurumu koruma memurları direkt olarak Adalet Bakanlığına bağlıdır ve sadece tutuklanma
merkezlerinin ve ceza infaz kurumundaki tutuklu/hükümlünün korunmasından değil aynı zamanda atölyeler gibi
ceza infaz kurumlarının çeşitli kurumlarında çalışmalar yürütmekle de sorumludur. Ceza infaz kurumu koruma memurları Adalet Bakanlığına ait eğitim merkezinde düzenli bir eğitim görmektedirler. Adalet Bakanlığı ceza sistemi ile
sorumludur. Federal anayasa mevzuat ve uygulamalar arasındaki sorumlulukları belirler. Avusturya yasal sistemi ceza
mahkemeleri tarafından konulan 3 farklı hapis cezası şeklini ortaya koymaktadır. Bunlar yargılama öncesi gözaltı,
kamu hizmeti cezası ve tutuklama ile ilgili önleyici tedbirlerdir. Ceza sistemini yönetmek Federal Adalet Bakanlığının
sorumluluğu altındadır. Adalet Bakanlığının tavsiye ve danışma departmanı ceza sisteminde yüksek bir otorite olarak
hizmet verir.
DANİMARKA
Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik servisi Adalet Bakanlığının himayesi altındadır.
Ceza infaz kurumu hizmetinde çalışan tüm personelin eğitimi Adalet Bakanlığının ceza infaz kurumu departmanında
gerçekleştirilir. Ceza infaz kurumu müdürü eğitim direktörüdür.
Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik kurumlarının ilk görevi yaptırımları uygulamaktır. Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik kurumları cezaların yürütülmesi için gerekli kontrolleri yapar.
Cezaevleri ve denetimli serbestlik departmanı aşağıdaki görevleri üstlenir:
10
• Bakana yardım
• Genel yönetim ve strateji
• Finans, kaynak ve sözleşme yönetimi
• Planlama ve geliştirme
• Ceza evlerinin yapımı ve diğer çalışılan kurumların yapımı
• Statü ve kuralların taslağını hazırlamak
• Genel güvenlik
• Uluslararası çalışma
• Şikayet ve dilekçeler gibi özel durumların incelenmesi
Danimarka Ceza infaz kurumu ve Denetimli Serbestlik ve Hizmet Personeli Eğitim Merkezi aşağıdaki görevlerden sorumludur:
Ceza infaz kurumunun personelin temel eğitimi
İleri düzeyde eğitim ve yönetim eğitimi
FİNLANDİYA
Ceza sisteminin yaptırımları Adalet Bakanlığının yönetimine aittir. İç ve dış güvenlik hizmetleri Adalet
Bakanlığınca yerine getirilmektedir. Ceza infaz kurumu yönetimi ve denetimli serbestlik servisi Adalet Bakanlığındaki ceza politikaları departmanında organize edilmektedir.
Nakil uygulamaları:
• Mahkumlar yapılan değerlendirme ve sınıflamaya göre açık veya kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilir.
• Mahkumun yaşadığı yerde infazı öncelikle olmak üzere, cinsiyeti, yaşı ve infaz şekli kalacağı yerin belirlenmesinde kriter olarak değerlendirilir.
İSPANYA
İspanya’da Ceza İnfaz Kurumları Genel Sekreterliği İçişleri Bakanlığına bağlı olup, Genel Sekreterliğe bağlı; Teftiş, Destek Ünitesi, Bölgesel Koordinasyon ve Açık Çevre Genel Koordinatörlüğü, Kaynak Yönetimi
Genel Koordinatörlüğü, İstihdam İçin Ceza infaz kurumunda Eğitim ve Çalışma Özerk Ajansı birimleri bulunmaktadır. 2013 verilerine göre ceza infaz kurumlarında çalışan yaklaşık 25.000 personel bulunmakta, ayrıca dış güvenlik
ve nakilden sorumlu dış koruma birimi bulunmaktadır ve Genel Sekreterliğe bağlı olmadan görev
yapmaktadır. Ceza infaz kurumlarından nakilleri dış güvenlikten sorumlu birim yapmakta ancak, acil ve zorunlu
hallerde kurum müdürü de kendi personeliyle Genel Sekreterlikten izin almak suretiyle yapabilmektedir.
Merkez tip ceza infaz kurumu İspanya genelinde 16 adet bulunmaktadır. Merkez tip ceza infaz kurumlarının
etrafında hiçbir güvenlik kulesi bulunmayıp, çevresinde bütün yüzeye yerleştirilmiş elektronik güvenlik sistemi
bulunmaktadır. Sistem kurum bloklarının çevresinde yükselen, tepesi tel örgü ile kaplı 6 metre yüksekliğinde duvar ile
başlamaktadır. Sonrasında arada bırakılan güvenlik alanının hemen bitiminde üzerinde elektronik sensörler bulunan
bir tel örgü yer almaktadır. Bu tel örgü arkasında bulunan duvara kadar olan boşluk sensörlü kameralar ile gözetlenmektedir. Duvarın arkasında içinde mikrodalga sistemin yer aldığı bir alan ve en dışta yine bir tel örgü yer almaktadır.
Tel örgü dışında kişiyi şok edici ışık sistemleri kurulmuştur. Tüm bu güvenlik sistemleri kurum içinden kontrol
edilmektedir. Ceza infaz kurumu çevresinde bulunan yolları sadece güvenlik görevlileri kullanmakta, gerektiğinde bu
yollardan müdahale edebilmektedirler.
HOLLANDA
Hollanda’da ceza infaz kurumlarının iç ve dış güvenlik uygulamaları Adalet Bakanlığı tarafından
yerine getirilmektedir. Hollanda ceza infaz kurumları yönetim sisteminde 2009 yılında değişikliğe gidildiği ve
bölge ceza infaz kurumu yönetimi sistemi geliştirildiği; bu sisteme göre her bir ceza infaz kurumunun ayrı yönetim,
harcama, güvenlik birimleri var iken yeni sistemle birden fazla ceza infaz kurumunun yönetiminin tek elde toplandığı
bildirilmiştir. Bu sistemde birden fazla kurumu tek müdür yönetmekle birlikte diğer görev alanları yeteri kadar müdür
yardımcısına paylaştırılmıştır. Müdür, müdür yardımcılarına verilen alanlara mümkün olduğu kadar müdahale etmemektedir. Düzenli toplantılarında sorun olan hususlar birlikte değerlendirilmektedir.
Ceza infaz kurumundaki temel yetki ve görev alanları aşağıda yer almaktadır.
• Yaşam Birimi
• İş
• Kütüphane, Eğitim, Spor
• Sağlık
11
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Tutuklu/Hükümlü işleri
• Güvenlik
• Genel işler
• Fen işleri
Bu şekilde sekiz alan belirlenmiştir. Bu yetki alanlarının her birinden sorumlu müdür yardımcıları bulunmaktadır. Her birine ayrı müdür yardımcısı yerine işler gruplandırılarak müdür yardımcılarına paylaştırılmıştır. Genel
müdürünün asli sorumluluk alanı kurumun güvenliğini denetlemektir. Çalışma sisteminde müdür yardımcılarının
altında da birim amirlikleri ve çalışanlarla (infaz koruma memuru, sağlık personeli vs.) işler yürütülmektedir.
FİLİSTİN
Filistin ceza infaz kurumlarının yönetimi Adalet Bakanlığı değil İçişleri Bakanlığı ve dolayısıyla Filistin
Polis birimine bağlıdır. Ceza infaz kurumunda görev yapan personelin tamamı polis memurudur. Son yıllarda
açılmış olan Polis Akademisinde temel polislik eğitimi alan memurlardan bir kısmı ceza infaz kurumunda görevlendirilmektedir. Bu memurlara ceza infaz kurumlarında çalışma konusunda uzmanlaşmış ve kapsamlı bir eğitim henüz
verilmemektedir. Akademide alınan yaklaşık 5 haftalık bir eğitim sonunda polisler görevlerine başlamaktadır. Ceza
infaz kurumlarında görevlendirilen memurlar daha sonra ceza infaz kurumu dışında polis olarak görevlendirilebilmektedir.
12
II- GÖRÜNTÜLÜ KONUŞMA UYGULAMALARI
KONUSUNDA ARAŞTIRMA RAPORU
Haziran 2015
13
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
GİRİŞ
Günümüzde görüntülü arama olarak da ifade edilen görüntülü görüşme, internet aracılığıyla ve bir ekran üzerinden çift taraflı yapılan görüşmedir. Bilgisayar aracılığıyla yapılabildiği gibi laptop, notebook, akıllı telefon ve tabletler ile de görüntülü görüşme yapılabilmektedir. Teknolojinin hızlı bir şekilde gelişmesiyle kullanıldıkları alanlarda da
değişiklikler olmaya başlamıştır.
Kullanılan teknolojiler sayesinde toplum içerisinde birbirleriyle uzak yerlerde ya da ayrı şehirlerde olan kişiler
görüntülü görüşme teknolojisini kullanarak iletişime geçebilmektedirler. Birçok kişi teknolojinin bu hızlı gelişimine
ayak uydurup bunları hayatları ile birleştirmişlerdir. Bu gelişmeler yeri geldiğinde adalet sisteminde de yerini almaktadır. Örneğin SEGBİS (Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi) ses ve görüntünün aynı anda elektronik ortamda iletildiği,
kaydedildiği ve saklandığı bir bilişim sistemidir. Tutuklu kişi, uygun görüldüğü takdirde Cumhuriyet savcısı, hakim
ve mahkemece bu sistemin kullanılması suretiyle de dinlenebilmektedir. Bu tarz uygulamalar birçok ülkede uygulanmaktadır. Video konferans adı verilen sistem ile ülkeler bazı durumlarda bu tarz sistemleri ceza infaz kurumlarında
kullanmaktadır.
Adalet sistemi içerisinde yerini alan teknolojik sistemlerin bir farklı versiyonu da yaygın olarak Amerika Birleşik Devletlerinde kullanılan görüntülü görüşme uygulamasıdır. Uygulama ceza infaz kurumları ve ıslah merkezlerinde
kalan tutuklu/hükümlülerin, aileleri ve yakınları ile görüntülü görüşme programı adı altında iletişim sağlayabilmelerine olanak sağlamaktadır. Bu uygulama ABD’nin birçok eyaletindeki birçok kurumda kullanılmaktadır. Hatta bazı
kurumlar geleneksel ziyaretleri kaldırıp yerine sadece görüntülü görüşme uygulamasını koymaktadır. Görüşmeyi yapacak kişiler ceza infaz kurumları içerisinde kurulan bölümlerde, kamu merkezli görüntülü konuşma yerlerinde ya da
önceden kayıt olarak evden ve internet üzerinden görüntülü görüşmeyi gerçekleştirebilirler.
Raporda görüntülü görüşmenin ne olduğu, kullanılmasının getireceği fayda veya olumsuzluklar ele alınmıştır.
Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletlerinde ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşme uygulamasının nasıl gerçekleştirildiği, bu uygulamayı gerçekleştiren örnek eyalet ceza infaz kurumları ve ıslah merkezlerinin de uygulamaları
hakkında bilgileri içermektedir.
14
Görüntülü görüşme nedir?
Görüntülü arama olarak da ifade edilen görüntülü
görüşme, internet üzerinden yapılan, aranılan kişinin sesinin yanı sıra görüntüsünü de görerek iletişim kurabilmeyi
sağlayan görüntülü görüşmedir. Görüntülü görüşme bir ekran üzerinden çift taraflı telefon görüşmesidir ve insanların
birbirlerini gerçek zamanlı olarak görmelerini ve duymalarını sağlayarak, onları birbirine daha da yakınlaştırmaktadır.
Görüntülü görüşme için ön gereksinimler:
Görüntülü görüşme sistemi monitörler ve yazılımlardan oluşmaktadır. Aynı zamanda görüntülü görüşme
sağlanabilmesi için öncelikle gerekli olan yüksek hızlı bir
internet bağlantısıdır. Bilgisayar üzerinden kurulacaksa
web kamerası, bilgisayara takılı kulaklıklı mikrofon gerekmektedir. Görüntülü aramayı destekleyen Windows Live Messenger, Skype, I-Chat veya Google Talk gibi anlık ileti
sağlanabilecek yazılımlara ya da programlara ihtiyaç duyulmaktadır. Uyumlu telefon ve tabletler ile gerekli programları kullanarak da görüntülü konuşma yapılabilmektedir. Bu uygulama ve yazılımlara örnek teşkil edecek Hangouts,
Viber, Tango, Line, We Chat gibi programlar kullanılabilmektedir.
Ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşme uygulamaları
Ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşme
kişilerin evlerinden tutuklu ve hükümlüleri ziyaret şekli olarak ifade edilmektir. Görüntülü görüşme birçok
koşulda aileler ve tutuklu/hükümlüler için iyi bir seçenek olmaktadır. Kişilerin ceza infaz kurumlarına uzak
yerde olması, ulaşımın yeterince pahalı olması ve ceza
infaz kurumu ortamının çocuklu aileler için uygun olmayışından dolayı görüntülü görüşme uygulaması bu
kişilere yardımcı olmaktadır. Yüz yüze ziyaret yaparak
görüşme fırsatı olmayan kişiler için görüntülü görüşme uygulanabilir en iyi seçenektir. Görüntülü görüşme
uygulaması sürekli gelişmekte olan bir sanayidir. Günümüzde sanal işlemler oldukça fazladır ve bu yöntem
web tabanlı olarak adalet sisteminde de yer almaktadır.
Görüntülü görüşme örneğin Skype gibi reel zamanlarda da kullanılan sanal yazılım programları olarak ifade
edilebilir. Gelişen teknolojiler ile son yıllarda görüntülü görüşme uygulamasının hızlı büyümesi ile gelecekte de ceza
infaz kurumlarında görüntülü görüşme uygulamaları oldukça yaygın olacaktır.
Görüntülü görüşme aynı zamanda yüz yüze ziyaret için de olumlu bir gelişme olabilir ve tutuklu/hükümlü
kişiler ve aileleri için olumlu sonuçlar doğurabilir. Bu koşullar altında görüntülü görüşme uygulaması masrafların
azalmasında, güvenliğin geliştirilmesinde ve ziyaret saatlerinde esneklik sağlaması ile de kurumlara fayda sağlayacaktır. Aynı zamanda görüntülü görüşme uygulaması tutuklu/hükümlüler için sosyal anlamda bir ilerleme ve gelişme
sağlayabilecek ek bir iletişim sistemidir. Görüntülü görüşme yaklaşımları farklı teknolojiler, ilişkiler ve modeller kullanarakçeşitlilik gösterebilir. Genellikle ziyaretçiler görüntülü görüşmeyi kamu ziyaret merkezlerinden ya da evlerinden yapabilmektedir. Görüntülü görüşme her ne kadar aileler için güzel bir teknolojik yenilik olsa da bu teknolojiye
sahip olup kullanamayan ailelerde vardır.
Ceza infaz kurumlarındaki görüntülü görüşme uygulamaları incelendiğinde amaç, model, teknoloji ve katılımdaki ön koşullar konusunda çeşitlilikler olmaktadır. Görüntülü görüşme şuan hala başlangıç seviyesindedir. İleriki
yıllarda daha büyük gelişmelerle daha önemli rollere sahip olacaktır.
Ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşmenin faydaları:
Görüntülü görüşmenin tutuklu ve hükümlüler üzerinde olumlu etkisi olmaktadır ve bu durum ceza infaz kurumu içerisinde daha olumlu davranışlar sergilemesine neden olmaktadır.
15
Görüntülü ziyaret aşağıda sıralanan faydaları sağlamaktadır:
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Birçok ceza infaz kurumu tutuklu ve hükümlü kişinin dışarıda iken ikamet ettikleri yerlerden ve sevdiklerinden uzak yerlerde kurulmuşlardır. Dolayısıyla kişiler uzak mesafeler gelmeden yakınlarını görebilme imkanına sahip
olmaktadırlar.
• Ceza infaz kurumları bazı durumlarda kısıtlayıcı ziyaret saatlerine sahiptir ve bu durum çalışan kişiler, okuluna devam eden kişiler için sorun yaratabilmektedir.
• Tutuklu/hükümlü bireyin varsa çocuğu ile ilişkisini kuvvetlendirmektedir.
• Çocuklar için uygun ortamlara sahip olmayan ceza infaz kurumları görüntülü görüşme ile çocukların psikolojisinde daha az yıkıcı ortam oluşturmaktadır.
• Görüntülü görüşme ile aileler istedikleri ve kullanılan cihazlar uygun olduğu takdirde görüşmeleri kaydedebilirler.
• Görüntülü görüşme ile aileler ve tutuklu/hükümlüler arasındaki iletişim bir kat daha artacaktır.
• Bazı eyaletlerde sadece görüntülü görüşmeye izin verilmektedir ve dolayısıyla bu durum ziyaret esnasında
yaşanan olumsuzlukları azaltmaktadır.
• Güvenlik seviyesini geliştirmektedir.
• Aynı zamanda bunun bir rehabilitasyon programı gibi tutuklu/hükümlülerde fayda sağlayacağı ve tekrar suç
işlemeyi azaltacağına inanılmaktadır.
• Görüntülü görüşme uygulaması geleneksel ziyaret saatlerinde ceza infaz kurumlarındaki ziyaretlerini gerçekleştirmeyen kişiler için yardımcı olabilmektedir.
Görüntülü görüşme ile aşağıdaki engeller yaygın olarak ortadan kalkmaktadır;
• Mesafeler ve yolculuk ücretleri
• Okul çağında olan çocukların ziyaret gerçekleştirmesi için okula gitmeme sorunu
• Ceza infaz kurumlarının konum olarak toplu taşıma kullanılarak kolay bir şekilde ulaşılamadığı
• Ziyaretler konusundaki yaptırımlar
• Ziyaret saatlerindeki var olan sınırlandırmalar
• Ziyaretçi odalarına girene kadar uzun bekleme süreleri
Sadece görüntülü görüşmeye izin verilen ceza infaz kurumları için görüntülü görüşme geleneksel ziyaretlerden daha az iş gücü gerektirmektedir. Görüntülü görüşme incelendiğinde, ziyaret için ayrılan iş saati aşağıdaki şekillerde azalmaktadır:
16
• Çalışmalar azalmaktadır.
• Yüz yüze ziyaretleri izlemede personel ihtiyacı azalmaktadır.
• Ceza infaz kurumları ve ıslah merkezlerine kaçak eşya girmesini azaltmakta ve yok etmektedir.
• Ziyaretçilerin giriş işlemlerinde gerçekleştirilen prosedürler azalmaktadır.
Görüntülü görüşme ceza infaz kurumlarında güvenliğin sağlanması için de kullanılmaktadır. Geleneksel ziyaretlerde yaşanılan yasak madde girişi görüntülü görüşme uygulaması ile engellenmiş olmaktadır. Ziyaret yapılacağı
zamanlarda tutuklu/hükümlülerin, ziyarete gelen kişilerin ve personelin oluşan kalabalık ve yoğun iş akışından ötürü
güvenlik zafiyetleri ve sorunlar bazı zamanlar ortaya çıkabilmektedir. Görüntülü görüşme uygulaması ile bu durum
da ortadan kalkmış olmaktadır. Geleneksel ziyaretin yerini görüntülü görüşme uygulaması aldığında görev yapan
personel ziyarette harcadığı vakti kurum içerisinde diğer görevlerine harcayabilmektedir. Kısacası görüntülü görüşme
uygulaması bazı durumlarda aşağıda listelenen konuları geliştirmek için kullanılır:
• Güvenliği ve refahı geliştirmek
• Planlanan ziyaret saatlerinde ve ziyaret seçeneklerindeki esneklik
• Tutuklu/hükümlünün kurumsal uyumunu desteklemek
• Yeniden suç işlemeyi azaltma ve halk güvenliğini artırmak
Ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşmenin olumsuz yanları:
Ceza infaz kurumlarında gerçekleştirilen görüntülü görüşme uygulamalarının bazı olumsuz yanları da söz
konusudur:
• Bir bilgisayar ekranı ile görüşme gerçekleştirmek fiziksel ziyaret ile aynı etkileşimi yansıtmamaktadır.
• Özellikle ABD’nin bazı eyaletlerinde ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşme uygulanması geleneksel
ziyaretlerin yavaş yavaş sonlandırılması anlamını taşımaktadır.
• Görüntülü görüşme pahalı bir seçenek olabilir ve tutuklu/hükümlü kişilerin aileleri ekonomik yönden yetersiz aileler olabilir.
• Aileler için görüntülü görüşme yüz yüze yapılan ziyaretler ile aynı kavramı ifade etmemektedir.
• Aileler yakınlarını ekrandan tam olarak görebilmek için çabalamaktadırlar. Görüntü kalitesinin bile düşük
olması ailelerde endişe oluşumuna sebep olabilmektedir.
• Aileler görüntülü görüşme yapabilmek için kurulmuş ziyaret merkezlerine yolculuk edemiyor olabilirler.
• Aileler bir bilgisayar ve internet bağlantısına da sahip olmayabilirler.
• Aileler düşük görüntü kalitesi, ses yetersizliği gibi teknik problemlerden ötürü sistemden memnun kalmamış olabilirler.
• Bilgisayar kullanımı konusunda eksik bilgiye sahip olan kişiler sistemle ilgili sorunlar yaşayabilmektedir.
• Duyma ve görme yetisi düşük olan kişiler için görüntülü ziyaret olumsuzluk yaratabilmektedir.
• Okuma yazması olmayan kişiler ilk başta ziyaret için kayıt yapmakta zorlanabilirler.
• Bazı aileler görüntülü görüşme yerine yolculuk yapıp yüz yüze ziyaretleri tercih etmektedirler.
17
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Görüntülü görüşme ücretleri ve servis ücretleri fazla olabilir.
• Teknoloji genç çocuklar ya da yaşlı kişiler için karışık ve anlaşılmaz olabilir.
• Görüntülü ziyaret uygulamasının yüz yüze ziyaret ile kıyaslandığında etkili bir iletişim olup olmadığı konusu
tam olarak bilinmemektedir.
• Aileler görüntülü ziyaret uygulamasını tercih etmeyebilirler.
Görüntülü görüşme her ceza infaz kurumu ya da her ıslah merkezi için;
• Sistemin kurulması için gerekli masrafların giderilebilmesi,
• Islah merkezlerinin sahip olduğu mali sıkıntılar ve sistemin yönetilmesi,
• Teknolojinin gelişmekte ve hızlı bir şekilde değişmekte olduğu konularında uygun olmayabilir.
Görüntülü görüşme yapılırken uyulması gereken örnek kurallar:
• Görüntülü görüşmeyi gerçekleştirecek kişiler zamanında planlanmış görüşme için hazır olmalıdırlar.
• Görüşme zamanında başlatılmalı ve zamanında bitirilmelidir.
• Görüşme yapılırken kişilerin kıyafet seçimi rahatsız edici boyutta olmamalıdır.
• Görüşme yapılacak kişileri tutuklu/hükümlüler önceden kayıt ettirmelidirler.
• Görüşme esnasında küfür içerikli konuşmalar ve saygısızca tavırlar sergilenmemelidir.
Amerika Birleşik Devletlerinde Görüntülü görüşme sistemi nasıl çalışır?
Amerika Birleşik Devletlerinde ziyaretçiler görüntülü görüşmeyi gerçekleştirebileceği temel olarak 3 model
mevcuttur. Birincisi kamu merkezli yani halk kütüphaneleri gibi yerlerde, ikincisi ev tabanlı bilgisayar ve telefon ile
gerçekleştirilen ve üçüncüsü ise ıslah merkezleri ya da ceza infaz kurumlarının içerisinde kurulmuş olan modeldir.
İlk sistemde kişiler kamu içerisinde kurulmuş merkezlere giderek (örneğin halk kütüphaneleri) görüntülü
görüşmeyi gerçekleştirebilmektedirler. Aynı zamanda kamu görüntülü görüşme merkezleri ailelerin teknolojiye ulaşabilmesi konusunda yardımcı olmaktadır ve aileler için işlemleri kolaylaştırmaktadır. İkinci sistemde kişiler bilgisayar yada uyumlu telefona sahip oldukları takdirde herhangi bir yerden görüntülü
görüşmeyi gerçekleştirebilmektedirler.
Üçüncü sistemde ise yüz yüze olan yani geleneksel ziyarette olduğu gibi ziyaretçilerin ceza infaz kurumlarına
gitmesini gerektirir. Ziyaretçiler planlanan tarih ve saatte ceza infaz kurumuna giderek görüntülü konuşma odasına
girecekler ve görüntü ekranı ile tutuklu/hükümlü ile görüşebileceklerdir. Tutuklu/hükümlü ve ziyaretçiler kesinlikle
aynı odaya alınmamaktadırlar.
18
Amerika Birleşik Devletlerinin en az 18 eyaletinde görüntülü görüşme uygulaması mevcuttur. Her eyaletin
kendisine göre kullandığı bir sistem vardır. Indiana ve Wisconsin eyaletlerinde görüntülü görüşme uygulamasına izin
verilmektedir. New Mexico ve Pennsylvania normal ziyaretin yanında görüntülü görüşme uygulamasına da izin vermektedir. Bazı eyaletlere göre görüntülü görüşme aynı zamanda bir terapi şekli olarak da ifade edilmektedir. Amerika
Birleşik Devletlerinin orta batısında yer alan Michigan eyaleti tutuklu/hükümlüler için görüntülü görüşme uygulamasını en erken sunan eyaletlerden birisidir. Ardından Wisconsin ve Alaska gibi diğer eyaletler de görüntülü görüşme uygulamasına başlamıştır. Görüntülü görüşme uygulaması uzun yolculuk yapamayan ve ekonomik olarak gücü olmayan
kişiler için çok büyük faydalar sağlamaktadır.
Amerika’da birçok çocuk ve aile için görüntülü görüşme uygulaması çocukta oluşabilecek travmaları da azaltmaktadır. Özellikle çocuklarından ayrı kalmakta olan tutuklu/hükümlü anneler için ceza infaz kurumlarındaki stres
ortamı çok daha fazladır. Yapılan araştırmalara göre tutuklu/hükümlü kişilerin çocukları ile görüşmeleri durumunda
stresten biraz daha olsun kurtulduğu, depresyon durumlarında da azalma olduğu bulunmuştur. 2000 yıllarının başlarında Florida ıslah merkezinde iki kadın ceza infaz kurumunda sınırlı sayıda kadına görüntülü görüşme uygulaması
ile uzak mesafede olan çocukları ile görüşme imkanı sağlandığı bilinmektedir. Görüntülü görüşme çocukların aileleri
ile iletişimini sürdürmesine yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda yüz yüze ziyaret izni verilmeyen tutuklu/hükümlü kişiler için uygulanabilir bir alternatiftir. Son yıllarda görüntülü görüşme eyalet ceza infaz kurumlarında oldukça yaygın
olmaya başlamıştır. Geleneksel ziyaretlerin tersine, birçok görüntülü sistem sayesinde aileler ziyaretlerini gerçekleştirebilmektedirler.
Uygulama örnekleri:
Virginia Islah Merkezi
Virginia ıslah merkezi görüntülü görüşme programı sayesinde tutuklu/hükümlüler ve aile ya da arkadaşları ile
görüşmeleri için bir seçenek sunmaktadır. Görüntülü görüşme uygulaması nasıl gerçekleştirilir:
İlk olarak tutuklu/hükümlü kişi belirlenmiş güvenlik seviyeleri dikkate alındığında görüntülü görüşme için
uygun olmalıdır.1,2 ve 3 güvenlik seviyeleri hiçbir kısıtlamayı içermez ve 4 ve 5 güvenlik seviyeleri için ise 6 ay boyunca
hiç ceza almamış olmak gerekir. Eğer tutuklu/hükümlünün durumu uygun ise aşağıdaki adımlar izlenmelidir:
• Ceza infaz kurumu tarafından kurulan görüntülü görüşme işlemi tutuklu/hükümlü tarafından kabul edilmelidir. Tutuklu/hükümlü başvuru formu doldurur ve bu ailesi ya da arkadaşlarına gönderilir.
• Aile ya da arkadaş, listesi verilen uygun görüntülü görüşme merkezlerinden birinde yapılan başvuruyu cevaplamalıdır.
• Görüntülü görüşme merkezi ziyaretçinin ismini ceza infaz kurumuna geri gönderir ve hem doğru bilgi olup
olmadığını garanti altına alır hem de görüntülü görüşmenin tarihi ve zamanını planlar.
19
• Ceza infaz kurumu bilgiyi doğrular.
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Görüntülü görüşme merkezi aile ya da arkadaş ile iletişime geçerek ziyaretin tarih ve saatini bildirir.
Ocean Kasabası Islah Merkezi
Görüntülü görüşme yapacak bütün kişiler için önceden kayıt yapılır. Görüntülü görüşmeyi yapacak kişi internet üzerinden veya ıslah merkezinin içerisinde de kayıt yaptırabilir. Kayıt ve ziyaretin planlanması için 48 saatlik bir
süre vardır. Arkadaş ve aileler için görüntülü ziyaret kuralları:
• Uygun tutuklu/hükümlüler için her hafta iki kez 15 dakika görüntülü ziyaret sağlanır.
• Çocuklar da dahil olmak üzere görüşmeyi yapacak kişiler web sitesini ziyaret ederek ya da ıslah merkezlerinde görüntülü görüşmeyi planlamalı ve kaydını yaptırmalıdır.
• Kişiler görüntülü görüşmeyi yapacakları takdirde planlanan görüşme zamanında yerinde olmalıdırlar. Ekstra zaman verilmemektedir ve planlanan zamanda başlayıp planlanan zamanda bitecektir. Herhangi bir uzatma işlemi
yapılmayacaktır.
Ohio rehabilitasyon ve ıslah merkezi:
Kuruma kurulan belirli bölmelerde görüntülü görüşme uygulamasına izin verilmektedir. Bu durum kişilerin
ziyaret seçeneklerini arttırmak için ve uzun mesafeler katederek gelecek kişiler ve ailelerin sorunlarını azaltmak için
kurulmuştur.
District of Colombia (Kolombiya bölgesi) Ceza İnfaz Kurumu
DC ceza infaz kurumundaki ziyaretler görüntülü görüşme merkezi tarafından gerçekleştirilir. Kamu içerisinde
görüntülü görüşme merkezleri olarak ayrılmış yerler mevcuttur. Bu görüşmeler internet üzerinden yapılabilmektedir.
Görüşmeye katılacak kişilerden planlanan görüşme gerçekleştirilmeden 15 dakika önce hazır olmaları istenir. Görüşmeler zamanında başlatılmalıdır ve eğer görüntülü görüşme yapacak kişiler geç kalırlarsa görüşme otomatik olarak
iptal edilmektedir.
Arkansas ceza infaz kurumlarında görüntülü görüşme:
Ceza infaz kurumu içerisinde ayrılmış bir bölümde ya da evlerinden görüntülü görüşme şeklini gerçekleştirmektedirler. Arkansas’da birçok aile için şuan görüntülü görüşme tek seçenektir. 2013 yılından beri birçok eyalet görüntülü ziyaret uygulamasını başlatmıştır. Ceza infaz kurumu yetkililerine göre yüz yüze ziyaretleri ortadan kaldırmak
aynı zamanda yasak maddelerin bir şekilde içeri girmesini de engelleyecektir. Bazı raporlara göre görüntülü görüşme
uygulaması çalışan ve küçük çocuklara sahip olan aileler için olabileceği gibi uzak mesafeler katederek ceza infaz kurumlarına da gelmelerindeki zorlukları ortadan kaldıracağına inanmaktadır. Bazı eleştirmenlere göre çocuk tutuklular
için yüzyüze görüşmek monitörler arkasından görüşmekten daha iyi olacaktır. Bu durum çocukların gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Yapılan araştırma ve incelemelere göre bu sistem kurulduğundan beri tutuklu/hükümlüler ve
ziyaretçiler sistem ile ilgili herhangi bir şikayette bulunmadılar. Görüntülü görüşme uygulamasına geçilmek istenmesinin en büyük nedeni ceza infaz kurumlarındaki sayının oldukça artması ve ziyaretlerde yaşanan sorunlardır.
Jefferson Kasabası Ceza İnfaz Kurumu
Jefferson kasabası ceza infaz kurumunda görüntülü
görüşme uygulaması diğer kasabalardakine benzerdir ve ceza
infaz kurumu içerisindeki ayrılmış bir alanda yapılabilir ya da
evden internet üzerinden yapılabilmektedir. Aynı zamanda
ceza infaz kurumuna gelerek görüntülü görüşmeyi gerçekleştiren kişiler dakikalık 50-55cent civarı ücret ödemektedirler.
Sadece avukatlara ücretsiz ve yüzyüze görüşme izni verilmektedir.
Yazılım şirketleri
20
Amerika Birleşik Devletlerindeki bazı şirketler görüntülü görüşme uygulamasının artırılabilmesinin bir yolunun da geleneksel ziyaretleri yasaklama ile olacağını savunuyorlar. Bazı şirketlere göre görüntülü görüşme uygulaması ile
yüz yüze yapılan ziyaretlerdeki yasak madde sokmaya çalışma
ya da bazen kavgaların yaşanması gibi problemlerin ortadan
kalkacağını ifade etmektedirler.
SECURUS isimli şirket ceza infaz kurumu iletişim sanayisi içerisinde en büyük rol oynayan şirketlerden birisidir. Ailelerin ceza infaz kurumlarına uzakta olduğu durumlarda görüntülü görüşme uygulaması ile mesafeler yakınlaşmış olmaktadır. SECURUS şirketinin yönetim kurulu başkanının açıklamasına göre yüz yüze ziyaretleri sonlandırmak
herkes için iyi olacaktır. Ona göre yıllık olarak hesaplandığında ceza infaz kurumlarına gelmek ve ziyaretleri gerçekleştirmek oldukça masraflı bir iş olmaktadır. Aynı zamanda yüz yüze yapılan ziyaretlerde çıkabilecek kavga ve sorunları
bu şekilde de engellemiş olmaktadır.
Tutuklu/hükümet ziyaretleri konusunda RENOWO YAZILIM son yıllarda güzel çözümler üretmektedir. 2003
yılında Florida’da internet tabanlı görüntülü ziyaret sisteminin tanıtımından itibaren, RENOVO yaklaşık birçok kurumda hizmet vermeye başladı. Aynı zamanda cihazları kurma, planlama ve tutuklu/hükümlünün ziyaret çevresini
bu sisteme alıştırmaya çalışmıştır. İnternet üzerinden görüntülü görüşme yapılması ya da planlanması durumunda
RENOVO YAZILIM ziyaret konusunda gerekli olan cihazları sağlamaktadır. İstenilen zamanda ek özellikler ekleme seçeneği de sunarak, yazılım geçerliliği korunmaktadır. Çok dilli web tabanlı arayüzü ile kişilere on-line olarak görüntülü
görüşme kaydı yapabilmesi ve planlamasına izin vermektedir. Görüntülü görüşmeyi yapacak kişi bilgisi daha sonraki
girişlerde doğrulanır. Bu şekilde kişiler görüşme için kayıt ve planlamadan sorumlu tutulmaktadır. RENOVO’nun
görüntülü görüşme merkezleri kayıt ve planlama için bilgisayara sahip olmayan kişiler için yardımcı olmaktadır. Bu
merkezler sayesinde kişiler görüntülü görüşme işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler. Görüntülü görüşme uygulamasının ziyaretçilere sunduğu diğer bir özellik de ziyaretçilerin görüşmeleri kaydedebilmesine olanak sağlamaktadır.
21
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
III- CEZA İNFAZ KURUMLARINDA GÜVENLİK VE
ARAMA AMAÇLI KÖPEK KULLANIMI VE ÜLKE
UYGULAMALARI
22
DIŞ İLİŞKİLER DAİRE BAŞKANLIĞI
AR-GE BÜROSU
RAPOR NO; 2015 / 12
GİRİŞ
Uluslararası areneda güvenlik amaçlı köpeklerin kullanımı çok eskilere dayanmakla birlikte daha çok güvenlik güçlerinin kullanımını tercih ettiği bir husus olmuştur. Yetenekleri ile hızla gelişen teknolojiye rağmen oldukça
etkin önleyici, caydırıcı ve operasyonel güvenlik gücü olarak güvenlik hizmetlerinin en sempatik unsurlarından olan
köpekler, bu nedenle birçok alanda güvenlik ve özel amaçla kullanılmaya başlanmışladır.
Bu özel alanlardan biri de özellikle son dönemlerde birçok ülkenin tercih ettiği alan ceza infaz kurumları alanlarıdır. Geçmiş dönemlere bakıldığında 1919 yılında hayvanların ceza infaz kurumlarında olduğuna dair kanıtlanmış
belgeler olduğu görülmektedir. İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan savaş esiri kampları mahkumların bakması
için hayvanları kabul etmiştir ve mahkumların onlarla çekilmiş fotoğrafları vardır (Britton ve Button, 2005).
Bakıldığında ceza infaz kurumlarında daha çok güvenlik amaçlı (asayiş, arama vb. gibi) olarak kullanıldığı
düşünülen - ki ülkemizde de ceza infaz kurumlarında jandarma tarafından bu şekilde kullanılmaktadır- köpeklerin
bunun yanında son yıllarda hükümlülerde davranış değişimi, motivasyon artırımı, özgüven ve benlik saygısının gelişimini sağlama amaçlı gibi bir program dahilinde kullanıldığını da görmekteyiz. Hatta birçok çalışmada bir ceza
infaz kurumunda hayvanların varlığının daha iyi bir atmosfer oluşturduğu ve hükümlülerin benlik saygısını artırdığını
belirtmektedir (Currie, 2008). Ayrıca çalışmalar mahkumların hayvanlarla ilgilenmesinin, sorumluluk alma ve çalışma kapasitelerini güçlendirdiğini, suça eğilim ve yeniden suç işleme oranlarını azalttığını göstermektedir (Strimple,
2003). Bununla birlikte köpek eğitmenleri olan mahkumlar; kendileri için genel olarak sabır sahibi olduklarını diğer
mahkumlar için ise sosyal becerilerin arttığını bildirmişlerdir (Turner, 2007).
Bu çalışmada ceza infaz kurumlarında hem güvenlik amaçlı hem de destek tedavisi amaçlı köpek kullanımına
ve ülke uygulamalarına değinilerek, her iki uygulamanın da ülkemiz açısından kullanılabilmesinin yolları ortaya konulmaya çalışılacaktır.
23
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA GÜVENLİK AMAÇLI KÖPEK KULLANIMI
1.1. KÖPEKLERİN KULLANIM ALANLARI
Güvenlik ve benzeri amaçlı alanlar gibi köpekler çok çeşitli alanlarda kullanılabilmekte olup burada ceza infaz
alanında hangi tür ve alanlarda köpeklerin kullanılabileceği yer alacaktır.
1.1.1. Uyuşturucu Madde Arama Köpekleri
tadır.
Uyuşturucu Madde Arama Köpekleri uyuşturucu madde kaçakçılığı ile mücadelede etkin olarak kullanılmak-
Programa katılması öngörülen personel ve köpekler yeterlilik ve uygunluk açısından testlere tabii tutulur.
14 hafta süreli bu eğitim programlarına katılan kursiyer köpek ve idareci personel; eğitim programı sonunda yapılan
yeterlilik sınavlarında başarılı olanlar uyuşturucu madde arama köpeği ve idarecileri sertifikalandırılarak göreve sevk
edilir.
Göreve sevk edilen uyuşturucu madde arama köpeği ve idarecilerinin görev performans ve yeterlilikleri sürekli olarak takip edilir. Her görev köpeği ve idarecisi periyodik olarak en geç 2 yılda bir “Hatırlatma ve Adaptasyon
Eğitim Programı’na katılır.
Uyuşturucu madde arama Köpeği Unsurunun Görevleri
• Motorlu taşıtlarda, bavul, çanta, koğuş gibi diğer eşyalarda bulunan uyuşturucu maddelerin tespitinde,
• İhbarlı aramalarda, uyuşturucu madde bulundurulması muhtemel koğuşların aranmasında görevlendirilmektedir.
1.1.2. Özel Operasyon Köpeği ve İdarecisi Temel Eğitim Programı
Özel operasyon köpekleri; açık ve kapalı alanlarda ani müdahale edilmesi ihtimali yüksek, acil durumlar,
rehine alma gibi operasyonlarda kullanılmaktadır. Operasyon aşamasında, söz konusu köpeklerin; şüpheli şahısların
etkisiz hale getirilmesinde ve olası can kayıplarının veya yaralanmalarının önlemesinde etkili oldukları bilinmektedir.
Özel operasyon köpeklerinin tahsis edildikleri birimlerin operasyon kapasitelerini arttırarak; gerçekleştirilecek operasyonlarda görevlilerin, zanlıların ve operasyon bölgesinde bulunan diğer kişilerin maruz kalabileceği zararların en aza indirilmesinde önemli katkı sağlayacakları değerlendirilmektedir.
1.1.3. Asayiş ve Devriye Köpeği ve İdarecisi Temel Eğitim Programı
Asayiş devriye hizmetleri, rutin koğuş ve ziyaretçi arama, sevk ve nakil işlemlerinde refakat, kontrollü saldırganlık, asayişe müessir suçlara (kavga gibi) ve toplu olaylara müdahale edecek olan asayiş devriye köpeklerinin
vardiya memurlarının caydırıcılığını arttıran bir araç olduğu değerlendirilmektedir.
Devriye Köpeği Unsurunun Görevleri:
• Çevre güvenliği ve güvenlik açısından kritik tesislerin kontrolünü yapmak,
• Toplumsal olaylarda topluluğu dağıtmak (gösteri yürüyüşleri, bina yıkımları vb.),
• Kaçan hükümlü-tutukluları yakalamak, kendi sorumluluğuna verilen bir alanın korunmasını sağlamak,
• Şüpheli şahsa ait araç ve eşyaların aranmasında ve tutuklamaya refakat etmek,
• Önleyici kolluk hizmetlerinin yerine getirmek (kavga vb.),
• Sosyal, kültürel veya sportif faaliyetlerde toplulukların düzeni ve asayişi sağlamak (konserler, maçlar, iş
merkezi açılışları, formula1 organizasyonları vb.) amacıyla kullanılır.
24
• Şüpheli şahsa ait araç ve eşyaların aramasında,
• Nakil ve mahkemeye sevkte refakat edilmesinde,
Devriye köpekleri, saldırıya komutla başlayan, saldırıyı komutla kesen %100 idarecisinin kontrolü altında
olan köpeklerdir.
1.2. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA GÜVENLİK AMACI İLE KÖPEK KULLANIMI ÜLKE UYGULAMALARI
1.2.1. POLONYA
Ceza infaz kurumlarında ve tutukevlerinde güvenlik sistemleri ve Polonya Ceza İnfaz Kurumu Servisi
Denetleme cihazları, detektörler ve iletişim sistemleri
Ceza infaz kurumu servisi görevlerini yerine getirmek için çeşitli denetleme cihazları kullanmaktadır. Mekanik ve elektronik cihazlara sahip olan memurun aşağıda sıralanan kontroller esnasında cihazları kullanması gerekmektedir.
• Tutukluların ve ziyaretçilerin yüzeysel ve kişisel aramaları,
• Hücreler, odalar ve diğer alan araştırmaları,
• Posta kontrollerinde,
• Araç aramalarında,
• Ceza infaz kurumunun genel aramalarında mekanik ve elektronik cihazlar kullanılmaktadır. Aynı zamanda
ceza infaz kurumlarında köpekler yukarıda bahsedilen kontrolleri gerçekleştirmek için kullanılabilmektedir.
Uyuşturucu ve patlayıcı detektörleri
Ceza infaz kurumu servisi paket, koli aramaları gibi konularda uyuşturucu konusunda eğitimli köpeklerin
dışında elektronik uyuşturucu detektörleri, taşınabilir ve sabit cihazlar da kullanmaktadır. Aynı zamanda maddelerin
cinsinin saptanmasında kimyasal testler uygulanabilmektedir.
Gdansk Islahevi
Gdansk Islahevi Pomerania bölgesindeki tutuklular için kapalı bir ceza infaz kurumudur. Islahevi yüksek beton duvarlarla kaplı birkaç bloğu kapsamaktadır. Ceza infaz kurumuna girişte büyük metal kapılar mevcuttur. Köşelerde güvenlik kuleleri vardır ve eğitimli köpekler gece boyunca kullanılmaktadır.
Malbork ceza infaz kurumu
Ceza infaz kurumunda uyuşturucu için eğitimli köpekler kullanılmaktadır ve 2002 yılından itibaren kurumda
uyuşturucu konusunda hiçbir kayıt bulunmamaktadır.
Barczewo ceza infaz kurumu
Ceza infaz kurumunda uyuşturucu aramalarında eğitimli köpekler kullanılmaktadır.
1.2.2. İRLANDA
Canine Unit (Köpek Birimi) ( Uyuşturucu arama köpek servisi)
Canine Unit ( Köpek Birimi) kullanımda olan toplamda 25 köpeğe sahiptir. Canine Unit ( Köpek Birimi) binaların ve araçların aranması konusunda eğitilmiş köpeklere sahiptir. Aynı zamanda aktif köpek takımı diye isimlendirilen grup ateşli silah, uyuşturucu ve cep telefonu aramalarında eğitilmişlerdir.
Ceza infaz kurumlarından uyuşturucuyu uzak tutmak için uyuşturucu politikası ve stratejisine göre arama
köpekleri ceza infaz kurumları içerisinde uyuşturucu araması yapmak ve kuruma uyuşturucu sokma girişimlerini engellemek için hazır olmalıdırlar.
25
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1.2.3. PORTEKİZ
Arama ve Kontroller
Ziyaretçiler ceza infaz kurumu personeli tarafından taşınabilir ya da sabit metal detektörler ile aranma, kıyafetlerin el ile yoğun bir şekilde aranması, ayakkabıların aranması, üzerlerinde bulunan el çantası vb. eşyaların aranması işlemlerine tabii tutulmaktadır. Aynı zamanda eğitimli köpekler ile de aramalar yapılabilmektedir.
1.2.4. İNGİLTERE
Arama İçin Köpek Kullanımı
Ceza infaz kurumlarında eğitimli arama köpekleri silah, patlayıcı ve uyuşturucu için kurumda aramalarda
bulunmaktadır. Devriye köpekleri kaçan kişileri aramak, gizli parçaları aramak ve ceza infaz kurumunun çevresini
korumak için kullanılabilir. Aynı zamanda cep telefonu arayan detektör köpekler de kullanılabilmektedir.
Arama Ve Kontroller
Ceza infaz kurumuna girişte herkes aranmaktadır. Ziyaretçilere ve memurlara ceza infaz kurumuna girmesi
yasak olan maddeler bildirilmektedir. Ziyaretler öncesi arama teknik ve yöntemleri personel tarafından bilinmektedir.
Arama şekilleri farklı seviyelerde olabilmektedir. El ile aramalar, vücut araması bunlara örnek olabilmektedir. X-ray
cihazları, metal detektörleri gibi teknik destekler ile personel ve ziyaretçi aramaları gerçekleştirilmektedir.
Arama köpekleri aşağıda belirtilen amaçlarda kullanılabilmektedir;
• Ceza infaz kurumuna uyuşturucu girmesini engellemek için,
• Ceza infaz kurumunda uyuşturucu tespiti yapma için,
• Uyuşturucu sokmaya çalışanlar için caydırıcı olarak.
Yönetim Ve Personel
Ceza infaz kurumu çalışanlarının çalışma şekilleri kurumların güvenlik şekillerine göre değişmektedir. Bazı
memurlar özel olarak eğitilmektedir. Ceza infaz kurumlarında isyan durumlarında etkili olabilecek, gerekli durumlarda güç kullanabilecek kişiler olarak eğitim alabilmektedirler. Aynı zamanda personel devriye köpekleri bakıcısı olarak
da eğitimler alabilmektedir.
Wealstun Ceza İnfaz Kurumu
Wealstun ceza infaz kurumu uyuşturucu stratejisine göre kuruma uyuşturucu bağımlısı olarak gelmiş kişileri
bu maddelerden uzak tutmak için çalışmalar yapılmaktadır. Uyuşturucu detektörleri, uyuşturucu arama köpekleri,
gerektiğinde ziyaret kısıtlamaları bile yapılabilmektedir. Uyuşturucudan uzak kalabilmeleri için tedavi programları da
uygulanabilmektedir.
Garth Ceza İnfaz Kurumu Ziyaret Bilgisi
Tüm ziyaretçiler arama prosedürlerine göre aranmaktadır. Tüm çantalar ve montlar metal detektörlerin olduğu bölümden geçirilmelidir. Kuruma getirilen tüm eşyalar aranmaktadır. Aynı zamanda uyuşturucu bulma eğitimli
köpekler alanda faaliyet göstermektedir ve ziyaretçiler uyuşturucu arama köpeklerinin rutin taramalarına tabi olabilmektedirler.
Dovegate Ceza İnfaz Kurumu
26
Ceza infaz kurumu içerisinde eğitilmiş uyuşturucu arayan köpekler sürekli faaliyettedir.
Nottingham Ceza İnfaz Kurumu
Ceza infaz kurumu yönetimi tutuklu/hükümlülerin uyuşturucu tedarik etmesini engellemek için ceza infaz
kurumu güvenlik departmanında uyuşturucu bulma köpekleri ile polis ile sürekli irtibat halinde olan görevli bir memura sahiptir.
Exeter ceza infaz kurumu
Ceza infaz kurumunda kuruma gelen uyuşturucu bağımlısı kişiler için davranışsal tedavi programları ile uyuşturucuyla mücadele edilmektedir. Zorunlu ve gönüllü uyuşturucu testleri dahil Exeter ceza infaz kurumu aktif ve pasif
uyuşturucu köpeklerini de kullanarak uyuşturucu kullanımını azaltma ve yok etme politikasına sahiptir. Ziyaretlerde
x-ray, metal detektörler, uyuşturucu bulma köpekleri de kullanılmaktadır.
1.2.5. AVUSTRALYA
Ceza İnfaz Kurumunun Güvenliğini Artırmak İçin
Köpek Kullanımı
1998 yılından itibaren Avustralya eyaleti Victoria’da köpek
eğitim kursları yapılmaktadır ve tamamen eğitimli köpekler ile bakıcıları Victoria’nın ceza infaz kurumu sistemindeki güvenlik konusuna önemli katkılar sağlamaktadır. Eğitimler ortalama on iki haftayı
bulmaktadır. Bu eğitim programını Victoria Güvenlik ve Acil Servis
Grubu(Security and Emergency Services Group-SESG) yönetmektedir.
Victoria ceza infaz kurumu servisi köpek takımı
Victoria ceza infaz kurumu servis köpeği takımı ilk olarak
tutuklu/hükümlülere karşı koruma ve güvenlik amacı ile görev yapmaktadır ve aynı zamanda tutuklu/hükümlüler ya
da ziyaretçilerin uyuşturucu detektörü göreviyle aranmalarında da görev almaktadır. Bir köpek daima Melbourne’daki
ceza infaz kurumu merkez ofisinde görev yapmakta iken diğer eğitimli köpekler Barwon, Castlemaine ve Ararat bölgelerinde ceza infaz kurumlarında bulunmaktadırlar. Ortalama her ceza infaz kurumunda bir köpek hazır bulunmaktadır.
1.2.6. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
Amerikan ıslah kurumlarında köpekler ceza infaz
kurumlarının güvenlik operasyonlarında yaygın olarak
kullanılmaktadırlar. Özel eğitimli köpekler, hücre ve alan
aramalarında, tutuklu/hükümlülerin ve ziyaretçilerin
aranmasında, hücre tahliyelerinde, kalabalık kontrolünde ve devriyelerde görevlendirilmektedirler. Köpeklerin
uyuşturucuları maskeleyici kokular arasında bulabilme
kabiliyetleri sayesinde kalabalık koğuşlarda yapılan aramalarda etkin bir şekilde yararlanılmaktadır. Köpekler,
aynı zamanda tutuklu/hükümlülerin kalabalık ortamlarında da etkili sonuçlar vermektedirler. Köpekler, firar
yoluyla ceza infaz kurumundan kaçan tutuklu/hükümlülerin de izlerini sürebilmektedirler.
Genelde ceza infaz kurumu köpekleri, uyuşturucu
veya cep telefonlarını bulmakta görevlendirilmektedirler.
Verilere göre köpeklerin bu konudaki performansları oldukça olumludur. Bir araştırmaya göre, Pennsylvania’da bir tutukevinde koğuşlarda kullanılan köpeklerin kontrol işlevinde başarılı oldukları vurgulanmaktadır. Aynı araştırmaya göre, bir Maryland tutukevinde altı yıllık bir süre içinde
tutuklu/hükümlü olaylarının % 60 azaldığı belirtilmiştir.
Ceza infaz kurumlarında çalışmak üzere yetiştirilen köpekler genelde özel firmalar tarafından eğitilmektedir,
fakat eğitimlerin ıslah kurumları tarafından yapılması da yaygındır. Bu aşamada köpeklerin seçimi ve eğitimi önemlidir. Çünkü ceza infaz kurumu köpekleri kalabalıklardan ve aşırı gürültülerden korkmamalıdırlar; dar alanlarda ve
kaygan yüzeylerde hareket edebilmelidirler; stress testlerinden başarıyla geçmelidirler. Bir köpeğin eğitim süreci en
az 12-14 haftayı bulabilmektedir.
Kaliforniya Islah Kurumu
29 köpek timi kullanmaktadır. Timlerin 11’i özellikle cep telefonlarının bulunmasında kullanılmaktadır.
27
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Maryland Islah Kurumu K9 Birliği
30 kadar infaz koruma memuru ile 60 köpekten oluşmaktadır. Köpeklerin işlevleri, detektör ve devriye/kalabalık kontrolü olarak ikiye ayrılmaktadır. Kurum, köpeklerini kendi eğitim merkezinde yetiştirmektedir.
Batı Virginia Eyaleti Islah Kurumu
Köpek ünitesi, kritik olaylara müdahale ile yasak maddelerin bulunması ve uyuşturucuların içeri getirilmesinin önlenmesinde görevlidir. Ünite, eyaletteki diğer kriminal adalet örgütlerine de talep üzerine yardım vermektedir.
Köpek ünitesinin ilk kuruluş nedeni, firarların önlenmesi olmuştur. Yıllık firar sayılarının her yıl ortalama 60 olduğu
sistemde, köpeklerin kullanılmaya başlanmasıyla bu sayı ortalama 1’den aşağıya düşmüştür. Örgütün ilk eğitimleri
14 haftalık süreçlerden oluşmaktaydı. İlk nesil köpeklerin devriyelerde kullanılmasından sonra, ikinci nesil köpekler
uyuşturucu detektör görevlerinde kullanılmak üzere eğitilmişlerdir.
1.3. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA KÖPEKLERİN KULLANIMIYLA İLGİLİ GENEL HUSUSLAR
• Ceza infaz kurumu köpeklerinin yönetiminde kullanılan genel prensipler içerisinde eğitim için seçilen köpekler 21-36 aylık olmalıdırlar. Dişi köpekler kısırlaştırılmalıdırlar.
• Her bir köpek için bir görevli memur atanmalıdır. Görevli memur köpeği kontrol edebilmeli, bakımını yapabilmeli ve ondan en yüksek performansı alabilmelidir. Görevli memurlar, firarlarda, yasak maddelerin bulunmasında,
kontrol ve emir yöntemleri ile korumada eğitimli olmalıdırlar.
• Memurlar, hem köpek kullanımı hem de ilgili değer konulara ilişkin eğitim sertifikalı olmalıdırlar. Memurlar, konuya ilişkin yasalarda, firarlarda, yasak maddelerin bulunmasında, kontrol ve emir yöntemleri ile korumada
eğitimli olmalıdırlar. Yine köpeklerin eğitimlerinde kullanılan diğer personel (örneğin, kışkırtıcılar) akreditasyonlu
olmalıdırlar.
• Köpekler başıboş bırakılmamalıdırlar. Köpeklerin günlük bakımları kayıtlanmalıdır. Köpekler başıboş dolaşamazlar, alay edilemezler, kızdırılamazlar.
• Köpeklerin yararlı servis ömürleri 8-10 yıldır. Bu süre sonunda köpekler bir veteriner tarafından değerlendirilmeli ve gerekirse emekliye ayrılmalıdırlar. Aynı zamanda köpeğin görev süresince eşlik eden memur ona sahiplenmek için başvuru yapabilir.
• Yasak madde aramalarına yönelik köpek yetiştirme programları, yasak maddelerin (örneğin, cep telefonları,
metal-parça taşımayan plastik silahlar, uyuşturucular, v.b.) nitelikleri nedeniyle karakteristikleri sürekli değişen tehditleri yanıtlayacak nitelikte olmalıdırlar.
Köpek eğitim aktivitelerinin yüksek değer katkısı niteliği bulunmaktadır. Sonuçta, ‘iş yurdu’ şemsiyesi altında
yürütülecek köpek eğitim aktiviteleri, kurumsal imaj, kar ve yararlı işlev olarak olumlu sonuçlar verebilir.
1.3.1. Güvenlik Amaçlı Köpek Kullanımındaki Olumsuzluklar
Zor koşullarda çalışan ıslah köpeklerinin kazalara kurban gittikleri bilinmektedir.
• Kaliforniya’da bir ceza infaz kurumu denetime gitmekte olan bir konvoyda meydana gelen oto kazası sonucunda bir köpek (beraberindeki ıslah koruma memuruyla birlikte) ölmüştür (2013).
• Alabama Islah Kurumu’na ait bir köpek bir kaçağın izindeyken vurularak öldürülmüştür (2014).
• Maryland Islah Kurumu’na ait bir köpek, seyahat ettiği araçta seyir halindeyken yangın çıkması sonucunda
yanarak ölmüştür (2015).
• Yine aynı kurumun bir aracında bulunan iki köpek, yalnız bırakıldıkları araçta, klimanın bozulması sonucunda sıcaktan ölmüşlerdir (2015).
28
Çevresel koşullar, ceza infaz kurumu köpeklerinin efektifliklerini olumsuz etkileyebilir: kaygan döşemelerde zorluk çekebilirler; koğuşlardaki gürültüden ürkebilirler; koğuş ve hücrelerden gelen yemek kokuları dikkatlerini
dağıtabilir; yükseklerden korkabilirler; hücre aramalarında etrafa saçılan eşyalardan, giysilerden etkilenebilirler; çok
sayıda hücrenin sürekli aranmaları durumunda yorulabilirler.
Ceza infaz kurumu güvenlik operasyonları kapsamında, ziyaretçi salonlarının girişlerinde, ceza infaz kurumu
alanlarının dahilindeki oto parklarda, hücre ve alan aramalarında köpeklerle yapılan aramaların caydırıcı rolleri kabul
edilmekle beraber, hedef kitleler tarafından yüksek derecede olumsuz olarak algılanmaktadır.
2. HAYVAN DESTEKLİ TEDAVİ PROGRAMLARI
Son yıllarda dünya genelinde kullanımı hızla artan ve çeşitli zorluklarla karşılaşılan bazı tedavi süreçlerinde
tamamlayıcı, destekleyici bir yöntem olarak yaşam kalitesinin ve sağlığın iyileştirilmesinde tercih edilen bir program
olan Hayvan Destekli Tedavi; literatürde pet rehabilitasyon (pet therapy), pet psikorehabilitasyon (pet psychotherapy), hayvan destekli tedavi (animal-assisted therapy), Hayvan Destekli Aktiviteler (Animal Assisted Activity) gibi
farklı terimler olarak geçmektedir. Bu çalışmada ceza infaz kurumlarında uygulanacak program için “hayvan destekli
aktiviteler programı” tanımlaması kullanılacaktır.
Hayvan Destekli Tedavi (Animal Assisted Therapy); belli kriterlere uygun bir hayvanın sürecin bir
parçası olarak tedaviye katıldığı, hedefe yönelik girişimlerdir. Hayvan destekli tedaviler bu alanda uzmanlaşmış profesyonel kişiler tarafından yönlendirilmekte ya da uygulanmaktadır (Delta Society, 2009).
Hayvan destekli tedavi, belli kriterlere uygun bir hayvanın, sürecin bir parçası olarak tedaviye katıldığı hedefe yönelik girişimlerdir. Bu tedavilerin yararlı etkileri hem tarihsel hem de güncel araştırmalar ile belgelenmiştir.
Araştırmalar insanların hayvanlar ile etkileşimlerinin psikolojik, duygusal, sosyal ve fiziksel yararlarının olduğunu
göstermiştir. Hayvan destekli tedaviler daima yapılandırılmış bir program izlenerek, önerilen rehberler eşliğinde ve
programın hedefleri doğrultusunda multidisipliner bir ekip ile yapılmalıdır.
Ülkemizde hayvan destekli tedavi bir uzmanlık alanı olarak uygulanmamakta, yalnızca insan ve hayvan etkileşiminin meydana getirdiği olumlu sonuçlara göre kısıtlı hizmetler sunulmaktadır.
Hayvan Destekli Aktiviteler (Animal Assisted Activity); yaşam kalitesini arttırmak, eğitim, eğlence
ve/veya motivasyonel terapötik yararlar için fırsatlar sunan faaliyetlerdir. Hayvan destekli aktiviteler özel eğitimli
profesyoneller, paraprofesyoneller ve/veya gönüllüler ile uygulanmaktadır. Belli tedavi hedeflerinin olmaması, gönüllülük esasına göre olması ve ziyaretin spontan olması temel özellikleridir (Delta Society, 2009).
Hayvan destekli aktivitelerin (AAI) yararlı etkileri hem tarihsel hem de güncel araştırmalar ile belgelenmiştir
(Morrison, 2007). Eski çağlardan beri hayvanlar ve insanlar arasındaki ilişkileri yönlendiren çeşitli etkenler vardır.
2.1. Hayvan Destekli Tedavinin Etki Mekanizması
Hayvan destekli tedavilerde araştırmalar birbiri ile ilişkili birden fazla mekanizmanın etkili olduğunu göstermektedir:
(a) Affektif-duygusal mekanizma: İnsan-hayvan bağlanmasındaki en etkili olduğu düşünülen mekanizmadır. Duygusal bağlanma ne kadar güçlü ise, yararlı sonuçları da o kadar çoktur. Güncel görüşlere göre hayvan
destekli tedaviler gevşemeyi sağlayan biyokimyasal reaksiyonları da başlatmaktadır. İnsanlar ve hayvanlar arasındaki
güven verici, olumlu, sakinleştirici bağlanma; stres hormonları olarak bilinen epinefrin ve kortikosteroidlerin salınmasına, kan basıncının, nabız ve solunum hızının azalmasına neden olmaktadır.
(b) Psikolojik uyarı: İnsanlar ve hayvanlar arasındaki güçlü bağlanma; bireylerin sosyal davranış ve ilişkili
mekanizmalar, kişilik özelliği ve bilişsel yönlerini etkilemektedir. Bir hayvanın bakımı ile ilgilenmek bireyin kendi
problemlerinden uzaklaşmasına neden olmaktadır.
(c) Oyun mekanizması: Hayvan destekli tedavinin en önemli yönlerinden birisini oluşturmaktadır. Hasta
birey bir hayvan ile oynadığında ya da bir hayvanın davranışına güldüğünde iyileşme potansiyeli artar. Oyun aynı zamanda bireyin aktivitesini de arttırmaktadır.
(d) Psikosomatik mekanizmalar: Günümüzde insan psikolojisinin sağlığını etkilediğine yönelik kanıtlar
mevcuttur. Çok sayıda fiziksel hastalığın temelde bir psikolojik nedenden kaynaklandığı gösterilmiştir. Hayvan destekli tedavilerde kullanılan duygusal, psikolojik uyarı, oyun ve fiziksel mekanizmalar psikosomatik etkiler oluşturmaktadır.
(e) Fiziksel mekanizma: Hayvan destekli tedavinin fiziksel bileşeni tartışmasız çok önemlidir. Hipporehabilitasyon, yunuslarla su oyunları, köpeklerle gezinti örnek olarak verilebilir (Ballarini, 2003).
29
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2.2. Hayvan Destekli Tedavilerin Uygulandığı Alanlar
Hayvan destekli tedaviler son birkaç yılda tüm dünyada giderek artan bir ilgi görmekte ve uygulamalarında
çeşitli zorluklarla karşılaşılan bazı rehabilitasyonlerde yaşam kalitesinin ve sağlığın iyileştirilmesi amacıyla tamamlayıcı ve destekleyici bir yöntem olarak tercih edilmektedir (Cevizci, Erginöz ve Batlaş 2009). İnsanların sağlığını iyileştirmeye ve geliştirmeye yönelik olarak kullanılan tedavilerin bazı uygulama alanları;
Psikolojik-eğitim amaçlı
• Sosyalleşme yönü zayıf ya da gelişmemiş olan çocuklarda,
• Davranış bozukluklarında,
• Akademik başarısı düşük ve kendine güveni az olan çocuklarda Saldırgan davranışların azaltılması
• Hapishanelerde
• Mahkumların olduğu akıl hastanelerinde
• Islahevlerinde
Psikiyatrik durumlar
• Hafif veya orta dereceli otizm
• Yaşlı bireylerde depresyon semptomlarının tedavisi ve önlenmesinde
• Anksiyete
• Nöro-psişik gerginlik
Tıbbi müdahaleler
• Hastalıkların iyileşme dönemi
• Arteryel hipertansiyon
• Kardiyopatiler
• Kronik kas-sinir sistemi hastalıkları
• Farklı motor bozuklukların tedavisi ve rehabilitasyonu (Cevizci, Erginöz ve Batlaş 2009; Ballarini, 2003).
2.3. Riskler ve Güvenlik Önlemleri
Hayvan-insan etkileşiminin olumlu sonuçları olmasına rağmen, potansiyel riskleri olabileceği de unutulmamalıdır. Sağlık açısından hayvanlardan bulaşabilecek kist hidatik, toksoplazma gibi zoonoz kökenli hastalıklar bu risklerin başında gelmektedir. Aşırı duyarlılık reaksiyonları ve uygulama sırasında oluşabilecek kaza ve ısırıklar ise diğer
riskleri oluşturmaktadır. Hayvanların özel bakımı ve düzenli kontrolleri bu riskleri azaltmaktadır.
Hayvan destekli uygulamaların bu konuda eğitim almış kişiler gözetiminde yapılması hayvan ve insanların
sağlığı açısından yararlıdır. Risklerin en aza indirilmesi, multidisipliner bir yaklaşımla yapılan dikkatli planlamaya,
yazılı protokollere, personel eğitimine, dokümantasyon ve incelemelere bağlıdır.
3. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA HAYVAN DESTEKLİ TEDAVİ PROGRAMLARI VE KÖPEK KULLANIMI
30
Hayvan destekli tedavi programlarının kullanıldığı başlıca yerler olmaları sebebiyle birçok ülkede bu programların ceza infaz kurumlarında kullanımı hızla yayılmaktadır. Genellikle, ceza infaz kurumlarında hayvan kullanma
düşüncesi karışık duygular ile karşılanmaktadır. Toplum ceza infaz kurumlarını ve koşullarını cezalandırıcı olmak için
olduğunu ve eğlenceli görülmemesi gerektiğini düşünebilmekte, çok az bir bölümü tedavi amaçlı olduğunu görebilmektedir. Bir kadın cezaevinde Hayvan rehabilitasyonsi [PAT] programın analizinde, PG Walsh ve Mertin (1994) günlük olarak evcil hayvanlarla (yani özellikle köpekler) etkileşimlerde bulunan kadın mahkumları için olumlu sonuç
olduğunu bulmuşlardır. Sonuçlar; mahkumların benlik saygısı envanterinin yüksek çıktığını, mahkumlar arasında
anti-sosyal davranışların azaldığını göstermiştir.
Yapılan araştırmalarda; ceza infaz kurumlarında kullanılan hayvan destekli tedavi programlarında karşılıklı,
empatik ve güçlendirici ilişkiler oluştuğunu ve beş psikolojik sonuç ortaya çıktığını göstermiştir. Tüm katılımcılarda;
ilgi artışı, kendini ve başkalarını önemseme, öz-değer bilgisi ve daha fazla bağlanma için bir arzu oluştuğu gözlenmiştir. Hayvanlarla kuvvetle bağlamak kişiler de sevgi, empati ve şefkat için büyük bir kapasite oluşturmaktadır. Görüşülen birçok mahkum, onların tutum ve duygularında güçlü değişim olduğunu ve pozitif fayda sağladılarını ifade
etmiştir.
Genel olarak atların ve köpeklerin kullanıldığı programlardan en çok tercih edileni programlara daha uygun
olmaları sebebiyle köpeklerdir. Köpekler eğitilebilmeleri ve sosyal becerileri nedeniyle en sık kullanılan rehabilitasyon
hayvanlarıdır. Son 25 yıldır ise köpeklerin rehabilatasyon amaçlı programlarda cezaevlerinde kullanılması ise birçok
ülkede yaygınlaşmıştır. Bu tip programlara en az 20 Amerikan eyaletinde, Kanada’da, Avustralya’da, İngiltere’de, Yeni
Zellanda ve İtalya’da rastlandığı belirtilmektedir.
Genel olarak ceza infaz kurumlarında köpek kullanımının oldukça olumlu yanları olduğu söylenebilmektedir
ancak bunun yanında bazı olumsuzluklar da olabilmektedir.
3.1. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımının Olumlu Yanları:
Ceza İnfaz Kurumu yöneticilerine göre köpeklerin rehabilitasyon amaçlı programlar kapsamında bulundurulmasının kesin yararları bulunmaktadır.
• Programların, mahkumları meşgul tuttukları;
• Ceza İnfaz Kurumları ile toplum arasındaki ilişkileri olumlaştırdıkları;
• Personel ile mahkumlar arasındaki itimat duyguları oluşturabilecekleri;
• Mahkumların öğrendiklerini salıverildikten sonra da uygulayabilecekleri kanıları kuvvetlidir.
• Yayınlanan diğer bir çalışmaya göre, köpek rehabilitasyon programları, mahkumlara sorumluluk, sabırlılık,
tolerans ve hayvan eğiticisi becerilerini vurgulamaktadır.
3.2. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımının Olumsuz Yanları:
Köpek rehabilitasyon programlarının zararlı sonuç verme olasılıkları da bulunmaktadır.
• Köpekler akşamları genelde bakıcı mahkumların hücrelerinde kalmakta, bu da hücrede bulunan diğer mahkum (lar)
da tepki uyandırabilmektedir.
• Eğiticilerin hücrelerini paylaştıkları diğer mahkumlar,
kendilerine verilen alanları paylaşmayı istemiyebilirler.
• Eğitici mahkumlar, personelin dikkatini kolaylıkla çekebilmektedi r(Halbuki mahkumlar kalabalıkta göze batmak istemezler)
• Diğer mahkumlar, kötü niyetle olmasa bile, köpeklerin eğitim aktivitelerine karışmak isteyebilirler.
• Bazı mahkumlar, köpeklere düşmance hisler besleyebilirler. Köpekler üzerinde uygulanan eğitim yöntemleri, diğer mahkumlarda hayvanlara şiddet yapıldığı zannını da verebilmektedir.
• Programlarda kullanılan hayvanlar şiddet görebilir.
• Eğitici mahkumlar personel tarafından daha sıkı gözlenebilirler.
31
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Hayvanların zarar görmesi halinde mahkumlara risk gelebilir.
• Mahkumlarda köpeklerin topluma geri döndürülmelerinden sonra, ayrılığın getirdiği psikolojik baskılar görülebilir.
Mahkumların bu tür programlara katılımı istemelerinin sebeplerinin ilki; köpek sevgisi ön plana çıkmaktadır.
Bir çok mahkum, cezaevine gelmeden önce köpek sahibi olduklarını belirtiyorlar.
İkinci önemli neden ise, mahkumların eğitim sürecinde kendilerine verilen sürenin genelde kısıtlamalardan
uzak olmasıdır. Örneğin, eğitici mahkumlar avluda ve eğitim parkurlarında daha çok vakit geçirmektedirler.
Mahkumlarda bu tür bir görevin diğerlerinden daha kolay olduğu algısı da bulunmaktadır. Kimi mahkum da
topluma bir şeyler vermek istemektedir.
3.3. Ceza İnfaz Kurumlarında Rehabilitasyon Amaçlı Köpek Kullanımında Ülke Uygulamalarına Örnekler
3.3.1. Avustralya-Queensland Eyaleti Islah Servisi
Kurumda uygulanan programın en önemli amacı tutuklu/hükümlülerin yeniden topluma kazandırılabilmelerini artırabilmek için hayvanların eğitilmesi ve yetiştirilmesi konusunda çalışmalar yapmasıdır. Yavru köpekler yaşını
doldurana kadar yetiştirilmektedir. Program dahilinde 24 saat hizmet veren veteriner servisi, hayvanlar için yeterli
gelecek su ve yemek tedariki, hayvan barınaklarının temizlik konuları gibi birçok konuda destek verilmektedir.
Bakıcı tutuklu/hükümlünün seçilmesi:
Program yöneticisi yavru köpeklerin bakımı için tutuklu/hükümlünün yeterliliğini değerlendirmektedir.
Programa katılacak tutuklu/hükümlünün suçunun ne olduğu da değerlendirilmektedir. Örneğin hayvanlara karşı suç
işlemiş bir kişinin programa dahil edilmesi olası değildir. Aynı zamanda programa seçilecek tutuklu/hükümlünün
ceza infaz kurumu içerisindeki iyi halinin değerlendirilmesi ve bu konuda programa katılım konusunda isteğinin olması gerekmektedir. Katılımcılar bir psikolojik teste tabi tutularak sorumluluk sahibi olacaklarını da göstermelidirler.
Yavru köpeklerin yaşam alanlarının kirli bırakılması, onlara vakit ayırma konusunda başarılı olamama ve hayvanlara
karşı zarar verici davranışlarda bulunmamalıdır. Bu tarz tutumlar söz konusu olduğunda katılımcılar programdan
uzaklaştırılmaktadır. Katılımcılara yönetici formu ya da yavru köpek bakıcısı sözleşmesi imzalattırılır.
3.3.2 Amerika Birleşik Devletleri
Amerikan ceza infaz kurumlarında hayvanların rehabilitasyon amacıyla kullanımı 1919’lara kadar gitmektedir. Daha sonraları, 2. Dünya Savaşı sırasında, Alman askerlerinin Amerikan esir kamplarında hayvanları sahiplendikleri bilinmektedir. Bir Amerikan ceza infaz kurumunda ilk rehabilitasyon programı, 1975 yılında tesadüf sonucu
başlamıştır. Zihinsel özürlülerin tutulduğu bir tesiste, bir tutuklunun yaralı bir sincabı sahiplenmesinden sonra diğer
hastaların huylarında olumlu değişiklikler gözlemlenmiştir ve bir hayvan rehabilitasyon programına izin verilmiştir.
İlk yıl sonunda, programa katılan tutukluların diğer kişilere oranla % 50 daha az ilaç kullandıkları, şiddetin azaldığı ve
daha az intihar teşebbüslerinin olduğu izlenmiştir. İlk modern program ise, 1981 yılında Washington Eyaleti’nde bir
kadın ceza infaz kurumunda kurulmuştur.
Yapılan bir araştırmaya göre, New York Eyaleti’nde uygulanan bir programda, ceza infaz kurumunda
eğitim gören köpeklerin, toplumda profesyonel eğitimciler tarafından eğitilen köpeklerden daha çabuk ileri eğitim düzeylerine ulaştıkları belirlenmiştir.
ABD ceza sisteminin amacı cezalandırmak değil, nüfusu korumak ve failin rehabilite olmasını sağlamaktır. Bu anlamda çeşitli programlar kullanılmaktadır.
Bunlardan biri olan hayvan destekli tedavi programları
kapsamında; çeşitli uygulamalar vardır; örneğin, barınaklardan alınan istenmeyen köpekler tutuklu/hükümlüler tarafından eğitildikten sonra, toplumda sahiplendirilmektedir; ‘servis köpekleri’ programlarında ise köpekler, işitme, gör sel ve hareket özürlülere yardımcı olmaları için
eğitilmektedir. 32
3.3.2.1. Programlar
3.3.2.1.1. Kolorado Ceza İnfaz Kurumu Eğitilmiş Köpek Programı
Ceza infaz kurumu eğitilmiş K-9 birliği programı önceden eğitilmiş köpekleri dış topluma hazırlayan bir programdır. Köpekler birçok görev ile bu programdan mezun olmaktadır. Mükemmel bir şekilde temel aile eğitimine sahip
köpekler, bakıcı ev köpeği, asistan köpekler gibi birçok konuda eğitim almaktadırlar. Program kapsamında köpeklere
birçok konuda eğitimler verilmektedir. İlk olarak yoğun sosyalleşme programı uygulanır. Bu programda köpeklerin
birçok insanla tanıştırılarak sosyalleşmesi amaçlanmaktadır. Aynı zamanda diğer köpeklerle de bir arada yaşayarak
uysallaşmaları amaçlanır. Çağrıldığında gelmek, oturmak, kalkmak, çökmek gibi temel konularda eğitimler verilmektedir. Bu program sayesinde tutuklu/hükümlüler de yeni beceriler kazanma, özgüveni geliştirme gibi konularda kendilerini geliştirmiş olmaktadırlar.
3.3.2.1.2. Saint Francis Service Dog (Aziz Francis Servis Köpekleri)
1996 yılında oluşturulan Saint Francis Service Dogs ( Aziz Francis Servis Köpekleri) Virginia’daki en büyük
servis köpeği kuruluşlarından biridir ve uluslararası yardım köpekleri (Assistance Dogs İnternational) tarafından yetki verilmiştir. Yıllardır Saint Francis birçok profesyonel servis köpeği eğitiminde yer almıştır. Otizm, beyin felci, kas
ve eklem bozukluğu, felç, parkinson hastaları, eklem iltihabı olanlar ve birçok fiziksel rahatsızlığı olan kişilere eğitimli
servis köpekleri sayesinde yardımcı olmaktadır. Kuruluş şu anda hizmet sınırları içerisinde yıllık 10-15 servis köpeği
hizmeti sağlamaktadır. Hedeflenen seviye ise yıllık 25 servis köpeğinin eğitiminin sağlanmasıdır.
3.3.2.1.3. ABD-Prison Pet Partnership (Ceza İnfaz Kurumu Köpek Ortaklığı)
Washington eyaletinde kurulan Prison Pet Partnership (ceza infaz kurumu köpek ortaklığı) suçluların rehabilitasyonu için kullanılan bir programdır. Prison Pet Partnership ceza infaz kurumu içerisinde tutukluların köpekleri
nasıl eğitebilecekleri konusunda yardımcı olmaktadır. Bu durum tutukluların dışarıya çıktıklarında da kendilerine iş
bulma konusunda yardımcı olmaktadırlar.
3.3.2.1.4. ABD-Prison Puppy Program (Ceza İnfaz Kurumu Yavru Köpek Programı)
Bu program içerisinde tutuklular ileride bir gün servis köpeği olacak olan yavru köpekleri eğitmektedirler.
Tutukluların köpek bakıcısı olarak seçilmesi için, sosyal çalışmacı, psikolog, ceza infaz kurumu ve program memuru
seçim kuruluna dahil olduktan sonra tutuklulardan bu konuda kararlı oldukları ya da niyetli olduklarına dahil bir
mektup istenmektedir. Yavru köpekler 8-9 haftalıkken ceza infaz kurumlarına nakledilmektedir. Yavru köpekler bakıcıların odasında kalmaktadırlar. Yavru köpeklerin günlük programları genelde odanın dışında gerçekleşmektedir.
Aynı zamanda haftada bir gün kuruma iki saatliğine köpeklerin eğitimine katkı için uzman kişiler de gelmektedir.
Ceza infaz kurumu yavru köpek programı aynı zamanda kişilerin de dahil olduğu “kazanmak” anlayışını da
benimsemektedir. Çünkü, rehabilitasyon amacı ile hayat becerilerini kazanma konusunda da tutuklulara yardımcı
olmaktadır, aynı zamanda kurum içerisinde sakin bir ortam yaratmaya yardımcı olmaktadır. Yavru köpeklerinde bireysel olarak bakıcıları olduğundan dolayı köpeklerin eğitimi için de katkı sağlayıcı olmaktadır.
3.3.2.2. ABD-Ceza İnfaz Kurumlarında Köpek rehabilitasyon Programlarından Örnekler
• Massachusetts ve Rhode İsland eyaletlerinde; bir sivil toplum kuruluşu yaklaşık bu bölgelerde bulunan 10 ceza infaz kurumunu eğitim merkezi olarak kullanmaktadır. Köpekleri eğitecek tutuklu/hükümlülerin psikolojik değerlendirmesi yapılmaktadır. Her bir köpek için biri yedek olmak üzere iki bakıcı görevlendirilmektedir.
Programlardan mezun olan köpekler, servis köpeği ihtiyacında olanlara verilmektedir. Bu şekilde eğitilen köpeklerin
sayısı bin beş yüz kadardır.
• İdaho Ceza İnfaz Kurumlarında; tutuklu/hükümlüler tarafından eğitilen sorunlu barınak köpekleri,
mezuniyetten sonra toplumda sahiplendirilmeye çıkarılmakta, kimisi de ruhsal sorunlu tutuklu/hükümlülere verilerek rehabilitasyon amaçlı kullanılmaktadır. Köpeklerin hemen hemen tamamı sahiplendirilmektedir.
• Maryland Islah Kurumu; toplum için yetiştirilen ilk rehabilitasyon köpek mezunlarını 2013 yılında vermiştir. Köpeklere bir yıl süreli program sonucunda 30 emir öğretilmektedir. Köpekler, eğitimleri sürecinde eğitici
tutuklu/hükümlülerin hücrelerinde uyumakta, mezuniyetten sonra savaşlarda yaralanan askerlere servis görevi için
dağıtılmaktadır.
• Missouri Eyaleti’nde; bir kadın ceza infaz kurumunda, barınaklardan alınan köpekler toplumdaki bir
sivil toplum kuruluşu adına eğitilmektedir. Eğitim, 8-12 hafta sürmektedir.
33
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Utah Eyalet Ceza İnfaz Kurumunda; kadın tutuklu/hükümlüler, savaştan dönen askerler için travma
sonrası stres bozukluğuna odaklı servis köpeklerini yetiştirmektedirler. Eğitilen köpekler, barınaklardan alınmaktadır. Köpeklerin eğitimi 6-9 ay sürmektedir.
• Washington Eyaleti’nde Bir Kadın Ceza İnfaz Kurumunda; bir program, özürlüler için servis köpeği yetiştirmek üzere 1981 yılında kurulmuştur. Tutuklu/hükümlüler, köpeklere bakmayı, temizlemeyi ve barındırmayı
öğrenmektedirler. Program, 1991 yılında kar-amacı-gütmeyen bir kuruluş olarak kayıtlanmıştır. Tesiste ayrıca vatandaşların köpeklerine bakım ve otel hizmetleri verilmektedir. Tüm köpekler barınaklardan alınmaktadır. Programa
katılan tutuklu/hükümlüler, köpek bakım teknisyeni ve pet hijyenist sertifikası da alabilmektedirler. Bu program,
tutuklu/hükümlü rehabilitasyonu amaçlı olduğu kadar, onların salıverildikten sonra hayvan bakım sektöründe iş bulmalarına da yöneliktir.
Aziz Francis Servis Köpekleri ile İlgili Haber
Bland ıslah merkezinde Aziz Francis ceza infaz kurumu servis köpeklerinin yavru köpek programı onuncu
yılını kutlamaktadır.
Aziz Francis ceza infaz kurumu yavru köpek programı 2002 yılında orta güvenlikli Bland ıslah merkezinde 6
tutuklu ile başlamıştır. Bu Virginia’daki ilk örneklerden biriydi. Şu anda programın gelişmesi ile bu sayı en az 24 yavru
köpek yetiştirici sayısına ulaşmıştır. Aziz Francis eğitim programındaki köpeklerin çoğu ceza infaz kurumu yavru köpek programındaki tutukluların rehberliği altında ceza infaz kurumu içerisinde vakit geçirmektedirler. Program için
tutuklular ceza infaz kurumu yetkilileri tarafından özenle seçilmektedirler. Program için başvuru yapılmalıdır. Aynı
zamanda programda kalabilmek için erkekler ceza infaz kurumu içerisindeki tüm alanlarda olumlu davranışlarını
sergilemeye devam etmek zorundadırlar. Yapılan düzenlemelere uyulmadığı ya da kurallar çiğnendiği taktirde kişi
programdan çıkarılmaktadır ve yavru köpek elinden alınmaktadır. Yavru köpekler Aziz Francis eğiticileri tarafından
onaylanmış uygun programlar kullanılarak eğitilmektedir. Tutuklular yavru köpeklerin de kaldığı, oyun oynadıkları
ve eğitimlerini sürdürdükleri küçük bireysel odalarında birlikte kalmaktadırlar. Aziz Francis eğitim personeli haftalık
olarak tutuklu ve yavru köpekleri ziyaret için ceza infaz kurumuna gelmektedir. Bu süreçte kişilere eğitim metotları
vermektedir ve yavru köpeklerin gelişimini değerlendirmektedir. Aziz Francis yavru köpekleri ceza infaz kurumu içerisinde büyümektedir. Bland ıslah merkezinde yavru köpeklere Aziz Francis Servis Köpeği olma hedefiyle hareket etme
konusunda davranış ve sadakat becerileri öğretilir. Köpekler sevgi, rahatlık, gevşeme şekli ve neşe kaynağı sunmaktadır. Program aynı zamanda takım çalışması ve sosyal destek konusunda da yardımcı olmaktadır. Program aynı zamanda tutukluların manevi anlamda gelişmesine ve korku ve güvensizlik gibi konuları yıkma konusunda onlara yardımcı
olmaktadır. Program sayesinde tutukluların yeniden suç işlemelerini azaltacağına inanılmaktadır ve gelecekte üretici
bir vatandaş olmaları konusunda nitelik kazanmalarına yardımcı olmaktadırlar.
3.3.3. Japonya
2014 yılında Japonya’da ilk kez bir ceza infaz kurumunda mahkumlar için bir köpek destekli programın etkileri araştırılmıştır. Program, psikiyatrik ve/veya gelişimsel bozukluklar çeşitli mahkumların grupları ile gerçekleştirilmiştir. Programda stres yönetimi ve iletişim eğitimi amaçlanarak, erkek mahkumlar yarı-yapılandırılmış grup
oturumlarında evcil köpekler ve onların gönüllü eğiticileri ile eğitim ve etkileşim içinde olmuşlardır. Anket araştırmaları önce ve her seanstan sonra hem mahkumların ve eğiticilerin ruh halleri konusunda yapılmıştır. Eğiticiler de oturumlar ve mahkumlar hakkında bir değerlendirme anketi doldurmuşlardır. Mahkumlar ve eğiticiler bir bütün olarak oturumları olumlu değerlendirmişlerdir. Hem mahkumlar hem eğiticilerin ruh durumları genellikle seans sonrası
düzeldiği, eğiticiler ile mahkumların “etkileşim becerilerinde” zamanla iyileşme olduğunu gözlenmiştir.
3.3.4. Kanada
Birçok ülkede olduğu gibi Kanada’ da çok farklı alanlarda hayvan destekli tedavi programlarını kullanılmaktadır. Truro Kadın Nova Kurumu, Nova Scotia ve Kadın Burnaby Islah Merkezi’nin yeniden uygulanmak üzere aktif
Hayvan Destekli Tedavi (HDT) programı vardır. Nova, Pawsitive Yol Köpek Yetiştiriciliği ve Eğitim (Logan, 1996)
programının temelinde kadın mahkumlar vardır. Bunun yanı sıra, 1992 yılından bu yana, Burnaby Islah Merkezi
(BCCW) nde Columbia’lı Kadınlar için bir köpek bir programı uygulanmaktadır.
34
Çeşitli HDT programlarında kullanılan hayvanlar arasında köpekler en yaygın olmasına rağmen kobay fareler, kuşlar, balıklar, atlar, kediler, çiftlik hayvanları, vahşi hayvanlar, evcil hayvanlar ve egzotik hayvanlar da vardır. Elde edilen araştırma sonuçlarına göre; suçlular için çoğunlukla hapsetmenin bir etkisi olarak yaşanan yalnızlık,
izolasyon ve hayal kırıklığı gibi duyguları azaltmak için hayvanların önemli ölçüde olumlu etkisi olduğu gözlenmiştir.
Mahkumların yaşamları için sorumluluk almaları, yeteneklerini ortaya koyarak iş becerilerinin geliştirilmesi, kendini
ve hedeflerini geliştirmesinde yeteneklerinin geliştirilmesi gibi olumlu faydaları olan program; hükümlülerin kendilerini daha iyi hissetmelerine fırsat sunmaktadır.
3.3.5. Avustralya
Hayvan rehabilitasyon Programı (Adelaide Kadın Cezaevi -Northfield, Güney Avustralya)
Bu program engelli veya başka dezavantajlı insanlara yardım etmek üzere 1988 yılında başladı. Seçilen mahkumlar yakın bakım evleri ve özel eğitim okullarında özel görevler için eğitilen köpekleri uygulamalarına ve eğitimlerine katılmaktadırlar.
Rehber Köpek Programı (Beechworth Eğitim Cezaevi-Beechworth, Victoria)
Bu program 1974 yılında başlamış ve Avustralya’da kendi türünün ilk örneği olmuştur. Seçilen düşük riskli
mahkumlar kennel cinsi yavru köpeklerin bakım, hijyen, tımar, beslenme ve egzersizlerinden sorumludurlar.
3.3.6. İngiltere
İngiltere’de ilk hapishane tabanlı köpek eğitim programı Falkirk yakınlarındaki Polmont Genç Suçlular Enstitüsü’nde yapılmıştır. Genç erkek mahkumlar köpeklerle eşleştirilerek rehabilite edilmesi gereken davranış sorunları
için programa alınmışlardır.
İskoçya’da ise, İskoç Cezaevi Servisi ve Dog Trust (bir çeşit stk) ile birlikte Stirling Üniversitesi tarafından
geliştirilen köpek programı, mahkumlar arasında davranış değişikliği ve mahkumiyet oranlarını azaltmayı hedeflemektedir.
3.3.7. Güney Afrika
Evcil Hayvan Programları(Islah Hizmetleri Bölümü)
Hayvan destekli programlar 1980’lerin ortasında Güney Afrika cezaevlerine tanıtıldı. Bu sistemde, hayvanlar
iyi hal için bir teşvik olarak kullanılmaktadır. Mahkûmlar her altı ayda bir yeniden değerlendirilir, iyi davranış temelinde A ve B gruplarına ayrılır. Diğer ayrıcalıkları arasında, A grubu mahkumlara evcil hayvan bakmaları için izin
verilir. Onlar için yiyecek satın dahil olmak üzere, hayvanların bakımından sorumludurlar.
35
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
IV- TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERE VERİLEN MESLEK
EDİNDİRME KURSLARI KONUSUNDA DÜNYA
ÖRNEKLERİNİN ARAŞTIRILMASI
36
Dış İlişkilerden Sorumlu Daire Başkanlığı
Ar-Ge Bürosu
Rapor No: 13
GİRİŞ
Bir meslek öğrenmek kişinin hayatında yeni bir vizyona yol açar. Meslek veya iş sahibi olmak kişiye toplum
içinde bir yer kazandırır ve sorumluluk bilinci verir. Çalışmak kişiye sadece ekonomik olarak gelir sağlamakla kalmayıp, kendine olan güvenini ve benlik saygısını da arttırmaktadır.
Çağdaş infaz sistemi içinde hükümlü ve tutukluların iyileştirme çalışmaları yapılırken en önemli konulardan
biride hükümlü ve tutukluların salıverilme sonrasında topluma kazandırılması ile işe yerleştirmelerinin yapılabileceği
meslek edindirme kurslarına ve iş becerilerini geliştiren faaliyetlerine katılmalarının sağlanmasıdır.
Hükümlü ve tutukluların azımsanmayacak bir çoğunluğunun suça yönelme nedeni, yasal ve sürdürülebilir bir
gelir getirecek işlerinin olmamasıdır. Bu anlamda bazı hükümlü-tutuklular için ceza infaz kurumlarında geçirdikleri
süreç belki de yaşamlarında ilk kez düzenli yaşam ile iş becerileri edinerek, geliştirme fırsatı buldukları süreç olabilmektedir. Üretmek, yeni şeyler öğrenmek kişinin zamanının verimli geçirmesini sağlayacağı gibi kendisini yararlı
hissetmesini de sağlar.
Ceza İnfaz Kurumlarındaki eğitim programları oluşturulurken hükümlü ve tutukluların bireysel özelliklerinin, yaşamdaki bilgi ve beceri düzeylerinin göz önünde bulundurularak yönlendirilme yapılması önemli olmaktadır. Hükümlü ve tutukluların yararlanabilmesi için eğitim programının salıverildikten sonraki dönemde kendisini bekleyen deneyimlerle ilişkilendirilmiş olması beklenir. Ceza İnfaz Kurumu ve eğitim konusu işlendiği zaman V.Hugo’nun
şu sözünü hatırlamak gerekir. ”Kim Bir Okul Kapısı Açarsa, Bir Cezaevi Kapatır.”
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Üye Devletlere Ceza İnfaz Kurumlarında Eğitim Hakkında R(89)12
Sayılı Tavsiye Kararında; Ceza İnfaz Kurumlarında eğitimin nasıl olması gerektiğiyle ilgili çok net açıklamalar yapılmıştır.
Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi Statüsünün 15.b maddesi uyarınca,
• Eğitim hakkının temel bir hak olduğunu göz önüne alarak,
• Toplumun ve bireyin kalkınmasında eğitimin önemini dikkate alarak,
• Özellikle mahpusların büyük bir çoğunluğunun çok az başarılı bir eğitim tecrübesine sahip olduklarının ve
bu nedenle şimdi, birçok eğitim ihtiyaçlarının bulunduğunun farkında olarak,
• Cezaevlerinde eğitimin mahpusları hümanize ettiğini ve hapishane koşullarını iyileştirdiğini göze alarak,
• Aşağıdaki tavsiye kararlarına uygun olarak, belirli hakların ve tedbirlerin pratik uygulanması çerçevesinde
tutuklu ve hükümlüler arasındaki ayrımın doğru olabileceğini kabul ederek,
• R (87)3 sayılı Avrupa Cezaevi Kuralları ve R (81) 17 sayılı Yetişkin Eğitim Politikası konulu tavsiye kararlarını hesaba katarak,
Üye devletlerin hükümetlerine aşağıdakileri kabul eden politikalar geliştirilmesini tavsiye eder:
• Bütün mahpuslar sınıf konuları, mesleki eğitim, yaratıcı ve kültürel faaliyetler, bedensel eğitim ve spor, sosyal eğitim ve kütüphane tesislerini ihtiva edecek şekilde tasarlanmış bir eğitime sahip olacaklardır.
• Mahpuslara verilecek eğitim, dış dünyada aynı yaş gruplarına sağlanan eğitimle aynı olacak ve öğrenme
fırsatlarının alanı mümkün olabildiğince geniş olacaktır.
• Cezaevinde eğitim kişinin sosyal, ekonomik ve kültürel şartlarını akılda tutarak onu bir bütün halinde geliştirmeyi hedefleyecektir.
• Cezaevi sisteminin yönetimine katılanların ve ceza evlerini yönetenlerin hepsi eğitimi mümkün olabildiğince
daha fazla destekleyecek ve kolaylaştıracaktır.
• Eğitim cezaevi rejimi içerisinde çalışmaktan daha az bir statüye sahip olmayacak ve mahpuslar eğitime katılmakla mali veya başka bir kayba uğramayacaklardır.
• Mahpusun eğitimin bütün yönlerine aktif olarak katılmasını teşvik etmek için her türlü çaba gösterilecektir.
37
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Ceza evi eğitimcilerinin uygun yetişkin eğitimi metotlarının benimsemelerinin sağlanması için geliştirme
programları temin edilecektir.
• Özel zorlukları olan mahpuslara ve özellikle okuma ve yazma problemi olan mahpuslara özel itina gösterilecektir.
• Mesleki eğitim, bireyin daha geniş olarak geliştirilmesine olduğu kadar, iş piyasasındaki trendlere de duyarlı
olmayı hedefleyecektir.
• Mahpuslar için beden eğitimi ve spor üzerinde önemle durulmalı ve teşvik edilmelidir.
• Yaratıcı ve kültürel faaliyetlere önemli rol verilecektir. Çünkü bu faaliyetler mahkumların kendilerini ifade
etmelerinde ve geliştirmelerinde özel bir potansiyele sahiptir.
• Sosyal Eğitim, topluma geri dönmesini kolaylaştırmak amacıyla ,mahpusun cezaevindeki günlük yaşamını
idare etmesini sağlayacak uygulanabilir elementleri içine almalıdır.
• Mümkün olan her durumda mahpusların cezaevi dışı eğitime katılmasına izin verilmelidir.
• Eğitimin cezaevi içerisinde verilmesi gereken hallerde, dışarıdaki toplum mümkün olabildiğince dolu olarak
bu eğitime katılmalıdır.
• Mahkumların tahliye sonrasın da eğitimlerine devam etmelerini sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
• Mahkumların uygun eğitim almalarını sağlayacak mali kaynak, alet ,edevat ve öğretim personeli hazır bulundurulmalıdır.
38
CEZA İNFAZ KURUMLARINDA EĞİTİM FAALİYETLERİNİN
UYGULANMASIYLA İLGİLİ YURTDIŞI ÖRNEKLERİ
İNGİLTERE
İngiltere Ceza İnfaz Kurumlarında Hükümlü ve tutuklular Ceza İnfaz Kurumuna geldiğinde bir değerlendirmeye tabi tutuluyor; cezaevinde kalma süresi, okuma yazma bilip bilmemesi, yetenekleri, ihtiyaçları göz önünde bulundurularak bireysel bir eğitim planı hazırlanıyor. Bu bireysel planda hükümlü- tutuklunun Ceza İnfaz Kurumunda
geçireceği süre içinde ne tür programlardan yararlanabileceği belirtilmektedir. Hükümlü ve tutukluların bulunduğu
Ceza İnfaz Kurumunun türüne göre bu bireysel planlar değişiklik gösterebilmektedir.
Eğitim programlarına yerleştirmede titiz davranılmakta hükümlü ve tutuklunun Ceza İnfaz Kurumunda geçireceği süre göz önünde bulundurulmaktadır. Kurslara yerleştirilmek için hükümlü ve tutuklunun isteği göz önünde
bulundurulmakta bu konuda motivasyona oldukça önem verilmektedir.
Ceza İnfaz Kurumlarında eğitimler yerel yüksekokullar tarafından düzenlenmektedir. İngiltere Ceza İnfaz Kurumlarında 13 Ekim ‘Eğitim Günü ‘olarak kutlanmaktadır. (13 Ekim tarihinde eğitim faaliyetlerini kabul eden yasa
düzenlenmiştir.)
Ceza İnfaz kurumlarında kurslar düzenlenirken özellikle, temel beceriler, motivasyon eğitimleri ve girişimcilik kurslarına önem verilmektedir.
Kurs Açılan Bölümler; Dil eğitimi, inşaat işleri, araba tamiri ile ilgili işler, yaşlı bakımı, temizlik işleri ,kuru
temizleme, girişimcilik, bahçe işleri, hobi atölyeleri vb.
İngiltere Adalet Bakanlığı tarafından 2001-2008 tarihleri arasında hükümlü –tutukluların mesleki eğitime
katılımı ve istihdamı konusunda birkaç proje yürütülerek ceza infaz kurumlarında çalışmalar yapılmıştır.
Hükümlü- tutukluların yeniden topluma kazandırılması projelerinde; Birçok hükümlü ve tutuklu meslek
edindirme kurslarına katılarak sertifika almış ve salıverilme öncesi hazırlık programlarına katılmaları sağlanarak salıverildikten sonra bir işe yerleşip yerleşmediği takip edilmiştir. (Salıverilme öncesi programlarda hükümlü–tutuklunun gelecekle ilgili politika oluşturmasına önem verilmektedir.) Ayrıca bu programa katılan hükümlü–tutuklularla bir
alan çalışması yapılarak 2 yıl içinde tekrar suç işleyip işlemedikleri de kontrol edilmiş ve suç işleme oranında azalma
olduğu gözlenmiştir. Kuruluşunda İngiltere’nin önderlik ettiği Europian Prisons Aducation Association (EPEA) isimli bir dernek
bulunmaktadır. Dernek birçok ülkedeki Ceza İnfaz Kurumlarında eğitim konularıyla ilgili çalışmalar yapmakta, başarılı uygulamaları incelemekte ve yeni uygulamalarla ilgili örnekler oluşturmaktadır. Derneğin birçok Avrupa birliği
üyesi olan ülkeyle hükümlü ve tutukluların eğitim faaliyetleriyle ilgili proje çalışmaları bulunmaktadır. Derneğin aylık
çıkan bir yayını bulunmakta yapılan araştırma ve uygulamalar bu yayında yer almaktadır. (Hakemli bir dergidir.)Der
39
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
neğin yeni başladığı bir projede (2015-2020); Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü ve tutukluların eğitim kursları için
motivasyonunun sağlanması konusunda bir araştırma İngiltere ve İskoç Ceza İnfaz Kurumlarında başlatılmıştır.
Türkiye bu derneğe üye değildir. Dernek Avrupa Birliği Üyesi olmasa da Avrupa da olan ülkelerin üyeliğini
kabul etmektedir.
ROMANYA
Romanya Ceza İnfaz Kurumlarında 2005 yılında çıkan bir kanun ile eğitim faaliyetleri uygulamalarına standartlar getirilmiştir. Çocukların ve gençlerin eğitimine daha çok ağırlık verilmektedir. Dışarıda ki bir bireyin ne tür
eğitim fırsatları var ise ceza infaz kurumlarında da bu imkânlar sağlanmaktadır.
2011 yılında yürürlüğe giren bir kanunla ceza infaz kurumlarında rehberlik hizmetleri başlatılmıştır. Hükümlü- tutuklular için bireysel eğitim planları oluşturularak eğitim programlarına yönlendirme yapılmaktadır. Bu rehberlik hizmetleri içerisinde hükümlü –tutuklulara salıverilme sonrası programlar, hukuk danışmanlığı, mesleki yönlendirme programları uygulanmaktadır.
Ayrıca yine bu rehberlik uygulamalarının çerçevesinde hükümlü –tutukluların değerlendirilmesi ve motivasyonunun arttırılması için “kredi sistemi” uygulanmaya başlamıştır. Hükümlü –tutuklular ceza infaz kurumlarında
bireysel planlarına uyum, çeşitli etkinliklere katılım ve başarılarına göre krediler oluşturarak ödüllendirilmekte ya da
ödülden mahrum bırakılarak cezalandırılmaktadırlar.
Kurs Açılan Bölümler; İnşaat sektörü ile ilgili kurslar, fırıncılık, tarım ve bahçe işleri, bilgisayar sertifika
kursları ,temizlik işleri,sanat atölyeleri,özel sektörle işbirliği içinde sağlanan parça başı işler vb.
İSVEÇ
İsveç Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü –tutukluların eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi; hükümlü tutuklular bir değerlendirmeden geçirildikten sonra bireysel plan oluşturularak yapılmaktadır.
Eğitim türleri;
• İş eğitimi
• Örgün eğitim
• Dil eğitimi
• Yaşam becerileri eğitimi şeklinde olmaktadır.
2014 yılında 1600 hükümlü –tutukluya mesleki eğitimler sonucunda 2000 sertifika verilmiştir. Hükümlü –
tutukluların sertifika programlarını yarım bırakmadan tamamlamaları önemli olmaktadır. Salıverildikten sonra bile
yarım kalan bir program var ise bunu tamamlamaları sağlanmaktadır. Ayrıca bu sertifika programlarını tamamlayan
hükümlü- tutukluların salıverildikten sonra iş bulup bulmadıkları ve tekrar suç işleyip işlemediklerini izleyen araştırmalar yapılmaktadır. (Salıverildikten sonraki 3 yıl izlenmektedir)
Bireysel eğitim planı oluşturulurken eğitimler aşamalı olarak düzenlenmektedir. Hükümlü -tutuklunun önce
okuma yazma bilip bilmediği ve İsveççe bilip bilmediği değerlendirilmekte gerekliyse öncelikle bu konuda eğitim alması sağlanmaktadır. Daha sonra yaşam becerileri eğitimleri uygulanmaktadır. (Yaşam becerileri eğitimi kişiye göre
değişebilmektedir. Temel beceri eğitimidir. Bazı hükümlü tutuklular odalarını toplama, düzenleme eğitimi alırken
bazıları yemek yapma, iletişim gibi eğitimleri almaktadır.)
Mesleki ve örgün eğitimler bu kurslar tamamlandıktan sonra ya da devam ederken başlamaktadır.
Kurs çeşitleri; İnşaat işleri, temizlik hizmetleri, araba tamir hizmetleri, kuru temizleme hizmetleri, yaşlı bakımı hizmetleri, özel sektörle anlaşılarak alınan işlerin yapımı vb.
İsveç Ceza İnfaz Kurumlarındaki mesleki eğitimler Sosyal Hizmetler Kurumu, İstihdam Kurumu, Çalışma
Bakanlığı ve Sivil Toplum Kuruluşları ile işbirliği içinde yapılmaktadır.
40
Kurs Açılan Bölümler; Marangozluk, ticari ehliyet ,bilgisayar uygulamaları, inşaat işleri, mutfak sanatları,
elektro, bahçe bitkileri ve peyzaj, duvarcılık, boyama, sıhhi tesisat, işgücü hazırlık, veteriner teknisyeni vb.
FRANSA
Fransa Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü – tutuklular eğitim programlarına yönlendirilirken hükümlü tutukluya yine bireysel bir plan oluşturulmaktadır. (SIPIP sistemi) Hükümlü – tutuklulardan özellikle değerlendirmede
vasıfsız olduğu ortaya çıkanlar meslek edindirme kurslarına yönlendirilmektedir.
Ceza İnfaz Kurumlarındaki kurslar, Fransa Çalışma Bakanlığı ve Adalet Bakanlığının 2009 yılında yaptığı bir
protokolle birlikte planlanmaktadır. Kurslar yerel bölgelere göre farklılık göstermektedir. Bölgeler eğitim planlarını
çalışma bakanlığının yerel bölge verilerindeki ihtiyaca göre kendileri yapmaktadır. Özellikle iki bölgenin mesleki eğitim kursları açısından oldukça başarılı olduğu istatistiklerde görülmektedir. (Aguitane ve Loire)
Hükümlü –tutuklulara meslek edindirme kurslarından önce ihtiyacına göre Fransızca konuşma, basit matematik, iletişim becerisi, girişimcilik kursları verilmektedir. Özellikle girişimcilik kurslarına salıverilme öncesi programlarında da yer veriliyor.
Kurs Açılan Bölümler; Aşçılık, temizlik işleri, araba tamiri, metal işleri, inşaat işleri, bilgisayar grafikerliği,
kişisel yardım ve destek faaliyetleri, yaşlı engelli bakımı, film ve müzik eğitimi çalışmaları, temizlik işleri vb.
41
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
POLONYA
Polonya Ceza infaz kurumlarında uygulanan eğitim programları, Polonya Milli Eğitim Bakanlığının programlarına göre düzenlenmektedir. Bazı Programlar gençler ve çocuklara zorunlu olarak uygulanmakta, bazı programlar
Ceza İnfaz Kurumunda bulunan bir komisyonun önerisi ile bazı programlar ise hükümlü ve tutukluların talebi ile
düzenlenmektedir.
Kurs Açılan Bölümler; Çatı onarım, yol yapımı, aşçılık, ekmek yapımı, kuru temizleme, araba tamiri ,bahçe işleri, bilgisayar kursları vb.
Polonya da Ceza İnfaz Kurumlarında mesleki eğitim sertifikalarını alan hükümlü –tutukluların, salıverilme
sonrasında istihdam oranları 2014 yılı verilerinde %31 olarak görülmektedir.
HOLLANDA
Hollanda Ceza İnfaz Kurumlarında eğitim faaliyetleri hükümlü-tutukluların taleplerine göre planlanmaktadır. Bireysel değerlendirmeler yapılarak talepler dikkate alınmaktadır.
Eğitim faaliyetleri kapsamında kurum kütüphanesinde Türkçe de dâhil olmak üzere birçok dilde kitap bulunmaktadır. Ayrıca hükümlü –tutuklular kütüphanede bulunan CD’lerden alıp volkmenlerinde dinleyebilmektedirler.
Ceza İnfaz Kurumlarında iki haftada bir yapılan değerlendirme toplantılarında, hükümlü –tutukluların durumları değerlendirilerek kurumlar arası geçişleri görüşülmektedir.
İşyurdu/Meslek Edindirme Faaliyetleri:
Hükümlülerin çalışma zorunlulukları bulunmakta olup; tutukluların çalışma zorunlulukları yok ise de isteğe
bağlı çalışabilmektedirler. Zorunlu çalışma süresi ziyaret ve telefon görüşme saatleri dışında haftada 20 saattir.
Yapılan iş yurdu faaliyetlerinde yarım gün çalışma kalan yarım gün de eğitim, iyileştirme faaliyetleri, ziyaretler, spor etkinlikleri, sosyal kültürel faaliyetlerle şekillendirilmektedir. Böylelikle hem daha fazla hükümlü çalışma
alanlarında istihdam edilmekte hem de çalıştırılan hükümlülerin eğitim iyileştirme faaliyetlerinden geri kalmalarının
önüne geçilebilmektedir.
İşyurdu çalışmalarında karlılık amacının yanında hükümlülere meslek edindirme, para kazandırma dolayısıyla özgüvenlerini arttırma amacı da güdülmektedir. Kişinin eğitim ve deneyim düzeyi, motivasyon düzeyi, cezaevinde
kalacağı süre vb. kriterler bireysel bazda değerlendirilerek uygun yerde çalışmasına karar verilmektedir. Hükümlütutuklular, çalışmalarının karşılığında haftalık 15 Euro almaktadırlar. (2014)
42
• Kurs Açılan Bölümler; Kuru temizleme, özel dil kursları, muhasebe, eğitim görenlere yönelik rehberlik, bilgisayar, “fork lift” operatörlüğü, özel sektörden parça başı iş almak ( kapı sinekliği yapımı, paketleme, cd’lerin eski
ambalaj kapaklarının temizlenmesi) vb.
ALMANYA
Alman Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü ve tutukluların eğitimine oldukça önem verilmektedir. Eğitim ve
terapi çalışmalarının birbirini desteklemesine özen gösterilmektedir. Çocuk ve Gençlik cezaevlerinin bazılarında okul
mevcut olup, okulu bitirmeyenlerin hiç olmazsa 8 yıllık ilkokulu bitirmesi istenmektedir.
Kaisheim Ceza İnfaz Kurumunda Pedagojik Atölye adı altında oluşturulan marangoz atölyesinde iş güç sahibi olmayan ve hayatı boyunca çalışmamış olan hükümlü ve tutukluların eğitim çalışmaları yapılmaktadır. Eğitimde
pedagojik atölyelere önem verilmektedir. Öncelikle burada hükümlü ve tutukluya çalışma sevdirilir sonra bir meslek
öğrenimine geçilir. Bu atölyelerdeki çalışmalarda isteğe bağlılık esastır.
Kurs Açılan Bölümler; Kumaş dokuma, tekstil, bilgisayar, şoförlük, inşaat makinesi kullanımı, tesviye ve
torna, inşaat işleri, fırıncılık, marangozluk, ayakkabı yapımı, iş idaresi, yaşam becerileri, kaynakçılık, mercek yapımı,
yedek parça imalatları vb.
İSPANYA
İspanya’daki Ceza İnfaz Kurumları’nda gerçekleştirilen iş faaliyetleri TPFE (İstihdam Amacıyla Ceza İnfaz
Kurumlarında Gerçekleştirilen İşler ve Eğitimler) tarafından yönetilir. 26 Kasım tarihli, 47/2003 sayılı kanunun g
harfinin 1. bölümünün, 2. Maddesi kapsamında Ceza İnfaz Kurumları Genel Sekreterliği aracılığıyla İçişleri Bakanlığı’na bağlı bir kamu kurumu olan TPFE’nin görevi; mahkûmların, ceza infaz kurumlarında kaldıkları süre boyunca ve
de serbest kaldıklarında iş hayatına ve topluma kazandırılmalarına yönelik üretim çalışmalarının ve eğitim faaliyetlerinin teşvik edilmesi, düzenlenmesi ve kontrol edilmesidir.
ÜRETİM ÇALIŞMALARI
Üretim atölyelerinde aylık çalışan mahkûm sayısı ortalama 12.269’dur (2014’te yayınlanan son rapora göre).
Yapılmakta olan işlerin dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Atölyeler üçe ayrılır:
A-Mal Üretimi Yapılan Atölyeler
Bu atölyeler birçok farklı ceza infaz kurumunda bulunmaktadır. TPFE’nin işleyişi ticari bir işletme gibidir.
Mahkûmları işe alır ve yaptıkları işlerin karşılığı olarak onlara maaş verir. Mahkûmların ürettikleri ürünler ceza infaz
kurumları dışındaki işletmelere ve müşterilere satılır ya da kullanılmak üzere diğer ceza infaz kurumlarına veya Merkez birime dağıtılır.
43
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Tarım ve çiftçilik (Ceza infaz kurumlarındaki mutfaklarda kullanılmak üzere meyve sebze üretimi.)
• Grafik sanatları (Her türlü kitap ve yazılı materyalin yayımlanması, baskı öncesi hazırlık çalışmaları ve özel
grafik sanatları)
• El sanatları ve seramik
• Hazır giyim ve tekstil
• Marangozluk ve türevleri
• Paketleme ve depolama
• Metal işçiliği
• Elektrik ve elektronik
• Plastik üretimi (Plastik çatal, kaşık, bıçak, sandalye gibi ürünlerin üretimi ve hijyenik koşullarda paketlenmeleri)
B- Hizmet Üretimi Yapılan Atölyeler
Bu atölyeler binaların bakımının ve mahkûmların yemek, temizlik, çamaşır gibi gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik hizmetlerin her ceza infaz kurumu kapsamında sağlanmasına odaklanmıştır.
2014 yılında elde edilen verilere göre:
• Yemekhane hizmetlerinde (Yiyecek malzemelerinin kamyonlardan indirilmesi, yemeklerin hazırlanması,
ceza infaz kurumlarında farklı bölümlere ve yemekhanelere yemeklerin teslim edilmesi, vb…) 1781 mahkûm,
• Fırıncılık ve pastacılık hizmetlerinde 459 mahkûm,
• Kantin hizmetlerinde 1578 mahkûm,
• Bina bakım ve onarım hizmetlerinde (Duvarların tamir edilmesi, boya, badana, tesisat ve elektrik işleri) 808
mahkûm,
• Destek hizmetlerinde (Temizlik, çamaşır, bahçe bakımı, revir, atık yönetimi, kütüphane, vb.) 4571 mahkûm
görev almaktadır.
C- Dışarıdaki İşletmelerle İşbirliği Halinde Üretim Yapan Atölyeler
İşletme sahipleri ile TPFE’nin üzerinde anlaştığı her türlü alanda üretim yapılır. Aralık 2014 itibariyle, toplamda 53 ceza infaz kurumunda 131 adet üretim atölyesi mevcuttur. Her bir atölyede yapılacak üretimin mahiyetini
işletme belirler ve bu kapsamda pek çok farklı ürün üretilebilir. Askı, dolap, plastik masa, plastik sandalye, hızlı trenler
için üretilen elektronik parçalar, perde, battaniye, havlu gibi tekstil ürünleri, tuvalet kâğıdı, plastik poşet, file, ranza bu
ürünlere örnektir.
PROFESYONEL EĞİTİM FAALİYETLERİ
TPFE mal üretimi ve hizmet üretimi yapılan atölyelerde görev alan tüm mahkûmları eğitmekle yükümlüdür.
Bu eğitimler yapılacak olan işe özel olarak verilir ve eğitimler sonunda mahkûmlara verilen sertifikalar sertifikanın
menşeine ilişkin herhangi bir atıf içermeyecek şekilde imzalanmakta olup, normal iş hayatında da geçerlidir. Eğitimler
dört farklı şekilde verilir:
44
• Doğrudan TPFE’nin verdiği eğitimler.
• Dışarıdaki işletmelerin verdiği eğitimler.
• Dışarıdaki meslek okullarındaki gibi verilen resmi ve kurumsal eğitimler.
• Anlaşma yapılan işletmelerle ortaklaşa olarak verilen eğitimler (Örneğin: La Caixa, Bankia ve diğer bankalarla).
MACARİSTAN
Macaristan da tutuklu ve hükümlüler mutfak işleri ve yemek dağıtımı, bina tamiratı ve temizliği, gibi iç hizmetlerle birlikte; çamaşırhane, yeniden paketleme, taklit markalı ürünlerin markalarını sökme, sebze işleme ve pet
şişelerin ayıklanması gibi iş atölyelerinde de çalışmaktadır.
Cezaevi atölyelerinde yapılan üniformalar cezaevi personeli ile birlikte polis ve itfaiye görevlileri tarafından da
kullanılmaktadır.
Macaristan’da el konulan taklit ürünlerin markalarını gösteren etiketler mahkûmlar tarafından söküldükten
bu ürünler cezaevi içinde kullanılabilmektedir.
45
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÜLKEMİZDE CEZA İNFAZ KURUMLARINDA
UYGULANAN
EĞİTİM FAALİYETLERİ
46
Ülkemiz ’de Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü-tutuklular için düzenlenen eğitim faaliyetleri okuma-yazma
eğitimi, uzaktan eğitim yardımıyla eksik bırakılan eğitim kademesinin tamamlanması ya da mesleki eğitimi kurslarını
kapsamaktadır.
Ceza İnfaz Kurumlarımızda Yürütülen Eğitim Faaliyetleri;
1- Yetişkinler 1’nci ve 2’inci Kademe Okur Yazarlık Kursları
2- Yaygın Öğretim Kurumları Çalışmaları
3- Örgün Öğretim Kurumları Çalışmaları
4- Uzaktan Eğitim Çalışmaları
5- Dini Gelişim ve Manevi Rehberlik Çalışmaları
6- Kütüphane Faaliyetleri
7- Mesleki ve Teknik Eğitim Çalışmaları
8- Sosyal, Kültürel ve Sportif Faaliyetler yürütülmektedir.
Ceza İnfaz Kurumlarında Yürütülen Eğitim Çalışmalarının İstatistiki Verileri (2014 );
* 1. Kademe Okuma yazma kurslarına 9.813 hükümlü ve tutuklu,
* 2. Kademe Okuma yazma kurslarına; 4.252 hükümlü ve tutuklu,
* Açık Öğretim Ortaokuluna devam eden 5271 hükümlü ve tutuklu,
* Açık Öğretim Lisesine devam eden 13.584 hükümlü ve tutuklu,
* Açık Öğretim Fakültesine devam eden 2.550 hükümlü ve tutuklu,
* 2 yıllık yüksekokul örgün eğitimine devam eden 900 hükümlü ve tutuklu,
* 4 yıllık yüksekokul örgün eğitimine devam eden 233 hükümlü ve tutuklu,
* Uzaktan eğitime devam eden 227 hükümlü ve tutuklu,
* Yüksek Lisans eğitimine devam eden 45 hükümlü ve tutuklu,
* Doktora eğitimine devam eden 4 hükümlü ve tutuklu,
* İş-meslek ve teknik kurslarına 75.382 hükümlü ve tutuklu katıldığı görülmektedir
47
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
48
49
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
CEZA İNFAZ KURUMLARINDA AÇILABİLEN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA
BAĞLI SERTİFİKA PROGRAMLARI
50
Adalet
Ahşap Teknolojisi
Aile Ve Tüketici Birimleri
Ayakkabı Ve Saraciye Teknolojisi
Bahçecilik
Bilişim Teknolojileri
Biyomedikal Cihaz Teknolojileri
Büro Yönetimi Ve Sekreterlik
Can Ve Mal Güvenliği
Çalışma Hayatı
Çevre Koruma
Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi
Denizcilik
Diş Protez
Eğlence Hizmetleri
El Sanatları Teknolojisi
Elektirik Ve Enerji
Endüstriyel Otomasyon
Gazetecilik
Gemi Yapımı (Deniz Araçları Yapımı)
Gıda Teknolojisi
Giyim Üretim Teknolojisi
Grafik Ve Fotograf
Güvenlik Hizmetleri
Güzellik Ve Saç Bakım Hizmetleri
Halkla İlişkiler Ve Organizasyon Hizmetleri
Harita –Tapu-Kadastro
Hasta Ve Yaşlı Hizmetleri
Havacılık
Hayvan Sağlığı
Hayvan Yetiştiriciliği
Hukuk
İnşaat Teknolojisi
İtfaiyecilik Ve Yangın Güvenliği
Kâğıt Üretim Teknolojisi
Kimya Teknolojisi
Kişisel Gelişim Ve Eğitim
Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri
Kuyumculuk Teknolojisi
Madencilik Ve Maden Çıkarma
Makine Teknolojisi
Matbaa
Metal Teknolojisi
Metalurji Teknolojisi
Motorlu Araçlar Teknolojisi
Muhasebe Ve Finansman
Müzik Aletleri Yapımı
Müzik Ve Gösteri Sanatları
Ormancılık
Okuma Yazma
Öğretmenlik Ve Öğretim
Pazarlama Ve Perakende
Plastik Teknolojisi
Radyo Televizyon Alanı
Raylı Sistemler Teknolojisi
Sağlık
Sanat Ve Tasarım
Seramik Ve Cam Teknolojisi
Sosyal Hizmetler Ve Danışmanlık
Spor
Tarım Teknolojileri
51
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Tekstil Teknolojisi
Tesisat Teknolojisi Ve İklimlendirme
Toplum Sağlığını Koruyucu Hizmetler
Ulaştırma Hizmetleri
Yabancı Diller
Yenilenebilir Enerji
Yer Bilimleri
Yiyecek İçecek Hizmetleri
Bu programların alt dallarında 2297 adet modüler kurs bulunmaktadır.
İŞ YURTLARI KURUMU DAİRE BAŞKANLIĞI
52
252 Ceza İnfaz Kurumunda işyurdu bulunmaktadır.
 İşyurtlarında;
 Endüstri ürünleri
 Elişi ürünleri
 Tarım ve hayvancılık ürünleri
 İnşaat ve onarım işleri
 Hizmet sektörü
 Uygulamalı sosyal tesis işletmeciliği vb. 180 den fazla alanda mal ve hizmet üretilmektedir.
İşyurtlarında çalışan hükümlü-tutuklu sayısı;
 2010
: 14.012 kişi,
 2011
: 16.920 kişi,
 2012
: 27.387 kişi,
 2013
: 31.160 kişi,
 2014
 2015 (Ağustos ) : 24.623 kişi.
: 34.114 kişi.
Çalışan bir hükümlü -tutukluya bir ayda yaklaşık 450 TL ücret ödenmektedir.
Özel Sektör İle İşbirliği Yapılmaktadır
2014 yılında 91 firma ile özel sektör işbirliği çalışması yapılmış. Bu kapsamda 1.665 hükümlü-tutuklu çalışmıştır.
Halen 67 firma ile özel sektör işbirliği çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda 1.459 hükümlü-tutuklu
çalışmaktadır.
2014 yılı içerisinde özel sektörle işbirliği yapan 91 ceza infaz kurumu vardır.
İŞKOLLARI
1- Endüstri Ürünleri
2- Elişleri Ürünleri
3- Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
4- İnşaat ve Onarım İşleri
5- Hizmet Sektörü
6- Uygulamalı Sosyal Tesis İşletmeciliği, olarak 6 ana başlık altında toplanmıştır.
Hangi tür faaliyetlerin hangi işkolu başlığı altında yer alacağı aşağıda belirtilmiştir.
1. ENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ
1.1. Mobilya; Ağaç İşleri, Ambalaj Sandığı, Doğrama, Döşeme, Hızarcılık, Marangoz, Mobilya, Odunculuk,
Resim Çerçeveciliği
1.2. Tekstil; Çorap ve Trikotaj, Dokuma, Konfeksiyon, Terzi, Triko, Kravat, İş ve Temizlik Kıyafetleri, (Galoş,
Bone, Hastane Önlükleri, İş Elbiseleri, Spanç Yapımı) Havlu, Nevresim.
1.3. Ayakkabı; Ayakkabı Fabrikası, Sayacılık, Tamirat ve Boya.
1.4. Deri Çanta,-Cüzdan-Kemer; Deri Çanta, Cüzdan, Kemer.
1.5. Toner-Kartuş Dolum; Kartuş Dolumu, Toner Dolumu.
1.6. Yazıcı Tamiri.
1.7. Tabela ve Serigrafi; Tabela, Serigrafi, Kalıp Döküm.
1.8. Alüminyum ve PVC Doğrama; Alüminyum Doğrama, PVC Doğrama.
53
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1.9. Parke Taşı-Beton Direk; Beton Direk, Parke Taşı, Briket İmalatı.
1.10. Demir.
1.11. Yatak-Yastık-Yorgan; Yastık, Yatak Yorgan.
1.12. Unlu Mamuller; Tatlı Ürünleri, Fırıncılık, Pasta, Poğaça, Simit, Mantı, Yaprak Sarma
1.13. Matbaa ve Cilt; Cilt, Matbaa.
1.14. Teneke ve Karton Kutu; Karton Kutu, Teneke Kutu.
1.15. Sabun ve Deterjan; Bulaşık Deterjanı, Sıvı Sabun.
1.16. Elektrik - Elektronik
2. ELİŞİ ÜRÜNLERİ
2.1. Dokuma; Battaniye, Halı, Kilim,
2.2. Çini-Seramik
2.3. Gümüş
2.4. Hediyelik Eşya
2.5. Tablo-Resim
2.6. Ebru; Ebru Tablo, Ebru Kravat.
2.7. Sedef Kakma
2.8. Bakır
2.9. Oltu Taşı
2.10. Cam Süsleme
2.11. Mermer İşleme
2.12. Süs Kabağı İşlemeciliği
2.13. Takı Tasarım
2.14. Yapay Çiçek
2.15. Yarı Kıymetli Taş İşlemeciliği
2.16. Müzik Aletleri Yapımı
2.17. Hamak ve Ağ Örme
2.18. Kaya Tuzu Süslemeciliği
3. TARIM VE HAYVANCILIK ÜRÜNLERİ
3.1. Besicilik; Arıcılık, Büyükbaş Hayvan Besiciliği, İpek Böcekciliği, Küçükbaş Hayvan Besiciliği, Kümes
Hayvanı Besiciliği,
54
3.2. Süt ve Süt Ürünleri; Ayran, Peynir, Tereyağı, Yoğurt, Süt.
3.3. Yumurta
3.4. Fidecilik
3.5. Sebze ve Meyveler; Mantar, Meyve, Narenciye, Pirinç, Sebze.
3.6. Sera ve Canlı Çiçek
3.7. Tahıl ve Yem Bitkileri; Tahıllar, Yem Bitkileri,
3.8. Et ve Et Ürünleri; Kırmızı Et, Beyaz et, Et Sucuğu,
3.9. Endüstriyel Ziraat; Zeytin, Zeytinyağı, Şekerpancarı, Ayçiçeği,
3.10. Kuruyemişler; Kabuklu kuruyemişler, Kabuksuz kuruyemişler
3.11. Kuru Gıda Paketleme
4. İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ
4.1. İnşaat ve Onarım İşleri
5. HİZMET SEKTÖRÜ
5.1. Halı Saha İşletmeciliği
5.2. Halı Yıkama
5.3. Keşif Aracı
5.4. Oto Bakım Onarım
5.5. Oto Yıkama
5.6. Otopark İşletmeciliği
5.7. Temizlik İşleri
5.8. Yediemin Deposu
5.9. Fotokopi
5.10. Fotoğraf Atölyesi
5.11. Nakliye
5.12. Hamaliye
5.13. Kuaför
5.14. Kesimhane
5.15. Kantar
5.16.1. Boyama İşkolu
5.16.2. Ayakkabıcılık işkolu
5.16.3. Tekstil İşkolu
5.16.4. Cilt ve Albüm Yapımı İşkolu
5.16.5. Yaprak Sarma İşkolu
5.16. Özel Sektör İşbirliği
55
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
5.16.6. Mantı Bükme İşkolu
5.16.7. Mermer İşleme İşkolu
5.16.8. Paketleme İşkolu
5.17. Kamu Kurum ve Kuruluşları İşbirliği
5.17.1. Tahmil ve Tahliye İşkolu
5.17.2. Temizlik İşkolu
6. UYGULAMALI SOSYAL TESİS İŞLETMECİLİĞİ,
56
6.1. Ankara Şaşmaz Uygulamalı Sosyal Tesisleri
6.2. Bozüyük-Zeki BAYRAK Uygulamalı Sosyal Tesisleri
6.3. Bursa Hakimevi
6.4. Dalaman Restoran İşletmesi
6.5. Eskişehir Açık C.İ.K. Sosyal Tesisleri
6.6. Gökçeada Eğitim ve Dinlenme Tesisleri
6.7. İzmir Adalet Sarayı Sosyal Tesisleri
6.8. İzmir Karşıyaka Hakimevi
6.9. Kırşehir Açık C.İ.K. Sosyal Tesisleri
6.10. Çayocağı
6.11. Restoran
6.12. Kafeterya
6.13. Tabldot
6.14. Misafirhane
6.15. Piknik ve Hobi Bahçesi İşletmeciliği
6.16. Kantin
6.17. Market
6.18. Ankara Adaletevi İşletmeciliği
6.19. Atlı Kafe İşletmeciliği
DEĞERLENDİRME
Hükümlü-tutukluların topluma yeniden kazandırılması ve yeniden sosyalleştirilmelerinin en önemli aracı
eğitim-öğretim programları, meslek ve iş kazandırma faaliyetleri ve salıverilme sonrasında eski hükümlünün istihdamı tedbirleridir.
Ülkemizdeki Ceza İnfaz Kurumlarının bir çoğunda da hükümlü-tutukluların mesleki eğitim alabileceği yada
çalışabileceği atölyeler bulunmaktadır. Ceza İnfaz Sistemi içinde hükümlü –tutukluların çalıştırılması kadar önemli
olan bir noktada Ceza İnfaz Kurumlarında hükümlü –tutuklulara yönelik eğitim programlarının düzenlenmesi ve yürütülmesi olmuştur.
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyinin 1990/20 sayılı kararını da belirtildiği gibi, hükümlü ve
tutukluların eğitime özendirilmesi, mümkün olduğunca dış dünyanın Ceza İnfaz Kurumlarındaki etkinliklere katılmasının sağlanması, mesleki eğitim kurslarının iş piyasasındaki trendlere uygun olması, hükümlü -tutukluların salıverilme sonrasında da eğitimlerine devam etmesini sağlayacak tedbirlerin alınması önemlidir.
Dünya’da özellikle gelişmiş ülkelerde, hükümlülere verilen mesleki eğitimler 2’ye ayrılmaktadır. İlki kısa
süreli Ceza infaz kurumunda değerlendirilecek becerilerin kazandırılmasıdır. İkincisi ise, mesleki eğitim sertifika
programları düzenleyerek hükümlülük sonrasında kısa sürede iş bulacakları becerilerin kazandırılması şeklinde olmaktadır. Bushway’ın yaptığı bir saha çalışması, bu eğitimlere katılmayanların katılanlara oranla tekrar ceza infaz
kurumuna gelme oranlarının % 20 daha fazla olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, Bushway’in yaptığı saha çalışmasında,
eğitim programlarına katılanların büyük çoğunluğunun iş bulduklarını ve tekrar ceza infaz kurumuna gelmedikleri
görülmüştür (Bushway, 2003)
Hükümlü –tutukluların eğitim faaliyetlerine yönlendirilmesi; Yurt dışı uygulamalarına bakıldığında hükümlü – tutukluların eğitim faaliyetlerine yönlendirilmeleri birçok ülkede bireysel değerlendirme yapılarak ve bireysel eğitim planı oluşturularak yapılmaktadır. Değerlendirmede hükümlü-tutukluların Ceza İnfaz
Kurumlarında kalacakları süre, eğitim düzeyleri, vasıflı olup-olmamaları, genel yaşam becerileri ve yetenekleri göz
önünde bulundurulmaktadır. Değerlendirmenin sağlıklı yapılması ortaya çıkacak bireysel planında verimli olmasını
sağlayacaktır. Değerlendirme yapılmadan, bireysel plan oluşturulmadan yapılan yönlendirmeler zaman ve maddi israfa neden olmaktadır. Hükümlü –tutuklular plansız başladıkları eğitim faaliyetlerini, kendilerine uygun olmaması, ihtiyaç
olmaması, ya da ceza infaz kurumunda kaldıkları sürede bitmemesi vb. nedenlerden dolayı tamlamadan bırakmaktadırlar. Ülkemizdeki istatistiklere baktığımızda kursa başlayan hükümlü-tutuklularla, kursu tamamlayan hükümlü-tutukluların sayısının yarı yarıya olduğu görülmektedir. Mesleki Eğitim Faaliyetlerinin Çeşitleri; Mesleki eğitim faaliyetlerinin çeşitleri ve işkolları açısından ülkemizdeki tablo birçok ülkeye göre daha geniş kapsamlı görülmektedir.
Hükümlü – Tutukluların Salıverildikten Sonra İstihdamı; Yabancı Ülke uygulamalarına bakıldığında
Ceza İnfaz Kurumlarında mesleki eğitim alan hükümlü –tutukluların salıverilme sonrasında istihdamlarıyla ilgili alan
çalışmalarının yapıldığı görülmektedir. Ülkemizde de bu konuda yapılacak alan çalışmalarının artmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.
57
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
V- CEZA İNFAZ KURUMLARINDA BULUNAN CİNSEL
SUÇLULARIN REHABİLİTASYONUNA
YÖNELİK YURT DIŞI UYGULAMALARI BAĞLAMINDA
KASTRASYON (HADIM) UYGULAMALARI
58
DIŞ İLİŞKİLER DAİRE BAŞKANLIĞI
ARGE BÜROSU
Rapor No: 2015/ 17
GİRİŞ
Son yıllarda dünyada olduğu gibi ülkemizde de cinsel suçlarda bir artış olduğu görülmekte, her geçen gün
vakalarda olan artışın toplumun genelinde bir huzursuzluk yarattığı görülmektedir. Şöyle ki toplumsal hayatta, cinsel
istismar ve cinsel saldırı suçları başka suçlara oranla daha çok tepkilere sebep olmaktadır.
Bununla birlikte toplumsal tepkiye ve uygulanan cezalara rağmen cinsel suç olaylarındaki artışın ve faillerdeki nüksün (tekrar) engellenemediği bunun da sorunun çözülmesinde farklı uygulamalara ve arayışlara yönelmeyi
zorunlu kıldığı görülmektedir. Cinsel suç faillerinin ıslah edilmelerine yönelik destekleyici tedavilerin oldukça yüksek
maliyetlerine rağmen yetersizliği sık sık tartışılmakta, alternatif arayışlar her yeni vakada yeniden tartışılmaktadır.
Ülkemizin son olarak 2011 yılında imzalamış olduğu gerek Avrupa Konseyi ‘Kadınlara Yönelik Şiddet ile Aile
İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele Sözleşmesi’ ve gerekse ‘Çocukların Cinsel Sömürü̈ ve İstismara Karşı
Korunması Sözleşmesi’ gereğince cinsel şiddet suçlarıyla ilgili yasal düzenleme yapma yükümlülüğü altına girmiştir.
Sözleşme’nin genel yaklaşımı, “önceliğin önlemeye verilmesi, önlemenin mümkün olmadığı durumlarda ise ikincil
mağduriyetin ve tekrarların önlenmesini sağlamaya” yöneliktir.
Bu noktadan hareketle mevzuatımızda düzenlemelere gidilerek konuya ilişkin 6545 Sayılı Türk Ceza Kanunu
ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı” 18.06.2014 tarihinde TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edilmiş ve 28.06.2014 tarihinde 29044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu’nda cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, “cinsel saldırı”(m.102) “çocukların cinsel istismarı”(m.103), “reşit olmayanla cinsel ilişki”(m.104) ve “cinsel taciz”(m.105) başlıkları altında dört ana grupta ele alınmıştır. Bu suçlarla, kişilerin cinsel dokunulmazlığı koruma altına alınmış ve yapılan değişikliklerle ceza artırımlarına
gidilmiştir. Bunun öncesinde ise yine aynı Kanunun 77. Maddesinde ‘İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar’ tanımlaması
içerisinde yer almıştır. Yine 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 108 inci Maddesinde
yapılan değişiklikle bu suçu işleyenlerin, ‘cezanın infazı sırasında ve koşullu salıverildikleri takdirde denetim süresi
içinde, tıbbi tedaviye tabi tutulmak, tedavi amaçlı programlara katılmak’ yaptırımları getirilmiştir.
Ancak uluslararası rakamlara bakıldığında ne yazık ki sorun, yapılan birçok düzenleme ve ceza uygulamalarına rağmen artarak büyümektedir. UNDOC verilerine göre 2012 yılında; Norveç’te 2.625, Finlandiya’da 3.511, İtalya’da
4.689, Hollanda’da 4.645, İspanya’da 9.008, Kanada’da 26.894, İngiltere ve Galler’de 45.867, Almanya’da 45.824 ve
Fransa’da 26.783 cinsel suç vakası polis kayıtlarına girmiştir (çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar bu sayıların içindedir).
Ülkemizde ki duruma bakacak olursak son yıllarda işlenen suçlar arasında; cinsel suçlarda ciddi bir artış olduğu, 2009’ da 7 bin 100 kişi olan cinsel suçlu sayısının 2013’te 12 bin 585 olduğu görülmektedir.
59
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1- CİNSEL SUÇLULARA YÖNELİK UYGULANAN PROGRAMLAR
Rakamların gün geçtikçe artması infaz sistemi içerisinde alternatif programlara ilişkin arayışları doğurmuş,
ceza infaz sistemi içerisine giren cinsel suçluların gerek infaz süreçlerinin yürütülmesi gerekse infaz sürecinin tamamlanmasının ardından toplumla bütünleşmelerinin sağlanmasına yönelik iyileştirme programlarının gözden geçirilmesi zorunluluğunu getirmiştir.
Cinsel davranış bozuklukları ile çalışmada Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından oluşturulan Tanı Ölçütleri
Başvuru El Kitabı olan DSM IV (sonuncu olan V inci de çıkmıştır ancak çok büyük değişiklikler yoktu) tanı ölçütleri
temel alınmaktadır. Buna göre daha çok parafililer (teşhircilik, fetişizm, fordçuluk, pedofili, mazoşizm, sadizm, travestilikle birlikte olan fetişizm, röntgencilik vb. gibi) Ancak bu ölçütler cinsel suçlularla çalışmada çok fazla yardımcı
olamamaktadır.
Uluslararası platformda koruyucu-önleyici programların önceliğinin ve öneminin yanında suçun işlenmesinden sonra başlayan adli süreç içerisinde; gerek cezanın kesinleşmesiyle başlayan ceza infaz kurumu süreninde ve
gerekse sonrasında şartlı tahliye (denetimli serbestlik gibi) programları kapsamında cinsel suçlularla çeşitli tedavi ve
programlar yürütülmektedir. Bu programlar genel olarak;
• Tanımlama (Statik-99; Ph.D. R. Karl Hanson ve Ph.D. David Thornton tarafından oluşturulan, 18 yaş üstü
erkek cinsel suçlular için kullanılan on maddelik aktüeryal değerlendirme aracıdır. Dünyada en yaygın kullanılan cinsel suçlu risk değerlendirme aracı olup, yoğun olarak Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Birleşik Krallık, Avustralya
ve birçok Avrupa ülkelerinde kullanılmaktadır)
• Risk yönetimi
• Rehabilitasyon
• Şartlı tahliye (tıbbi tedavi, diğer yükümlülükler vb. gibi) başlıklarında yürütülmektedir.
Bu tür programlar uzun süreçli ve yoğun olarak;
1) Sapkın davranışlar,
2) Bilişsel bozulma ve
3) Kişinin sosyal gelişiminin değerlendirilmesini içeren üç alanda yapılmaktadır.
Burada iki hedefle cinsel suçlular ele alınır;
1) Suça yönelik davranışların kaldırılması eğitimi
2) Cinsel ilişkilerin anlaşılması ve iletişim becerilerinde yeterliliğinin sağlanması
1.1. Rehabilitasyon Programları
Programlar öncelikli olarak yüksek riskli kişiler için, haftada en az 2-6 saat olacak şekilde, oldukça yoğun,
tekrarın önlenmesi ve kişinin kuvvetlendirilmesi odaklı olarak, açık gruplar şeklinde yapılandırılarak aşağıdaki başlıklarda cinsel suçlularla çalışılmaktadır;
Suçla İlgili Özel Hedefler
60
• Özsaygının sağlanması
• Yükümlülüklerin kabulünün gerçekleşmesi
• Hayat hikayesi-aile öyküsünün alınması
• Kişisel risklerin belirlenmesi
• Zincirleri kırma-bir devri kapatma
• Mağdurla empati
• Sosyal becerilerin gelişimi
• Geçmişi silme- duygu durum yönetimi
• Çarpık cinsel istekler-ilgiler ve takıntılarla mücadele
• Davranış öğretim teknikleri
• Kişisel yaşamın planlanması (Good Life Model= İyi Yaşam Modeli)
Suçla Bağlantılı Hedefler
• Öfke Yönetimi
• Aile İlişkileri Becerileri
• Bilişsel Beceriler
• Manevi Konular
• Diğer psikolojik sorunlar
Örnek terapi içerikleri
1) Bilişsel bozukluklar: kişinin kadın, çocuk, şiddet vb. gibi durumlarda algı ve dürtülerinin suça yönelik davranışlarının yeniden yapılandırılması
2) Savunma mekanizmaları: kişinin kendi davranışlarındaki sorumluluğunun düzenlenmesi ve kendi doğrularının yok edilmesi
3) Duygusal vicdan: kişinin duygusal dağarcığının ve bilinçlenmesinin arttırılması
4) Kurbana karşı empati: kişinin diğer kişilerin duygu ve hislerini anlaması ve empati kurabilme yeteneğinin
arttırılması
5) Tekrar suç işlemeyi önleme: kişinin suça iten dürtülerin yok edilmesini sağlama
6) Olumlu yaşam biçimi: kişinin yaşam biçimini, günlük alışkanlıklarını değiştirmek ve geliştirmek
1.2. Tedavi Programları
Günümüzde hukuki anlamda toplumsal olarak öne çıkan önemli bir anlayış vardır ki o da; cezanın insan onuru ile bağdaşmasıdır. Hukuk kuralları uygulanırken hem bu ilke ile bağdaşması hem de Evrensel Hukuk Kurallarına
ve İnsan Haklarına uygun olması gerek fail gerekse de suçun mağduru açısından önem taşımaktadır.
Cinsel suçlulara yönelik tedavi yöntemleri son yıllarda bilişsel-davranışçı yöntemler ve diğer psikoterapi teknikleri üzerine yoğunlaşmışken, farmakoterapi (ilaçla tedavi) kullanımı da tartışılmaya ve zemin kazanmaya başlamıştır. Hangi yöntemin daha etkili olduğu üzerine, destekleyenler ve karşı olanlar tarafından güncel tartışmalar yürütülmektedir.
Bu konuda yapılan çalışmalar; cinsel suçlulara yönelik bir tedavi yöntemi olarak farmakoterapinin etkili olup
olmadığının yanı sıra, bu yöntemin kullanımını çevreleyen hukuki ve etik konular, özellikle bu tür tedavi yöntemlerinin gönüllü ya da zorunlu olması, gerçekten tedavi olarak sınıflandırılması gerekip gerekmediği veya ceza olarak
değerlendirilip sadece hükümlülere yönelik kullanılması veya tüm ihtiyacı olanlar için serbestçe kullanılabilir hale
getirilmesinin gerekip gerekmediği konuları üzerine yoğunlaşmaktadır.
2. HADIM ETME (KASTRASYON)
Hadım etme; vücuttaki testosteron seviyesini düşürmeye ve kişinin cinsel tahrik durumunu azaltmaya denir.
Hadım etmenin hem hukuki hem de tıbbî yönü bulunmaktadır.
Genel olarak hadım etme tıbbî olarak, “anormal cinsel ilişkilerin önüne geçilmesi amacıyla erkeklerin, erkeklik fonksiyonlarının sona erdirilmesi veya devamlı surette erkek cinsel organlarının fonksiyonlarının devre dışı
61
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
bırakılmasıdır”.
Kastrasyon konusu çok eski tarihlere dayanmakla birlikte uygulamalar kimi ülkelerde kaldırılmış, kimi ülkelerde ise sürmekle birlikte hem evrensel hukuk açısından hem de yararları açısından tartışılmaktadır.
Cinsel saldırı ve cinsel istismar suçlarından mahkûm edilen kişiler hakkında hadımın bir ceza ve/veya güvenlik tedbiri olarak tatbik edilip edilemeyeceği ülkemizde son yıllarda tartışılan konulardan biridir. Bu noktada cerrahi
yahut kimyasal hadımın cinsel suç faillerinin, toplumsal tehlikeliliğini ortadan kaldırmak bakımından çare olup olamayacağı önem kazanmaktadır. Hadım etme iki şekildedir: cerrahi ve kimyasal (tıbbi-ilaçla) hadım.
2.1. Cerrahi Kastrasyon
Cerrahi hadım; erkelerde testislerin alınarak yeniden suç işlemelerini önlemek için uygulanan yöntemdir.
Cinsel istek uyandıran ve erkeklik hormonunu üreten üreme organlarının bu işlevi sonlandırılmaya çalışılır. Geri dönüşü yoktur ancak cerrahi müdahalenim etkileri vücuda testosteron hormonu verilerek değiştirilebilir.
Cerrahi kastrasyonu suçlulukla mücadelede ve suçluyu tedavi etmede yöntem olarak ilk defa 1892’de kullanan
ülke İsviçre’dir. Bununla birlikte aynı yöntem başka Avrupa ülkeleri tarafından da zaman içerisinde uygulanmıştır.
Örneğin, Hollanda’da 1930 yılından 1969 yılına kadar 400 cinsel suç faili üzerinde cerrahi kastrasyon tatbik edilmiştir. Almanya’da 1933 ve 1945 yılları arasında 3000’den fazla cinsel suç faili üzerinde tedavi amacıyla zorla, cebren
cerrahi kastrasyon gerçekleştirilmiştir Almanya’da sonraki yıllarda cerrahi kastrasyon zorla değil, suç failine sunulan
hapis cezası-cerrahi kastrasyon tercihine bağlı olarak tatbik edilmiştir. Cerrahi kastrasyon yöntemi kıta Avrupa’sında; Norveç, İsviçre, Danimarka, İsveç, Finlandiya, Estonya, İzlanda, Litvanya ve Çek Cumhuriyeti’nde de uygulanmıştır. 1940 ile 1980 yılları arasında çeşitli ülkelerde tatbik edilen cerrahi kastrasyon yönteminin yüksek riskli cinsel suçlarda (örneğin nitelikli cinsel saldırı ve çocukların cinsel
istismarı suçlarında) mükerrerliği önlemede veya yeniden suç işleme eğilimini azaltmada bir etkisinin olup olmadığı
araştırılmıştır.
Varılan sonuçlara göre; Almanya’da hadım edilmiş 224 cinsel suç failinden sadece sekizinin yeniden suç işlediği, tekerrür eğilimi oranının %3,5 olduğu; İsviçre’de, cinsel suç failinden tekerrür eğilimi gösterenlerin oranının
%4,1 olduğu; Danimarka’da 18 hadım edilmiş cinsel suç failinden tekerrür eğilimi oranının sıfır olduğu belirlenmiştir.
Almanya’da 1989 yılında yapılan çalışmada gönüllü olarak cerrahi kastrasyon uygulamasını tercih eden 104
(%70 çocuklara yönelik cinsel istismar suçunun faili, % 25 cinsel saldırı suçunun faili, % 3 teşhircilik suçu faili ve %2
eşcinsel) cinsel suç failleri ile bu yöntem uygulanmayan cinsel suç failleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışma
sonucunda gönüllü cerrahi kastrasyon uygulanan suç faillerinin aynı veya benzer suçlara yönelik tekerrür eğilimleri %
3, cerrahi kastrasyon uygulanmayan cinsel suç faillerinde ise % 46 oranında tekerrür eğilimi belirlenmiştir.
Bu çalışmanın neticesinde, cerrahi kastrasyonun suçlarda tekerrür eğilim oranlarını etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Avrupa ülkelerinde cerrahi kastrasyonun cinsel suçlarda tekerrürün önlenmesindeki rolüne ilişkin bu tarz
ümit verici sonuçlara rağmen, bu yöntem ABD’de kısıtlı bir ölçüde uygulanmıştır. Bunun nedeni; kamuoyunda cerrahi kastrasyonun ilkel bir müdahale olarak görülmesi ve bireyin fiziksel bütünlüğünü etkileyen bu tarz ameliyatların,
AİHS’nin 3 üncü maddesi ile ABD Anayasası’nın 8 inci maddesinin ihlali olarak kabul edilmesidir.
2.2. Kimyasal Hadım
Kimyasal hadım; erkeklere antiandrojen ilaçlar verilerek erkeklik hormonunun azaltılarak cinsel isteğin azaltılması işlemidir. Basitçe sapkın olan ve olmayan cinsel dürtülerde azalmaya yol açan daha düşük testosteron seviyeleri için ilaç kullanılmasıdır. Geri dönüşümü olmayan sonuçları olan cerrahi uygulamaya göre daha tercih edilebilir
bulunmaktadır.
Kimyasal kastrasyonda herhangi bir cerrahi müdahale olmadığından geri dönüşümü mümkündür ve sonlandırıldığında kişi 7-10 gün içinde cinsel anlamda harekete geçebilmektedir. Kişi, cinsel ilişkiye girme yeteneğini kaybetmemekte, sadece düşük hormon seviyesi dolayısıyla cinsel ilişki başlatamamakta yahut cinsel haz hissedememektedir.
Kişinin psikolojik bir vaka olarak cinsel takıntısının yoğunluğu hormonun azaltılmasıyla sağlanarak, bireyin kendisini
kontrol etmesine yardımcı olunmaktadır.
62
Tıbbi (kimyasal) sebeplerle yapılan hadım etme işlemi, ilgili kişinin anormal cinsel güdüleri bağlamında bu
arzu ve isteklerin sebep olduğu ağır hastalıkları ve ruhsal bozuklukları engellemek ve tedavi etmek amacıyla yapılmaktadır.
Kimyasal kastrasyonda sadece ilacın dozunun iyi ayarlanması yahut kişinin belirlenen seanslarda ilacı alması
ile etkili bir sonuç elde edilemeyebilir. Çünkü cinsel suçlu, ayarlanan dozda ilacı almamaya çalışabileceği gibi, ilacın
zerkinden bir müddet sonra, testosteron takviyesi alarak etkileri terse çevirmeye gayret edebilir. Bu sebeple başarılı
bir kimyasal kastrasyon programı, kişinin aynı zamanda yakından takibi ve gözetimi ile mümkün olabilir.
Ülkemizde, kimyasal hadım adı verilen ikinci yöntemin kabulü konusunda ilk olarak Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ne 08.02.2011 tarihinde bir kanun teklifi verilmiştir. İstanbul Milletvekili Alev Dedegil ve arkadaşları tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan 08.02.2011 tarihli kanun değişikliği teklifinde 5275 sayılı
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 108 inci maddesine 7, 8 ve 9 uncu fıkraların eklenmesi öngörülmüştür. Söz konusu öneriye ilişkin ilgili yasa değişikliği 18.06.2014 tarihinde 6545 sayılı yasa ile yapılarak tıbbı
tedavinin önü açılmıştır.
Genel bir anlayış olarak, böyle bir yaptırımın hem ceza hukukunun temel prensipleri, temel hak ve özgürlükler
ile bağdaşır, hukuk devletine yaraşır bir tarzda dizayn edilmesi, hem de toplumun bu suçlardan korunması açısından
ihtiyacın mevcut olduğu alanlarda etkili bir araç olması gerekir.
Avrupa’da İsveç, Finlandiya, Danimarka, Çek Cumhuriyeti, Almanya gibi ülkelerde de kimyasal hadımın bir
güvenlik tedbiri niteliğinde uygulandığı ifade edilmelidir. Uygulamayı yapan ülkeler; işlenen cinsel suçun, tıp biliminin verilerine göre kişideki psikolojik yahut biyolojik bir rahatsızlıktan meydana geldiğinin ortaya konulması ve bu
rahatsızlığın etkilerinin zayıflatılabilmesi için mutlaka kimyasal hadımın gerekli görülmesi halinde, belirli bir yaşın
üzerindeki kişilere, rızalarına dayalı (muhtemelen şartla salıverme koşulu şeklinde) bir denetimli serbestlik tedbiri
olarak kimyasal hadım tatbik edilebileceğini belirtmektedir. Buna karşılık cerrahi hadım, bireyin vücuduna geri dönülmez bir biçimde müdahale içerdiği için, bir suçun karşılığında ceza yahut güvenlik tedbiri olarak tatbik edilemez
anlayışı hakimdir.
3. KASTRASYONA (HADIM) İLİŞKİN ÜLKE UYGULAMALARI
Birçok Avrupa ülkesinde belirli şartlar kapsamında kimyasal hadım uygulaması yapılmakla birlikte günümüzde de Avrupa’daki birçok ülkede şiddete yönelik cinsel suçlular için kimyasal hadıma izin verilmesi planları yapılmaktadır.
Hadım uygulamasının özellikle çocuk cinsel saldırı ve istismarı (pedofili) konularında öne çıktığını görmekteyiz. Yine bazı ülkeler kimyasal hadımı idam ve müebbet hapis gibi cezalardan daha fazla tercih edilebilir görmektedirler. Bunun nedeni hadımın cinsel suçluların tekrar suç işleme durumunu ortadan kaldırmasıdır.
Amerika’da 1899 yılına dayanan cinsel suçlulara kastrasyon uygulamalarının Avrupa’da bazı ülkelerde (Almanya, İsviçre, Fransa, Çekoslovakya, Danimarka ve İngiltere) 20. yy.’a uzandığını görmekteyiz. Danimarka (1929),
Almanya (1933), Norveç (1934), Finlandiya (1935), Estonya (1937), İrlanda (1938), Litvanya (1938), Çek Cumhuriyeti
(1966) ve İsveç (1944) gibi ülkeler konuya ilişkin yakın kanunlara sahiptirler. Cinsel sapkınlıkların ve küçük yaşta çocuklara karşı gerçekleştirilen tecavüz ve cinsel istismar suçlarının önüne geçilmesi amacıyla ceza kanunlarında hadım
etme kabul edilmektedir. Avrupa’daki düzenleme ABD’ye nazaran kimyasal hadıma ek olarak terapi destekli bir tedavi
şeklinde uygulanmaktadır.
Danimarka kastrasyon uygulamalarını 1929 yılında kanunlaştıran ilk ülke olmuştur. Günümüzde ise gönüllü
kimyasal kastrasyon uygulamaları İngiltere, Fransa, Belçika, Almanya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, İsveç, Macaristan ve İtalya’da sürmektedir.
3.1 ABD
Amerika Birleşik Devletlerinde dokuz eyalette Kaliforniya, Georgia, Montana, Oregon, Wisconsin, Florida,
Iowa, Louisiana sadece kimyasal hadıma izin vermektedir. Bu hususta ilk yasal düzenleme Kaliforniya’da 1 Ocak
1997’de yürürlüğe girmiş ve hükümlülerin şartla salıverilmeleri için kimyasal hadım programına katılması koşulu
getirilmiştir. Buna göre, 13 yaşından küçük kişiye karşı işlediği cinsel istismardan dolayı iki defa hüküm giyen kimsenin, zorunlu olarak kimyasal kastrasyona tabi tutulması öngörülmüştür. Bu yöndeki ilaç tedavisi, salıvermeden bir
hafta önce başlamakta, denetimli serbestlik süresinin sonuna kadar devam etmektedir. Kişi, kimyasal kastrasyonu
kabul etmeyerek, cerrahi kastrasyon isteğinde bulunabilir. Keza ilk defa cinsel suç işleyenler hakkında da ilk suçu işlediklerinde tekerrür aranmaksızın kimyasal hadıma Mahkemenin karar vermesi (rızaya bağlı) mümkündür. Teksas’ta
sadece isteğe bağlı cerrahi kastrasyon vardır, ancak bu her hangi bir şekilde şartla salıverilme koşulu olarak aranmaz.
Iowa eyaleti ise; 12 yaş ve altındaki çocuklara karşı işlenen cinsel suçlarda, şartla salıvermede denetimli serbestlik
koşullarından biri olarak kimyasal kastrasyona yer vermiştir. Hadım işleminin sanık başına devlete maliyeti ise 2 bin
380 dolardır.
63
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3.2 KANADA
Kimyasal hadım Kanada’da da kişilerin gönüllülüğüne bakılarak etkin olarak uygulanmaktadır. Cinsel Davranışlar ve Cinsiyet Kimliği Kliniği ve Toronto Üniversitesi Clarke Enstitüsü Psikiyatri Bölümü Başkanı Robert Dickey,
Kanada’da kimyasal hadım yöntemi için kullanılan ilacın Depo-Provera’dan daha etkili olduğunu ifade etmektedir.
2006’dan bu yana da pedofililer için kimyasal kastrasyon bir seçenek ise de; kişi bunu reddetme hakkına sahiptir ve
bunun yerine ceza infaz kurumuna dönmeyi isteyebilmektedir. Yine parafililerden cinsel sadistler için aynı şekilde
kullanılmaktadır.
3.3 İNGİLTERE
İngiltere, kimyasal hadım uygulamasını ve ulusal kayıt sistemini cinsel suçluları caydırmak için kullanmaktadır. İngiltere’de libido azaltılıncaya kadar günde 5 mg, sonra da 1 mg stilbestrol kullanılarak kimyasal kastrasyon
uygulanmaktadır. Ancak İngiltere bu uygulamayı, suçluların talebi üzerine kullanmaktadır. İngiltere, kimyasal hadım
uygulamasının yanında suçluların topluma ayak uydurmasında kolaylık olması açısından, şartlı tahliye döneminde
rehabilitasyon tedavisi de uygulamaktadır. Sonuçta, suçlular sadece fiziksel olarak değil, psikolojik olarak da tedavi
görmektedir. Böylece gelecekte yaşanacak olan cinsel suç ihlallerinin de engellenmesini sağlamayı hedeflemektedirler.
3.4 FRANSA
Fransa’da cinsel suçlardan mahkum olanlar, mahkumiyetleri sonrası iki yıl süre ile gönüllü olarak kimyasal
hadım yöntemiyle tedavi yoluna gidebilmektedir. Fransa’da 2007 yılında hapishaneden salıverilen bir cinsel suçlunun, tahliye edildiği gün bir erkek çocuğunu kaçırıp ona tecavüz etmesi üzerine Fransa Parlamentosu’nda hadım
konusu gündeme gelmiştir. Residivizmin (sabıkalı bir kişinin o suçu yeniden işleme eğilimi) önüne geçmek, gelecek
kuşakları korumak ve toplumda huzurun sağlanması için bu yöntemin gerekliliği savunulmaktadır.
3.5 ALMANYA
Almanya, kimyasal hadımı en hararetli tartışan ülkelerden biridir. Cinsel sapma davranışları olan kişinin, bu
hastalığına çare bulmak için tedavi amacıyla kastrasyona izin verilmektedir. Burada gönüllülük ve 25 yaş alt sınır şartı
aranır. Almanya kastrasyonu, anormal cinsel güdülerin önlenmesi ve erkek ve kadınlarda cinsel organların yeterince
etkin olarak çalışmadığı hallerde, diğer tedavi metodu olarak öngörmüştür. Alman Hukukunda da zorunlu hadım
etme yasaklanmıştır. Tıbbi sebeplerle yapılan hadım etme işlemi, ilgili kişinin anormal cinsel güdüleri bağlamında bu
arzu ve isteklerin sebep olduğu ağır hastalıkları ve ruhsal bozuklukları engellemek, tedavi etmek, onların ıstırabını en
aza indirmek amacıyla yapılır.
Alman Kastrasyon Kanunu m. II/2’e göre tıbbi sebeplerle yapılacak hadım etme müdahalesinin hukuka uygun
olabilmesi için belirli şartların gerçekleşmesi gerekir. Bunlar; a) Hadım edilecek kişinin 25 yaşını doldurmuş olması b)
Tıbbi sebeplerin bulunması c) Hadım etme fiiliyle ruhsal ve bedensel bozuklukların giderilmesinin öngörülmüş olması
d) İlgili kişinin rızasının olması gerekir.
Almanya’da da Wille&Beier tarafından 1986 yılında 104 gönüllü suçlu üzerinde bir araştırma yapılmıştır. Söz
konusu suçluların 53 tanesi 1970 ve 1980 yılları arasında aynı dönemde hadım edilen suçlular ile hadım edilmeyen
diğerleri karşılaştırılmıştır. Bunlardan hadım edilenlerde suç işleme oranı %3, edilmeyenlerde ise %46 tekrarlandığı
gözlemlenmiştir. Ayrıca hadım edilenlerde sosyal hayata uyum diğerlerine göre%70 daha iyi olduğu görülmüştür.
3.6 İTALYA
Cinsel suçluların özellikle pedefolilerde rızası halinde kimyasal kastrasyon uygulaması yapılmaktadır.
3.7 BELÇİKA
Cinsel suçluların hapis ve terapi yöntemleriyle tedavi edilememesi ve yeniden suç işlediklerin görülmesi sebebiyle kimyasal hadım uygulanmaktadır.
3.8 RUSYA
64
2011 yılında pedofililere uygulanan kimyasal kastrasyon uygulamasını yasalaştırmıştır. Buna göre 14 yaşından
küçük çocuklara yönelik işlenen cinsel suçlarda mahkeme tarafından talep edilen bir psikiyatrist raporu doğrultusunda kimyasal kastrasyon uygulanmaktadır. 14 yaş üzerindeki çocuğa karşı işlenen suçlarda ise pedofili olan kişilere
gönüllü olarak kimyasal kastrasyon yapılmaktadır. Yasaya göre hapse çarptırılan suçlular ancak ceza sürelerinin yüzde
80’i dolduktan sonra değerlendirilmeye alınmaktadır. Ayrıca aynı suçla hâkim karşısına çıkan sanık, ömür boyu hapse
mahkûm edilmektedir. 2010 yılında yapılan bir çalışmada pedofili mahkumlarının %98 inin salıverildikten sonra yeniden aynı suçu işlediği, kimyasal kastrasyon uygulananların ise %3 ünün yeniden suç işlendiği görülmüştür. 3.9 NORVEÇ
1977 yılında kastrasyon uygulamasını yürürlüğe koymuştur. Cinsel davranışlarda sapma olan kişiler için izin
alınarak yapılmaktadır. Norveç Kısırlaştırma Konseyinin araştırması ve onayıyla işlem yapılmaktadır. Akıl hastaları
için bu konuya ilişkin ayrıca bir düzenleme mevcuttur.
3.10 İSVEÇ
1944 yılında kastrasyona izin verilmiştir. 23 yaşından büyük cinsel eğilimlerinde ve cinsel isteklerinde sapma
olan failler hakkında, toplum için tehlike oluşturduğu sabit ise, tıbbi gerekliliğin ilgili kurullarca belirlenmesi halinde
rızaya dayalı olarak tatbik edilir. Akıl hasatlarında rıza aranmamakta ve uygulanacak kişiler için Ulusal Sağlık ve Sosyal İşler Kurulu tarafından doktor izni ile gizlilik içerisinde yapılmaktadır.
3.11 DANİMARKA
1929 yılında kastrasyon kabul edilmiştir. Cinsel isteğini kontrol edemeyerek suç işleyen bireylerin ancak rızaları alınarak cerrahi kastrasyon da yapılabilmektedir. Akıl hastaları için kanuni temsilcilerinin onayı alınmaktadır.
1973 yılından sonra cerrahi hadım yerini kimyasal hadım yöntemine bırakmıştır.
Danimarka’daki Psikologlar Derneği Başkanı, cinsel suçlular için sadece hapis uygulaması yerine uygulanacak
olan kimyasal hadım uygulamasının olumlu sonuçlar elde etmek anlamında daha başarılı olabileceğini belirtmiştir.
Danimarka’da bu konunun bu kadar sıklıkla gündeme gelmesine yol açan neden ise 26 yaşındaki Arne Kjeldsen olayı
olmuştur. Kjeldsen, reşit olmayan kız çocuklarına yönelik cinsel suç işlemekten ötürü dört sefer mahkumiyet almıştır
ve 1986 yılına kadar hapiste kalmıştır. Daha sonra tedaviye alınan Kjeldsen için kimyasal hadım yöntemi uygulanmış
ve bu uygulamadan sonra Kjeldsen’in yorumu “Herhangi bir cinsel fantezi kurmadan daha huzur içinde bir yaşam sürüyorum” şeklinde olmuştur. Danimarka’da 1989 tarihinden itibaren yirmi altı mahkum kimyasal enjeksiyonu tercih
etmiş ve bu mahkumlardan 16 sı şartlı tahliye ile serbest bırakılmıştır. Bu 16 kişiden sadece biri enjeksiyondan sonra
başka bir suç işlemiştir.
Danimarka Avrupa’da cerrahi hadım yöntemini kanunlaştıran ilk Avrupa devletidir. İlk hadım 1925 yılında
gerçekleştirilmiştir. Danimarka’da şuan uygulanan kimyasal hadım yöntemi terapik çözümlerin başarısız olması halinde uygulanmaktadır. Kimyasal hadım prosedürü hapishaneden erken çıkmanın bir yolu olarak kullanılmaktadır
ancak diğer ülkelerde bu uygulama şartlı tahliyenin bir parçası şeklindedir ve Danimarka’daki uygulama residivizme
bir cevap olarak, ihtiyaca yönelik bir deneme değil, suçlulara sunulan bir seçenektir. 1989’dan itibaren 26 hükümlüye
kimyasal hadım uygulanmıştır ancak 16 mahkum bu uygulamayı sonuçlandırmıştır ve bu 16 mahkumdan yalnız biri
tahliyeden sonra suç işlemiştir. Bu olumlu sonuçlardan ötürü Enstitü kimyasal hadım uygulamasını sürdürmeye devam etmiştir.
3.12 POLONYA
Polonya 2009’da çocukları taciz eden kişilere kimyasal hadım uygulanabileceğine dair bir yasa çıkarmıştır. Bu
çocuk tacizcilerine karşı çocukları koruyan önemli bir yasadır. 15 yaşın altındaki bir çocuğu taciz eden bir kişi cinsel
dürtülerinin azaltılması için kimyasal hadıma maruz kalabilir.
3.13 MOLDOVYA
Moldovya 2012’de çocuk tacizcilerine kimyasal hadım uygulanacağı yasasını geçirmiştir.
3.14 ESTONYA
Estonya 2012’den bu yana yasalarında cinsel suçluların kimyasal hadımını dahil etmiştir.
3.15 GÜNEY KORE
Güney Kore 2011’de erkek cinsel suçlular için kimyasal hadım uygulamalarına başlamıştır.
3.16 ÇEK CUMHURİYETİ
1966 yılından bu yana cinsel suçlular için gönüllü cerrahi kastrasyona izin verilmeye başlanmıştır (Kanun No.
65
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
20/1966 Coll. Madde 27). Son 10 yılda en az 94 mahkumun cerrahi olarak hadım edilmesine izin vermiştir. Kastrasyonun uygulanabilmesi için dört doktor ve bir avukattan oluşan bir komitenin onayı gerekmektedir. Testosteron üreten
dokuların kaldırılmasını içeren bir saatlik operasyonu içeren nü denetimini yapan Çek psikiyatristler aşırı cinsel bozukluk yaşayan tehlikeli suçlularda en güvenilir yolun bu olduğuna inanmaktadırlar.
3.17 FİLİPİNLER
Filipinler’de kimyasal hadım, ölüm cezasına alternatif olarak sunulmaktadır. Daha önceleri “keserek” yapılan
hadım uygulaması 2014 yılında kanun değiştirilerek biraz “yumuşatılmıştır.”
66
4. DEĞERLENDİRME
Amerika’da yapılan bir araştırmada, cinsel suçlu davranış ve rehabilitasyon programlarına katılmış olan hükümlülerin %7 sinin yeniden suç işleyerek ceza infaz kurumlarına döndüklerini göstermiştir. Yine araştırmalar göstermektedir ki cinsel suçluların %95 i er ya da geç topluma geri dönmektedir. Bu sebeple cinsel suçluların rehabilitasyon
programlarına alınarak desteklenmesi toplumsal güvenliğin sağlanmasının önemli bir parçası olarak görülmüştür.
Ceza infaz kurumlarında cinsel suçlulara yönelik yürütülecek rehabilitasyon programlarının üç ana eksende
oluşturulması önemli görülmektedir bunlar;
1) Hükümlünün risklerini küçültme ve yönetme,
sı,
2) Hükümlülerin etkin gözetimi ve yönetimi için toplumdaki ortaklarla iletişimin ve danışmanlığın sağlanma-
3) Programların sürekli olarak etkinliğinin değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi.
Bu rehabilitasyon programlarının yanında son dönemlerde ceza infaz uygulamalarında cinsel suç faillerine
kastrasyon uygulanması bir yaptırım türü olarak karşımıza çıkmakta olup son on yılda birçok ülkede cinsel suçların
özellikle de çocuklara karşı artmasından dolayı daha sık tartışılan bir konu halini almıştır.
Ceza adalet sistemi içerinde cinsel suçluların rehabilitasyonu sürekli yerini koruyan ve üzerinde alternatiflerin
arandığı önemli bir konu olmayı hali hazırda sürdürmektedir. Ancak araştırmalar göstermektedir ki kişileri kapatmak
tek başına yeterli olamamaktadır ve özellikle sorunlarına yönelik tedavi ve rehabilitasyon programlarına tabi olmaları
gereklidir.
Bunun yapılması yeniden suç işlemenin önünde önemli bir engel olacaktır. Şu haliyle kişiler cezalarını çektikten sonra toplum içerisinde girmekte ve maalesef suç tekrarı oldukça sık görülmektedir.
Hal böyle olunca ceza adalet sistemi bu kişiler için alternatif yöntemleri ortaya koymakta ve uygulamalardan
en üst düzeyde fayda almayı amaçlamaktadır. Bu anlamda kişinin kapatılmanın dışında gerek tıbbi gerekse terapi anlamında çok yönlü ele alınması ve sürecin sadece ceza infaz kurumunu değil özellikle şartlı tahliye sürecini içine alarak
denetimli serbestlik sürecini de kapsayacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Kimyasal kastrasyonun etkinliği birçok araştırmaya konu olmuş, araştırmacılar ve ülke deneyimleri bu konuda ikiye ayrılmıştır. Kimi araştırmalarda ve ülke uygulamalarında iyi sonuçlar elde edilirken kimilerinde istenilen
sonuç elde edilememiştir. Bu konuda eleştirisel yaklaşan bilimsel yayınlarda, bizzat doktor gözetiminde çok düzenli
uygulanırsa bile vakaların %70’ inde hiç fayda sağlanamadığı ancak vakaların sadece %30’unda ilaç kullanıldığı süre
içinde cinsel isteği ve eylemi azalttığı gözlendiği belirtilmiştir. Ancak bu azalma görülen kişilerde ise ilacı bırakma halinde cinsel istek ve eylemlerde artış gözlenmiştir. Ayrıca vakaların ilacı alıp almadığını, cinsel istek ve eylem sıklığını
takip etmek de çok zor bir durum olduğu bu nedenle tek başına tıbbi tedavinin de sorunun çözümünde yeterli olamayacağı görüşü hakimdir.
Sonuç olarak dünyada birçok ülkede; gerek cerrahi ve gerekse kimyasal türüyle farklı hukuki anlayışlara göre
uygulanmakta olan ve Ülkemiz kanunlarına 2014 tarihinde girmiş olan tıbbi tedavi (kimyasal kastrasyon) uygulamaları ele alınırken; başta terapi sürecinin öncelikli tutulması ve en üst düzeyde fayda sağlayıcı hale getirilerek bu kişilerin
cinsel davranış sorunlarının ele alınması ardından sürecin tıbbi tedaviyle (kimyasal kastrasyon) desteklenmesi bunun
yanında kişilerin risk durumlarının tespit edilerek gözetim (denetimli serbestlik) ve takiplerin yapılması anlayışına
dayalı uygulamaların mevcut olduğu görülmüştür.
67
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1. http://www.government.se/content/1/c6/01/61/94/0602f648.pdf
2. http://www.internationalpenalandpenitentiaryfoundation.org/Site/documents/Stavern/15_Stavern_Report%20Denmark.pdf
3. http://www.pepre.ie/pepre%20articles/Kevin’s%20PhD%20thesis.pdf
4. http://www.scandinavianlaw.se/pdf/54-17.pdf
5. http://www.internationalpenalandpenitentiaryfoundation.org/Site/documents/Stavern/17_Stavern_Report%20Finland.pdf
6. https://www.correctiveservices.wa.gov.au/careers/opportunities/trades.aspx
7. http://www.ag.gov.au/CrimeAndCorruption/FederalOffenders/Pages/Interstatetransfers.aspx
8. http://www.corrections.sa.gov.au/sa-prisons/prisoner-transfer
9. http://www.prisonstudies.org/country/germany
10. http://www.justiz.gv.at/web2013/file/8ab4ac8322985dd501229ce2e2d80091.de.0/broschuere_oesterr_justiz_en_download.pdf
11. http://www.loc.gov/law/find/pdfs/2012-007612_RPT_website.pdf
12. https://www.ncjrs.gov/App/publications/abstract.aspx?ID=52595
13. http://www.kriminalvarden.se/swedish-prison-and-probation-service/remand
14. http://www.cepprobation.org/uploaded_files/Pres%20Agen%2009%20Ahl.pdf
15. http://grassrootsleadership.org/sites/default/files/uploads/Video%20Visitation%20(web).pdf
16. http://blogs.findlaw.com/blotter/2015/05/no-more-prison-visits-video-visitation-on-the-rise.html
17. http://www.prisonpolicy.org/visitation/report.html
18. https://www.prisonlegalnews.org/in-the-news/2015/hrdc-quoted-about-video-visitation-services/
19. https://vadoc.virginia.gov/offenders/visitation/video-visitation.shtm
20. http://www.co.ocean.nj.us/corrections/InmateVisiting.htm
21. http://www.placer.ca.gov/~/media/srf/documents/VTFHPES.pdf
22. http://family.findlaw.com/child-custody/virtual-visitation.html
23. http://www.wral.com/news/national_world/national/image/14657420/?ref_id=14657286
24. http://www.irishprisons.ie/index.php/joomlaorg/prison-support-units/operational-support-group
25. http://www.gsdcv.org.au/node/91
26. http://www.correctiveservices.qld.gov.au/Resources/Procedures/Offender_Management/documents/
ofmpropupinpris.shtml
68
27. https://www.coloradoci.com/serviceproviders/puppy/index.html?p=aboutDogsDiv
28. http://www.assistancedogsinternational.org/about-us/types-of-assistance-dogs/service-dog/ uluslararası yardım köpekleri
29. http://www.prisonpetpartnership.org/_html/mission.html
30. http://www.vetdogs.org/Content.aspx?id=2282
31. http://www.kom.pol.tr/kem/Sayfalar/EgitimFaaliyet.aspx
32. http://www.vk2001.com/tedavi.htm
33. http://link.springer.com/article/10.1007/s11417-015-9204-3#page-1
34. http://www.deuhyoedergi.org
35. http://www.deltasociety.com.au/
36. http://www.tandfonline.com/loi/webs21
37. http://www.igdf.org.uk/job-listings/prison-puppy-development-coordinator/
38. http://www.sw.gov.pl
39. http://www.kriminalvarden.se
40. http://www.giustizia.it
41. http://www.justice.gov.uk/about/hmps
42. www.epea.org
43. Ceza Ve İnfaz Kurumlarında Yapılan Mesleki Eğitim Programlarının Öğretmen Ve Hükümlü Ve Tutukluların
Görüşlerine Göre Bazı Boyutları (Önder ÖZCAN Yüksek Lisans Tezi, 2010. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı)
44. Suçu Önleyici Tedbirler Bağlamında Ceza İnfaz Kurumlarında Çalışma ve Eski Hükümlü İstihdamı. Çalışma
İlişkileri Dergisi(Journal of Labour Relations) Doç.Dr. Murat Engin (Galatasaray Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Temmuz
2012, sayı 2
45. Ceza İnfaz kurumundaki Mesleki Eğitim Faaliyetlerinin Hükümlü İstihdamına Katkıları Orhan KOÇAK,
Serdar ALTUN
46. 04 Haziran 2012 – 07 Haziran 2012 Tarihleri Arasında İtalya-Roma Çalışma Ziyaretine İlişkin Değerlendirme Raporu
47. 11-12 Aralık 2014 Budapeşte/Macaristan Çalışma Ziyareti Raporu
48. “Kadın Mahkumlar İle Çalışan Personelin Eğitimi” Konulu Hollanda Çalışma Ziyareti Raporu (09-11 Şubat
2015 Ter- Peel Kadın Ceza İnfaz Kurumu Hollanda)
49. http://www.skillsdevelopment.org/knowledge_portal/ezine/autumn_2009/vocational_training.aspx
50. http://www.justice.gouv.fr
51. www.cca.com/inmate-services/inmate-reentry-preparation/vocational-training
52. Akbaba, Z.(2009). Kimyasal Hadım Yönteminin Anayasaya Uygunluğu -I TBB Dergisi, Sayı 81.
53. American Psikiyatri Birliği tarafından oluşturulan Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı olan DSM IV
ress.
54. H. Witt, P. ve Alize Concroy, M. (2009). Evulation of SexuallyViolentPretadors. İngiltere: Oxford UniverstyP-
55. İpekçioğlu, P.(2011).Cinsel Suçları Önlemede Kimyasal KastrasyonSeçeneği.CHD, Sayı,17.
69
AR - GE Bürosu
CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
56. Marshall, W.,Marsahall, L., Seron, G., Fernandez, Y.(2006).TretingSexualOffenders. Newyork: Taylor&Francis Group
57. Özdemir, H.(2010). Hadım Etme Ve Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğü. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Sa. 1.
58. Yenidünya, C. ve Yaşar, Y. (Temmuz 2013). Kastrasyon Cinsel Suç Faillerine Uygulanabilecek Uygun Bir
Yaptırım Mıdır? TAAD, Yıl:4, Sayı:14.
70
59. http://canadianlegalsystem.blogspot.com.tr/2013/06/around-world-should-castration-be-used.html
60. http://www.csc-scc.gc.ca/research/r48e-eng.shtml
61. http://www.bianet.org/bianet/kadin/47797-cinsel-suclar-ve-kadin-magdurun-korunmasi
62. http://www.un.org/en/law/
63. http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/statistics/crime.html
64. http://www.unicri.it/
65. http://www.penalreform.org/priorities/reintegration-and-rehabilitation/international-standards/
66. http://www.static99.org/
67. http://www.oijj.org/en
68. http://www.loc.gov/law/help/child-rights/germany.php
69. http://www.prisonstudies.org/map/europe
70. http://www.psicothema.com/pdf/3422.pdf
71. http://www.nationmaster.com/country-info/stats/Crime/Crime-levels
72. http://sexcrimes.typepad.com/sex_crimes/2009/03/castration-in-europe.html
73. http://www.lexadin.nl/wlg/legis/nofr/legis.php
74. http://www.irishprisons.ie/index.php/services-for-prisoners/treatment-of-sex-offenders
75. http://www.sexual-offender-treatment.org/2-2008_01.html
76. http://www.doc.wa.gov/community/sexoffenders/prisontreatment.asp
77. http://www.deathandtaxesmag.com/179189/prison-or-castration-for-sex-offenders-in-germany-russia/
T.C. ADALET BAKANLIĞI
CEZA VE TEVKİFEVLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Konya Yolu No:70 Beşevler / ANKARA
Tel: 0 312 204 10 00
www.cte.adalet.gov.tr