tırnak hastalıkları

Prof. Dr. Ekrem AKTAS
16.02.2003
TIRNAK HASTALIKLARI
Tirnaklar parmaklarin distal bölümünün dorsal yüzünde yer alan, cisimlerin
tutulmasina yardim eden, parmak uçlarini travmadan koruyan, epidermisin boynussu bir hal
almasiyla gelismis bir organdir. Tirnak plagi sekli dikdörtgene benzer, saat cami gibi
konveksligi olup, sert ve saydamdir. Tirnak plagi altinda damardan zengin bölüme tirnak
yatagi denilir. Tirnak plagi proksimalindeki yarim ay seklinde görülen alana lunula denilir ki
bu tirnagi olusturan makriksin distal kismidir. Proksimal tirnak kivriminin, tirnak plagi
üzerinde sonlanarak tirnak plagi üzerine yapistigi iplik seklindeki (bant seklinde) olusuma
kutikula denilir. Tirnak yataginin distal siniri ile tirnak plaginin sonlandigi bölgeye
hiponisium denilir. Saçlar gibi tirnaklarda epidermisin boynussu bir hal almasiyla meydana
gelirler. Saglikli kisilerde tirnaklar üç günde 1-1.5 mm uzarlar. El tirnaklari makriksten
parmak ucuna kadar ortalama 6-8 ayda, ayak tirnaklari ise 8-10 ayda uzarlar. Tirnak, çesitli
dillerde degisik isimler alir; nychia, unguim, onycho ve nail gibi.
Tirnak hastaliklari çok çesitli olup, bunlardan önemli olan ve sik rastlananlar sunlardir:
Çomak Parmak (Clubbing, Hipokrat parmagi)
Normalde tirnak plaginda saat cami gibi hafif bir bombelik vardir ki bunun asiri
derecede olmasina çomak parmagi denilir. Bu durum bronsektazi, bronsit, amfizem,
konjenital kalp hastaliklari, pakidermoperiostitis, tiroid hastaliklari ve kolitis ülserozoda
görülebilir. Familyal ya da idyopatik de olabilir.
Kasik Tirnak (Koilonychia)
Çomak parmagin tam tersi olarak, tirnak plagi çukurlasmistir (kasik gibi). Incelmis ve
kolay kirilir hale gelmistir. Idyopatik, konjenital veya akkiz olabilir. Görüldügü hastaliklar;
Plummer-Winson sondrumu (Demir eksikligi anemisi), Raynaud, skleroderma, hipotiroidizm,
akromegali, kaseksi, liken planus, polistemi vera, koroner bozukluklari olup ev kadinlari ve
baca temizleyicilerinde de rastlanmaktadir.
Onikogrifozis (Onychogryphosis)
Tirnak plagi lateral kisimlari, tirnak yatagina dönerek kalinlasir, kabalasir, sertlesir
boynuz ya da gaga seklini alir. En çok ayak bas parmaklarinda ortaya çikan hastalik dolasim
bozuklugu (özellikle alt ekstremiteler) olanlarda siktir, fakat kronik travmalara bagli olabildigi
gibi idyopatik de olabilir.
Onikolizis (Onycholysis)
Tirnak plaginin yatagindan ayrilmasidir. Mantar hastaliklari, tiroid hastaliklari,
kontakt dermatitler, psoriasis gibi hastaliklarda görüldügü gibi, ilaçlara bagli gelisebilen ve
idyopatik olan formlari da vardir.
Onikoreksis (Onychorhexis)
Tirnaklarin kolay kirilmasi olup, Hipotroidi, Vitamin A ve
görülebildigi gibi su, sabun, deterjan ve travmalara bagli da ortaya çikabilirler.
B
eksikliklerinde
2
Onikofaji-Onikotillomani (Tirnak yeme-Tirnak koparma)
Tirnak yeme bir tik olup, tirnak çevresindeki epitelin koparilmasini tirnak yeme takip
eder. Emosyonel streslere bagli psisik sorunu olanlarda siktir. Bu sahislarda tirnak etrafinda
verrüler sik olup, parazit ve hepatit gibi enfeksiyonlara daha sik rastlanir. Gerekirse
psikoterapi uygulanir.
Beau Çizgileri
Tirnak plaginda olusan transvers oluklardir. Birkaç tirnakta olmasi lokal travmalara
bagli olup bütün tirnaklarda görülmesi su durumlari ve hastaliklari düsündürür: Sitostatik,
arsenik, talyum gibi ilaçlarin kullanimi, kizil, kizamik, tifüs gibi enfeksiyonlar ve bazen de
pellegra, SLE püstüler psoriasis gibi hastaliklarda görülür.
Sari Tirnak Sendromu (Yellow Nails Sendromu)
Bu hastalik tirnaklarin uzamasinin durmasi ile baslar ve daha sonra tirnaklar sari-yesil
renge döner. Parmak uçlarinda ve topuklarda ödem olur. Hastalarda Kr. Bronsit, bronsektazi
bildirilmektedir.
Tirnak Patella Sendromu
Tirnaklarda kalinlasmanin yani sira, bazen tirnak kaybi ile beraber lunula’nin üçgen
seklini almasi, patellanin küçüklügü veya yoklugu ve kr.glomerulonefrit bulgulari tespit edilir.
Splinter Hemoraji
Tirnak plagi altinda, kiymik batmis sekilde görülen, longitidinal olarak uzayan kanama
çizgileridir. En çok bakteriyel endokarditte görülüp, hipertansiyonlu hastalarda romatoid artrit
ve mitral stenozu olan hastalarla beraber hemodializ hastalarinda ve psoriaziste de
görülebilmektedir.
Lökonisi (Leukonychia)
Tirnak plaginda görülen beyazliklardir. Lokal olanlar mikro travmalara bagli (daktilo,
bilgisayar, baglama vs.) olup önemli degildir, fakat bütün tirnaklarin tutularak tirnak
plaklarinin lunula’dan hiponisium’a kadar beyazlanmasi total lökonisi olarak adlandirilir ve
üzerinde durulmasi gerekir. Total lökonisi sebepleri; Arsenik zehirlenmeleri, selenyum, çinko,
magnezyum ve manganez gibi eser element eksiklikleri olup, soguk cisimlerle temas edenler
(kasaplar, buz fabrikalarindaki isçiler) de ortaya çikan hastalik bazi hastalarda otozomal
dominant olarak genetik bir geçis gösterebilir.
Yüksük Tirnak (Çukurlu Tirnak, Pitting)
Tirnak plaginda terzi yüksügü seklinde çukurluklar görülmesidir. Lokal olanlarin
önemi yoktur. Fakat 5 tirnaktan daha fazla ya da bütün tirnaklarin tutulumu önemli olup
görüldügü hastaliklar sunlardir; psoriasis, alopesi, areata, ekzema, dishidrosis, parakeratosis
püstüloza, pitriazis rozea, lichen planus, sarkoidosis ve mesleki travmalar.
Paronisi (perioniksis, piyonisi, dolama)
Asiri su, sabun ve deterjanlarla ugrasan kisilerde sik rastlanan tirnak çevresi
enfeksiyonudur. Tirnak çevresi florasi bozuldugu zaman bu bölgede candida ve bakteriyel
enfeksiyon ortaya çikar ve genellikle de el parmaklarinda olur. Bazen de lokal (bir parmak) ta
herpes enfeksiyonlarina ya da sifilize bagli (Doktor, ebe ve hemsire’ye sifilizli hastanin
muayenesi sirasinda bulasma) ortaya çikabilir. Etyolojiye göre tedavisi yapilan paronisili
hastalarda, hazirlayici faktörlerin de düzeltilmesi gerekmektedir.
3
Tirnak Batmasi (Unguis Incarnatus)
Erkeklerde daha fazla görülen tirnak batmasi sebepleri arasinda travmalar basta gelir,
herediter olarak tirnak lateral kisimlarinin yataga dogru kivrilmasi da ailesel yatkinlik
faktörlerindendir. Sivri uçlu dar ayakkabi giyenlerde yatkinlik faktörleri de varsa kronik
tirnak batmasi ortaya çikar. Tirnagi çok derin kesenlerde de görülebilmektedir. Genellikle
ayak bas parmaginda ortaya çikan rahatsizlikta distal tirnak plaginin kösesi tirnak yatagini
irrite ederek granülasyon dokusu gelisimine ve iltihabi enfiltrasyona sebep olur ki tirnak
çevresinde sislik, kizariklik ve batan kisimda krutlu granülasyon dokusu olusur. Çok hafif
batmalarda lokal konservatif tedaviler yeterli olabilir; batan tirnak kismi bir cisimle hafifçe
kaldirilip, altina antibiyotikli krem sürülmüs yuvarlak bir pamuk parçasi ile desteklenmesi
yaninda hastanin genis ayakkabi giymesi tavsiye edilir. Ciddi, tekrarlayici ve granülasyon
dokusu gelisen hastalarda batan kisim ya lokal olarak ya da tüm tirnak plagi çekildikten
sonra koterizasyon, gümüs nitrat ya da fenolle tahrip edilir. Genetik bozukluk, ailesel
yatkinlik varsa tirnak çekildikten sonra matriks tamamen harap edilebilir (koter veya fenolle),
ya da cerrahi olarak tirnak matriksi tamamen çikarilabilir.
KAYNAKLAR
1)Odom RB, James WD, Berger TG. Andrews’ Disease of The Skin, Clinical
Dermatology, ninth edi. W.B. Saunders Com philadelphia. 2000:977-990
2)Tüzün Y, Tirnak Hastaliklari. Dermatoloji. Tüzün Y, Kotogyan A Aydemir EH,
Baransü O; 2.Baski Nobel Tip Kitapevleri, Istanbul, 1994:528-536