ocak-eylül 1999 dönemi ödemeler dengesi gelişmeleri

OCAK-EYLÜL 1999 DÖNEMİ
ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ
Ödemeler dengesi gelişmelerine ilişkin ayrıntılı tablolar, “tcmb.
gov.tr” internet adresinde, “Yayınlar/Süreli Yayınlar/6.Türkiye’nin
Ödemeler Dengesi İstatistikleri” başlıkları altında yer almaktadır.
1999 yılı Ocak-Eylül dönemi ödemeler dengesi gelişmelerine
ilişkin başlıca hususlar gerek dış ticaret istatistiklerinde gerek diğer
kalemlerde yapılan değişiklikleri de içerir şekilde aşağıda
sunulmaktadır:
A- CARİ İŞLEMLER
Bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, 1999 Ocak-Eylül
dönemine ilişkin ihracat gelirlerinin % 6,6, bavul ticaretinin % 50,9,
ithalat harcamalarının (CIF) ise % 18,1 oranında azalması sonucu dış
ticaret açığı % 29,0 oranında daralmıştır. Diğer mal ve hizmetler ile
karşılıksız transferlerden elde edilen net gelirler % 35,1 oranında azalarak
7.321 milyon ABD doları olmuştur. 1998 Ocak-Eylül döneminde 144
milyon ABD doları fazla veren cari işlemler dengesi, 1999 yılının aynı
döneminde 588 milyon ABD doları açık ile sonuçlanmıştır.
1- Dış Ticaret
1998 Ocak-Eylül döneminde 3.061 milyon ABD doları tutarında
bavul ticareti gelirinin ilave edilmesiyle 23.444 milyon ABD doları
olarak gerçekleşen İhracat (FOB) gelirleri, 1999 yılının aynı döneminde
1.502 milyon ABD doları tutarındaki bavul ticaretinin katkısı ile 20.526
milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı
döneminde 1.408 milyon ABD doları tutarındaki altın ithalatı da dikkate
alındığında 34.582 milyon ABD doları olan İthalat (FOB) harcamaları,
1999 yılı aynı döneminde 1.221 milyon ABD doları tutarındaki altın
ithalatı da dahil olmak üzere 28.435 milyon ABD dolarına düşmüştür.
Bu gelişmeler ışığında, 1998 Ocak-Eylül döneminde 11.138 milyon ABD
doları olan dış ticaret açığı, 1999 yılının aynı döneminde % 29,0
oranında azalışla 7.909 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
2- Diğer Mal ve Hizmet Gelir ve Giderleri ile Karşılıksız Transferler
Diğer mal ve hizmet gelirleri ana başlığı altında yeralan turizm
gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre % 31,0 oranında azalarak 3.968
milyon ABD doları olmuştur. Faiz gelirleri sözkonusu dönemler
itibariyle hemen hemen aynı kalarak 1.756 milyon ABD doları olmuş,
diğer mal ve hizmet gelirleri ise bir önceki yılın aynı dönemine göre
2.640 milyon ABD doları azalışla 8.500 milyon ABD doları olarak
gerçekleşmiştir. Öte yandan diğer mal ve hizmet giderleri içerisinde
yeralan turizm giderleri % 16,0 azalmış, faiz giderleri % 19,2 artmış,
diğer mal ve hizmet giderleri ise % 13,1 oranında azalarak sırasıyla
1.218, 3.988 ve 5.750 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
Karşılıksız transferler kalemi içerisinde yeralan işçi gelirleri % 5,2
oranında azalarak, 3.594 milyon ABD dolarına ulaşmıştır.
B- SERMAYE HAREKETLERİ
1999 yılı Ocak-Eylül döneminde sermaye hareketlerindeki (rezerv
hariç) gelişmeler aşağıda özetlenmiştir:
 Net doğrudan yatırımlar geçen yılın aynı dönemine göre % 79,7
oranında azalarak, 76 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
 Portföy yatırımları kalemine ilişkin gelişmeler incelendiğinde;
uluslararası sermaye piyasalarından tahvil ihracı yoluyla yapılan
net borçlanma 1998 yılı Ocak-Eylül döneminde 530 milyon ABD
doları tutarında; 1999 yılının aynı döneminde ise 866 milyon ABD
doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, menkul kıymet
yatırımlarında yurtiçinde yerleşiklerin yurtdışında net menkul
değer alım-satımlarının 1998 Ocak-Eylül döneminde 1.316 milyon
ABD doları alımla sonuçlandığı, 1999 yılının aynı döneminde ise
1.069 milyon ABD doları satım olduğu, buna karşın yurtdışında
yerleşiklerin yurtiçinde net menkul alım-satımlarının, aynı
dönemlerde sırasıyla 4.715 milyon ABD doları satım ve 495
milyon ABD doları alım gösterdiği gözlenmektedir. Sonuç olarak,
1998 yılı Ocak-Eylül döneminde 5.501 milyon ABD doları çıkış
gösteren portföy yatırımları, 1999 yılının aynı döneminde 2.430
milyon ABD doları tutarında girişle sonuçlanmıştır.
 Uzun vadeli sermaye hareketlerinde 1998 yılı ilk dokuz aylık
döneminde 3.660 milyon ABD doları net giriş olurken, 1999
yılının aynı döneminde 510 milyon ABD doları net çıkış olmuştur.
Uzun vadeli döviz kredi kullanımları 9.226 milyon ABD
dolarından 7.475 milyon ABD doları düzeyine inmiş olup,
sözkonusu azalış, çoğunlukla bankalar ve özel sektörün uzun vadeli
borçlanmalarındaki azalmadan kaynaklanmıştır. Anapara geri
ödemeleri ise aynı dönemde 6.123 milyon ABD dolarından 7.930
milyon ABD dolarına yükselmiştir. Bu dönemde kredi mektuplu
döviz tevdiat hesaplarında, 1998 yılının ilk dokuz ayında 557
milyon ABD doları artış görülürken, 1999 yılının aynı döneminde
55 milyon ABD doları azalış olmuştur.
 Kısa vadeli sermaye hareketleri, yükümlülükler yönünden
incelendiğinde, 1998 ve 1999 yılları Ocak-Eylül dönemlerinde
sırasıyla 4.016 ve 3.945 milyon ABD doları artış olduğu
gözlenmektedir. Bankalarca sağlanan krediler kaleminde 1998
yılının ilk dokuz ayında net 744 milyon ABD doları, 1999 yılının
aynı döneminde de net 1.441 milyon ABD doları artış olmuş;
ayrıca ticari krediler kaleminde aynı dönemlerde gözlenen 1.448
ve 2.710 milyon ABD doları artışlar sonucu, kısa vadeli
yükümlülükler kapsamında yeralan sağlanan krediler kaleminde,
sözkonusu dönemlerde sırasıyla 2.694 milyon ABD doları ve 4.166
milyon ABD doları artış gerçekleşmiştir. Mevduat hesaplarında
1998 Ocak-Eylül döneminde 1.322 milyon ABD doları artış
olurken, 1999 yılının aynı döneminde, çoğunlukla, bankalar
nezdindeki döviz tevdiat hesaplarındaki azalmadan kaynaklanan
221 milyon ABD doları azalış olmuştur. Kısa vadeli sermaye
hareketleri-varlıklar bölümünde verilen krediler kaleminde
1998 Ocak-Eylül döneminde 287 milyon ABD doları, 1999 yılının
aynı döneminde ise 498 milyon ABD doları artış görülmüş;
bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz mevcutları
kalemi 1998 Ocak-Eylül döneminde 4.706 milyon ABD doları,
1999 yılının aynı döneminde ise 456 milyon ABD doları artış
göstermiştir.
C- REZERV HAREKETLERİ
Bu gelişmeler ışığında, resmi rezervler 1998 yılı Ocak-Eylül
döneminde 2.104 milyon ABD doları artarken, 1999 yılının aynı
döneminde artış 5.075 milyon ABD doları olmuştur.