mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KONJONKTÜR DAİRESİ BAŞKANLIĞI
OCAK 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
I.
..............................................................................................................iii
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
II.
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................12
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................12
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................13
IV.
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................15
a.
İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................15
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................17
c.
Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................18
d. Altın Borsası .........................................................................................18
V.
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................20
a.
Mevduat Gelişmeleri ............................................................................20
b. Krediler ................................................................................................22
c.
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................25
d. Menkul Kıymetler.................................................................................26
e.
VI.
Portföy Tercihleri .................................................................................28
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................31
VII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER ............................................32
VIII. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER ..................................................34
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/menkulde.xls
7. Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler (BDDK)
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01/banka.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi adincer@dpt.gov.tr,
cavdaroglu@dpt.gov.tr,
bgumrah@dpt.gov.tr e-posta adreslerine
bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
i
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu............................................................................ 2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu................................................................................ 3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ................................................................. 4
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler .............................................................................. 5
5. Hazine İç Borç İhaleleri .............................................................................................. 6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı...................................................................................... 8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı.................................................................................... 9
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı..................................................................... 10
9. Kurlardaki Gelişmeler ............................................................................................... 13
10. TCMB Döviz Alımları ............................................................................................... 14
11. İMKB 100 Endeksinin Getirisi................................................................................... 15
12. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ..................................................................................... 16
13. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ............................................. 17
14. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası........................................ 18
15. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi ................................................ 20
16. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı .................................... 23
17. Yabancı Para Pozisyonları........................................................................................ 26
18. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ...................................................... 28
19. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ............................................................... 30
20. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu....................................................................... 31
21. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler .......................................................................... 32
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi ...................................... 1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları............................. 4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ) .................................................... 5
4. Para Çarpanları ......................................................................................................... 5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu ........................................................................................... 7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ........................................................................................ 7
7. İç Borç Stokunun Yapısı ............................................................................................. 9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ....................................... 10
9. TL/Dolar ve TL/Euro Gelişimi ................................................................................... 12
10. İMKB 100 Bileşik Endeksi........................................................................................ 16
11. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................. 21
12. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat ....................................... 21
13. Zorunlu Karşılığa Tabi TL Mevduatların Ortalama Vadesi............................................ 21
14. Müşterilerle Yapılan Repo/Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat ........................................... 22
15. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler........................................................ 22
16. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mev. Bankaları Yurtiçi Kredileri ............................ 24
17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar ............................................. 24
18. TGA/Krediler ......................................................................................................... 25
19. Alım Satım Amaçlı ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler.............................................. 27
20. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler ......................................................... 27
21. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................ 28
22. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihleri....................................................................... 29
23. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................. 29
24. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi........................... 33
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KONJONKTÜR DAİRESİ BAŞKANLIĞI
ÖZET
•
Aralık ayında Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 224 milyon dolar gerileyerek
2.736 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Net İç Varlıklar hesabı 461 trilyon TL azalmıştır.
•
Merkez Bankası Parası (MBP) 998 trilyon TL azalmıştır.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Aralık ayında yüzde
22,9 olarak gerçekleşmiştir.
•
Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 1.243 trilyon TL azalarak 224.5
katrilyon TL’ye gerilemiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, Aralık ayında 2,7 puan azalarak 121,1 puan seviyesine
gerilemiştir.
•
Aralık ayında TL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 114 puandan 116,1 puana
yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi euro lehine gelişimini sürdürmüştür.
•
Kasım ayı sonunda 22.486 puan düzeyinde gerçekleşen İMKB Ulusal 100- Bileşik
Endeksi, Aralık ayında yüzde 11,1 oranında değer kazanarak, 24.972 puana
yükselmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında ağırlıklı ortalama basit faiz oranı, bir önceki aya göre
0,4 puan gerileyerek, yüzde 22,5 düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
154,5 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters Repo Piyasasında,
ortalama basit faiz oranı yüzde 19,7 olmuştur.
•
Aralık ayında özellikle YP mevduatlarda önemli oranda artış görülmüştür.
•
Zorunlu karşılığa tabi TL mevduatın ortalama vadesi artmıştır.
•
Aralık ayında bankacılık sisteminin TL kredileri artarken, YP kredilerde azalış
görülmüştür. Toplam kredi hacmi ise TL kredilerdeki artış sonucunda yükselmiştir.
•
Kredi hacminde görülen yükselişin önemli bir kısmı tüketici kredileri ve kredi
kartlarındaki artıştan kaynaklanmıştır.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Ocak 2005
2004 yılı boyunca düşüş trendi görülen mevduat bankalarının Tahsili Gecikmiş
Alacaklarının (TGA) kredilerine oranında, Aralık ayında ufak bir yükselme olmuştur.
•
Bankacılık sisteminin yabancı para pozisyon açığı, özellikle özel bankaların pozisyon
açıklarını artırmaları sonucunda yükselmiştir.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü azalmıştır.
•
Aralık ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde TL ve YP mevduatlarda ve
TL cinsi DİBS’lerde artış görülmüştür.
•
FED, Aralık ayında kısa vadeli faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak yüzde
2,25’e yükseltmiştir.
•
Dolar libor faiz oranlarında artış, euro libor faiz oranlarında ise gerileme
yaşanmıştır.
•
Gelişmekte olan ülkelerin eurobond spreadlerinde gerileme görülmüştür.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Aralık ayında 224 milyon dolar gerileyerek
2.736 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
Milyar Dolar
40 35 30 25 20 15 10
5
12
11
10
9
8
7
6
4
5
3
2
12
2004
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2003
-1
-5 -10
2002
-12
0
Net Rezervler
Net Döviz Pozisyonu
2004 yılı Aralık ayı itibarıyla Merkez Bankası Net Dış Varlıklar hesabı; Net Rezervler
hesabının 127 milyon dolar, pasif karakterli KMDTH ve SDMH hesaplarının 476 milyon
dolar ve Diğer hesabının ise 573 milyon dolar artması sonucu, bir önceki ay sonuna göre
225 milyon dolar artarak, 17.173 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Aralık ayında
paritede yaşanan yükseliş, büyük oranı eurodan oluşan KMDTH ve SDMH hesaplarının ay
sonu itibariyle 476 milyon dolarlık değer artışında etkili olurken; IMF’ye 478 milyon dolar
tutarında borç geri ödemesi yapılması, Diğer hesabındaki 573 milyon dolar artışta temel
belirleyici olmuştur.
Aralık ayında Bankaların Döviz Mevduatının 953 milyon dolar artması ve
Döviz
Olarak Takip Edilen Mevduat kaleminin ise Hazinenin dış borçlanma gerçekleştirmeksizin
727 milyon dolar dış borç geri ödemesinde bulunması nedeniyle 503 milyon dolar azalması
sonucu, İç Döviz Yükümlülükleri hesabı, 449 milyon dolar artmıştır.
Söz konusu gelişmelerin etkisiyle Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, Aralık ayında
bir önceki aya göre 224 milyon dolar gerileyerek, 2.736 milyon dolar seviyesinde
gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
(Milyon Dolar)
2003
Aralık
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
2004
Ağustos
Eylül
Kasım
Aralık
54,3
3.380,9
3.250,9
2.960,9
2.736,4
- Net Dış Varlıklar
12.149,4
15.524,8
16.321,9 17.644,6
16.948,2
17.173,1
Net Rezervler
33.054,9
33.103,0
33.691,4 35.409,6
35.062,0
35.189,7
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
16.823,7
17.073,3 17.609,7
18.126,8
18.602,5
Diğer
3.490,3
Ekim
-3.781,2
-754,5
12.095,1
12.143,9
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.805,3
4.966,3
Hazine Mevduatı
3.612,1
1.904,2
7.059,9
7.338,6
- İç Döv. Yük.
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
-155,2
13,0
586,0
12.831,6 14.393,7
-296,2
13.987,3
14.436,6
6.243,3
5.048,1
4.544,7
3.136,0
5.385,2
4.366,3
3.837,5
7.865,3
8.150,4
8.939,1
9.891,9
Aralık ayında Net İç Varlıklar hesabı 461 trilyon TL azalmıştır.
Aralık ayında Hazinenin Borçları hesabı, Merkez Bankası TL cinsi DİBS stokundaki
468 trilyon TL’lik artışa karşın, dövize endeksli DİBS stokunda döviz kurunda yaşanan
düşüşün etkisiyle 647 trilyon TL’lik azalma neticesinde, 192 trilyon TL azalarak 23.239
trilyon TL’ye gerilemiştir. Aynı dönemde, TL’nin dolara karşı değerlenmesi nedeniyle,
Merkez Bankası Değerleme hesabı 412 trilyon TL artış göstererek, 2.032 trilyon TL
seviyesine yükselmiştir. TMSF’na Kullandırılan Krediler hesabında aynı dönemde herhangi
bir değişim gerçekleşmezken, söz konusu hesapların netleştirilmesinden oluşan Toplam İç
Krediler hesabı, 219 trilyon TL artarak 25.582 trilyon TL düzeyine yükselmiştir. Merkez
Bankasının bilançoda gösterilmesine gerek duyulmayan kalemlerin netleştirilmesi olan
Diğer İç Varlıklar hesabı ise 680 trilyon TL azalmıştır. Bu gelişmelerin etkisiyle, Net İç
Varlıklar hesabı 461 trilyon TL azalarak, Aralık ayında 21.071 trilyon TL seviyesinde
gerçekleşmiştir.
Aralık ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 998 trilyon TL azalmıştır.
Merkez Bankasının TL yükümlülük kalemlerinin Aralık ayı gelişimi incelendiğinde;
Emisyon hacminin 348 trilyon TL, fon hesapları ve banka dışı kesimin mevduatlarını
gösteren Diğer hesabının ise 133 trilyon TL azaldığı ve bankaların Merkez Bankası
nezdindeki serbest mevduatlarının ve zorunlu karşılıklarının ise, bir önceki ay sonuna göre
591 ve 54 trilyon TL arttığı görülmektedir. Bu gelişmenin etkisiyle Rezerv Para büyüklüğü,
Kasım ayında bir önceki aya göre 260 trilyon TL azalarak 20.165 trilyon TL’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Trilyon TL)
NDP+Net İç Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
2003
Aralık
Ağustos
24.067,0 26.634,2
76,7
5.082,2
17.161,5 23.337,1
17.084,7 18.254,9
23.990,2 21.552,0
29.059,6 25.149,6
28.049,3 24.358,7
19.511,7 18.754,0
Eylül
26.388,1
5.214,1
24.382,7
19.168,7
21.174,0
24.856,4
23.850,6
18.710,0
2004
Ekim
26.346,4
4.779,4
25.940,3
21.161,0
21.567,1
25.306,9
24.027,8
19.006,4
Kasım
25.740,9
4.209,1
24.092,8
19.883,7
21.531,9
25.363,3
23.431,9
19.108,7
Aralık
24.743,1
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
8.580,9
-43,3
1.003,6
5.673,4
-68,7
472,7
5.186,7
-46,2
687,2
5.067,0
-45,6
967,4
4.362,7
-39,6
1.620,9
3.715,3
-53,0
2.032,4
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
0,0
15,9
302,3
-3.597,6
0,0
16,3
302,3
-3.682,4
0,0
9,3
302,3
-3.739,8
0,0
8,2
302,3
-3.831,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
REZERV PARA
15.442,7 20.763,7
20.746,4 20.424,8
20.164,7
Emisyon
10.844,5 14.055,3
14.523,9 14.330,9
13.813,0
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6
2.884,6
2.955,9
2.946,1
3.061,7
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7
3.687,5
3.182,2
3.087,5
3.017,4
Diğer
112,8
136,3
84,3
60,4
272,5
PARASAL TABAN
23.345,1 25.282,5
26.042,2 25.957,8
25.102,3
APİ’den Borçlar
7.902,5
4.518,9
5.295,8
5.533,0
4.937,6
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
24.067,0 26.634,2
26.388,1 26.346,4
25.740,9
Kamu Mevduatı
721,8
1.351,6
345,9
388,7
638,7
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
20.327,7
13.465,2
3.115,3
3.608,0
139,2
23.949,7
3.622,1
24.743,1
793,4
Merkez Bankasının piyasalara olan kısa vadeli yükümlülüğünü gösteren
APİ’den
Borçlar hesabı, Aralık ayında 1.315 trilyon TL azalarak 3.622 trilyon TL seviyesine
gerilemiştir.
Merkez Bankasının en geniş TL yükümlülük göstergesi olan Merkez Bankası Parası,
Parasal Tabandaki 1.353 trilyon TL’lik gerileme ve Kamu mevduatındaki 154 trilyon TL’lik
artışın etkisiyle, Kasım ayı sonuna göre 998 trilyon TL azalarak, Aralık ayında 24.743
trilyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir.
Önümüzdeki 3 yıllık dönemde uygulanacak program için IMF’yle anlaşma noktasına
gelinmesi ve 17 Aralık tarihli AB zirvesinde müzakere tarihi alınmasının, ekonomik
birimlerin beklentilerini olumlu etkilemesi sonucu, 20 Aralık tarihinde Merkez Bankası 2004
yılında 4üncü kez faiz indirimine gitmiştir. Kasım ayı sonu itibariyle ikinci el piyasada
yüzde 24,3 olarak gerçekleşen en çok işlem gören tahvilin faiz oranı, Aralık ayında yüzde
20,3’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2003
Basit Faiz
2004
25.Nis 04.Haz 16.Tem 06.Ağu 15.Eki 05.Şub 16.Mar 08.Eyl 20.Ara
Gecelik Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
Gecelik Borç Verme
48
45
41
38
31
29
27
24
22
Haftalık Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
Geç Lik. Pen. Borç Verme
53
50
46
43
36
34
32
28
26
Geç Lik. Pen. Borç Alma
Kaynak: TCMB
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
67
57
47
37
27
b.
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
9
2. El Bileşik
10
8
7
6
5
4
3
2
20
02
-12
20
03
-1
17
MB Gecelik Bileşik
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Aralık ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Aralık ayında dolaşımdaki para miktarının 512 trilyon TL düşmesine karşılık vadesiz
mevduatlardaki 2.170 trilyon TL artış sonucu, M1 para arzı 1.658 trilyon TL artarak 29.649
trilyon TL’ye yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Aralık ayında TL vadeli mevduatlardaki
1.316 trilyon TL artışın etkisiyle M2 para arzı, 2.974 trilyon TL artarak 109.344 trilyon
TL’ye ulaşmıştır. Söz konusu dönemde yurtiçi yerleşiklerin DTH’larında ise 170 trilyon TL
tutarındaki artışa bağlı olarak, M2Y para arzı 3.145 trilyon TL artarak 185.419 trilyon TL
olarak gerçekleşmiştir. TEFE’nin Aralık ayı artış oranının yüzde 0,1 olduğu dikkate
alındığında, Aralık ayında M1,
M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel olarak arttığı
görülmektedir. Para arzlarının 2004 yılındaki gelişimi incelendiğinde ise M1, M2 ve M2Y
para arzlarının sırasıyla, yüzde 37, yüzde 35 ve yüzde 24 oranlarında arttığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Trilyon TL)
2002
2003
2004
Yüzde Değişme
Aralık
Aralık
Ekim
Kasım
Aralık
Dolaşımdaki Para
7.208,9
10.128,7
13.471,4
12.958,9
12.446,3
-3,96
TL Vadesiz Mevd.
7.050,0
11.435,5
14.608,0
14.852,6
17.022,8
14,61
14.258,9
21.564,1
28.079,3
27.811,5
29.469,1
5,96
M1
2004 Aralık/Kasım
TL Vadeli Mevd.
46.936,4
59.358,8
76.567,0
78.559,1
79.875,4
1,68
M2
61.195,3
80.922,9
104.646,3
106.370,5
109.344,4
2,80
0,22
Yurtiçi Yer. DTH
72.255,0
68.931,9
75.927,9
75.903,3
76.074,1
M2Y
133.450,3
149.854,8
180.574,2
182.273,9
185.418,6
1,73
TEFE
6.478,8
7.382,1
8.330,1
8.392,7
8.404,0
0,13
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
M2
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
20
04
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
20
03
20
02
-1
2
70
M2Y
Aralık ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, Rezerv Paranın ve M2’nin bir
önceki aya göre sırasıyla yüzde 0,8 ve yüzde 2,8 oranında artmasına bağlı olarak M2/RP
çarpanının 0,1 puan artışla 5,4 puan seviyesine yükseldiği görülmektedir. Aynı dönemde
M2Y para arzındaki yüzde 1,7
oranındaki artışın etkisiyle M2Y/RP çarpanı, 9’dan, 9,1
puana yükselmiştir. M2/RP para çarpanında 2004 yılında, 2003 yılı sonuna göre değişim
gözlenmezken ve M2Y/RP para çarpanı aynı dönemde 0,9 puan azalmıştır. Söz konusu
azalışta yıl içinde yaşanan ters para ikamesinin önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
12
11
10
9
7
8
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Ocak 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Aralık ayında yüzde
22,9 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Tril. TL)
(Tril. TL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2002 Aralık
260
10.251
7.850
130,6
50,2
24,7
20,4
Ocak-Aralık
253
67.791
78.722
86,1
63,8
2003 Ocak
262
6.877
9.824
78,3
56,7
23,6
26,8
Şubat
280
5.976
5.489
108,9
55,0
23,9
25,1
Mart
252
6.501
8.760
74,2
59,7
24,6
28,2
Nisan
253
7.858
7.417
105,9
57,0
24,7
25,9
Mayıs
321
9.607
9.355
102,7
51,0
22,9
22,9
Haziran
276
6.750
7.876
85,7
46,1
21,6
20,1
Temmuz
253
9.180
8.758
104,8
45,7
20,2
21,2
Ağustos
269
6.281
9.594
65,5
38,3
19,1
16,1
Eylül
364
2.885
2.862
100,8
36,9
17,7
16,3
Ekim
348
5.519
5.738
96,2
29,9
16,1
11,9
Kasım
353
9.727
11.156
87,2
28,5
14,7
12,0
Aralık
423
5.460
8.280
65,9
28,4
13,9
12,7
Ocak-Aralık
302
82.560
94.066
89,6
45,0
2004 Ocak
438
10.872
11.612
93,6
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
7.681
8.968
85,6
26,1
11,7
12,9
Mart
433
9.062
11.234
80,7
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
9.870
13.538
72,9
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.891
10.820
82,2
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
4.871
5.607
86,9
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
8.308
12.292
67,6
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
7.226
14.320
50,5
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
6.414
9.705
66,1
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
6.002
11.678
51,4
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
8.376
13.636
61,4
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
4.947
8.077
61,2
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
91.733
131.487
69,8
25,7
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma rakamlarına dövize endeksli ve döviz cinsinden ihale rakamları ve faiz oranları dahil
edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık olarak
yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın TL rakamlarından türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı Aralık ayında Kasım ayına
göre 0,2 puan artış göstererek yüzde 22,9 seviyesine yükselmiştir. Hazine ihalelerinde
gerçekleşen ortalama vade ise, bir önceki aya göre 17 gün uzayarak 375 gün olarak
gerçekleşmiştir. 2004 yılı Ocak-Aralık döneminde ise, bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında,
ortalama vade 70 gün uzarken, ortalama bileşik faiz oranı 14,7 puan azalarak, yüzde
45’den yüzde 25,7’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Aralık ayında piyasaya TL bazında 8,1 katrilyon TL itfası bulunan Hazine, piyasadan
TL bazında net 4,9 katrilyon TL’lik borçlanma gerçekleştirmiştir. Bu gelişmeye bağlı olarak,
Aralık ayında borçlanma/ itfa rasyosu, 61,2 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
16.500.000
120,0
14.500.000
12.500.000
100,0
10.500.000
80,0
8.500.000
6.500.000
60,0
4.500.000
İtfa
Borçlanma
12
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
1
20 2
04
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
02
-1
20 2
03
-1
2.500.000
Borçlanma/İtfa Rasyosu
Merkez Bankası beklenti anketi incelendiğinde 2004 yılı içerisinde enflasyon
beklentilerinde genel bir düşüş eğilimi görülmektedir. Aralık ayı ikinci dönem beklenti
anketi sonuçlarına göre, enflasyon beklentilerinde 0,3 puanlık bir gerileme görülmüştür.
Nitekim, Kasım ayı ikinci dönem 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 9 olurken, Aralık
ayında bu rakam yüzde 8,7’ye gerilemiştir. Diğer yandan Hazine ihalelerinde oluşan aylık
bileşik faiz oranındaki 0,2 oranındaki yükselişle, Aralık ayında Hazine ihalelerinde oluşan
reel faiz oranı yüzde 12,6’dan yüzde 13,1’e yükselmiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
12
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
12
04
-1
20
11
10
09
08
07
06
05
04
01
02
20
02
-1
20 2
03
-1
0
ihale DIBS
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
interbank
7
TÜFE Beklentisi
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Aralık ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 1.243 trilyon TL azalarak
224.5 katrilyon TL’ye gerilemiştir.
2004 yılı Aralık ayında iç borç stoku, Kasım ayı sonuna göre 1.243 trilyon TL azalarak
224,5 katrilyon TL’ye gerilemiştir. Bu dönemde, kamuya olan borçlar azalırken, piyasaya
olan borçlarda ise artış görülmüştür. Söz konusu dönemde, kısa vade yapısına sahip olan
nakit borç stokunun, toplam borç stoku içindeki ağırlığının artmasından dolayı, stokun
ortalama vadesi 20,7 aydan 20,6 aya gerilemiştir. İç borç stokunun 2004 yılındaki gelişimi
incelendiğinde ise, 2003 yılı sonunda 194,4 katrilyon TL olan stokun, 2004 yılında 30,1
katrilyon TL attığı görülmektedir.
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Trilyon TL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
194.386
130.484
105.842
24.642
63.903
100,0
67,1
54,4
12,7
32,9
25,1
12,4
14,6
2,8
51,2
225.725
163.412
134.675
28.739
62.311
100,0
72,4
59,7
12,7
27,6
20,7
11,8
13,2
5,2
44,0
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
2003 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2004 Kasım
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Kasım ayı sonunda 67,8 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Aralık ayında 0,6 milyar dolar artarak 68,4 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu
dönemde, konsolide bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli
borçların oranı yüzde 91’lik,
orta vadeli borçların oranı da yüzde 9’luk seviyesini
korumuştur. 2003 yılı sonuyla karşılaştırıldığında, konsolide bütçe dış borç tutarı 4.9 milyar
dolar artmıştır.
Aralık ayı itibarıyla iç borç stoku içerisinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı
2003 yılı sonuna göre 7 puan artarak, yüzde 35’ten yüzde 42’ye yükselmiştir. Aynı
dönemde dövize endeksli ve döviz cinsinden borçlanma araçlarının payı
yüzde 22’den
yüzde 18’e gerilemiştir. 2003 yılı Aralık ayı itibariyle borç stoku içinde yüzde 43 paya sahip
olan değişken faizli borçlanma senetleri ise 2004 yılı Kasım ayında yüzde 40’a gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Trilyon TL)
Nakit
Aralık 2003
Yüzde
Kasım 2004
Yüzde
Aralık 2004
Yüzde
130.484
67
163.414
72
165.579
74
Sabit getirili
68.614
35
92.300
41
94.930
42
Değişken faizli
29.080
15
37.178
16
36.309
16
Döviz cinsinden
16.839
9
25.506
11
26.608
12
Dövize endeksli
15.951
8
8.429
4
7.732
3
-IMF kredisi
8.473
4
4.389
2
3.692
2
-Takas
7.478
4
4.041
2
4.041
2
-Diğer
0
0
-
0
-
0
Nakit Dışı
63.903
33
62.311
28
58.904
26
-
-
-
0
-
0
Değişken faizli
Sabit getirili
54.096
28
53.781
24
53.781
24
Döviz cinsinden
7.781
4
6.794
3
3.413
2
Dövize endeksli
1.926
1
1.736
1
1.709
1
Toplam Stok
194.387
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
100
225.725
100
224.483
100
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Aralık 2004
Aralık 2003
Döviz
Cinsi Dövize
Endeksli
18%
Döviz
Cinsi Dövize
Endeksli
22%
Sabit
Faizli
35%
Sabit
Faizli
42%
Değişken
Faizli
40%
Değişken
Faizli
43%
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Kasım ayı
itibariyle yüzde 62,5 olan piyasa payının, Aralık ayında yüzde 62,9’a yükseldiği; kamunun
payının ise yüzde 37,5’den, yüzde 37,1’e gerilediği görülmektedir. Stokun alıcılara göre
dağılımının yıl içerisindeki seyri incelendiğinde ise, 2003 yılı sonu ile karşılaştırıldığında
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
kamunun payı yüzde 47,7’den yüzde 37,1’e gerilerken; piyasa payının yüzde 52,3’den
yüzde 62,9 seviyesine yükseldiği gözlenmektedir.
İç borç stoku/M2Y oranı, Aralık ayında 2,7 puan azalarak 121,1 puan seviyesine
gerilemiştir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
TL Miktarı
2003 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2004 Kasım
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
(Trilyon TL, Milyar Dolar)
Yüzde Pay (%)
USD Miktarı
194.387
92.626
26.900
27.239
15.056
23.431
101.760
139,3
66,4
19,3
19,5
10,8
16,8
72,9
100
47,7
13,8
14,0
7,7
14,1
52,3
225.725
22.816
27.483
8.427
25.932
141.068
84.657
159,0
16,1
19,4
5,9
18,3
99,4
59,6
100,0
37,5
10,1
12,2
3,7
11,5
62,5
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
12 -1
2- 003
0
2
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 4- 1
0
20
İç Borç/M2Y
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Nakit İç Borç/M2Y
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Kasım ayında, M2Y para arzı yüzde 1,7 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
0,6 oranında gerilemesiyle mali baskınlık oranında azalma görülmüştür. Nitekim; kamunun
mali piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Aralık
ayında 2,7 puan artarak 121,1 puan seviyesine gerilemiştir. 2001 Şubat krizinden sonra
kamu bankaları, Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın
işleyişinden etkilenmeyen nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç
Stokunun M2Y’ye oranı ise, 0,4 puan gerileyerek 89,3 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
2003 yılı sonuyla karşılaştırıldığında ise, iç borç stokunun M2’ye oranının 2004 yılında 8,6
puan gerilediği , nakit iç borç stokunun M2Y’ye oranının ise 2,3 puan arttığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Aralık ayında TL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise Aralık ayında 114 puandan 116,1 puana
yükselmiştir.
Kasım ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1.426.013 TL
olurken, Aralık ayı sonunda bu rakam yüzde 6,3 oranında azalarak 1.336.300 TL düzeyine
gerilemiştir. Aralık ayı ortalama dolar kuru ise, 1.389.726 TL düzeyinde gerçekleşerek,
1.442.111 TL olan Kasım ayı ortalamasına göre yüzde 3,6 oranında gerilemiştir. Aynı
dönemde,
Merkez
Bankası
gösterge
euro
kuru
alış
fiyatı
1.892.890
TL
iken,
1.823.300TL’ye gerileyerek yüzde 0,8 oranında değer kaybetmiştir. Euro aylık ortalama
kuru ise 1.863.281 TL olarak gerçekleşerek, 1.874.527 TL düzeyinde gerçekleşen Kasım
ayı rakamına göre yüzde 0,6 oranında değer kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise, Aralık ayı içinde 114 puandan 116,1
puana yükselmiştir. Döviz kurlarının 2004 yılındaki gelişimi incelendiğinde ise, dolar
kurunun yüzde 4,3 gerilediği, euro kurunun yüzde 4,5 arttığı görülmektedir.
Grafik 9. TL/Dolar ve TL/Euro Gelişimi
1.950.000
1.850.000
1.750.000
1.650.000
1.550.000
1.450.000
1.350.000
TL/Dolar
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
2004
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
1.250.000
TL/Euro
Euro/Dolar paritesi Aralık ayında euro lehine gelişimini sürdürmüştür.
Kasım ayı sonunda 1,33 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi Aralık ayı
içerisinde Euro lehine bir seyir izleyerek 1,36’ya yükselmiştir. Aylık ortalama parite ise,
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
1,30’dan 1,34’e yükselmiştir. 2004 yılında paritenin, 2003 yılı sonuna göre ise 0,1 puan
arttığı görülmektedir.
Tablo 9. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Euro/Dolar Paritesi
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aralık 2001
1.448.704
1.439.567
1.289.033
1.268.115
0,890
0,881
Aralık 2002
1.575.027
1.639.745
1.602.533
1.718.945
1,017
1,048
Ocak 2003
1.655.642
1.635.530
1.758.613
1.769.643
1,062
1,082
Şubat
1.619.966
1.588.579
1.745.977
1.712.171
1,078
1,078
Mart
1.671.007
1.708.213
1.801.448
1.850.359
1,081
1,083
Nisan
1.621.622
1.567.279
1.758.667
1.743.441
1,085
1,112
Mayıs
1.483.062
1.419.731
1.712.280
1.680.571
1,155
1,184
Haziran
1.418.523
1.407.647
1.655.554
1.609.503
1,167
1,143
Temmuz
1.397.289
1.411.817
1.589.621
1.598.600
1,138
1,132
Ağustos
1.396.206
1.392.790
1.556.348
1.519.534
1,115
1,091
Eylül
1.369.917
1.365.178
1.535.438
1.567.497
1,121
1,148
Ekim
1.431.852
1.491.399
1.664.758
1.745.234
1,164
1,170
Kasım
1.472.454
1.464.763
1.717.167
1.741.164
1,166
1,189
Aralık
1.429.116
1.395.835
1.752.896
1.745.072
1,227
1,250
Ocak 2004
1.343.421
1.333.189
1.689.802
1.665.419
1,250
1,249
Şubat
1.338.843
1.323.912
1.679.398
1.647.741
1,277
1,245
Mart
1.321.306
1.311.286
1.639.741
1.599.769
1,241
1,220
Nisan
1.351.365
1.440.128
1.623.479
1.703.815
1,202
1,183
1,226
Mayıs
1.501.342
1.485.338
1.801.546
1.821.173
1,200
Haziran
1.487.204
1.480.911
1.807.767
1.796.938
1,216
1,213
Temmuz
1.447.409
1.467.367
1.462.654
1.497.192
1.775.867
1.788.048
1.762.791
1.811.303
1,227
1,205
Ağustos
1,219
1,210
Eylül
1.498.343
1.497.696
1.828.603
1.845.162
1,220
1,232
Ekim
1.483.416
1.470.153
1.851.578
1.877.827
1,248
1,277
Kasım
Aralık
1.442.111
1.426.013
1.874.527
1.863.281
1.892.890
1,301
1,327
1.823.300
1,341
1,364
1.389.726
1.336.300
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
b.
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve gerekli müdahaleler
yapılarak döviz kurunun yönü üzerine piyasalara mesaj verilmektedir. Merkez Bankası,
2003 yılı başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik
olarak, 12 ve 21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6
defa alım yönünde doğrudan müdahalede bulunmuştur ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar
dolar tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılında ise ilk müdahale piyasada oluşan
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
döviz arz fazlasını sterilize etmek amacıyla 16 Şubat tarihinde gerçekleştirilmiş ve 1.283
milyon dolar tutarında alım yapılmıştır.
Tablo 10. TCMB Döviz Alımları
2003
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
TOPLAM
2004
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Aralık
TOPLAM
Kaynak: TCMB
(Milyon Dolar)
TOPLAM
Döviz Alım
İhaleleri
Doğrudan Döviz
Alımları
319
630
990
1.071
1.317
1.326
5.653
579
566
938
579
2.146
0
4.808
898
1.196
1.928
1.650
3.463
1.326
10.461
286
805
1.418
1.354
242
4.104
0
1.283
0
0
0
1.283
286
2.088
1.418
1.354
242
5.387
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla 23
Ocak 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine tekrar başlamış ve Ocak ayında 286, Şubat
ayında 805, Mart ayında 1.418, Nisan ayında ise 1.354 milyon dolar tutarında döviz alımı
yapmıştır. Merkez Bankası, Nisan ayı sonunda uluslar arası piyasalarda faiz artırımı
beklentisinden kaynaklanan, döviz piyasasındaki arz daralmasından dolayı 27 Nisan
tarihinde döviz alım ihalelerine ara vermiştir. Avrupa Birliği müzakere sürecinin olumlu
gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye girişini artıracağı ve ters para ikamesi sürecini daha
da belirginleştireceği göz önünde tutularak 22 Aralık 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine
yeniden başlanmıştır. Aralık ayında, Merkez Bankası tarafından düzenli ihaleler yoluyla,
120 milyon doları ihlale, 122 milyon doları ise opsiyon tutarı olmak üzere, toplam 242
milyon dolar tutarında döviz alımı yapılmıştır.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Ocak 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
Kasım ayı sonunda 22.486 puan düzeyinde gerçekleşen İMKB Ulusal 100- Bileşik
Endeksi, Aralık ayında yüzde 11,1 oranında değer kazanarak, 24.972 puana yükselmiştir.
Kasım ayı sonunda 22.486 puan seviyesinde bulunan İMKB Ulusal 100-Bileşik
Endeksi, Aralık ayında yüzde 11,1 oranında değer kazanarak 24.972 puana yükselmiştir.
Aralık ayında endekste, reel olarak TEFE bazlı
yüzde 10,9, TÜFE bazlı ise yüzde10,6
oranında getiri elde edilmiştir. Dolar bazında Endeks; Kasım ayında 918 dolar düzeyinde
gerçekleşirken, Aralık ayında yüzde 17,1 oranında artarak 1.075 dolar seviyesine
yükselmiştir. 30 günlük hareketli ortalama bazında ise, endeks Aralık ayında Kasım ayına
göre yüzde 3,5 oranında değer kazanarak 22.740 puandan 23.546 puana yükselmiştir.
Kasım ayında 17.755 trilyon TL olan İMKB işlem hacmi ise, bir önceki aya göre yüzde 16,6
oranında artarak 20.706 trilyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Dolar bazında işlem
hacminde de söz konusu dönemde benzer bir gelişim gözlenmiş ve dolar bazında işlem
hacmi 12.292 milyon dolardan, 14.844 milyon dolara çıkmıştır.
Tablo 11. İMKB 100 Endeksinin Getirisi
Aylık Bazda
Nominal
2002-Ara.
2003-Ara.
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Kaynak: DİE, İMKB
Portföy
Yıllık Bazda
Reel Getiri
Nominal
Reel Getiri
Getiri
-22,0
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
TEFE
-24,0
26,0
-9,3
7,7
4,7
-13,0
-5,2
TÜFE
-23,3
25,7
-7,6
8,8
6,0
-11,3
-5,6
Getiri
-24,8
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
TEFE
-42,5
56,8
41,3
49,5
97,4
43,8
37,0
TÜFE
-42,0
51,0
34,6
42,8
90,6
42,1
37,8
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
6,3
9,5
3,5
6,6
1,1
-2,5
10,9
5,3
7,6
3,7
7,6
2,0
-3,3
10,6
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
49,4
67,5
57,5
49,5
25,9
34,5
18,4
51,5
67,3
58,2
54,3
32,3
40,1
23,3
yatırımcılarının
portföyündeki
yatırım
araçlarının
ağırlıklarının
oluşturulmasında belirleyici olan endeks korelasyon katsayılarının Aralık ayındaki gelişimi
incelendiğinde, söz konusu katsayıların FTSE-100 endeksiyle 0,79, Nikkei-225 ve Dow
Jones Industrial endeksiyle ise 0,88 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Grafik 10. İMKB 100 Bileşik Endeksi
25.000
21.000
17.000
13.000
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
2
12
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
9.000
İMKB 100 Bileşik Endeksi
30 Günlük Har. Ort.
Tablo 12. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
Dönemler
İMKB 100
İMKB 100
Ulusal Pazar
Dönem Sonu
30 Günlük HO.
İşlem Hacmi
10.370
12.305
9.453.874
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
Mart
20.191
19.476
24.998.286
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
2002 Aralık
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
3 Aralık
23.008
22.785
3.905.669
10 Aralık
22.944
22.907
4.129.300
17 Aralık
24.361
23.029
6.636.545
24 Aralık
24.538
23.291
5.123.456
29 Aralık
24.972
23.546
2.353.792
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacmi, Milyar TL
(2) YTL uyum çalışmaları nedeniyle 30-31 Aralık tarihlerinde borsa işleme kapatılmıştır.
İMKB nezdinde tüm hisse senedi işlem piyasalarını kapsayan Ulusal Pazar, İkinci
Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Gözaltı Pazarı toplam piyasa kapitalizasyonu Aralık
ayı sonu itibarıyla 98 milyar dolar ile son 4 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 13. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu
İşlem Gören
Şirket Sayısı
Tarih
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa Kapitalizasyonu
Toplam
Toplam
Toplam/GSMH
(Trilyon TL)
(Milyon Dolar)
Oranı (Yüzde)
2000-12
315
46.692
69.506,4
37,2
2001-12
310
68.603
44.682,6
26,2
2002-12
288
56.370
39.157,8
20,5
2003-12
285
96.073
68.828,2
26,9
2004-01
285
89.264
66.955,4
-
2004-02
286
98.049
74.059,8
-
2004-03
287
104.719
79.860,1
28,4
2004-04
287
94.332
65.502,6
-
2004-05
289
89.463
60.230,7
-
2004-06
292
95.225
64.301,9
24,8
2004-07
293
101.953
69.704,2
-
2004-08
294
105.285
70.321,3
-
2004-09
294
115.964
77.446,2
28,7
2004-10
297
124.787
84.939,9
-
2004-11
297
120.668
84.678,6
-
132.556
98.073,0
-
2004-12
297
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, DPT
b.
Tahvil ve Bono Piyasası
Aralık ayı itibarıyla Tahvil ve Bono Piyasasında ağırlıklı ortalama basit faiz oranı, bir
önceki aya göre 0,4 puan gerileyerek, yüzde 22,5 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Kasım ayında 31,6 katrilyon TL olarak gerçekleşen kamu menkul kıymetleri kesin
alım-satım pazarı işlem hacmi, Aralık ayında yüzde 30,7 oranında artarak 41,5 katrilyon TL
olmuştur. Aynı piyasada ağırlıklı ortalama basit faiz oranları Kasım ayında yüzde 22,9 iken,
Aralık ayında yüzde 22,5’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Tablo 14. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Faiz Oranı
İşlem Hacmi
Faiz Oranı
(Trilyon TL)
(Yüzde)
(Trilyon TL)
(Yüzde)
2002- Aralık
11.849
47,7
76.523
44,0
2003- Ocak
15.595
51,0
99.129
44,0
Şubat
11.265
51,5
63.655
44,0
Mart
16.634
54,6
83.922
44,1
Nisan
16.212
53,1
78.459
43,6
Mayıs
16.238
47,5
66.838
41,3
Haziran
12.716
45,8
64.503
38,6
Temmuz
19.500
46,8
85.605
37,0
Ağustos
17.688
39,1
76.769
32,5
Eylül
18.244
34,4
91.228
30,7
Ekim
25.472
29,7
121.313
27,2
Kasım
18.761
28,2
87.810
26,0
Aralık
2004- Ocak
24.972
26.572
26,3
24,3
121.301
98.925
26,1
26,3
Şubat
23.509
23,9
95.058
24,1
Mart
30.057
23,6
129.283
23,1
Nisan
35.024
22,9
121.592
22,0
Mayıs
33.184
27,7
136.555
22,0
Haziran
26.029
26,8
133.675
22,1
Temmuz
31.082
26,0
128.180
22,1
Dönemler
Ağustos
29.141
25,2
137.557
22,1
Eylül
33.268
24,7
147.376
20,5
Ekim
31,715
23,3
121.082
20,1
Kasım
31.635
22,9
147.644
20,1
Aralık
41.453
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
22,5
154.463
19,7
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Aralık ayında 154,5 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters Repo
Piyasasında, ortalama basit faiz oranı yüzde 19,7 olmuştur.
Kasım ayında 147,6 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşen Repo – Ters repo piyasası
işlem hacmi, Aralık ayında yüzde 4,6 oranında artarak, 154,5 katrilyon TL düzeyinde
gerçekleşmiştir. Bu piyasada Kasım ayında yüzde 20,1 olan ortalama basit faiz oranı,
Aralık ayında 0,4 puan gerileyerek yüzde 19,7 olmuştur.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Aralık ayında bir önceki aya göre önemli
bir değişim göstermeyerek 441 dolar seviyesini korumuştur. İstanbul Altın Borsasındaki
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
altın işlem hacmine bakıldığında ise, Aralık ayında hem TL hem de dolar işlem hacminde
önemli artışlar gözlenmiştir. Bu dönemde TL işlem hacmi 34 trilyon TL’den 123 trilyon
TL’ye; dolar işlem hacmi ise 215 milyon dolardan 331 milyon dolara yükselmiştir. Aralık
ayında, miktar bazında işlem hacmi 17 tondan 29 tona çıkmıştır.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Ocak 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Aralık ayında özellikle YP mevduatlarda önemli oranda artış görülmüştür.
TCMB verilerine göre; 2004 yılı Aralık ayında bankalar arası hariç toplam mevduat
önceki aya göre yüzde 0,8 oranında artarak 181,2 katrilyon TL’den 182,8 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklere ait TL mevduat yüzde 1,3 oranında artarak
101,9 katrilyon TL’den 103,2 katrilyon TL’ye, YP mevduatların dolar değeri ise yüzde 6,2
oranında artarak 53,4 milyar dolardan 56,7 milyar dolara çıkmıştır. YP mevduatların dolar
değerindeki yükselişin yaklaşık 0,6 milyar doları euro/dolar paritesindeki yükselişten
kaynaklanmaktadır. Aralık ayında doların değerinde yaşanan düşüş sonucunda, YP
mevduatların TL değerindeki artış ise sınırlı düzeyde kalmış ve YP mevduatların TL değeri
Kasım ayındaki 78,8 katrilyon TL değerinden Aralık ayında 78,9 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. Bunun sonucunda YP mevduattaki artışa rağmen, YP mevduatın toplam
mevduat içindeki payı azalarak Kasım ayındaki yüzde 43,5 değerinden yüzde 43,2’ye
gerilemiştir.
Yıllık bazda bakıldığında ise; 2004 yılında toplam mevduatların 2003 yılı sonuna
göre yüzde 24 oranında arttığı görülmektedir. Aynı dönemde TL mevduatlardaki artış
yüzde 36,4, YP mevduatlardaki artış ise yüzde 16,2 oranında gerçekleşmiştir.
Tablo 15. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Aralık 04/
Kasım 04
0,8
1,3
6,2
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam TL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi TL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
2,1
2,3
4,7
-5,3
-1,9
20
(Yüzde Değişim)
Aralık 04/
Aralık 03
24,0
36,4
16,2
55,3
61,7
89,8
6,8
10,3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Grafik 11. YP Mevduat/Toplam Mevduat
60
1 8 0 .0 0 0
50
40
1 2 0 .0 0 0
9 0 .0 0 0
30
6 0 .0 0 0
20
3 0 .0 0 0
10
YP M evduat
12
11
9
10
7
8
5
6
4
2
3
12
200
4-1
11
9
10
7
8
6
4
5
3
200
3-1
2
0
200
2-1
2
0
Yüzde
Trilyon TL
1 5 0 .0 0 0
Y P M e v d u a t / T o p la m M e v d u a t
T o p la m M e v d u a t
Zorunlu karşılığa tabi TL mevduatın ortalama vadesi Aralık ayında artmıştır.
2004 yılı boyunca artış eğilimi gösteren 3 ay ve daha kısa vadeli TL mevduatların
toplam TL mevduat içindeki payı Aralık ayında azalmıştır. Nitekim; Kasım ayında yüzde
85,4 olan söz konusu oran Aralık ayında yüzde 84,2’ye gerilemiştir. Aynı dönemde zorunlu
karşılığa tabi TL mevduatın ortalama vadesi de 2,9 aydan 3 aya çıkmıştır. Zorunlu karşılığa
tabi YP mevduatın ortalama vadesi ise Kasım ayında 2,7 ay iken Aralık ayında 2,6 aya
düşmüştür.
Grafik 12. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat
90
88
Yüzde
86
84
82
80
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
1
20 2
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
20
03
-
20
02
-1
2
78
(1) TCBM, 30 Ocak 2004 tarihinden itibaren zorunlu karşılığa tabi TL mevduat verilerini revize etmiştir.
Grafik 13. Zorunlu Karşılığa Tabi TL Mevduatların Ortalama Vadesi
3 ,4
Ay
3 ,2
3 ,0
2 ,8
2 ,6
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
03
-1
20
20
02
-1
2
2 ,4
(1) Vadesiz mevduatların vadesi sıfır alınmıştır.
(2) 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
(3) TCMB, 30 Ocak 2004 tarihinden itibaren zorunlu karşılığa tabi TL mevduat verilerini revize etmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
2004 yılında repo işlemlerinde görülen düşüş eğilimi Aralık ayında da sürmüştür.
Bunun sonucunda Kasım ayında yüzde 2,1 olan reponun yurtiçi TL mevduatlara oranı
Aralık ayında yüzde 1,6’ya gerilemiştir.
Grafik 14. Müşterilerle Yapılan Repo/Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat
8
1 1 0 .0 0 0
1 0 0 .0 0 0
Milyon YTL
8 0 .0 0 0
6
7 0 .0 0 0
5
6 0 .0 0 0
4
5 0 .0 0 0
4 0 .0 0 0
3
3 0 .0 0 0
2
2 0 .0 0 0
1
1 0 .0 0 0
0
Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat
R e p o
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
2004-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2003-1
2002-12
0
b.
Yüzde
7
9 0 .0 0 0
R e p o /T L M e vd u a t
Krediler
Aralık ayında bankacılık sisteminin TL kredileri artarken, YP kredilerde azalış
görülmüştür. Toplam kredi hacmi ise TL kredilerdeki artış sonucunda yükselmiştir.
TCMB verilerine göre; Aralık ayında bankacılık sisteminin toplam kredi hacmi, TL
kredilerdeki artışın etkisiyle önceki aya göre yüzde 2,1 oranında artarak 83 katrilyon
TL’den 84,8 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Aralık ayında mevduat bankalarının yurtiçi TL
kredileri yüzde 4,7 oranında artarak 57,5 katrilyon TL’den 60,2 katrilyon TL’ye yükselirken,
YP krediler yüzde 5,3 oranında azalarak 18,4 katrilyon TL’den 17,4 katrilyon TL’ye
gerilemiştir. YP kredilerde görülen gerileme sonucunda Kasım ayında yüzde 24,2 olan
mevduat bankalarının YP kredilerin toplam kredilere oranı Aralık ayında yüzde 22,4’e
düşmüştür.
50
9 0 .0 0 0
8 0 .0 0 0
7 0 .0 0 0
6 0 .0 0 0
5 0 .0 0 0
4 0 .0 0 0
3 0 .0 0 0
2 0 .0 0 0
1 0 .0 0 0
0
30
20
10
Y P K r e d ile r
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
T o p la m K r e d ile r
22
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2002
-1
2
0
Y P K r e d ile r / T o p la m K r e d ile r
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Yüzde
40
2003
Milyon YTL
Grafik 15. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
BDDK’nın bankacılık sektörü kredi hacmine ilişkin verilerine bakıldığında da; Aralık
ayında TL kredilerde artış, YP kredilerde ise gerileme olduğu görülmektedir. Ancak BDDK
verilerinde yurtdışı şubeleri de kapsayan konsolide veriler kullanıldığı için, özellikle YP kredi
rakamlarında TCMB verilerine göre önemli ölçüde farklılık görülmektedir. Nitekim; BDDK
verilerine göre YP krediler Kasım ayında 35,5 katrilyon TL, Aralık ayında ise 34,8 katrilyon
TL olarak gerçekleşmiştir.
Aralık ayında kredi hacminde görülen yükselişin önemli bir kısmı tüketici kredileri ve
kredi kartlarındaki artıştan kaynaklanmıştır.
Aralık ayında mevduat bankaları yurtiçi kredileri içinde en büyük artış kredi
kartlarında görülmüştür. Bu ay içinde kredi kartları yüzde 7,6 oranında artarak 12,8
katrilyon TL’den 13,8 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Aralık ayında tüketici kredilerinde ve
ihtisas kredilerinde de yükseliş yaşanmıştır. Aralık ayında tüketici kredileri 12,4 katrilyon
TL’den 12,9 katrilyon TL’ye, ihtisas kredileri 7 katrilyon TL’den 7,4 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. Ticari krediler ise Aralık ayında azalarak 43,7 katrilyon TL’den 43,5 katrilyon
TL’ye gerilemiştir.
Tablo 16. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Ekim 2004
Milyon
YTL
Kasım 2004
Aralık 2004
Önceki
Önceki
Önceki
aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde
göre
Pay
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
73.583
5,9
100,0 75.895
3,1
100,0 77.628
2,3
Ticari krediler
42.423
4,7
57,7 43.737
Tüketici kredileri ve kredi k.
24.433
8,7
33,2 25.203
100,0
3,1
57,6 43.513
-0,5
56,1
3,2
33,2 26.678
5,9
34,4
-Tüketici kredileri (1)
12.251
2,8
16,6 12.420
1,4
16,4 12.925
4,1
16,6
-Kredi Kartları (2)
12.182
15,3
16,6 12.783
4,9
16,8 13.753
7,6
17,7
İhtisas Kredileri
6.726
4,3
9,1
6.955
3,4
9,2
7.437
6,9
9,6
-Tarımsal Kredi
3.260
5,4
4,4
3.379
3,7
4,5
3.739
10,6
4,8
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
2.559
2,0
3,5
2.711
5,9
3,6
2.777
2,4
3,6
-Diğer
907
6,9
1,2
865
-4,6
1,1
922
6,6
1,2
Kaynak: TCMB
(1) 9.07.2004 tarihinden itibaren bankaların ticari işletmelere kullandırdıkları konut, otomobil ve tüketici kredisi
niteliğindeki krediler “tüketici kredisi” tanımından çıkarılmıştır. Tablodaki tüketici kredisi verileri yeni tanıma
göre revize edilmiş verilerdir.
(2) Kredi kartları tutarında Ekim ayında gözlenen büyük artış, daha önce taksitli kredi kartı harcamalarından
vadesi gelmeyen taksitleri kredi kartı tutarları dışında muhasebeleştiren ve taksitlerin vadesi geldiğinde kredi
kartı tutarına aktaran bazı bankaların BDDK’nın Tekdüzen Hesap Planı düzenlemesi çerçevesinde
taksitlendirilen tutarların tamamını kredi kartı tutarlarına ilave etmesinden kaynaklanmıştır.
Tüketici kredi ve kredi kartlarının mevduat bankaları yurtiçi kredileri içindeki payı
Aralık ayında yüzde 33,2’den yüzde 34,4’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Grafik 16. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mev. Bankaları Yurtiçi Kredileri
36
Yüzde
31
26
21
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
04
-1
20
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
02
-1
20 2
03
-1
16
Bankacılık sistemi kredilerinin gelişimine yıllık bazda bakıldığında; kredi hacminin
2003 yılı sonuna göre yüzde 55,3 oranında artış kaydettiği gözlenmektedir. Aynı dönemde
bankacılık sisteminin menkul kıymetler portföyündeki artışın yüzde 17 olduğu göz önüne
alındığında, 2004 yılında bankacılık sisteminin temel işlevi olan fon aracılığı fonksiyonuna
daha fazla ağırlık verdiği görülmektedir. Kredi hacminde 2004 yılında görülen yükselişte
enflasyon ve faiz oranlarındaki düşüş sonucu gerek tüketim gerekse üretim amaçlı kredi
talebinde yaşanan artış etkili olmuştur. Tüketici kredileri özellikle yılın ilk yarısında önemli
oranda artış gösterirken, tüketici kredilerinin artış hızı gerek bu krediler üzerinden alınan
KKDF’nin artırılması gerekse ertelenmiş talebin belli bir doyuma ulaşmasının etkisiyle
yavaşlamıştır. Kredilerde 2004 yılında görülen yüksek oranlı artış sonucunda 2003 yılı
sonunda yüzde 32,6 olan mevduat bankaları yurtiçi kredilerinin toplam mevduatlara oranı
2004 yılı sonunda 42,5’e yükselmiştir.
Grafik 17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 .0 0 0
45
1 8 0 .0 0 0
40
1 6 0 .0 0 0
35
30
1 2 0 .0 0 0
25
1 0 0 .0 0 0
20
8 0 .0 0 0
15
6 0 .0 0 0
K re d ile r
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
M e vd u a tla r
24
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
0
3
5
0
2
10
2 0 .0 0 0
20
03
-1
4 0 .0 0 0
20
02
-12
Yüzde
Milyon YTL
1 4 0 .0 0 0
K re d ile r/M e vd u a tla r
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
2004 yılı boyunca düşüş trendi görülen mevduat bankalarının tahsili gecikmiş
alacaklarının (TGA) kredilerine oranında, Aralık ayında ufak bir yükselme olmuştur.
Aralık ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranında küçük bir artış
gerçekleşmiştir. Nitekim; Kasım ayında yüzde 7,5 olan söz konusu oran Aralık ayında
yüzde 7,6’ya yükselmiştir. Aralık ayında TGA’ların kredilere oranı özel bankalarda yüzde
5,8’den yüzde 6,2’ye, yabancı bankalarda yüzde 3’ten yüzde 3,4’e yükselirken, kamu
bankalarında yüzde 12,6’dan yüzde 11,6’ya gerilemiştir.
2004 yılına genel olarak bakıldığında ise, mevduat bankalarının TGA’larının kredilere
oranında 2003 yılı sonuna göre azalma olduğu gözlenmektedir. 2003 yılı sonunda yüzde
17,8 olan söz konusu rasyo, 2004 yılı sonunda yüzde 7,6’ya gerilemiştir. Bu azalışta,
ekonomik aktivitedeki canlanmaya paralel olarak kredi geri ödemelerinde görülen iyileşme,
İstanbul Yaklaşımı kapsamına alınan kredilerdeki artış, Ziraat Bankasının Emlakbank’tan
devralmış olduğu takipteki konut kredilerini bilançosundan çıkarması ve Pamukbank’ın
tasfiye edilecek alacaklarının başka bir hesaba aktarılması gibi faktörler etkili olmuştur.
2003 yılı sonunda tüketici kredilerinde yüzde 1,8, bireysel kredi kartlarında yüzde 4,6
oranında gerçekleşen tasfiye olunacak alacakların kredilere oranı ise, 2004 yılı sonunda
sırasıyla yüzde 0,7 ve yüzde 4,3 olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 18. TGA/Krediler
Yüzde
60
40
20
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
04
20
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
03
02
20
c.
20
-1
2
0
M e v d u a t b a n k .T G A /k r e d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k r e d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k .T G A /k r e d i ( T M S F h a r iç )
Yabancı bank.TGA/kredi
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Aralık ayında bankacılık sisteminin yabancı para pozisyon açığı, özellikle özel
bankaların pozisyon açıklarını artırmaları sonucunda yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Kasım ayında 700 milyon dolar olan bankacılık sisteminin bilanço içi yabancı para
pozisyon açığı, Aralık ayında özel ve yabancı bankaların pozisyon açmaları sonucunda
1.386 milyon dolara yükselmiştir. Yabancı bankalar bilanço dışı işlemleriyle pozisyon
açıklarını kapatırken, özel bankaların bilanço dışı işlemlerini de kapsayan net genel
pozisyon açığında da artış görülmüştür. Özel bankaların net genel pozisyon açığı Kasım
ayındaki 93 milyon dolar değerinden Aralık ayında 515 milyon dolara yükselmiştir. Toplam
bankacılık sisteminin net genel pozisyonu ise Kasım ayında 263 milyon dolar fazla
verirken, Aralık ayında 38 milyon dolar açık vermiştir.
2003 yılı sonuyla karşılaştırıldığında; bankacılık sisteminin yabancı para pozisyonunun
önemli ölçüde arttığı görülmektedir. Nitekim; bankacılık sisteminin bilanço içi açık
pozisyonu 2003 yılı sonunda 20 milyon dolar iken, 2004 yılı sonunda 1.386 milyon dolara
yükselmiş ve 2001 yılı sonundaki seviyelerine yaklaşmıştır. Böylece, bankacılık sisteminin
kur riski önceki yıla göre artmıştır.
Tablo 17. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
11
12
2003-12
2004-6
7
8
9
10
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
186
206
237
207
260
278
382
Özel Bank.
-454
-367
-1.222
-880
-774
-749
-1.082
-1.206
-1.758
Yabancı B.
42
82
-142
-392
23
-131
150
151
-98
-367
1
41
58
69
59
54
-
-
34
37
29
-78
52
-86
97
77
88
-551
-20
-1.108
-1.085
-394
-700
-522
-700
-1.386
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
252
227
187
208
237
215
260
278
382
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Özel Bank.
-288
-135
-651
-334
-381
-83
-214
-93
-515
Yabancı B.
58
39
1
21
53
11
16
-4
20
TMSF Ban. (1)
34
1
41
58
69
59
54
-
-
KYB
177
137
55
60
71
53
72
81
75
Toplam
173
269
-367
13
48
255
188
263
-38
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
d.
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Aralık ayında azalmıştır.
Aralık ayında mevduat bankalarının hem alım satım amaçlı ve satılmaya hazır hem
de vadeye kadar elde edilecek menkul kıymetlerinde gerileme görülmüştür. Bu ay içinde
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
26
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
mevduat bankalarının alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul kıymet portföyü (ticari
portföy) yüzde 3,8 oranında azalarak 67 katrilyon TL’den 64,4 katriiyon TL’ye, vadeye
kadar elde tutulacak menkul kıymetleri ise yüzde 0,7 oranında azalarak 50,8 katrilyon
TL’den 50,4 katrilyon TL’ye düşmüştür. Mevduat bankalarının toplam menkul kıymetler
portfoyü ise aynı dönemde yüzde 2,6 oranında azalarak 117,8 katrilyon TL’den 114,8
katrilyon TL’ye gerilemiştir.
Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2
8
4
0
6
2
8
4
0
6
2
8
4
0
6
2
8
4
0
20
03
-1
2
7
6
6
6
5
5
4
4
4
3
3
2
2
2
1
1
20
02
-1
2
Katrilyon TL
Grafik 19. Alım Satım Amaçlı ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler
Kamu Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
Grafik 20. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler
52
48
44
Katrilyon TL
40
36
32
28
24
20
16
12
8
4
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
04
20
312
20
0
20
0
212
0
Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
Kamu Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
Yıllık olarak bakıldığında; mevduat bankalarının ticari portföyünün 2003 yılı sonuna
göre yüzde 22,1, vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinin ise yüzde 11,3
oranında arttığı görülmektedir. Mevduat bankalarının toplam menkul kıymetleri ise 2003
yılı sonuna göre yüzde 17,1 oranında artarak 99,3 katrilyon TL’den 114,8 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. 2004 yılında mevduat bankalarının menkul kıymet portföyündeki artış
kredilerde gerçekleşen artışa göre sınırlı düzeyde kalmıştır. Mevduat bankalarının menkul
kıymetlerinin toplam mevduatlara oranı ise 2003 yılı sonunda yüzde 66,5 iken 2004 yılında
yüzde 62,8’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Grafik 21. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
200000
73
180000
71
160000
69
67
120000
65
100000
63
80000
61
60000
59
40000
M e v d u a t la r
12
11
9
10
8
7
6
5
3
4
2
12
20
04
-1
11
9
10
8
7
6
4
5
3
2
55
20
03
-1
57
0
20
02
-12
20000
Menkul Değerler
e.
Yüzde
Trilyon TL
140000
Menkul Değerler/Mevduatlar
Portföy Tercihleri
Aralık ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde TL ve YP mevduatlarda ve TL
cinsi DİBS’lerde artış görülmüştür.
Aralık ayında yurtiçi yerleşiklerin TL yatırım araçları içinde TL mevduatlarda ve TL
cinsi DİBS’lerde artış görülmüştür. TL mevduatlar Aralık ayında önceki aya göre yüzde 1,3
oranında artarak 101,9 katrilyon TL’den 103,2 katrilyon TL’ye, TL cinsi DİBS’ler ise yüzde
1,9 oranında artarak 61,1 katrilyon TL’den 62,2 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Repo ve
yatırım fonları ise Aralık ayında azalmıştır.
Tablo 18. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003 Aralık
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
51.646
53.393
56.683
Yurtiçi Yer.
TL
Mevduat
(Trl. TL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
98.158
101.872
103.240
Repo
(Trl.
TL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
2.136
2.115
1.651
Banka Dışı Kesim Kamu Menkul Kıymet
Portföyü
(Trilyon TL)
YP ve YP
TL
endeksli
Eurobond Toplam
48.900
2.686
3.686
55.400
50.450
2.322
4.197
57.101
51.898
2.163
4.652
58.877
53.560
2.294
4.482
60.499
53.857
2.521
4.930
61.913
57.788
2.805
5.088
66.146
62.283
2.675
5.175
70.593
63.102
2.744
5.160
71.457
63.521
2.846
5.135
71.960
63.225
2.624
5.159
71.470
62.859
2.730
5.366
71.426
61.056
2.707
5.046
69.269
62.217
2.821
4.638
70.591
Yat.
Fonu
(Trl.
TL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
24.352
25.141
24.573
TL
Yatırım
Araç. (1)
(Trl. TL)
144.955
156.275
162.099
166.400
170.766
171.828
176.607
178.691
183.555
184.693
187.505
190.184
191.681
Kaynak: TCMB ve BDDK
(1) TL yatırım araçları; yurtiçi yerleşik TL mevduat, repo, banka dışı kesimin TL cinsi DİBS portföyü ve yatırım
fonunu kapsamaktadır.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Aralık ayında YP yatırım araçları içinde ise döviz tevdiat hesaplarında önemli oranda
artış olduğu görülmektedir. Döviz tevdiat hesapları Aralık ayında yüzde 6,2 oranında
artarak 53,4 milyar dolardan 56,7 milyar dolara yükselmiştir. Bu artışın yaklaşık 0,6 milyar
doları parite etkisinden kaynaklanmaktadır. Aynı dönemde YP ve YP’ye endeksli DİBS’ler
2,7 katrilyon TL’den 2,8 katrilyon TL’ye çıkarken, eurobondlar 5 katrilyon TL’den 4,6
katrilyon TL’ye gerilemiştir.
60000
100000
50000
80000
40000
60000
30000
40000
20000
20000
10000
Trilyon TL
120000
TL Mevduat
Banka Dışı Kesim Kamu Menk. Kıy. Port.
DTH (Milyon Dolar)
11
9
7
5
3
11
20
04
-1
9
7
5
20
03
3
0
-1
0
Repo
Yatırım Fonu
6.000
60000
5.000
50000
4.000
40000
3.000
30000
2.000
20000
1.000
10000
0
20
03
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
20 1
04 2
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
0
Milyon Dolar
Trilyon TL
Grafik 23. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP ve YP endeksli DİBS Portföyü (Trilyon TL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Trilyon TL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH hesapları (Milyon Dolar)
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Milyon Dolar
Grafik 22. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihleri
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında ise,
2004 yılı
Ocak-Aralık döneminde yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun önemli miktarda
artış gösterdiği görülmektedir. Nitekim, 2004 yılı Ocak ayında 15,6 milyar dolar olan
yabancı yatırımcı portföy stoku, Aralık ayı itibariyle yüzde 93 oranında artarak 30 milyar
dolar seviyesine yükselmiştir. Söz konusu yükselişte, yurtdışı yerleşiklerin 2004 yılında
ülkemizdeki hisse senedi yatırımlarını artırması, İMKB’de 2004 yılında yaşanan yükseliş
sonucu hisse senedi yatırımlarının değerinin artması ve ülkemizde DİBS reel faiz
oranlarının halen yüksek seviyelerde olması sonucunda yurtdışı yerleşiklerinin DİBS
yatırımlarını artırması etkili olmuştur.
Tablo 19. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003 Aralık
8.954
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.683
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.645
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.813
5.467
1.154
2.823
19.103
Nisan
8.836
4.719
1.116
2.970
16.525
Mayıs
8.192
4.644
981
3.054
15.890
Haziran
9.074
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.189
6.398
1.095
3.106
18.693
Ağustos
9.943
7.182
986
2.942
20.067
Eylül
11.505
7.400
1.235
3.054
21.958
Ekim
12.264
7.516
1.279
3.796
23.576
Kasım
12.949
8.457
1.348
3.307
24.713
Aralık
16.141
10.144
1.135
3.696
29.981
Kaynak: REUTERS, İMKB, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Ocak 2005
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Tablo 20. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu
(Trilyon TL)
11
12
2002-12
2003-12
2004-6
7
8
9
10
799
956
1.039
1.042
1.138
1.299
1.325
1.398
1.547
1.735
2.542
3.574
3.705
3.827
3.932
4.048
4.115
4.255
374
511
713
758
763
769
789
781
744
495
719
497
507
541
586
583
581
568
259
232
86
93
89
85
74
73
91
575
872
1.010
1.046
1.114
1.187
1.237
1.258
1.327
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.068
4.159
4.335
4.441
4.565
4.612
4.707
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
5.078
5.206
5.450
5.628
5.801
5.869
6.034
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
27
5
35
42
28
42
23
Net Genel Pozisyon
-20
-65
5
-22
-8
-12
-15
-12
3
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Sabit Kıymetler
(Net)
Tahsili Gecikmiş
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
Aralık ayında ÖFK’ların kaynak kalemleri içinde cari hesaplar Kasım ayındaki 1,3
katrilyon TL seviyesini korurken, katılma hesapları 4,6 katrilyon TL’den 4,7 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. Aralık ayında ÖFK’ların varlık kalemleri arasında ise likit değerler yüzde 10,7
oranında artış göstererek 1,4 katrilyon TL’den 1,5 katrilyon TL’ye yükselmiştir. ÖFK’ların
kullandırdıkları fonlar ise Aralık ayında yüzde 3,4 oranında artarak 4,1 katrilyon TL’den 4,3
katrilyon TL’ye çıkmıştır.
2003 yılı sonuna göre ise, ÖFK’ların cari hesapları ve katılma hesaplarından oluşan
topladıkları fonlar yüzde 49,5 oranında artarak 4 katrilyon TL’den 6 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar aynı dönemde yüzde 67,4 oranında artarak
2,5 katrilyon TL’den 4,3 katrilyon TL’ye yükselmiştir. ÖFK’ların kullandırdıkları fonların
topladıkları fonlara oranı ise 2003 yılı sonunda yüzde 63 seviyesinden yüzde 70,5’e
yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
VII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 21. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler
2003
Aralık
2004
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread
(bps)
1,15
1,32
1,61
1,70
1,80
2,02
2,16
2,40
2,56
2,12
2,09
2,12
2,12
2,11
2,15
2,15
2,18
2,15
Türkiye
306
548
496
427
315
289
295
248
217
Arjantin
6.978
4.867
5.323
5.008
5.019
5.246
5.174
5.095
4.873
Brezilya
371
732
651
580
481
410
421
321
270
Rusya
140
220
222
222
203
203
151
112
110
FED, Aralık ayında kısa vadeli faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak yüzde 2,25’e
yükseltmiştir.
FED, 14 Aralık’taki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak
yüzde 2’den yüzde 2,25’e yükseltmiştir. FED böylece 2004 yılı içinde Haziran, Ağustos,
Eylül, Kasım ve Aralık aylarında olmak üzere toplam 5 kez çeyrek puanlık faiz artırımına
giderek 2004 yılı başında yüzde 1 olan faiz oranını yüzde 2,25’e çıkarmıştır. Aralık ayındaki
son faiz artırımıyla birlikte dolar faizi 2001 yılı Mart ayından itibaren ilk kez euro faizini
geride bırakmıştır. Faiz artırımlarının beklentiler paralelinde gerçekleşmesi ve FED’in faiz
artırımlarını ölçülü bir şekilde gerçekleştireceğine ilişkin açıklamaları gelişmekte olan
piyasalar tarafından olumlu karşılanmaktadır.
Aralık ayında dolar libor faiz oranlarında artış, euro libor faiz oranlarında ise gerileme
yaşanmıştır.
Aralık ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranı yüzde 2,4’den yüzde 2,56’ya
yükselirken, 3 ay vadeli euro libor faiz oranı yüzde 2,18’den yüzde 2,15’e gerilemiştir.
Kasım ayında önemli ölçüde artan euro/dolar paritesi, Aralık ayında da artmaya
devam ederek 1,36’ya yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
ABD’nin cari açığının finansmanına ilişkin endişeler ve Avrupa veya ABD’nin kurların
seyrine bir müdahalede bulunmayacağına ilişkin beklentiler, Aralık ayında da euro/dolar
paritesinin artmasına neden olmuştur. Ekim ayı sonunda 1,28 seviyesinde olan euro/dolar
paritesi Kasım ayında 1,33’e, Aralık ayında ise 1,36’ya yükselmiştir.
Aralık
ayında
gelişmekte
olan
ülkelerin
eurobond
spreadlerinde
gerileme
görülmüştür.
Aralık ayında Türkiye’nin eurobond spreadi, AB’den müzakere tarihinin alınmasının
da etkisiyle önceki aya göre gerileyerek 248 puandan 217 puana düşmüştür. Bu ay içinde
diğer gelişmekte olan ülkelerin eurobond spreadlerinde de gerileme olmuştur.
Grafik 24. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
Brezilya
Türkiye
Rusya
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
33
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
G. Kore
2
20
04
-1
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ocak 2005
VIII. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
•
Aralık ayında daha önce Finansal Yeniden Yapılandırma (FYY) kapsamına alınan 1
küçük ölçekli firmayla anlaşma bağıtlanarak 2,2 milyon dolarlık borç yeniden
yapılandırılmıştır. Toplam olarak bakıldığında, 2004 yılı sonu itibarıyla 327 firmanın
FYY kapsamına alındığı ve bu firmaların 306 tanesiyle anlaşma bağıtlanarak 5,7
milyar dolarlık borcun yeniden yapılandırıldığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Konjonktür Dairesi Başkanlığı
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/01.pdf