1 ĐNSAN HAKLARI DERSĐ FĐNAL SINAVI CEVAP

ĐNSAN HAKLARI DERSĐ
FĐNAL SINAVI CEVAP ANAHTARI
-------------------------------------------------------------------Hitit Üniversitesi ĐĐBF Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü
4 Haziran 2010 Saat 11.00 (110 nolu Derslik)
---------------------------------------------------1- Đnsan haklarının kültürel arka planından bahsediniz. Türkiye’de insan hakları
denilince akla ne geldiğini önemli insan hakları problemlerinden bahsederek
değerlendiriniz.
Bu soruda öğrencilerden özgün cevaplar beklenmektedir. Ancak dikkat edilecek hususlar
şunlardır:
a) Đnsan haklarının kültürel arka planı olarak eski Yunan ve Roma’dan söz ediliyor mu?
Avrupa’da yaşanan Rönesans, reform hareketleri, hümanizma, bireycilik, bireyin
yüceltilmesine atıfta bulunuluyor mu? 17 yüzyıldan itibaren Avrupa’da gelişmeye
başlayan uzlaşma ve hoşgörü adabı ile çoğulculuk, bireycilik ve doğal hakları ileri
süren düşünürlerden söz ediliyor mu?
b) Bilinen anlamıyla insan haklarının batılı değerler ve hukuk sistemi üzerine kurulmuş
bir değerler bütünü olduğundan bahsediliyor mu?
c) Türkiye’de insan hakları denilince ne anlaşıldığını açık bir şekilde ortaya konabilmiş
midir?
d) Bahsedilen sorunlar insan hakları sorunları mıdır?
2- Đnsan hakları ihlali ne demektir? Đnsan hakları ihlallerinin önlenmesinde devletlere
ne gibi yükümlülükler düşmektedir?
Đnsan hakları ihlali, insanların başkalarına karşı öne sürme yetkisine sahip oldukları
konularda, kendilerinden üstün otorite tarafından engellenmeleridir. Kişilerin hak ve
özgürlüklerini kullanırken devlet tarafından engellenmeleri insan hakları ihlalidir. Đnsan
hakları ihlallerinin önlenmesinde devlete şu yükümlülükler düşmektedir:
1
a) Pozitif eylem yükümlülüğü:
Devletin insan haklarının korunması için gereken
önlemleri almasıdır.
b) Negatif eylem yükümlülüğü: Devlet hak ve özgürlüklere müdahale etmemelidir.
c) Etkili eylem yükümlülüğü: Devlet hakları etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve
korumakla yükümlüdür.
d) Düzenleme yapma yükümlülüğü: Devlet taraf olduğu uluslar arası sözleşmelere uygun
iç düzenlemeler yapmakla yükümlüdür.
e) Denetim ve eğitim yükümlülüğü: Đnsan haklarının ihlal edilmemesi için kamu
görevlileri sıklıkla eğitime tabi tutulmalı ve etkili bir şekilde denetlenmelidir.
3- Ayrımcılık kavramını açıklayınız. Bu çerçevede Türkiye’de yaşayan Alevilerin
ibadethane saydığı cemevleri için “cemevi cümbüşevidir, ne gerek var?” sözünü din
ve vicdan özgürlüğünün unsurlarını da anlatarak değerlendiriniz.
Ayrımcılık, bir devletin ya da toplumun bazı üyelerinin ötekilere sağlanan belli
ayrıcalıklardan yoksun bırakılmasıdır. Modern toplumlarda, toplumun hiçbir ferdi hiçbir
sebeple diğerlerinden ayrı tutulamaz, farklı görülemez. Bunu sağlamak amacıyla 1982
Anayasasının 10. maddesi kanun önünde eşitlik; AĐHS’nin 14. maddesi ise ayrımcılık
yasağını düzenlemektedir. Diğer yandan din ve vicdan özgürlüğü, kişilerin inanma,
inanmama, inancından dolayı kınanmama, inancının gereği olan ibadetleri yapma, kutsal
değerlerinin kınanmaması ve aşağılanmaması gibi unsurları kapsar. Alevilerce ibadethane
olarak kabul edilen cemevleri için aşağılayıcı ifadeler kullanmak ve onları gereksiz görmek
din özgürlüğünün ihlalidir. Diğer taraftan toplumda Aleviler dışında kalanlara tanınan ibadet
özgürlüğünün Alevi yurttaşlar için yok ve gereksiz sayılması onlara yönelik negatif ayrımcılık
oluşturmaktadır.
4- Đfade özgürlüğünün anlamı ve kapsamı nedir? Đfade özgürlüğünün sınırları ne
olabilir? Mahkeme kararlarından örneklerle açıklayınız.
Đfade özgürlüğü, kişilerin duygu ve düşüncelerini herhangi bir baskı altında olmadan ve
istedikleri bir yolla (yazılı, sözlü, resim vb ) dış dünyaya aktarabilmesidir. Đfade özgürlüğü,
özgürce düşünmek ve düşündüğünü serbestçe söyleyebilmek, kişinin kendini ifade ederken
istediği şekil ve araçları kullanabilmesini de kapsar. Đfade özgürlüğü kişi bakımdan, içerik
bakımından ve şekil bakımından olmak üzere, çeşitli açılardan sınırlanabilir. Kamu
hizmetlerinin tarafsız ve eşitlik ilkesine uygun biçimde yürütülebilmesi için memurların ifade
2
özgürlüğünün sınırlandırılması Sözleşmeye uygun bulunmuştur (Glasenapp ve Kosiek
davası). Orduda disiplinin sağlanabilmesi için askerlerin (Engel ve diğerleri v Hollanda) ve
kamu güvenliği amacıyla yabancıların ifade özgürlüğü kısıtlanabilir. Đfade özgürlüğü
toplumun bir bölümünü rahatsız eden zararlı fikirleri de kapsar (Handyside kararı), ancak ülke
bütünlüğünü tehdit eden ve demokratik toplumun terörist saldırılara karşı kendini savunma
hakkında bir denge kurulabilir (Zana v Türkiye). Anlatım bakımından da sınırlılıklar söz
konusu olabilir. Örneğin Şenay Karaduman v Türkiye davasında mezuniyet belgesine
başörtülü fotoğrafın konmak istenmesi ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmemiştir.
5- Örgütlenme özgürlüğü ne demektir? Modern demokrasilerde demokrasinin ortadan
kaldırılmasını amaçlayan örgütlenmelere müsaade edilmeli midir, değerlendiriniz.
Örgütlenme özgürlüğü, kişilerin düşüncelerini daha güçlü şekilde ifade edebilmek için benzer
düşüncedeki insanlarla bir araya gelebilmesi ve birlikte hareket edebilmesidir. Örgütlenme
özgürlüğü, toplantı, gösteri yürüyüşü, dernek kurma ve üye olma, sendika kurma ve üye olma
ile siyasi parti faaliyetleri özgürlüğünü de kapsamaktadır. Demokrasiyi ortadan kaldırmayı
amaçlayan örgütlenmelere ve düşüncelere izin vermeyen anlayışa militan demokrasi anlayışı
denir. Modern demokrasilerde ise, militan demokrasiden farklı olarak demokrasiyi ortadan
kaldırmayı amaçlayan örgütlenmelere izin verilebilir. Burada ölçüt, örgütün gerçekleştirmek
istediği amaç değil; amacına ulaşırken kullandığı araç olmalıdır. Başka bir deyişle, bir örgüt
(veya bir siyasi parti) demokrasiyi ortadan kaldırmayı hedefleyebilir, yeter ki demokratik
araçları kullanmaktan ayrılmasın.
(Burada öğrenci özgün olarak yukarıda verilenden farklı bir sonuca varabilir. Örneğin
AĐHM’nin vermiş olduğu Komünist Partisi v Almanya; TBKP v Türkiye, ÖZDEP v Türkiye
kararlarından bahisle, Refah Partisi ve diğerleri v Türkiye kararına katılmadığını belirtebilir.
Ancak öne sürdüğü fikirlerin dayanağı olması şarttır.)
Veysel DİNLER
Öğretim Görevlisi
+90 364 2257700–1457
veyseldinler@hitit.edu.tr
http://web.hitit.edu.tr/veyseldinler
www.veyseldinler.com
Hitit Üniversitesi
İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
Kamu Yönetimi Bölümü
TOKİ Yerleşkesi 19030
Çorum/TURKEY
Posta/for correspond: PK.45 Çorum/TR
3