ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ GENELLEŞTİRİLMİŞ TOPOLOJİLERDE BAZI YENİ SONUÇLAR Sevda SAĞIROĞLU PEKER MATEMATİK ANABİLİM DALI ANKARA 2009 Her hakkı saklıdır ÖZET Doktora Tezi GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LERDE BAZI YENI· SONUÇLAR ¼ ¼ Sevda SAGIRO GLU PEKER Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Matematik Anabilim Dal¬ Dan¬şman: Prof. Dr. Mustafa ÇI·ÇEK Bu tez beş bölümden oluşmaktad¬r. Birinci bölüm giriş k¬sm¬na ayr¬lm¬şt¬r. I·kinci bölümde, -aç¬k kümeler, -kompakt topolojik uzaylar, genelleştirilmiş topolojiler ve genelleştirilmiş komşuluk sistemleri ile ilgili temel kavramlar hat¬rlat¬lm¬ş ve bu kavramlar ile ilgili baz¬ önemli sonuçlar ifade edilmiştir. Bu çal¬şmada elde edilen orjinal sonuçlar üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerde verilmiştir. Üçüncü bölümde, kokompakt topoloji kavram¬, -kompaktl¬k kullan¬larak genelleştirilmiş topolojik uzaylara genelleştirilmiş, böylece co- -kompakt ve quasi co- -kompakt genelleştirilmiş topoloji tan¬mlar¬ elde edilmiştir. Ayr¬ca c-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar tan¬mlanarak temel özellikleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde, -Lindelöf uzay tan¬m¬ verilmiştir. Böylece co- -Lindelöf ve quasi co- -Lindelöf genelleştirilmiş topoloji tan¬mlar¬ verilerek, koLindelöf topoloji kavram¬genelleştirilmiş topolojik uzaylara taş¬nm¬şt¬r. Ayr¬ca `-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar tan¬mlanarak temel özellikleri incelenmiştir. Beşinci bölümde ise klasik anlamda regüler topolojik uzaylar¬n bir genelleştirmesi olarak regüler genelleştirilmiş topolojik uzaylar tan¬mlanm¬ş ve temel özellikleri incelenmiştir. Ayr¬ca genelleştirilmiş komşuluk sistemleri için regülerlik ve yar¬regülerlik kavramlar¬ araşt¬r¬larak; C-regüler, M -regüler, C-yar¬regüler ve M -yar¬regüler genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanm¬şt¬r. Bu kavramlar¬n temel özellikleri incelenerek klasik anlamda regüler topolojik uzaylar¬n pek çok özelli¼ gi sonuç olarak elde edilmiştir. Temmuz 2009, 66 sayfa Anahtar Kelimeler : -aç¬k küme, genelleştirilmiş topoloji, genelleştirilmiş komşuluk sistemi, co- -kompakt (co- -Lindelöf) genelleştirilmiş topoloji, c- ve `-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar, regüler genelleştirilmiş topolojik uzay, C-regüler (M regüler, C-yar¬regüler, M -yar¬regüler) genelleştirilmiş komşuluk sistemi. i ABSTRACT Ph.D. Thesis SOME NEW RESULTS FOR GENERALIZED TOPOLOGIES ¼ ¼ Sevda SAGIRO GLU PEKER Ankara University Graduate School of Natural And Applied Sciences Department of Mathematics Supervisor: Prof. Dr. Mustafa ÇI·ÇEK This thesis consists of four chapters. The …rst chapter is devoted to the introduction. In chapter two, the basic concepts and results of -open sets, -compact topological spaces, generalized topologies and generalized neighbourhood systems are recalled and some results concerning these concepts have also been considered. Original results are contained in the third, fourth and …fth chapters. In chapter three, by considering cocompact topologies, co- -compact generalized topologies and quasi co- -compact generalized topologies are obtained with the help of the notions of -compactness. Moreover a new class of generalized continuous functions called c-generalized continuous functions is de…ned and investigated. In chapter four, -Lindelöf spaces are de…ned. Furthermore, by considering coLindelöf topologies, co- -Lidelöf and quasi co- -Lindelöf generalized topologies are introduced. In addition `-generalized continuous functions are de…ned and investigated. In the …nal chapter, as a generalization of regular topology in the classical sense, regular generalized topologies are de…ned. As another generalizations of regularity, two kinds of regularity; C-regularity and M -regularity are introduced for generalized neighbourhood systems. In addition, we introduce C-semiregularity (resp. M semiregularity) in the same manner, which is strictly weaker then C-regularity (resp. M -regularity). By this way we obtain some characterizations and properties furnishing the well known characterizations and properties of regular and semiregular topological spaces. July 2009, 66 pages Key Words: -open set, generalized topology, generalized neighbourhood system, co- -compact (co- -Lindelöf) generalized topology, c- and `-generalized continuous functions, regular generalized topological spaces, C-regular (M -regular, Csemiregular, M -semiregular) generalized neighbourhood system. ii TEŞEKKÜR Bana araşt¬rma olana¼ g¬ sa¼ glayan ve çal¬şmam¬n her safhas¬nda yak¬n ilgi ve önerileri ile beni yönlendiren de¼ gerli dan¬şman hocam, Say¬n Prof.Dr. Mustafa ÇI·ÇEK (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi)’e, yard¬mlar¬n¬benden esirgemeyen de¼ gerli hocam Say¬n Prof.Dr. Cihan ORHAN (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi)’a ve çal¬şmam boyunca önerileri ve deste¼ giyle hep yan¬mda olan de¼ gerli hocam Say¬n Doç.Dr. Alev KANIBI·R (Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi)’e en içten sayg¬ve teşekkürlerimi sunar¬m. Benim güzel ailem; eşim Ça¼ gatay Ulaş Peker, kardeşim Mehmet Şerif Sa¼ g¬ro¼ glu, annem Hülya Sa¼ g¬ro¼ glu ve babam Mehmet I·hsan Sa¼ g¬ro¼ glu, bana başarmak ve y¬lmamak için gerekli tüm enerji ve deste¼ gi hayat¬m boyunca siz verdiniz. Teşekkür ederim. ¼ ¼ Sevda SAGIRO GLU PEKER Ankara, Temmuz 2009 iii Bu çal¬şmam¬, hayat¬m boyunca bana koşulsuz güvenen ve destek olan babam ¼ ¼ Mehmet I·hsan SAGIRO GLU’ na ithaf ediyorum. iv I·ÇI·NDEKI·LER ÖZET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i ABSTRACT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii TEŞEKKÜR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii I·THAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv SI·MGELER DI·ZI·NI· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi 1. GI·RI·Ş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2. -AÇIK KÜMELER, GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş KOMŞULUK SI·STEMLERI· . . . . . . . . . . . . . 4 2.1. 4 -Aç¬k Kümeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Genelleştirilmiş Topoloji ve Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri 14 3. co- -KOMPAKT GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE c-GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş SÜREKLI· FONKSI·YONLAR . . . . . . . . . . . . . . 23 3.1. Kokompakt Topolojiler ve c-Sürekli Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . 23 3.2. co- -Kompakt Genelleştirilmiş Topolojiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 3.3. Quasi co- -Kompakt Genelleştirilmiş Topolojiler . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.4. c-Genelleştirilmiş Sürekli Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 4. -LI·NDELÖF UZAYLAR VE co- -LI·NDELÖF GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 4.1. KoLindelöf Topolojiler ve `-Sürekli Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . 38 -Lindelöf Uzaylar ve co- -Lindelöf Genelleştirilmiş Topolojiler . . 39 4.3. Quasi co- -Lindelöf Genelleştirilmiş Topolojiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 4.4. `-Genelleştirilmiş Sürekli Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4.2. 5. REGÜLER GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE REGÜLER GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş KOMŞULUK SI·STEMLERI· . . . . . 47 5.1. Regüler Genelleştirilmiş Topolojiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 5.2. Regüler Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 5.3. Yar¬regüler Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri . . . . . . . . . . . . . . . . 58 KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 ÖZGEÇMI·Ş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 v SI·MGELER DI·ZI·NI· exp X (X) X kümesinin kuvvet kümesi exp X kuvvet kümesinden exp X kuvvet kümesine tan¬ml¬monoton dönüşümlerin ailesi C -aç¬k her kümeyle arakesiti -aç¬k olan kümelerin ailesi g genelleştirilmiş topoloji (k¬saca GT) ig (A) A kümesinin g genelleştirilmiş topolojisine göre içi cg (A) A kümesinin g genelleştirilmiş topolojisine göre kapan¬ş¬ g -aç¬k kümelerin ailesi (g) g genelleştirilmiş topolojisinin -aç¬k kümelerinin ailesi (g) g genelleştirilmiş topolojisinin -aç¬k kümelerinin ailesi genelleştirilmiş komşuluk sistemi (k¬saca GNS) (X) X üzerinde tan¬ml¬tüm genelleştirilmiş komşuluk sistemlerinin ailesi (x) x noktas¬n¬n genelleştirilmiş komşuluklar ailesi { (A) A kümesinin genelleştirilmiş komşuluk sistemine göre içi c (A) A kümesinin genelleştirilmiş komşuluk sistemine göre kapan¬ş¬ g genelleştirilmiş komşuluk sisteminin üretti¼ gi GT i (A) A kümesinin g genelleştirilmiş topolojisine göre içi c (A) A kümesinin g genelleştirilmiş topolojisine göre kapan¬ş¬ g genelleştirilmiş topolojisinin üretti¼ gi GNS g g (X) herbir ö¼ gesi g genelleştirilmiş topolojisine ait olan genelleştirilmiş komşuluk sistemlerinin ailesi c( ) kokompakt topoloji l( ) koLindelöf topoloji c (g ) co- -kompakt GT qc (g ) quasi co- -kompakt GT ` (g ) co- -Lindelöf GT q` (g ) quasi co- -Lindelöf GT vi 1. GI·RI·Ş Literatürde, bir topolojik uzay¬n aç¬k alt kümelerini içeren, alt kümeler aileleri önemli bir yer teşkil etmiş ve bu ailelerin özelliklerini inceleyen pek çok çal¬şma yap¬lm¬şt¬r. Bu ailelerin ö¼ gelerine genelleştirilmiş aç¬k kümeler ad¬verilmiştir. Bir topolojik uzayda tan¬ml¬yar¬-aç¬k kümeler (Levine 1963), ön-aç¬k kümeler (Mashhour et al. 1982), -aç¬k kümeler (Njâstad 1965), -aç¬k kümeler (Abd El-Monsef et al. 1983) bir topolojik uzay¬n genelleştirilmiş aç¬k kümelerine ilişkin iyi bilinen örneklerdir. Genelleştirilmiş aç¬k kümelerin pek çok ortak özelli¼ ge sahip olmas¬na dayanarak; 1997 de Császar, B için (A) : exp X 7 ! exp X biçiminde tan¬ml¬ ve 8A; B (B) koşulunu sa¼ glayan fonksiyonlar yard¬m¬yla X 3 A -aç¬k kümeleri tan¬mlam¬şt¬r. Böylece genelleştirilmiş aç¬k kümelerin pek çok ortak özelli¼ ginin aç¬k kümelerin özelliklerinden elde edilebilece¼ gini göstermiştir. Daha sonra, -aç¬k kümeleri kullanarak, -kompakt uzay (Császar 2000) tan¬m¬n¬vermiş ve özelliklerini incelemiştir. Genelleştirilmiş topoloji ve genelleştirilmiş komşuluk sistemi kavramlar¬ 2002 de tan¬mlanm¬şt¬r. X 6= ; bir küme, I 6= ; bir indis kümesi ve g = (G{ ){2I exp X olmak üzere ; 2 g ve 8J I icin G = [{2J G{ 2 g koşulunu gerçekleyen g ailesine X üzerinde bir genelleştirilmiş topoloji (Császár 2002) ad¬verilmiştir. Bir (X; ) topolojik uzay¬n¬n yar¬-aç¬k (s¬ras¬yla; ön-aç¬k, -aç¬k, aç¬k, - ve -aç¬k (Veliµcko 1968)) alt kümelerinin ailesi X üzerinde bir genelleştirilmiş topolojidir. Genelleştirilmiş komşuluk sistemleri ise, ve 8V 2 : X ! exp (exp X) ; 8x 2 X (x) için x 2 V koşulu gerçeklenecek şekilde tan¬mlanan dönüşümler yard¬m¬yla ifade edilmiştir. Burada V 2 rilmiş komşulu¼ gu ve (x) kümesine x noktas¬n¬n bir genelleşti- dönüşümüne X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi (Császár 2002) ad¬ verilmiştir. Ayr¬ca bu kavramlar kullan¬larak genelleştirilmiş sürekli fonksiyon s¬n¬‡ar¬tan¬mlanm¬şt¬r. 1 -aç¬k küme, genelleştirilmiş topoloji ve genelleştirilmiş komşuluk sistemi kavramlar¬yla ilgili olarak, özellikle; Császár (1997, 2000, 2002, 2003, 2004 b-c, 2007 a-b, 2008 a-b) ve Min (2005, 2008) taraf¬ndan yap¬lan çal¬şmalar bizim için önem teşkil etmektedir. Bu tezde topolojik uzaylarda bilinen baz¬temel kavramlar genelleştirilmiş topolojik uzaylara ve genelleştirilmiş komşuluk sistemlerine genelleştirilmiştir. Literatürde hemen hemen süreklilik (Singal and Singal 1968), H-süreklilik (Long and Hamlett 1975), c-süreklilik (Gentry and Hoyle 1970, Gauld 1978-1981), hemen hemen c-süreklilik (Noiri 1979), l-süreklilik (Kohli 1981, Gauld et al. 1984), hemen hemen l-süreklilik (Konstadilaki-Savvopoulou and Reilly 1990), kc-süreklilik (Kanibir and Reilly 2006) ve lc-süreklilik (Kanibir and Girginok 2007) gibi zay¬f süreklilik çeşitleri ile ilgili pek çok çal¬şma yap¬lm¬şt¬r. Bu çal¬şmalarda; söz konusu zay¬f sürekli fonksiyonun de¼ ger uzay¬üzerinde, zay¬f süreklili¼ gi, bilinen anlamda süreklili¼ ge dönüştüren yeni topolojiler tan¬mlanabilece¼ gine işaret edilmiş ve bu topolojilerin özellikleri incelenmiştir. Bu tezin 3. ve 4. bölümlerinde yukar¬da bahsedilen kavramlardan baz¬lar¬genelleştirilmiş topolojik uzaylara genelleştirilmiştir. Bunlardan ilki, Gauld (1978) taraf¬ndan tan¬mlanan kokompakt topoloji kavram¬d¬r. Gauld (1978) bir (X; ) topolojik uzay¬n¬ gözönüne alarak, X üzerinde, Gentry ve Hoyle (1970) taraf¬ndan tan¬mlanan c-sürekli fonksiyonlarla ilişkili ve dan daha kaba olan kompakt bir topoloji tan¬m- lam¬ş ve bu topolojiye kokompakt topoloji ad¬n¬vermiştir. 3. bölümünde; Császár taraf¬ndan verilen -kompaktl¬k kavram¬kullan¬larak, Gauld taraf¬ndan tan¬mlanan kokompakt topolojinin analo¼ gu olan bir genelleştirilmiş topoloji elde edilmiş ve cgenelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar tan¬mlanm¬şt¬r. Tezin 4. bölümünde; -Lindelöf uzaylar tan¬mlanarak, 1981 de Kohli taraf¬ndan tan¬mlanan `-sürekli fonksiyon ve Gauld vd. (1984) taraf¬ndan tan¬mlanan koLindelöf topoloji kavramlar¬genelleştirilmiş topolojik uzaylara taş¬nm¬şt¬r. 2 Di¼ ger yandan; Császár 2004 c de; topolojik uzaylar için bilinen temel ay¬rma aksiyomlar¬n¬ (T0 ; T1 ; T2 ; S1 ve S2 ) genelleştirilmiş topolojiler için tan¬mlam¬ş ve 2007 b de normal genelleştirilmiş topoloji tan¬m¬n¬vermiştir. Tezin son bölümünde, bu kavramlara ek olarak regülerlik kavram¬ genelleştirilmiş topolojik uzaylara ve genelleştirilmiş komşuluk sistemlerine genelleştirilmiştir. Öncelikle klasik anlamda regüler topolojik uzaylar¬n bir genelleştirmesi olarak regüler genelleştirilmiş topolojik uzaylar tan¬mlanm¬ş ve temel özellikleri incelenmiştir. Daha sonra, genelleştirilmiş topolojilerden daha genel bir kavram olan genelleştirilmiş komşuluk sistemleri için regülerlik kavram¬ araşt¬r¬lm¬ş; C-regüler ve M -regüler genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanm¬şt¬r. Böylece Min taraf¬ndan 2008 de verilen zay¬f ( ; 0 )- sürekli fonksiyonlar gözönüne al¬nd¬g¼¬nda; de¼ ger kümesi C-regüler bir komşuluk sistemi ile donat¬lan zay¬f ( ; 0 )-sürekli her fonksiyonun ( ; 0 )-sürekli oldu¼ gu gös- terilmiştir. Benzer düşünceyle yar¬regülerlik kavram¬ genelleştirilmiş komşuluk sistemlerine genelleştirilmiş; C-yar¬regüler ve M -yar¬regüler genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanm¬şt¬r. Bu kavramlar¬n temel özellikleri incelenerek klasik anlamda regüler ve yar¬regüler topolojik uzaylar¬n pek çok özelli¼ gi sonuç olarak elde edilmiştir. 3 -AÇIK KÜMELER, GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE 2. GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş KOMŞULUK SI·STEMLERI· Bu bölümde -aç¬k kümeler, -kompakt uzaylar, genelleştirilmiş topolojiler ve genelleştirilmiş komşuluk sistemleri ile ilgili temel kavramlar ve sonuçlar ifade edilmektedir. Bu çal¬şma boyunca; (X; ) bir topolojik uzay olmak üzere int = i; cl = c ile, bir X için X den C üzerine indirgenen topoloji C C ile ve (X; ) topolojik uzay¬n¬n yar¬aç¬k (s¬ras¬yla ön-aç¬k, -aç¬k, -aç¬k, -aç¬k, -aç¬k) alt kümelerinin ailesi s ( ) (s¬ras¬yla 2.1. ( ); ( ) ; ( ) ; ( )) ile gösterilecektir. ( ); -Aç¬k Kümeler Bir topolojik uzay¬n genelleştirilmiş aç¬k kümeleri literatürde önemli bir yer teşkil etmiştir. Genelleştirilmiş aç¬k kümelerin pek çok ortak özelli¼ ge sahip olmas¬na dayanarak; 1997 de Császar, daha genel tan¬mlar vermiş ve genelleştirilmiş aç¬k kümelerin pek çok ortak özelli¼ ginin bu tan¬mlar yard¬m¬yla elde edilebilece¼ gini göstermiştir. Şimdi bu tan¬m ve kavramlar¬k¬saca hat¬rlatal¬m. Császár (1997), genelleştirilmiş aç¬k kümeleri tan¬mlamak için temel araç olarak, X 6= ; bir küme olmak üzere, X 3 A B için fonksiyonlar¬n ailesi 0 2 ile n 2 için için 0 n = : exp X 7 ! exp X biçiminde tan¬ml¬ ve 8A; B (B) koşulunu sa¼ glayan fonksiyonlar¬ kullanm¬ş ve bu (A) (X) ile gösterilmiştir. K¬saca; 0 biçiminde ifade edilmiştir. alt ailesinin ö¼ gesi olan 2 (A) = A; lar¬n s¬n¬f¬gösterilmiştir. Bu s¬n¬‡ar; 0 , ;=; 2 1 , X=X 2 2 , 8A X için 2 + , 8A X için A A , 8A X için A A 4 ve ; Z[ f+; g olmak üzere 2 2 (X) = 2 A= A 2 biçiminde tan¬mlanm¬şlard¬r. dönüşümü; için 2 n , 8A 2 + 1 2 X için ve 0 A A oldu¼ gu kolayl¬kla gösterilebilir. ailesinin birden fazla alt ailesine ait oldu¼ gunda; örne¼ gin n 2 f0; 1; g ise, k¬saca 2 01 yaz¬l¬r. Örnek 2.1.1. X 6= ; bir küme olmak üzere id : exp X ! exp X; 8A idA = A birim dönüşümü ele al¬n¬rsa id 2 012+ \ 012 X için olur. Örnek 2.1.2. (X; ) bir topolojik uzay olmak üzere i : exp X ! exp X; 8A için iA = int A ve c : exp X ! exp X; 8A al¬n¬rsa i 2 012 ve c 2 012+ X X için cA = cl A dönüşümleri ele olur. Şimdi -aç¬k küme tan¬m¬n¬ifade edelim. Tan¬m 2.1.1. 2 ve A X olsun. E¼ ger; A A ise, A kümesine -aç¬kt¬r denir. O halde; ; -aç¬kt¬r ve X in -aç¬k olmas¬için gerek ve yeter koşul Herhangi bir A X için 2 2 2 1 olmas¬d¬r. olmas¬, A kümesinin -aç¬k olmas¬n¬ve olmas¬A kümesinin -aç¬k olmas¬n¬gerektirir. Ayr¬ca, 2 2 + ise, bu durumda A kümesinin -aç¬k olmas¬için gerek ve yeter koşul A = A eşitli¼ ginin gerçeklenmesidir. Aç¬kça görülece¼ gi gibi bir topolojik uzayda = i al¬n¬rsa, i-aç¬k kümeler, topolojik uzay¬n aç¬k alt kümeleriyle çak¬ş¬r. Önerme 2.1.1. 2 olsun. Bu durumda, -aç¬k kümelerin herhangi birleşimleri de -aç¬kt¬r. Önerme 2.1.1 gözönüne al¬narak; bir A X için A n¬n kapsad¬g¼¬, X in tüm -aç¬k alt kümelerinin birleşimine A n¬n -içi ad¬verilmiş ve intA = i A ile gösterilmiştir. Bir topolojik uzayda Önerme 2.1.2. 2 = i için ii = i dir. ve A X olsun. Bu durumda, i A kümesi A kümesinin kapsad¬g¼¬en büyük -aç¬k kümedir. 5 i dönüşümünün baz¬temel özellikleri aşa¼ g¬daki önermeler yard¬m¬yla ifade edilmiştir. Önerme 2.1.3. Herhangi bir (a) i 2 02 (b) i 2 1 (c) 2 02 2 için aşa¼ g¬daki özellikler gerçeklenir. olur. olmas¬için gerek ve yeter koşul ise, bu durumda Önerme 2.1.4. Herhangi bir 2 1 olmas¬d¬r. = i eşitli¼ gi gerçeklenir. 2 ve A X için aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) A kümesi -aç¬kt¬r: (b) A = i A eşitli¼ gi gerçeklenir. (c) A kümesi i -aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; 2 olmak üzere, tümleyeni -aç¬k olan kümeye -kapal¬küme ad¬ verilmiştir. Dolay¬s¬yla, 8 2 ve yeter koşul 2 1 için X -kapal¬d¬r. ; nin -kapal¬olmas¬için gerek olmas¬d¬r. Ayr¬ca, 2 + ise, bu durumda 8A X için A -kapal¬d¬r. Önerme 2.1.5. 2 olsun. Bu durumda, -kapal¬kümelerin herhangi kesişimleri de -kapal¬d¬r. Önerme 2.1.5 gözönüne al¬narak; bir A X için A kümesini kapsayan X in tüm -kapal¬alt kümelerinin kesişimine A n¬n -kapan¬ş¬ad¬verilmiş ve clA = c A ile gösterilmiştir. Bir topolojik uzayda, i-kapal¬ kümeler, kapal¬ kümelerle çak¬ş¬r ve ci = c dir. Önerme 2.1.6. 2 ve A X olsun. Bu durumda, c A kümesi A kümesini kapsayan en küçük -kapal¬kümedir. 6 8 2 ve 8A X için dönüşümü A=X biçiminde tan¬mlanm¬şt¬r. Şimdi, (X A) dönüşümünün temel özelliklerini ifade edelim. Bu sayede, c dönüşümünün pek çok özelli¼ gi kolayca elde edilebilmektedir. Önerme 2.1.7. Herhangi bir (a) 2 ve ( ) = 2 için aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. olur. (b) 2 0 olmas¬için gerek ve yeter koşul 2 1 olmas¬d¬r. (c) 2 1 olmas¬için gerek ve yeter koşul 2 0 olmas¬d¬r. (d) 2 2 olmas¬için gerek ve yeter koşul 2 2 olmas¬d¬r. (e) 2 + olmas¬için gerek ve yeter koşul 2 olmas¬d¬r. (f) (i ) = c eşitli¼ gi gerçeklenir. Kolayca görülebilece¼ gi üzere, bir topolojik uzayda i = c olacakt¬r. 2 Önerme 2.1.8. yeter koşul A ve A X olsun. A kümesinin -kapal¬olmas¬için gerek ve A olmas¬d¬r. Önerme 2.1.9. 2 2 ve A X olsun. Bu durumda A kümesi -aç¬k ise, c A = A eşitli¼ gi gerçeklenir. c dönüşümünün baz¬temel özellikleri aşa¼ g¬daki önermeler yard¬m¬yla ifade edilmiştir. Önerme 2.1.10. Herhangi bir (a) c 2 12+ (b) c 2 0 2 için aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. olur. olmas¬için gerek ve yeter koşul 7 2 1 olmas¬d¬r. (c) 2 12+ ise, bu durumda eşitli¼ gi gerçeklenir. =c Önerme 2.1.11. Herhangi bir 2 ve A X için aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) A kümesi -kapal¬d¬r. (b) A = c A eşitli¼ gi gerçeklenir. (c) A kümesi i -kapal¬d¬r. Şimdi ailesine ait dönüşümlerin bileşkelerine ilişkin özellikleri hat¬rlatal¬m. 1; Teorem 2.1.1. 2 1 2 n 2 2 ise, 2 1 2 olur ve n = 0; 1; +; olmas¬n¬gerektirir. Ayr¬ca; ( 2 1) = 2 1 için 1; 2 2 olmas¬, 01 olaca¼ g¬ olur. Teorem 2.1.1 ele al¬n¬rsa; özel olarak, bir topolojik uzayda ic; ci; ici; cic 2 aç¬kt¬r. E¼ ger; n = ci (s¬ras¬yla; ic; ici; cic) al¬n¬rsa -aç¬k kümeler, yar¬-aç¬k (s¬ras¬yla; ön-aç¬k, -aç¬k, -aç¬k) kümelerle çak¬ş¬r. Karş¬l¬k gelen -kapal¬kümelerde s¬ras¬yla yar¬-kapal¬, ön-kapal¬, -kapal¬, -kapal¬ kümelerdir. cci A (s¬ras¬yla; cic A; cici A; ccic A) kümesi, A kümesinin yar¬-kapan¬ş¬(s¬ras¬yla; ön-kapan¬ş¬, -kapan¬ş¬, -kapan¬ş¬) d¬r. Ayr¬ca; = cci i al¬n¬rsa, -aç¬k kümeler, neredeyse aç¬k kümelerden başkas¬ de¼ gildir. Teorem 2.1.1 de, ailesinin n = 0; 1; +; olmak üzere, n alt aileleri için verilen pozitif sonuçlar 2 Örnek 2.1.3. R al¬ş¬lm¬ş topolojisiyle gözönüne al¬ns¬n ve dönüşümü 8A ailesi için gerçeklenmeyebilir. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. R için; 0 2 A ise tan¬mlans¬n. Bu durumda; 2 A = f0g ve 0 2 = A ise ve i 2 02 ra¼ gmen i iR = ; dir. Bu durumda, i 2 = Yukar¬da verilen örne¼ ge ra¼ gmen; {; ifade edilebilen 2 2 2 012 : exp R ! exp R A = ; biçiminde dir. Ancak iR = f0g olmas¬na dir. olmak üzere { ve n¬n bir çarp¬m¬şeklinde dönüşümleri için pozitif sonuçlar elde edilebilmiştir. 8 2 Lemma 2.1.1. {; 2 ve herhangi bir A A ve { A { A olsun. Bu durumda; { ve 2 X için { A n¬n s¬ral¬çarp¬mlar¬şeklinde ifade edilebilen dönüşümleri ye ait olacaklard¬r. Ancak = { durumu d¬şar¬da b¬rak¬lmal¬d¬r. Bu istisna { A koşulu { A 8A X için {A {A koşulu ile de¼ giştirilerek ortadan kald¬r¬labilir. Sonuç 2.1.1. { 2 2 şeklinde ifade edilen ve 2 dönüşümü 2+ 2 ise, { ve çarpanlar¬n¬n herhangi bir çarp¬m¬ ailesine aittir. Özel olarak, bir topolojik uzayda icic = ic ve cici = ci dir. Dolay¬s¬yla; i ve c nin herhangi bir çarp¬m¬i; ic; ci; ici; cic fonksiyonlar¬ndan biriyle çak¬ş¬r. Lemma 2.1.2. 2 n ise, -aç¬k her küme 8n 2 N için durumda -aç¬k kümelerle n¬n bir di¼ ger alt ailesi de n -aç¬kt¬r. =f 2 2 ise, bu -aç¬k kümeler çak¬ş¬r. 3 ile gösterilmiş ve aşa¼ g¬daki şekilde tan¬mlanm¬şt¬r. Tan¬m 2.1.2. (X; ) bir topolojik uzay olsun. Bu durumda 3 2 : 8G 2 ve 8A 3 X için G \ A ailesi; (G \ A)g biçiminde tan¬mlan¬r. (X; ) topolojik uzay¬nda, 3 = c dönüşümünün 3 ailesine ait oldu¼ gu bilinmektedir. ailesinin temel özellikleri aşa¼ g¬daki önermeler yard¬m¬yla verilmiştir. Önerme 2.1.12. (X; ) bir topolojik uzay, 2 1 2 3 1 ve 2 2 3 olsun. Bu durumda olur. Önerme 2.1.13. (X; ) bir topolojik uzay, G 2 ; A 9 X ve 2 3 olsun. Bu durumda A kümesi -aç¬k ise, G \ A da -aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; bir (X; ) topolojik uzay¬nda 2 3 hatta 2 023 olsa dahi aç¬k bir küme -aç¬k olmak zorunda de¼ gildir. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 2.1.4. U ile R üzerinde tan¬ml¬reel say¬lar¬n al¬ş¬lm¬ş topolojisi gösterilsin ve dönüşümü 0 2 A ise A = f0g ve 0 2 = A ise A = ; biçiminde tan¬mlans¬n. G = ]1; 3[ R için G = ; olup G * G dir. Dolay¬s¬yla, G kümesi -aç¬k de¼ gildir. Önerme 2.1.14. (X; ) bir topolojik uzay, 2 ve bir G 2 3 için G X olsun. Bu durumda G kümesi -aç¬kt¬r. Önerme 2.1.15. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 3 ise, bu durumda i ve 2 3 olur. Sonuç 2.1.2. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 Önerme 2.1.16. (X; ) bir topolojik uzay ve 3 ise, bu durumda c 2 2 3 3 olur. olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) 2 0 olmas¬için gerek ve yeter koşul 8A X için A cA olmas¬d¬r. (b) 2 1 olmas¬için gerek ve yeter koşul 8A X için iA A olmas¬d¬r. Önerme 2.1.17. (X; ) bir topolojik uzay, 2 0 lerinin herhangi bir çarp¬m¬olsun. Bu durumda; Önerme 2.1.18. (X; ) bir topolojik uzay, olsun. 2 dönüşümü; i ve = i durumu hariç 13 ve = fA ailesi aşa¼ g¬daki koşullar¬sa¼ glar. (a) Her aç¬k küme (b) 0 ve 23 ya aittir. n¬n herhangi say¬daki ö¼ gelerinin birleşimi de (c) Bir aç¬k küme ile n¬n bir ö¼ gesinin arakesiti de 10 ya aittir. ya aittir. dönüşüm0 2 2 dir. X : A -aç¬kg Tersine, (X; ) bir topolojik uzay olmak üzere, önermeleri gerçeklesin. Bu durumda, şekilde bir 2 0123 ailesi (a), (b) ve (c) ile verilen ailesi, -aç¬k kümelerin ailesi ile çak¬şacak dönüşümü mecuttur. Önerme 2.1.18(b) ile verilen özellik d¬ş¬nda -aç¬k kümeler, bir topolojik uzay¬n bilinen anlamda ki aç¬k kümelerinin sa¼ glad¬g¼¬ özellikleri sa¼ glamak zorunda de¼ gildir. Örne¼ gin; R al¬ş¬lm¬ş topolojisiyle gözönüne al¬n¬rsa A = [ 1; 0] ve B = [0; 1] kümeleri ci-aç¬k kümeler olmas¬na ra¼ gmen A \ B = f0g kümesi ci-aç¬k de¼ gildir. 2 Teorem 2.1.2. (X) olsun. Bu durumda; C = fC X : 8A X 3 A -aç¬k için C \ A -aç¬kg ailesi X üzerinde bir topolojidir. Ayr¬ca 2 ve (X; ) bir topolojik uzay olmak üzere 2 ise, C ailesinin her ö¼ gesi -aç¬kt¬r 1 3 olmas¬ C olmas¬n¬gerektirir. Şimdi alt uzayda -aç¬k küme kavram¬n¬ ifade edelim. (X; ) bir topolojik uzay, X0 X ve exp X0 ; X0 A 2 (X) olsun. Alt uzayda -aç¬k küme tan¬m¬, X0 : exp X0 7 ! = A \ X0 biçiminde tan¬mlanan dönüşüm yard¬m¬yla ifade edilmiştir. Tan¬m 2.1.3. (X; ) bir topolojik uzay, X0 2 (X) olsun ve X0 ile X den X0 üzerine indirgenen topoloji gösterilsin. Bu durumda, herhangi bir A X0 için A X0 - X0 A oluyor ise, A ya (X0 ; X0 ) X, topolojik uzay¬nda -aç¬kt¬r (k¬saca aç¬kt¬r) denir. Örnek 2.1.5. (X; ) topolojik uzay¬ gözönüne al¬nd¬g¼¬nda, i ve c ile X üzerinde tan¬mlanan topolojisinin iç ve kapan¬ş operatörünü gösterelim. X0 ve c0 ile de dan X0 üzerine indirgenen X0 X için i0 topolojisinin iç ve kapan¬ş operatörü gösterilsin. Bu durumda; cX0 = c0 olaca¼ g¬aç¬kt¬r. Ancak, genellikle iX0 6= i0 olur. Önerme 2.1.19. (X; ) bir topolojik uzay, X0 X olsun ve üzerine indirgenen topoloji gösterilsin. Bu durumda ve k = 0; +; ; 3 için 2 k ise, X0 2 k olur. 11 2 X0 (X) ise, ile X den X0 X0 2 (X0 ) Önerme 2.1.20. (X; ) bir topolojik uzay, X0 durumda, X0 2 1 X ve 2 (X) olsun. Bu olmas¬için gerek ve yeter koşul X0 kümesinin -aç¬k olmas¬d¬r. Önerme 2.1.21. (X; ) bir topolojik uzay, X0 X; X0 2 Bu durumda A kümesi -aç¬k ise, A \ X0 kümesi X0 -aç¬kt¬r. ve 2 3 (X) olsun. -aç¬k kümelerle ilgili baz¬ önemli özelliklerde yine Császár taraf¬ndan 2003 de verilmiştir. Şimdi bu özelliklerden bizim için önemli olanlar¬ ifade edelim. (Császár 2003) Önerme 2.1.22. (X; ) bir topolojik uzay, A kümesinin X0 -aç¬k X0 X ve 2 olmas¬için gerek ve yeter koşul A kümesinin -aç¬k olmas¬d¬r. (X; ) bir topolojik uzay, X0 X ve X0 ile de dan X0 üzerine indirgenen topoloji gösterilsin. i; c; i0 ve c0 Örnek 2.1.5 de verildi¼ gi gibi al¬ns¬n ve p = ic; = ici; (X) olsun. A 2 (X); s = ci; = cic dönüşümlerinden herhangi biri olsun. Di¼ ger yandan; expX0 üzerinde tan¬ml¬ s0 = c0 i0 ; p0 = i0 c0 ; al¬ns¬n. Genellikle; sX0 ; pX0 ; 0 X0 ; X0 = i0 c 0 i0 ; 0 = c0 i0 c0 dönüşümleri gözönüne dönüşümleri s0 ; p0 ; 0 ; 0 dönüşümleri ile çak¬şmaz. Ancak, baz¬olumlu sonuçlar verilebilir: Önerme 2.1.23. (a) A = s; p; veya olarak al¬ns¬n. Aşa¼ g¬daki özellikler gerçeklenir. X0 ve A -aç¬k ise, bu durumda A 0 (b) X0 -aç¬k ise, bu durumda X0 ¬n Tan¬m 2.1.4. X bir küme, 2 0 -aç¬kt¬r. -aç¬k her alt kümesi -aç¬kt¬r. (X) ve C X olsun. X in -aç¬k her A alt kümesi için A \ C kümesi -aç¬k oluyor ise, C kümesine -conservativedir denir. Teorem 2.1.2 de, 2 (X) için X in tüm -conservative alt kümelerinin ailesi C ile gösterilmiş ve C ailesinin X üzerinde bir topoloji oldu¼ gu ispatlanm¬şt¬r. Ayr¬ca; (X; ) bir topolojik uzay ve fG : G; 2 3 ise, -aç¬kg oldu¼ gu kolayl¬kla görülür. 12 C olur ve 2 13 ise, C Son olarak Császár taraf¬ndan 2000 de verilen -kompakt uzay tan¬m¬n¬ ve k¬saca -kompakt uzaylar¬n baz¬temel özelliklerini hat¬rlatal¬m. Tan¬m 2.1.5. (Császár 2000) (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 2 ve X kümesini örten herhangi bir A = (Ak )k2K olsun. Bu durumda; -aç¬k alt kümeler ailesi için, X kümesini örtecek biçimde A ailesinin sonlu elemanl¬bir alt ailesi bulunabiliyor ise, X; -kompaktt¬r denir. Aç¬kca görülece¼ gi üzere -kompakt her topolojik uzay kompakt¬r. Di¼ ger yandan, -kompakt uzaylara baz¬örnekler = ci için yar¬-kompakt uzaylar (Dorsett 1980), = ic için kuvvetli kompakt uzaylar (Mashour and Abd El-Monsef 1984), için -kompakt uzaylar (Maheshwari and Thakur 1985) ve = ici = cic için -kompakt uzaylar (Abd El-Monsef and Kozae 1985) olarak al¬nabilir. X in bir alt uzay¬n¬n -kompakt olmas¬ için gerek ve yeter şart alt uzay X den indirgenen topolojisiyle donat¬ld¬g¼¬nda yukar¬daki özelli¼ gin sa¼ glanmas¬d¬r. Örne¼ gin; (X; ) bir topolojik uzay, X0 X olsun ve X0 ile de dan X0 üzerine indirgenen topolojiyi gösterelim. i; c; i0 ve c0 dönüşümlerini Örnek 2.1.5 de verildi¼ gi gibi tan¬mlayal¬m ve dönüşümü s = ci; p = ic; biri olsun. Bu durumda; e¼ ger, 0 0 = ici; ; X0 üzerinde tan¬ml¬s0 = c0 i0 ; p0 = i0 c0 ; = c0 i0 c0 dönüşümlerinden biri ise 0 2 için gerek ve yeter şart X0 = [k2K Ak ; Ak (9J) (J = cic dönüşümlerinden herhangi 013 (X0 ) d¬r ve X0 ¬n 0 0 0 = i0 c 0 i 0 ; -kompakt olmas¬ Ak için X0 = [k2J Ak olacak biçimde K) öyleki (J sonlu elemanl¬) indis kümesinin var olmas¬d¬r. Di¼ ger yandan; X0 üzerinde tan¬ml¬ X0 dönüşümü ele al¬n¬rsa, X0 ¬n ve yeter şart 013 (X0 ) ve X0 = [k2K Ak ; Ak X0 2 cak biçimde (9J) (J Ancak, sX0 ; pX0 ; X0 ; X0 -kompakt X0 Ak olmas¬için gerek için X0 = [k2J Ak ola- K) öyleki (J sonlu elemanl¬) indis kümesinin var olmas¬d¬r. X0 dönüşümlerinin s0 ; p0 ; lar¬na dikkat edilmelidir. E¼ ger, = s; p; ; çak¬ş¬r. 13 0 ; 0 dönüşümleriyle çak¬şmad¬k- için X0 2 g ise sözkonusu dönüşümler 2.2. Genelleştirilmiş Topoloji ve Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri Genelleştirilmiş topoloji ve genelleştirilmiş komşuluk sistemi kavramlar¬ 2002 de Császár taraf¬ndan ortaya konmuş ve takip eden y¬llarda bu kavramlarla ilgili pek çok çal¬şma yap¬lm¬şt¬r. Császár (2002); X 6= ; bir küme, I 6= ; bir indis kümesi ve g = (G{ ){2I exp X olmak üzere ; 2 g ve 8J I icin G = [{2J G{ 2 g koşulunu gerçekleyen g ailesine X üzerinde bir genelleştirilmiş topoloji (k¬saca GT) ve (X; g) ikilisine de genelleştirilmiş topolojik uzay ad¬n¬vermiştir. X üzerinde tan¬ml¬ tüm genelleştirilmiş topolojilerin ailesi B (X) ile gösterilmiştir. g nin ö¼ gelerine g-aç¬k kümeler ve g-aç¬k kümelerin tümleyenlerine de g-kapal¬kümeler denir. Herhangi bir X için A kümesinin g-içi A n¬n kapsad¬g¼¬g-aç¬k kümelerin en büyü¼ gü olup ig A A ile gösterilir. A kümesinin g-kapan¬ş¬ise A kümesini kapsayan g-kapal¬kümelerin en küçü¼ gü olup cg A ile gösterilir. Dolay¬s¬yla; ig A = [ fG 2 g:G (2.2.1) Ag ve cg A = \ fF F ve F g-kapal¬g X:A (2.2.2) biçiminde tan¬mlanm¬şt¬r. Ayr¬ca, g genelleştirilmiş topolojisi X 2 g koşulunu sa¼ gl¬yor ise, g ye kuvvetli genelleştirilmiş topoloji ad¬verilir (Császár 2004 a). X bir küme ve 2 (X) olsun. Bu durumda -aç¬k kümelerin oluşturdu¼ gu aile X üzerinde bir GT olup g ile gösterilir. E¼ ger bir 2 (X) için g=g ise, ig = i ve cg = c yaz¬l¬r. Ayr¬ca, (X; ) bir topolojik uzay olmak üzere exp X in s ( ), p ( ) ; ( ); ( ) ; ( ) ve ( ) alt kümeleri de X üzerinde birer GT dir. 2007 de Császár taraf¬ndan tan¬mlanan (g) ve (g) aileleri bizim için önem teşkil etmektedir. g; X üzerinde bir geneleştirilmiş topoloji olmak üzere bu aileler 14 (g) = fA (g) = fA X : 8x 2 A için x 2 G X : 8x 2 A için x 2 ig K cg G A olacak biçimde bir G 2 g vard¬rg A olacak biçimde g-kapal¬bir K X vard¬rg (2.2.3) biçiminde tan¬mlanm¬şt¬r. (g) (g) g olup (g) ve (g) aileleri de X üzerinde birer genelleştirilmiş topolojidir (Császár 2007 a). (g) ailesi için bir di¼ ger karakterizasyonda aşa¼ g¬daki şekilde verilmiştir. Önerme 2.2.1. (Császár 2008 a) g; X üzerinde bir geneleştirilmiş topoloji ve A X olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) A 2 (g) : (b) 8x 2 A için x 2 ig cg G A olacak biçimde x noktas¬n¬içeren bir G 2 g vard¬r. X in herhangi bir alt kümeler ailesi için temel ay¬rma aksiyomlar¬2004 c de Császár taraf¬ndan tan¬mlanm¬şt¬r. O halde, g, X üzerinde bir GT olmak üzere T0 ; T1 ; T2 ; S1 ve S2 ay¬rma aksiyomlar¬aşa¼ g¬daki şekilde ifade edilir: (T0 ) 8x; y 2 X ve x 6= y için x 2 G; y 2 = G veya y 2 G; x 2 = G olacak biçimde bir G 2 g vard¬r. (T1 ) 8x; y 2 X ve x 6= y için x 2 G; y 2 = G ve y 2 G0 ; x 2 = G0 olacak şekilde G ve G0 2 g vard¬r. (T2 ) 8x; y 2 X ve x 6= y için x 2 G; y 2 G0 ve G \ G0 = ; olacak şekilde G ve G0 2 g vard¬r. (S1 ) x; y 2 X olmak üzere x 2 G ve y 2 = G koşulunu sa¼ glayan her G 2 g için, y 2 G0 ve x 2 = G0 olacak şekilde bir G0 2 g vard¬r. (S2 ) x; y 2 X olmak üzere x 2 G ve y 2 = G koşulunu sa¼ glayan her G 2 g için, x 2 G0 , 15 y 2 G00 ve G0 \ G00 = ; olacak şekilde G0 ve G00 2 g vard¬r. Tan¬m 2.2.1. (Császár 2007 b) g; X üzerinde bir GT olsun. Bu durumda F \F 0 = ; koşulunu sa¼ glayan her F; F 0 X g-kapal¬kümeleri için F G, F 0 G0 ve G\G0 = ; olacak şekilde G ve G0 g-aç¬k kümeleri varsa, g genelleştirilmiş topolojisi normaldir denir. Bir küme üzerinde genelleştirilmiş topolojiler elde etmek için di¼ ger bir yöntem de genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanarak verilmiştir. Tan¬m 2.2.2. (Császár 2002) 8V 2 dönüşümü; : X ! exp (exp X) ; 8x 2 X ve (x) için x 2 V koşulu gerçeklenecek şekilde tan¬mlans¬n. Bu durumda, dönüşümüne X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi (k¬saca GNS) ve V 2 verilir. (x) kümesine x noktas¬n¬n bir genelleştirilmiş komşulu¼ gu (k¬saca GN) ad¬ (X) ile de X üzerinde tan¬ml¬tüm genelleştirilmiş komşuluk sistemlerinin ailesi gösterilir. 2 (X) için { ve dönüşümleri A X olmak üzere { A = fx 2 X : 9V 2 (x) 3 V (2.2.4) Ag ve A = fx 2 X : 8V 2 biçiminde tan¬mlanm¬şt¬r. (x) için V \ A 6= ;g ; X üzerinde bir GNS olmak üzere (2.2.5) yard¬m¬yla tan¬m- lanan, g = fG X : 8x 2 G için 9V 2 (x) 3 V Gg ailesinin X üzerinde bir GT oldu¼ gu gösterilmiş ve g genelleştirilmiş topolojisine genelleştirilmiş komşuluk sisteminin üretti¼ gi GT ad¬verilmiştir. Bir 2 (X) için g = g ise, ig = i ve cg = c yaz¬l¬r. (Császár 2002) Ayr¬ca; g; X üzerinde bir GT olmak üzere her x 2 X için biçiminde tan¬mlanan g g (x) = fG 2 g : x 2 Gg dönüşümü X üzerinde bir GNS dir. Ancak baz¬ x 2 X 16 noktalar¬için g (x) = ; olabilece¼ gi dikkate al¬nmal¬d¬r. Di¼ ger yandan; X üzerinde bir g genelleştirilmiş topolojisi verildi¼ ginde 8x 2 X ve 8V 2 koşulunu sa¼ glayan (x) için V 2 g genelleştirilmiş komşuluk sistemlerinin oluşturdu¼ gu aile g (X) ile gösterilir. (Császár 2002) (2.2.1), (2.2.2), (2.2.4) ve (2.2.5) operatörlerinin temel özelliklerini ve aralar¬ndaki ilişkileri ifade eden sonuçlar, 2002 de Császár taraf¬ndan verilmiştir. Şimdi bu özellikleri ve sonuçlar¬k¬saca hat¬rlatal¬m. Lemma 2.2.1. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu du- rumda aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) { ve 2 (X) olur. (b) 8A X için (c) 8A X için i A Genelde bir 2 A=X A) eşitli¼ gi gerçeklenir. { (X { A ve c A olur. A (X) ve herhangi bir A X için i A 6= { A ve Örnek 2.2.1. X = R olsun ve 8x 2 X için tan¬mlans¬n. Bu durumda, b [a + 1; b (x) = f(x 1; x + 1)g biçiminde 2 olmak üzere I = (a; b) a A 6= c A d¬r. R için { I = 1] ve g = f;; Xg oldu¼ gundan i I = ; dir. Lemma 2.2.2. ; X üzerinde g = g için olsun. Bu durumda, { = i ve 2 g (X) koşulunu gerçekleyen bir GNS = c eşitlikleri gerçeklenir. Lemma 2.2.3. g; X üzerinde bir GT ve = g olsun. Bu durumda, g = g dir. Önerme 2.2.2. (Császár 2008 b) ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu durumda, { 2 ve 2 + olur. 17 Ayr¬ca g2B (X) ve 2 + (X) olmas¬durumunda 8x 2 X için ( ; g) (x) = fV biçiminde tan¬mlanan X : 9G 2 g 3 x 2 G ve V = Gg ( ; g) dönüşümü X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemidir (Császár 2002). Bunlara ek olarak, yine 2002 de Császár genelleştirilmiş süreklilik kavram¬n¬ortaya koyarak; literatürde bilinen pek çok süreklilik çeşidinin birarada incelemesini elverişli k¬lacak bir tan¬m vermiştir. Tan¬m 2.2.3. X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. g ve g0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬birer GT olsun. Bu durumda; 8G0 2 g0 için f 1 (G0 ) 2 g oluyor ise, f fonksiyonuna (g; g0 )-süreklidir (veya genelleştirilmiş süreklidir) denir. (X; ) ve (Y; 0 ) topolojik uzaylar¬ gözönüne al¬n¬rsa; ( ; anlamda süreklili¼ ge, (s ( ) ; 0 0 )-süreklilik al¬ş¬lm¬ş )-süreklilik yar¬süreklili¼ ge (Levine 1963), (p ( ) ; süreklilik ön-süreklili¼ ge (Mashhour et al. 1982), ( ( ) ; (Abd El-Monsef et al. 1983), ( ( ) ; 0 )-süreklilik 0 )-süreklilik 0 )- -süreklili¼ ge -süreklili¼ ge (Mashhour et al. 1983) karş¬l¬k gelir. Tan¬m 2.2.4. (Császár 2003) X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. g ve g0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬birer GT olsun. Bu durumda; 8G 2 g için f (G) 2 g0 oluyor ise, f fonksiyonuna (g; g0 )-aç¬kt¬r denir. Tan¬m 2.2.5. (Császár 2008 b) X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. g ve g0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬birer GT olsun. Bu durumda; f fonksiyonu birebir, örten ve f ve f 1 fonksiyonlar¬ genelleştirilmiş sürekli ise, f fonksiyonuna (g; g0 )-homeomor…zm (genelleştirilmiş homeomor…zm) ad¬verilir. Genelleştirilmiş komşuluk sistemleri yard¬m¬yla süreklilik kavram¬ ve bu kavram¬n temel özellikleri 2002 de Császár taraf¬ndan verilmiştir. Şimdi bu kavramlardan bizim için önemli olanlar¬hat¬rlatal¬m. 18 Tan¬m 2.2.6. X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. X ve Y üzerinde tan¬ml¬ 2 (X) ve 0 2 (Y ) genelleştirilmiş komşuluk sistemlerini gözönüne 0 alal¬m. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda 8V 0 2 sa¼ glayan bir V 2 Literatürde, ( ; 0 (x) bulunabiliyor ise, f fonksiyonuna ( ; 0 V 0 koşulunu (f (x)) için f (V ) )-süreklidir denir. )-süreklilik için bilinen çok say¬da örnek vard¬r. (X; ) ve (Y; topolojik uzaylar¬gözönüne al¬n¬rsa; ( ; 0 )-süreklilik; için zay¬f süreklili¼ ge (Mashhour et al. 1982), zay¬f -süreklili¼ ge (Popa and Noiri 1994), süreklili¼ ge (Noiri 1987), = s( ) ve 0 = = = ( ) (c 0 ; 0 0 ve 0 ve ( ) 0 ve = = = (c 0 ; = (c 0 ; (c 0 ; 0 0 0 ) 0 ) ) için ) için zay¬f - ) için zay¬f yar¬-süreklili¼ ge (Arya and Bhamini 1982) karş¬l¬k gelir. Örneklerin say¬s¬artt¬r¬labilir. Önerme 2.2.3. X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. X ve Y üzerinde tan¬ml¬ 2 (X) ve 0 2 0 gözönüne alal¬m. f fonksiyonu ( ; (Y ) genelleştirilmiş komşuluk sistemlerini )-sürekli ise, g ; g -süreklidir. 0 Ancak Önerme 2.2.3 ün karş¬t¬genellikle do¼ gru de¼ gildir. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 2.2.2. X = fa; b; cg ve X üzerinde f;; X; fag ; fcg ; fa; cgg topolojileri verilsin. g =g 0 = f;; X; fag ; fbg ; fa; bgg ve (c ; ) ve = = f;; Xg olup f = idx birim dönüşümü g ; g 0 = (c 0 ; 0 = ) al¬n¬rsa; -süreklidir, ancak ( ; 0 0 0 )- sürekli de¼ gildir. Önerme 2.2.3 ün karş¬t¬n¬n gerçeklenmesi için gerekli koşul aşag¬daki şekilde ifade edilmiştir. Önerme 2.2.4. X ve Y iki küme ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. X ve Y üzerinde tan¬ml¬ 2 (X) ve 0 2 gözönüne alal¬m. f fonksiyonu g ; g (Y ) genelleştirilmiş komşuluk sistemlerini 0 -sürekli ise ve g0 2 B (Y ) varsa, bu durumda f fonksiyonu ( ; Teorem 2.2.1. ve 0 0 0 = g0 olacak biçimde bir )-süreklidir. s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬ iki GNS olsun ve f : 19 X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f fonksiyonu ( ; 0 (b) 8A X için f A (c) 8B Y için 1 f )-süreklidir. 0 (B) f f (A) gerçeklenir. 1 0 B gerçeklenir. Genelleştirilmiş komşuluk sistemleri için farkl¬ iki dönüşüm ve farkl¬ bir süreklilik tan¬m¬ da 2005 de Min taraf¬ndan verilmiştir. Bu kavramlardan ve özelliklerinden k¬saca bahsedelim. Tan¬m 2.2.7. rumda; 8A ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu du- X için I ve cl operatörleri I A = fx 2 A : A 2 (2.2.6) (x)g ve cl A = fx 2 X : X A2 = (2.2.7) (x)g biçiminde tan¬ml¬d¬r. Teorem 2.2.2. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi ve A X olsun. Bu durumda (a) I A A ve A (b) cl A = X (c) I A cl A olur. I (X { A ve A Genelde I A 6= { A ve A) ve I A = X cl (X A) eşitlikleri gerçeklenir. cl A olur. A 6= cl A d¬r. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 2.2.3. X = fa; b; cg ve A = fa; bg olarak al¬ns¬n ve X üzerinde ilmiş komşuluk sistemi; (a) = ffag ; fa; bgg ; (b) = ffbgg ve genelleştir(c) = ffcgg biçimimde tan¬mlans¬n. Bu durumda, I A = fag ; ancak { A = fa; bg oldu¼ gun20 gu aç¬kt¬r. Benzer şekilde dan I A 6= { A oldu¼ gösterilebilir. Ayr¬ca B = X Tan¬m 2.2.8. 0 ve gu da kolayl¬kla A 6= cl A oldu¼ A için I B = ; oldu¼ gundan I A * I B dir. s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬iki GNS olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Herhangi bir x 2 X noktas¬al¬nd¬g¼¬nda f (x) noktas¬n¬n 8V 2 0 (f (x)) genelleştirilmiş komşulu¼ gu için f 1 (V ) 2 (x) oluyorsa f fonksiyonu gn- süreklidir denir. Önerme 2.2.5. gn-sürekli her fonksiyon ( ; 0 ve Teorem 2.2.3. 0 )-süreklidir. s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬ iki GNS olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f fonksiyonu gn-süreklidir. 1 (b) 8B Y için f (c) 8B Y için cl (f Tan¬m 2.2.9. ve I 0 (B) 0 1 (B)) I (f f 1 1 (B)) gerçeklenir. cl 0 (B) gerçeklenir. s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬iki GNS olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Herhangi bir x 2 X noktas¬ ve x noktas¬n¬n 8V 2 0 genelleştirilmiş komşulu¼ gu için f (V ) 2 (x) (f (x)) oluyorsa f fonksiyonu gn-aç¬kt¬r denir. Teorem 2.2.4. ve 0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬iki GNS ve f : X 7 ! Y birebir ve örten bir fonksiyon olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f fonksiyonu gn-aç¬kt¬r. (b) 8B Y için I (f 1 (B)) f 1 I 0 (B) gerçeklenir. Tan¬m 2.2.10. (Min 2008) (a) X ve Y iki küme, g ve g0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬birer GT olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda; 8x 2 X ve f (x) noktas¬n¬içeren 8G0 2 g0 için f (G) cg0 G0 olacak biçimde x noktas¬n¬içeren bir G 2g var ise, f fonksiyonuna zay¬f (g; g0 )-süreklidir denir. 21 (b) ve 0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde tan¬ml¬ iki GNS olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda 8V 2 0 V koşulunu sa¼ glayan bir U 2 0 (f (x)) için f (U ) (x) varsa, f fonksiyonuna zay¬f ( ; 0 )-süreklidir denir. Son olarak; Császár taraf¬ndan verilen ascending alt kümeler ailesi kavram¬n¬ifade edelim. Tan¬m 2.2.11. (Császár 2008 b) gösterilsin ve A; B gerektiriyor ise E¼ ger, ile exp X in herhangi bir alt kümeler ailesi X olsun. E¼ ger, A 2 ve A B X olmas¬B 2 olmas¬n¬ ailesine exp X in ascending bir alt kümeler ailesidir denir. + exp X ise = fB X : 9A 2 3 A Bg biçiminde tan¬mlanan aile ailesini içeren en küçük ascending alt kümeler ailesidir. Böylece; üzere, Császár (2008 b) taraf¬ndan, + (x) = fW biçiminde tan¬mlanm¬ş ve + + bir GNS olmak dönüşümü, her x 2 X için X : 9V 2 (x) 3 V Wg n¬n da bir GNS oldu¼ gu gösterilmiştir. 22 (2.2.8) 3. co- -KOMPAKT GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE c-GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş SÜREKLI· FONKSI·YONLAR Bu bölümde, kokompakt topoloji ve c-sürekli fonksiyon kavramlar¬hat¬rlat¬larak bu kavramlar ile ilgili baz¬temel sonuçlar ifade edilmiştir. Daha sonra orjinal sonuçlar verilmiştir. Öncelikle, -kompakt uzay tan¬m¬ kullan¬larak, kokompakt topoloji ve c-sürekli fonksiyon kavramlar¬ genelleştirilmiş topolojik uzaylara genelleştirilmiştir. Böylece, co- -kompakt ve quasi co- -kompakt genelleştirilmiş topoloji tan¬mlar¬elde edilmiştir. Ayr¬ca c-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar tan¬mlanarak temel özellikleri incelenmiştir. 3.1. Kokompakt Topolojiler ve c-Sürekli Fonksiyonlar c-sürekli fonksiyonlar 1970 de Gentry ve Hoyle taraf¬ndan tan¬mlanm¬şt¬r. Daha sonra, 1978 de Gauld bir (X; ) topolojik uzay¬n¬ gözönüne alarak, X üzerinde, Gentry ve Hoyle taraf¬ndan tan¬mlanan c-sürekli fonksiyonlarla ilişkili ve dan daha kaba olan kompakt bir topoloji tan¬mlam¬ş ve bu topolojiye kokompakt topoloji ad¬n¬ vermiştir. Şimdi bu kavramlar¬ve temel özelliklerini k¬saca hat¬rlatal¬m. Tan¬m 3.1.1. (Gentry and Hoyle 1970) (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay olsun ve f : (X; ) 7 ! (Y; 0 ) fonksiyonu verilsin. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda f (x) noktas¬n¬içeren ve tümleyeni kompakt olan 8V 2 V koşulunu sa¼ glayan bir U 2 0 için x noktas¬n¬içeren ve f (U ) varsa, f fonksiyonuna c-süreklidir denir. Gauld (1978), bir (X; ) topolojik uzay¬n¬gözönüne alarak X üzerinde c ( ) = f;g [ fA 2 :X A; X A -kompaktg ailesini tan¬mlam¬ş ve bir topoloji oldu¼ gunu göstermiştir. Bu topolojiye X üzerinde tan¬ml¬kokompakt topoloji ad¬verilir. Teorem 3.1.1. (Gauld 1978) (X; c ( )) topolojik uzay¬kompaktt¬r. 23 Sonuç 3.1.1. (Gauld 1978) ; X üzerinde bir topoloji olmak üzere c ( ) = olmas¬ için gerek ve yeter koşul (X; ) topolojik uzay¬n¬n kompakt olmas¬d¬r. 3.2. co- -Kompakt Genelleştirilmiş Topolojiler Bu bölümde Császár taraf¬ndan verilen -kompaktl¬k kavram¬ndan faydalanarak, X üzerinde, Gauld taraf¬ndan tan¬mlanan kokompakt topolojinin analo¼ gu olan bir genelleştirilmiş topoloji elde edilecektir. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 c (g ) = c ( ) [ fA 2 g (X) olmak üzere; 013 : 9C 2 C 3 X C ve C; A C -kompaktg (3.2.1) ailesini tan¬mlayal¬m. c (g ) ailesi g genelleştirilmiş topolojisinin bir alt ailesidir. Öncelikle elde edece¼ gimiz sonuçlar için gerekli olan aşa¼ g¬daki lemmay¬verelim. Lemma 3.2.1. (X; ) bir topolojik uzay, 2 013 (X), O X olsun ve C C ile de X den C üzerine indirgenen topoloji gösterilsin. Bu durumda aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) C 2 C ve O 2 (b) C 2 C ise, bu durumda O kümesi ise, bu durumda O 2 C C -aç¬kt¬r. olmas¬ için gerek ve yeter koşul O kümesinin iC -aç¬k olmas¬d¬r. I·spat. (a) O 2 C olsun. Bu durumda O = U \ C olacak biçimde bir U 2 Önerme 2.1.18 (a) kullan¬l¬rsa, 2 13 oldu¼ gundan U 2 g olacakt¬r. Böylece Tan¬m 2.1.4 den O 2 g sonucu elde edilir. O halde O O kümesi (b) =i2 vard¬r. O\C = CO olur. Dolay¬s¬yla C -aç¬kt¬r. 13 için Ci = olaca¼ g¬aç¬kt¬r. O halde O 2 C ise, (a) dan O kümesi iC - aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan, O kümesi iC -aç¬k olsun. Bu durumda O olur. Böylece O 2 ve O C oldu¼ gundan O 2 24 C dir. iC O = iO\C iO Sonuç 3.2.1. (X; ) bir topolojik uzay, 2 013 (X), C X olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) C 2 C ve C; (b) C 2 (C; C) C -kompakt ise, (C; C) kompaktt¬r. olsun. Bu durumda C nin iC -kompakt olmas¬ için gerek ve yeter koşul alt uzay¬n¬n kompakt olmas¬d¬r. Böylece aşa¼ g¬daki önermeyi verebiliriz. Önerme 3.2.1. c (g ) ailesi X üzerinde bir kuvvetli genelleştirilmiş topolojidir. I·spat. ; ve X 2 c (g ) d¬r. A = [{2I A{ öyle ki 8{ 2 I için A{ 2 c (g ) olsun. Bu durumda üç olas¬l¬k söz konusudur: (a) 8{ 2 I için A{ 2 c ( ) ise, c ( ) X üzerinde bir topoloji oldu¼ gundan A 2 c ( ) c (g ) olacakt¬r. (b) 8{ 2 I için A{ 2 c (g ) c ( ) ise, bu durumda 8{ 2 I için A{ 2 g ya da A 2 g aç¬kt¬r. O halde, A 2 olacakt¬r. Öncelikle, A 2 edelim. Bir { 2 I seçilirse, A{ 2 c (g ) C{ ; C{ -kompakt olacak biçimde bir C{ Sonuç 3.2. (a) dan (C{ ; (C{ ; C{ ) c ( ) oldu¼ gundan, X C{ ) olaca¼ g¬ oldu¼ gunu kabul A{ C{ ; C{ 2 C ve X vard¬r. Böylece C{ 2 C oldu¼ gundan, topolojik uzay¬kompaktt¬r. Di¼ ger yandan, X A kümesi c (g ) d¬r. topolojik uzay¬n¬n kapal¬bir alt kümesidir. O halde A 2 c ( ) Şimdi, A 2 g oldu¼ gunu kabul edelim. Bu durumda, 8{ 2 I için X oldu¼ gundan, X A{ C{ ; C{ 2 C ve C{ ; C{ -kompakt A X A{ olacak biçimde bir C{ X vard¬r. O halde A 2 c (g ) olur. (c) { 2 J ( I için A{ 2 c ( ) ve { 2 I { 2 J ( I için A{ 2 ve { 2 I J için A{ 2 c (g ) J için A{ 2 g c ( ) ise, bu durumda olur. Böylece A 2 c (g ) oldu¼ gu (b) için verilen ispata benzer biçimde kolayl¬kla elde edilir. Örnek 3.2.1. X = fa; b; cg, = fX; ;; fag ; fbg ; fa; bgg ve = ci olarak al¬ns¬n. Bu durumda 2 013 : exp X 7 ! exp X; ve g = fX; ;; fag ; fbg ; fa; bg ; fa; cg ; fb; cgg dir. Ayr¬ca c (g ) = g oldu¼ gu kolayl¬kla görülür. Dolay¬s¬yla c (g ) ailesinin 25 X üzerinde bir topoloji olmak zorunda olmad¬g¼¬aç¬kt¬r. Tan¬m 3.2.1. c (g ) ailesine X üzerinde tan¬ml¬co- -kompakt genelleştirilmiş topoloji denir. Tan¬m 3.2.2. g; X üzerinde bir kuvvetli GT olsun. E¼ ger; X kümesini örten herhangi bir A = (Ak )k2K g-aç¬k alt kümeler ailesi için, X kümesini örtecek biçimde A ailesinin sonlu elemanl¬bir alt ailesi bulunabiliyor ise, (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬na kompakt genelleştirilmiş topolojik uzay denir. Lemma 3.2.2. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) X; -kompaktt¬r. (b) (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. I·spat. Tan¬m 2.1.5 ve 3.2.2 den aç¬kça görülür. Tan¬m 3.2.2 gözönüne al¬nd¬g¼¬nda (X; c (g )) genelleştirilmiş topolojik uzay¬ için aşa¼ g¬daki teorem verilebilir. Teorem 3.2.1. (X; c (g )) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. I·spat. X = [{2I A{ öyle ki 8{ 2 I için A{ 2 c (g ) olsun. Bu durumda iki olas¬l¬k söz konusudur: (a) 8{ 2 I için A{ 2 c ( ) olsun. O halde bir {0 2 I seçilirse, X topolojik uzay¬n¬n kompakt bir alt uzay¬d¬r. Dolay¬s¬yla, X biçimde sonlu elemanl¬bir F A{0 ; (X; ) [{2F A{ olacak A{0 I indis kümesi vard¬r. Böylece X = A{0 [ (X A{0 ) oldu¼ gundan (X; c (g )) bir kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) { 2 J ( I için A{ 2 c ( ) ve { 2 I bir {0 2 I bir C{0 J için X A{0 J için A{ 2 c (g ) C{0 ; C{0 2 C ve C{0 ; c ( ) olsun. Bu durumda C{0 -kompakt olacak biçimde X vard¬r. Di¼ ger yandan; C{0 = [{2I (A{ \ C{0 ) yaz¬labilir. Ayr¬ca, 8{ 2 I 26 için A{ \ C{0 2 g oldu¼ gundan 8{ 2 I için A{ \ C{0 kümesi C{0 -aç¬kt¬r. O halde; C{0 = [{2F (A{ \ C{0 ) olacak biçimde sonlu elemanl¬bir F I indis kümesi vard¬r. S Dolay¬s¬yla, X = A{ olur, yani (X; c (g )) kompakt genelleştirilmiş topolojik {2f{0 g[F uzayd¬r. (X; ) bir topolojik uzay ve = i olarak al¬n¬rsa gi = olaca¼ g¬ndan aşa¼ g¬da verilen teoremin ispat¬aç¬kt¬r. Teorem 3.2.2. (X; ) bir topolojik uzay ve = i olsun. Bu durumda; c ( ) = c ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. Böylece Teorem 3.1.1, = int için Teorem 3.2.1 ve 3.2.2 nin bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 3.2.2. (X; c ( )) kompakt bir topolojik uzayd¬r. Son olarak Sonuç 3.1.1 in analo¼ gu olan aşa¼ g¬daki teoremi ifade edelim. Teorem 3.2.3. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) c (g ) = g eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (a))(b) c (g ) g oldu¼ gu (3.2.1) den aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan, herhangi bir A 2 g alal¬m. Bu durumda iki olas¬l¬k söz konusudur; A 2 olacakt¬r. A 2 ise, X ya da A 2 g A kümesi (X; ) topolojik uzay¬n¬n kapal¬bir alt küme- sidir. O halde, -kompakt her topolojik uzay kompakt oldu¼ gundan, (X kompakt olup A 2 c ( ) 2 13 c (g ) olur. Şimdi A 2 g oldu¼ guna göre, Teorem 2.1.2 den 3.2.2 den X; -kompaktt¬r. Böylece X A A 2 c (g ) olur. 27 A; X A) oldu¼ gunu kabul edelim. C olup X 2 C d¬r. Ayr¬ca, Lemma X 2 C ve X; -kompakt oldu¼ gundan (b))(a) c (g ) = g ise, Teorem 3.2.1 den (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. Böylece Sonuç 3.1.1, Teorem 3.2.2 ve = i için Teorem 3.2.3 ün bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 3.2.3. (X; ) topolojik uzay¬n¬n kompakt olmas¬ için gerek ve yeter koşul c( ) = olmas¬d¬r. 3.3. Quasi co- -Kompakt Genelleştirilmiş Topolojiler (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olmak üzere qc (g ) = f;g [ fA 2 g : 9C 2 C 3 X A C ve C; C -kompaktg (3.3.1) ailesini tan¬mlayal¬m. qc (g ) ailesi, g genelleştirilmiş topolojisinin bir alt ailesidir. Önerme 3.3.1. qc (g ) ailesi X üzerinde bir kuvvetli genelleştirilmiş topolojidir. I·spat. ; ve X 2 qc (g ) d¬r. 8{ 2 I için A{ 2 qc (g ) olmak üzere A = [{2I A{ olsun. Bu durumda; A 2 g ve 8{ 2 I için X A{ 2 qc (g ) oldu¼ gundan X A{ A = \{2I (X C{ ve C{ ; A{ ) C{ -kompakt X A{ d¬r. Böylece, olacak biçimde bir C{ 2 C vard¬r. Dolay¬s¬yla, A 2 qc (g ) olur. Tan¬m 3.3.1. qc (g ) ailesine X üzerinde tan¬ml¬quasi co- -kompakt genelleştirilmiş topoloji ad¬verilir. Şimdi (3.2.1) ve (3.3.1) de verilen aileler aras¬ndaki baz¬ilişkileri ifade edelim. Teorem 3.3.1. (X; ) bir topolojik uzay olsun ve int = i ile gösterilsin. Bu durumda (a) 8 2 013 için qc (g ) c (g ), (b) 8 2 013 için c (g ) = c ( ) [ qc (g ), 28 (c) = i için qc ( ) c( ) = c( ) özellikleri gerçeklenir. I·spat. (a) A 2 qc (g ) olsun. Bu durumda A 2 g olup X C -kompakt olacak biçimde bir C sözkonusudur; A 2 X vard¬r. Burada A kümesi için iki olas¬l¬k ya da A 2 g olacakt¬r. A 2 oldu¼ gundan Sonuç 3.2.1 (a) dan (C; C) olsun. C; C -kompakt kompaktt¬r. Dolay¬s¬yla, X A; (X; ) topolojik uzay¬n¬n kompakt bir alt uzay¬d¬r. O halde A 2 c ( ) A2g (b) c (g ) c (g ) d¬r. E¼ ger; ise, A 2 c (g ) oldu¼ gu aç¬kt¬r. c ( ) [ qc (g ) oldu¼ gu (3.2.1) den aç¬kça görülür. Ayr¬ca; c ( ) oldu¼ gundan c ( ) [ qc (g ) (c) C ve C 2 C A c (g ) c (g ) sonucu elde edilir. = i için (a) dan qc ( ) c ( ) ve Teorem 3.2.2 den c ( ) = c ( ) oldu¼ gu aç¬kt¬r. Teorem 3.2.1 ve 3.3.1 (a) dan aşa¼ g¬daki sonuç elde edilir. Sonuç 3.3.1. (X; qc (g )) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. Önerme 3.3.2. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) qc (g ) = g eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (a))(b) qc (g ) A 2 g için X A g oldu¼ gu (3.3.1) den aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; herhangi bir X 2 C ve X -kompakt oldu¼ gundan A 2 qc (g ) : Böylece qc (g ) = g oldu¼ gu görülür. (b))(a) qc (g ) = g olsun. 2 13 oldu¼ guna göre g olup c ( ) g d¬r. Böylece Teorem 3.3.1 (b) den c (g ) = g sonucu elde edilir. O halde, Teorem 3.2.3 den (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. Teorem 3.2.3 ve Önerme 3.3.2 den aşa¼ g¬daki sonuç elde edilir. 29 Sonuç 3.3.2. (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda; c (g ) = qc (g ) eşitli¼ gi gerçeklenir. qc (g ) genelleştirilmiş topolojisini, = i alarak c ( ) kokompakt topolojisi ile karş¬laşt¬- ral¬m. Bu durumda; qc (gi ) = f;g [ fA 2 gi : 9C 2 Ci 3 X olur. Teorem 2.1.2 den gi = Ci = A C ve C; iC -kompaktg elde edilir ve böylece Sonuç 3.2.1 (b) kullan¬l¬rsa qc (gi ) ailesi qc ( ) = f;g [ fA 2 : 9C 2 3X A C ve (C; C) kompaktg biçiminde ifade edilebilir. Önerme 3.3.3. qc ( ) ailesi X üzerinde bir topolojidir. I·spat. qc ( ) ailesinin X üzerinde bir genelleştirilmiş topoloji oldu¼ gu aç¬kt¬r. O halde n T (8k) (k = 1; 2; : : : ; n) için Ak 2 qc ( ) olmak üzere A = Ak olsun. Bu durumda, k=1 (8k) (k = 1; 2; : : : ; n) için Ak 2 olacak biçimde bir Ck 2 n S k=1 Ck 2 olup (C; C) olur, ayr¬ca X vard¬r. Buradan A 2 Ck ve (Ck ; n S (X A= Ak ve X Ck ) kompakt Ak ) C= k=1 kompakt oldu¼ gundan, A 2 qc ( ) olur. O halde, qc ( ) ; X üzerinde bir topolojidir. Sonuç 3.3.3. (X; qc ( )) kompakt bir topolojik uzayd¬r. I·spat. Teorem 3.3.1 (c), Sonuç 3.2.2 ve Önerme 3.3.3 den aç¬kt¬r. Örnek 3.3.1. R al¬ş¬lm¬ş topolojisiyle gözönüne al¬ns¬n ve X = [0; 1] [ [2; 3[ kümesi üzerinde, R ile, R nin al¬ş¬lm¬ş topolojisinden X üzerine indirgenen topolojiyi gösterelim. c ( ) = f;g [ fA 2 : (X 30 A; X A) kompaktg ve qc ( ) = f;g [ fA 2 : 9C 2 3X A C ve (C; C) kompaktg topolojileri gözönüne al¬ns¬n. Bu durumda qc ( ) 6= ; ve A = ]5=2; 3[ kümesi ele al¬n¬rsa, A 2 c ( ) ancak A 2 = qc ( ) oldu¼ gu aç¬kt¬r. Ancak belli koşullar alt¬nda qc ( ) ve c ( ) topolojilerinin çak¬şt¬g¼¬ifade edilebilir. Önerme 3.3.4. (X; ) topolojik uzay¬kompakt ise, qc ( ) = c ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. qc ( ) = = i için Önerme 3.3.2 ele al¬n¬rsa (X; ) topolojik uzay¬kompakt oldu¼ gunda olacakt¬r. Böylece Sonuç 3.2.3 den qc ( ) = c ( ) oldu¼ gu görülür. Böylece aşa¼ g¬daki sonuç verilebilir. Sonuç 3.3.4. (X; ) topolojik uzay¬ kompakt ise, c ( ) = qc ( ) = c ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. Önerme 3.3.5. (X; ) bir topolojik uzay olsun. Bu durumda (X; qc ( )) topolojik uzay¬T2 ise, qc ( ) = c ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (X; qc ( )) topolojik uzay¬ T2 aksiyomunu sa¼ glas¬n. Bu durumda, Teorem 3.3.1 (c) den (X; c ( )) topolojik uzay¬ da T2 aksiyomunu sa¼ glar. O halde, (X; ) kompakt bir topolojik uzayd¬r ve Sonuç 3.3.4 den qc ( ) = c ( ) eşitli¼ gi elde edilir. Önerme 3.3.6. (X; ) topolojik uzay¬ -kompakt ise, qc ( ) = qc ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. = ise, g = d¬r. Böylece (X; ) topolojik uzay¬ -kompakt oldu¼ guna göre, Önerme 3.3.2 den qc ( ) = d¬r. Di¼ ger yandan uzay kompakt olaca¼ g¬ndan Sonuç 3.3.4 den qc ( ) = -kompakt her topolojik olur. Böylece qc ( ) = qc ( ) gerçeklenir. Önerme 3.3.7. (X; ) bir topolojik uzay ve X0 s¬ras¬yla, = i0 = int X0 X olsun. qc ( X0 ) ve qc ( )X0 ile için X0 üzerinde tan¬ml¬quasi co- -kompakt genelleştirilmiş 31 = i = int için X üzerinde tan¬ml¬quasi co- -kompakt genelleştirilmiş topoloji ve topolojiden X0 üzerine indirgenen topoloji gösterilsin. Aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) X0 ; X in kapal¬bir alt kümesi ise, qc ( )X0 qc ( X0 ) olur. (b) X0 ; X in hem aç¬k hem kapal¬ bir alt kümesi ise, qc ( )X0 = qc ( X0 ) eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (a) A 2 qc ( )X0 alal¬m, bu durumda A = G\X0 olacak biçimde bir G 2 qc ( ) kümesi vard¬r. O halde, G 2 bir C 2 vard¬r. Böylece, A 2 X0 dir. Buradan X0 A = X0 A olup X X0 G C ve C; iC -kompakt olacak biçimde ve (G \ X0 ) = X0 C \ X0 = D 2 X0 G X G C olur. X0 ; X in kapal¬ bir alt kümesi oldu¼ gundan, D kümesi de C alt uzay¬n¬n kapal¬ bir alt kümesidir. Dolay¬s¬yla; (D; ( X0 )D ) kompakt bir topolojik uzay olup, Sonuç 3.2.1 (b) den D; i0D -kompaktt¬r. Böylece A 2 qc ( X0 ) (b) A 2 qc ( X0 ) alal¬m, bu durumda, A 2 bir D 2 kümesi vard¬r ve D; i0D -kompaktt¬r. Ayr¬ca A 2 X0 oldu¼ gu aç¬kt¬r. A = O \ X0 olacak biçimde bir O 2 bir alt kümesi oldu¼ gundan O [ (X X [O [ (X X0 )] = (X X0 olup X0 A D olacak biçimde X0 oldu¼ guna göre kümesi vard¬r. X0 ; X in hem aç¬k hem kapal¬ X0 ) 2 olup, O) \ X0 = X0 O X0 A D olur. Di¼ ger yandan, D; i0D -kompakt oldu¼ guna göre Sonuç 3.2.1 (b) den (D; kompakt ve böylece D, iD -kompaktt¬r. O halde, G = O [ (X D) X0 ) 2 qc ( ) ve buradan A = G \ X0 2 qc ( )X0 olur. 3.4. c-Genelleştirilmiş Sürekli Fonksiyonlar Bu bölümde genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar¬n bir s¬n¬f¬ tan¬mlanacak ve baz¬ temel özelliklerinden bahsedilecektir. 32 Bu bölüm boyunca, aksi ifade edilmedi¼ gi sürece, (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay, 2 01 0 (X) ve 2 013 (Y ) olarak gözönüne al¬nacakt¬r. Tan¬m 3.4.1. f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) bir fonksiyon olsun. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda f (x) noktas¬n¬ içeren 8V 2 c (g 0 ) için, x noktas¬n¬ içeren ve f (U ) V koşulunu sa¼ glayan bir U 2 g kümesi varsa, f fonksiyonuna c-genelleştirilmiş süreklidir denir. = int ve 0 = int 0 al¬n¬rsa c-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar¬n, Tan¬m 3.1.1 ile verilen c-sürekli fonksiyonlar ile çak¬şt¬g¼¬aç¬kt¬r. Teorem 3.4.1. f : (X; g ) 7 ! Y; g 0 fonksiyonu verilsin. Aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f , c-genelleştirilmiş süreklidir. (b) f : (X; g ) 7 ! (Y; c (g 0 )) genelleştirilmiş süreklidir. f : (X; ) 7 ! (Y; 0 ) fonksiyonunun c-sürekli olmas¬ için gerek ve yeter koşulun f fonksiyonunun (X; ) dan (Y; c ( 0 )) ye sürekli olmas¬ oldu¼ gu verilmiştir (Gauld 1978). Bu sonuç Teorem 3.4.1 den = int ve 0 = int 0 al¬n¬rsa kolayl¬kla elde edilir. Önerme 3.4.1. f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin. Bu durumda, f fonksiyonu genelleştirilmiş sürekli ise, c-genelleştirilmiş süreklidir. Ancak Önerme 3.4.1 in karş¬t¬genellikle do¼ gru de¼ gildir. Örnek 3.4.1. R al¬ş¬lm¬ş topolojisiyle gözönüne al¬ns¬n ve K = f1=n : n 2 Ng [ f0g R olmak üzere, ile R nin al¬ş¬lm¬ş topolojisinden K ya indirgenen topolojiyi gösterelim. c = cl ve i = int olmak üzere = ci 2 013 (K) olarak al¬ns¬n. Bu durumda; id : (K; ) 7 ! (K; g ) birim dönüşümünün c-genelleştirilmiş sürekli oldu¼ gu aç¬kt¬r. Ancak A = f0g [ f1=2n : n 2 Ng 2 g olmas¬na ra¼ gmen (id) A2 = oldu¼ gundan, id fonksiyonu genelleştirilmiş sürekli de¼ gildir. 33 1 (A) = Sonuç 3.4.1. (Y; g 0 ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktir. (a) f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) c-genelleştirilmiş süreklidir. (b) f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. Teorem 3.2.3 ve Teorem 3.4.1 den aç¬kt¬r. 00 Teorem 3.4.2. (Z; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (Z) olsun. Bu durumda, f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) fonksiyonu örten ve genelleştirilmiş sürekli ve h : (Y; g 0 ) 7 ! (Z; g 00 ) fonksiyonu c-genelleştirilmiş sürekli ise, h f : (X; g ) 7 ! (Z; g 00 ) c- genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. 8V 2 c (g 00 ) alal¬m, bu durumda, h 1 (V ) kümesi 1 f fonksiyonu (g ; g 0 )-sürekli oldu¼ gundan (h f ) 0 (V ) = f -aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; 1 (h 1 (V )) kümesi - aç¬kt¬r. Böylece ispat tamamlan¬r. Teorem 3.4.3. f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda, f fonksiyonu (g ; c (g 0 ))-aç¬k ise, (g ; g 0 )-aç¬kt¬r. I·spat. A 2 g olsun. f fonksiyonu (g ; c (g 0 ))-aç¬k ise, f (A) 2 c (g 0 ) g 0 olur. O halde f fonksiyonu (g ; g 0 )-aç¬kt¬r. Teorem 3.4.4. (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay, 2 013 (X) ve 0 2 013 (Y ) olsun ve f : X 7 ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda, f fonksiyonu (c (g ) ; c (g 0 ))sürekli ise, c-genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. Herhangi bir V 2 c (g 0 ) için, hipotezden f 1 (V ) 2 c (g ) g olur. Böylece Teorem 3.4.1 den f fonksiyonu c-genelleştirilmiş süreklidir. Tan¬m 2.1.4 ve 2.2.5 gözönüne al¬n¬rsa aşa¼ g¬daki sonuç kolayl¬kla elde edilir. Lemma 3.4.1. X ve Y iki küme, 2 (X), 0 2 (Y ) ve f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) bir genelleştirilmiş homeomor…zm olsun. Aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. 34 (a) 8A X için A -conservative ise, f (A) kümesi de (b) 8B Y için B 0 1 -conservative ise, f 0 -conservativedir. (B) kümesi de -conservativedir. Böylece aşa¼ g¬daki teoremi verebiliriz. Teorem 3.4.5.(X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay, 2 013 (X), 0 2 013 (Y ) ve f : (X; g ) 7 ! (Y; g 0 ) bir genelleştirilmiş homeomor…zm olsun. Bu durumda, f : (X; qc (g )) 7 ! (Y; qc (g 0 )) bir genelleştirilmiş homeomor…zmdir. I·spat. Herhangi bir V 2 qc (g 0 ) alal¬m. Bu durumda, V 2 g 0 ; Y ve D; 0 D -kompakt d¬r. Ayr¬ca, X f 1 olacak biçimde bir D 1 f (V ) f 1 Y vard¬r. Dolay¬s¬yla, f (D) olup Lemma 3.4.1 (b) den f D2C V 1 1 0 (V ) 2 g (D) 2 C d¬r. (D) = C diyelim ve I 6= ; bir indis kümesi olmak üzere C = [i2I Wi öyle ki 8i 2 I için Wi için f (Wi ) kümesi C Wi 0 D -aç¬kt¬r. olacak biçimde (9F ) (F C = f 1 (D) nin olsun. f 1 fonksiyonu (g 0 ; g )-sürekli oldu¼ gundan 8i 2 I 0 D -kompakt Ayr¬ca D; oldu¼ gundan D = [i2F f (Wi ) I) öyleki (F sonlu elemanl¬) indis kümesi vard¬r. Böylece, C -kompakt oldu¼ gu görülür. O halde, f fonksiyonu (qc (g ) ; qc (g 0 ))-süreklidir. Benzer şekilde, f 1 1 (V ) 2 qc (g ) olup f in de (qc (g 0 ) ; qc (g ))- sürekli oldu¼ gu kolayl¬kla gösterilebilir. Teorem 3.4.6. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin. f fonksiyonu c-genelleştirilmiş sürekli ve C 2 C ise, bu durumda f=C : C; g C ! (Y; g 0 ) ; f=C (x) = f (x) fonksiyonu da c-genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. 8A 2 c (g 0 ) için f fonksiyonu c-genelleştirilmiş sürekli oldu¼ gundan f g d¬r. Buradan f yani f=C 1 1 (A) = f (A) \ C 2 g olur. Böylece f 1 (A) \ C 2 g C 1 (A) \ C C (f 1 1 (A) 2 (A) \ C) dir. O halde f=C fonksiyonu c-genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 3.4.7. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin ve I 6= ; herhangi bir indis kümesi olmak üzere (U{ ){2I ailesi X kümesinin -aç¬k bir örtüsü olsun. Bu durumda 8{ 2 I için f{ = f=U{ : U{ ; g U{ ! (Y; g 0 ) ; f=U{ (x) = f (x) fonksiyonlar¬ 35 c-genelleştirilmiş sürekli ise, f fonksiyonu da c-genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. Herhangi bir V 2 c (g 0 ) için f 1 (V ) = [{2I f{ 1 (V ) dir. Di¼ ger yandan, 8{ 2 I için f{ fonksiyonlar¬c-genelleştirilmiş sürekli oldu¼ gundan 8{ 2 I için f{ 1 (V ) 2 g olur. Buradan f{ 1 (V ) U{ f{ kümesi -aç¬k olur, bu ise f 1 1 (V ) U{ f{ 1 (V ) dir. O halde 8{ 2 I için f{ 1 (V ) (V ) 2 g sonucunu gerektirir. Sonuç 3.4.2. f : (X; ) ! (Y; 0 ) fonksiyonu verilsin. E¼ ger; (U{ ){2I ailesi X in bir aç¬k örtüsü ve 8{ 2 I için f{ = f=U{ fonksiyonlar¬c-sürekli ise, f fonksiyonu da c-süreklidir. I·spat. Teorem 3.4.7 de g 0= 0 ve 8{ 2 I için g = int = i ve U{ = U{ 0 = int 0 = i0 alal¬m. Bu durumda g = ; olaca¼ g¬ndan ispat aç¬kt¬r. Teorem 3.4.6 ve Teorem 3.4.7 den c-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar için aşa¼ g¬daki karakterizasyon elde edilir. Teorem 3.4.8. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin ve I 6= ; herhangi bir indis kümesi olmak üzere (C{ ){2I C ve X = [{2I C{ olsun. Bu durumda; aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f; c-genelleştirilmiş süreklidir. (b) 8{ 2 I için f{ = f=C{ : C{ ; g C{ ! (Y; g 0 ) ; f=C{ (x) = f (x) fonksiyonlar¬ c-genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 3.4.9. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g ) kompakt genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) Herhangi bir (Y; g) kuvvetli genelleştirilmiş topolojik uzay¬ndan (X; g ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬na tan¬ml¬c-genelleştirilmiş sürekli her fonksiyon genelleştirilmiş süreklidir. 36 (c) id : (X; c (g )) ! (X; g ) ; id (x) = x birim dönüşümü genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. (a) ) (b) Teorem 3.2.3 den aç¬kt¬r. (b) ) (c) id birim dönüşümünün c-genelleştirilmiş sürekli oldu¼ guna göre (b) den id birim dönüşümü süreklidir. (c) ) (a) c (g ) g oldu¼ gunu biliyoruz. Di¼ ger yandan (c) den g c (g ) d¬r. O halde; c (g ) = g olur ve böylece Teorem 3.2.3 den (X; g ) n¬n kompakt genelleştirilmiş topolojik uzay oldu¼ gu aç¬kt¬r. Sonuç 3.4.3. (X; ) bir topolojik uzay olsun. Aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; ) topolojik uzay¬kompakt¬r. (b) Herhangi bir (Y; 0 ) topolojik uzay¬ndan (X; ) topolojik uzay¬na tan¬ml¬c-sürekli her fonksiyon süreklidir. (c) id : (X; c ( )) ! (X; ) ; id (x) = x birim dönüşümü süreklidir. 37 -LI·NDELÖF UZAYLAR ve co- -LI·NDELÖF GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş 4. TOPOLOJI·LER Bu bölümde, öncelikle koLindelöf topoloji ve l-sürekli fonksiyon kavramlar¬ hat¬rlat¬lm¬şt¬r, daha sonra -Lindelöf uzay tan¬m¬ verilerek, koLindelöf topoloji ve l- sürekli fonksiyon kavramlar¬ genelleştirilmiş topolojik uzaylara genelleştirilmiştir. Böylece co- -Lindelöf ve quasi co- -Lindelöf genelleştirilmiş topoloji tan¬mlar¬elde edilmiştir. Ayr¬ca `-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar tan¬mlanarak temel özellikleri incelenmiştir. Bölüm 4.2, 4.3 ve 4.4 de elde edilen sonuçlar orjinal olmakla birlikte, s¬ras¬yla Bölüm 3.2, 3.3 ve 3.4 de verilen analoglar¬yla benzer ispatlara sahip olduklar¬ndan ispats¬z verilecektir. 4.1. KoLindelöf Topolojiler ve l-Sürekli Fonksiyonlar l-sürekli fonksiyonlar 1981 de J. K. Kohli taraf¬ndan tan¬mlanm¬ş ve baz¬temel özellikleri incelenmiştir. Daha sonra 1984 de D. B. Gauld vd. koLindelöf topoloji kavram¬n¬ ortaya koymuşlar ve bu kavram¬ l-sürekli fonksiyonlarla ilişkilendirerek J. K. Kohli (1981) taraf¬ndan verilen pek çok özelli¼ gi bu sayede kolayl¬kla elde etmişlerdir. Öncelikle kullanaca¼ g¬m¬z baz¬tan¬m ve sonuçlar¬hat¬rlatal¬m. Tan¬m 4.1.1. (Kohli 1981) (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay ve f : X ! Y bir fonksiyon olsun. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda f (x) noktas¬n¬içeren ve tümleyeni Lindelöf olan 8V 2 U2 0 için, x noktas¬n¬içeren ve f (U ) V koşulunu sa¼ glayan bir kümesi varsa, f fonksiyonuna l-süreklidir denir. Gauld vd. (1984), bir (X; ) topolojik uzay¬n¬gözönüne alarak X üzerinde l ( ) = f;g [ fA 2 : (X 38 A; X A) Lindelöfg ailesini tan¬mlam¬ş ve bir topoloji oldu¼ gunu göstermiştir. Bu topolojiye X üzerinde tan¬ml¬koLindelöf topoloji ad¬verilir. Teorem 4.1.1. (Gauld et al. 1984) (X; l ( )) topolojik uzay¬Lindelöftür. Sonuç 4.1.1. (Gauld et al. 1984) (X; ) topolojik uzay¬n¬n Lindelöf olmas¬ için gerek ve yeter koşul l ( ) = olmas¬d¬r. Teorem 4.1.2. (Gauld et al. 1984) (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay ve f : X ! Y bir fonksiyon olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f : X ! (Y; 0 ) fonksiyonu l-süreklidir. (b) f : X ! (Y; l ( 0 )) fonksiyonu süreklidir. 4.2. -Lindelöf Uzaylar ve co- -Lindelöf Genelleştirilmiş Topolojiler Bu bölümde -Lindelöf uzaylar tan¬mlanarak, koLindelöf topoloji ile benzer özelliklere sahip olan bir genelleştirilmiş topoloji elde edilecektir. Tan¬m 4.2.1. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 ve X kümesini örten herhangi bir A = (Ak )k2K (X) olsun. Bu durumda, 2 013 -aç¬k alt kümeler ailesi için, X kümesini örtecek biçimde A ailesinin say¬labilir bir alt ailesi bulunabiliyor ise, X -Lindelöftür denir. 2 13 oldu¼ gundan -Lindelöf her uzay Lindelöftür. Ayr¬ca, -kompakt her uzay¬n -Lindelöf oldu¼ gu aç¬kt¬r. X in bir alt kümesinin -Lindelöf olmas¬için gerek ve yeter şart bu özelli¼ gi X den indirgenen topolojik yap¬s¬yla uyumlu olacak şekilde sa¼ glamas¬d¬r. Ganster (1990) taraf¬ndan tan¬mlanan semi-Lindelöf uzaylar ( = ci), kuvvetli Lindelöf uzaylar ( = ic) ve -Lindelöf uzaylar ( = ici), olarak verilebilir. 39 -Lindelöf uzaylara örnek Tan¬m 4.2.2. g; X üzerinde bir kuvvetli GT olsun. Bu durumda, X kümesinin gaç¬k her örtüsünün say¬labilir bir alt ailesi de X kümesini örtüyor ise, (X; g) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r denir. Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzay ve -Lindelöf uzay kavramlar¬aras¬ndaki ilişkiyi aşag¬daki lemma ile ifade edelim. Lemma 4.2.1. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) X; -Lindelöftür. (b) (X; g ) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. Lemma 4.2.2. (X; ) bir topolojik uzay C X ve 2 013 olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki özellikler vard¬r. (a) C 2 C ve C; (b) C 2 C -Lindelöf ise, (C; C) Lindelöftür. ise, bu durumda C nin iC -Lindelöf olmas¬için gerek ve yeter koşul (C; C) topolojik uzay¬n¬n Lindelöf olmas¬d¬r. I·spat. (a) C = [{2I O{ olacak biçimde bir (O{ ){2I C alal¬m. Bu durumda, ve C 2 C oldu¼ guna göre Lemma 3.2.1 (a) dan 8{ 2 I için O{ ; C -Lindelöf (b) C 2 X:A oldu¼ gundan, (C; olmas¬durumunda C) C C -aç¬kt¬r. 2 Böylece C; topolojik uzay¬Lindelöftür. ailesi, iC -aç¬k kümelerin oluşturdu¼ gu giC = fA iC A = iA \ Cg ailesi ile çak¬şaca¼ g¬ndan ispat aç¬kt¬r. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olmak üzere ` (g ) = l ( ) [ fA 2 g : 9C 2 C 3 X ailesini tan¬mlayal¬m. ` (g ) g oldu¼ gu aç¬kt¬r. A C ve C; C -Lindelöfg Önerme 4.2.1. ` (g ) ailesi X üzerinde bir kuvvetli genelleştirilmiş topolojidir. 40 13 Örnek 4.2.1. X = fa; b; cg, = fX; ?; fag ; fbg ; fa; bgg ve = ci olarak al¬ns¬n. Bu durumda; 2 013 : exp X 7 ! exp X; ve g = fX; ?; fag ; fbg ; fa; bg ; fa; cg ; fb; cgg dir. Di¼ ger yandan; ` (g ) = g oldu¼ gundan ` (g ) ailesinin X üzerinde bir topoloji olmak zorunda olmad¬g¼¬aç¬kt¬r. Tan¬m 4.2.3. ` (g ) ailesine X üzerinde tan¬ml¬co- -Lindelöf genelleştirilmiş topoloji ad¬verilir. Teorem 4.2.1. (X; ` (g )) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (X; ) bir topolojik uzay ve = i olarak al¬n¬rsa gi = olaca¼ g¬ndan aşa¼ g¬da verilen teoremin ispat¬aç¬kt¬r. Teorem 4.2.2. (X; ) bir topolojik uzay ve = i olsun. Bu durumda; ` ( ) = l ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. Böylece Teorem 4.1.1, = int için Teorem 4.2.1 ve 4.2.2 nin bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 4.2.1. (X; l ( )) topolojik uzay¬Lindelöftür. Teorem 4.2.3. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olsun. Bu durumda; aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g ) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) ` (g ) = g eşitli¼ gi gerçeklenir. Böylece Sonuç 4.1.1, Teorem 4.2.2 ve = i için Teorem 4.2.3 ün bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 4.2.2. ; X üzerinde bir topoloji olmak üzere (X; ) topolojik uzay¬n¬n Lindelöf olmas¬için gerek ve yeter koşul l ( ) = 41 olmas¬d¬r. 4.3. Quasi co- -Lindelöf Genelleştirilmiş Topolojiler (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olmak üzere q` (g ) = f;g [ fA 2 g : 9C 2 C 3 X A C ve C; C -Lindelöfg g ailesini tan¬mlayal¬m. q` (g ) ailesi, g genelleştirilmiş topolojisinin bir alt ailesidir. Önerme 4.3.1. q` (g ) ailesi X üzerinde bir kuvvetli genelleştirilmiş topolojidir. Örnek 3.2.1. gözönüne al¬n¬rsa q` (g ) ailesinin X üzerinde bir topoloji olmak zorunda olmad¬g¼¬aç¬kça görülür. Tan¬m 4.3.1. q` (g ) ailesine X üzerinde tan¬ml¬quasi co- -Lindelöf genelleştirilmiş topoloji ad¬verilir. Teorem 4.3.1. (X; ) bir topolojik uzay olsun ve int = i ile gösterilsin. Bu durumda (a) 8 2 013 için q` (g ) (b) 8 2 013 için ` (g ) = l ( ) [ q` (g ), (c) = i için q` ( ) ` (g ), `( ) = l( ) özellikleri gerçeklenir. Sonuç 4.3.1. (X; q` (g )) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. Önerme 4.3.2. (X; g ) n¬n Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzay olmas¬için gerek ve yeter koşul q` (g ) = g olmas¬d¬r. Sonuç 4.3.2. (X; g ) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda ` (g ) = q` (g ) d¬r. q` (g ) genelleştirilmiş topolojisini = i alarak l ( ) koLindelöf topolojisi ile karş¬42 laşt¬ral¬m. Bu durumda; q` ( ) = f;g [ fA 2 : 9C 2 3X A C ve (C; C) Lindelöfg biçiminde ifade edilebilir. q` ( ) ailesi X üzerinde bir topolojidir. Teorem 4.3.1(c) den (X; q` ( )) topolojik uzay¬ Lindelöftür. Ayr¬ca (X; ) topolojik uzay¬ Lindelöf ise, q` ( ) = ` ( ) = l ( ) eşitli¼ gi gerçeklenir. 4.4. `-Genelleştirilmiş Sürekli Fonksiyonlar Bu bölüm boyunca (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay, 2 01 (X) ve 0 2 013 (Y ) olarak gözönüne al¬nacakt¬r. Tan¬m 4.4.1. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) bir fonksiyon olsun. Herhangi bir x 2 X al¬nd¬g¼¬nda f (x) noktas¬n¬ içeren 8V 2 ` (g 0 ) için, x noktas¬n¬ içeren ve f (U ) V koşulunu sa¼ glayan bir U 2 g kümesi varsa, f fonksiyonuna `-genelleştirilmiş süreklidir denir. = int ve 0 = int 0 al¬n¬rsa `-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar¬n, Tan¬m 4.1.1 ile verilen l-sürekli fonksiyonlar ile çak¬şt¬g¼¬Teorem 4.3.1 (c) den aç¬kt¬r. Teorem 4.4.1. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) bir fonksiyon olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f , `-genelleştirilmiş süreklidir. (b) f : (X; g ) ! (Y; ` (g 0 )) fonksiyonu genelleştirilmiş süreklidir. Önerme 4.4.1. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu genelleştirilmiş sürekli ise, `genelleştirilmiş süreklidir. Ancak `-genelleştirilmiş sürekli bir fonksiyon genelleştirilmiş sürekli olmak zorunda de¼ gildir. Karş¬t örnek Kohli (1981) taraf¬ndan verilmiştir. Önerme 4.4.2. (Y; g 0 ) lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda; 43 aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu `-genelleştirilmiş süreklidir. (b) f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 4.4.2. (Z; ) bir topolojik uzay ve 00 2 013 (Z) olsun. Bu durumda; f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu örten ve genelleştirilmiş sürekli ve h : (Y; g 0 ) ! (Z; g 00 ) fonksiyonu `-genelleştirilmiş sürekli ise, h f fonksiyonu da `-genelleştirilmiş süreklidir. Sonuç 4.4.1. f : (X; ) ! (Y; 0 ) fonksiyonu örten ve sürekli ve g : (Y; 0 ) ! (Z; ) fonksiyonu l-sürekli ise g f fonksiyonu da l-süreklidir. Teorem 4.4.3. (Z; ) bir topolojik uzay, 00 2 013 (Z) ; f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu örten ve genelleştirilmiş aç¬k olsun ve h : (Y; g 0 ) ! (Z; g 00 ) fonksiyonu verilsin. Bu durumda, h f fonksiyonu `-genelleştirilmiş sürekli ise, h fonksiyonu da `-genelleştirilmiş süreklidir. I·spat. 8V 2 ` (g 00 ) al¬n¬rsa h U = (h f ) 1 f fonksiyonu `-genelleştirilmiş sürekli oldu¼ gundan (V ) 2 g ve f fonksiyonu genelleştirilmiş aç¬k oldu¼ gundan f (U ) 2 g olur. Di¼ ger yandan; f fonksiyonu örten oldu¼ gundan f (U ) = h 1 0 (V ) dir. Dolay¬s¬yla h fonksiyonu `-genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 4.4.4. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin. Bu durumda, f , `genelleştirilmiş sürekli ve C 2 C ise, f=C : C; g C ! (Y; g 0 ) ; f=C (x) = f (x) fonksiyonu da `-genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 4.4.5. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin ve I 6= ; herhangi bir indis kümesi olmak üzere (U{ ){2I ailesi X kümesinin -aç¬k bir örtüsü olsun. Bu durumda, 8{ 2 I için f{ = f=U{ : U{ ; g U{ ! (Y; g 0 ) ; f=U{ (x) = f (x) fonksiyonlar¬ `-genelleştirilmiş sürekli ise, f fonksiyonu da `-genelleştirilmiş süreklidir. = int ve 0 = int 0 al¬nd¬g¼¬nda g = ; g 44 U{ = u{ ve g 0 = 0 olaca¼ g¬ndan, Kohli (1981) taraf¬ndan verilen Teorem 2.4 (b), Teorem 4.4.5 in bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 4.4.2. f : (X; ) ! (Y; 0 ) fonksiyonu verilsin. E¼ ger; (U{ ){2I ailesi X in bir aç¬k örtüsü ve 8{ 2 I için f{ = f=U{ fonksiyonlar¬`-sürekli ise, f fonksiyonu da `-süreklidir. Teorem 4.4.4 ve 4.4.5 gözönüne al¬nd¬g¼¬nda `-genelleştirilmiş sürekli fonksiyonlar için aşa¼ g¬daki karakterizasyon elde edilir. Teorem 4.4.6. f : (X; g ) ! (Y; g 0 ) fonksiyonu verilsin ve I 6= ; herhangi bir indis kümesi (C{ ){2I C olmak üzere X = [{2I C{ olsun. Bu durumda; aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) f , `-genelleştirilmiş süreklidir. (b) 8{ 2 I için f{ = f=C{ : C{ ; g C{ ! (Y; g 0 ) ; f=C{ (x) = f (x) fonksiyonlar¬ `- genelleştirilmiş süreklidir. Teorem 4.4.7. (X; ) bir topolojik uzay ve 2 013 (X) olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g ) Lindelöf genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. (b) Herhangi bir (Y; g) kuvvetli genelleştirilmiş topolojik uzay¬ndan (X; g ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬na tan¬ml¬`-genelleştirilmiş sürekli her fonksiyon genelleştirilmiş süreklidir. (c) id : (X; ` (g )) ! (X; g ) ; id (x) = x birim dönüşümü genelleştirilmiş süreklidir. = int ve 0 = int 0 olarak al¬n¬rsa, Kohli (1981) taraf¬ndan verilen Teorem 3.2, Teorem 4.4.7 nin bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 4.4.3. (X; ) bir topolojik uzay olsun. Aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; ) topolojij uzay¬Lindelöftür. 45 (b) Herhangi bir (Y; 0 ) topolojik uzay¬ndan (X; ) ya tan¬ml¬`-sürekli her fonksiyon süreklidir. (c) id : (X; ` ( )) ! (X; ) ; id (x) = x birim dönüşümü süreklidir. 46 5. REGÜLER GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş TOPOLOJI·LER VE REGÜLER GENELLEŞTI·RI·LMI·Ş KOMŞULUK SI·STEMLERI· Bu bölümde, öncelikle, klasik anlamda regüler topolojik uzaylar¬n bir genelleştirmesi olarak regüler genelleştirilmiş topolojik uzaylar tan¬mlanm¬ş ve temel özellikleri incelenmiştir. Daha sonra genelleştirilmiş komşuluk sistemleri için regülerlik ve yar¬regülerlik kavramlar¬araşt¬r¬larak; C-regüler, M -regüler, C-yar¬regüler ve M -yar¬regüler genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanm¬şt¬r. Bu kavramlar¬n temel özellikleri incelenerek klasik anlamda regüler topolojik uzaylar¬n pek çok özelli¼ gi sonuç olarak elde edilmiştir. 5.1. Regüler Genelleştirilmiş Topolojiler Tan¬m 5.1.1. (X; g) bir genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Her F kümesi ve her x 2 = F noktas¬için F X g-kapal¬ G, x 2 G0 ve G \ G0 = ; olacak şekilde G ve G0 g-aç¬k kümeleri varsa, (X; g) regülerdir denir. Dorsett (1989), Ganster vd. (2002), Noiri (1978) ve Pal ve Bhattacharyya (1996) taraf¬ndan yap¬lan çal¬şmalarda; regüler genelleştirilmiş topolojik uzaylara örnek teşkil eden tan¬mlar verilmiştir. Teorem 5.1.1. g; X üzerinde kuvvetli bir GT olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬regülerdir. (b) 8x 2 X ve 8V 2 g (x) için cg U + g (x) için K V olacak biçimde bir U 2 g (x) kümesi vard¬r. (c) 8x 2 X ve 8W 2 + g W olacak biçimde g-kapal¬bir K 2 (x) kümesi vard¬r. I·spat. Öncelikle g; X üzerinde bir kuvvetli GT olmak üzere her x 2 X için fG 2 g : x 2 Gg biçiminde tan¬mlanan g 47 g (x) = genelleştirilmiş komşuluk sistemini ele + g alal¬m. Bu durumda, (2.2.8) den her x 2 X için U g (x) 3 V g olacakt¬r. (a))(b) x 2 X ve V 2 g (x) olsun. Bu durumda F = X G; G0 2 g vard¬r. Buradan x 2 G (b))(c) x 2 X ve W 2 g + g cg G G0 X V kümesi g-kapal¬d¬r ve G0 ve G \ G0 = ; olacak biçimde x2 = F dir. (X; g) regüler oldu¼ gundan x 2 G, F V 2 X : 9U 2 (x) = V V oldu¼ gu aç¬kt¬r. (x) olsun. Bu durumda, V (x) vard¬r. Böylece cg U V W olacak şekilde bir U 2 W olacak biçimde g-kapal¬ K = cg U 2 Dolay¬s¬yla, K W olacak biçimde bir + g g (x) bulunur. (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu mevcuttur. (c))(a) F g-kapal¬ ve x 2 = F olsun. x 2 X K K 2 W olacak şekilde g-kapal¬ bir K 2 + g F =X (x) ise U W X + g F = W 2 + g (x) oldu¼ gundan (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu vard¬r. K olacak şekilde bir U 2 g (x) vard¬r. Böylece, x 2 U 2 g, K = U 0 ve U \ U 0 = ; olacak şekilde U ve U 0 g-aç¬k kümeleri vard¬r. Dolay¬s¬yla (X; g) regülerdir. X üzerinde g = bir topoloji olarak al¬n¬rsa, her x 2 X için ailesi x noktas¬n¬n aç¬k komşuluklar¬n¬n ailesi, + (x) = fV 2 (x) = fW : 9V 2 :x2Vg (x) 3 V Wg ailesi de x noktas¬n¬n klasik anlamda komşuluklar ailesidir. Dolay¬s¬yla regülerli¼ gin aşa¼ g¬da verilen karakterizasyonu Teorem 5.1.1 in sonucu olarak elde edilir. Sonuç 5.1.1. (X; ) bir topolojik uzay olsun. (a) (X; ) topolojik uzay¬regülerdir. (b) Her x 2 X noktas¬ ve x noktas¬n¬n her V aç¬k komşulu¼ gu için c U = U V olacak şekilde x noktas¬n¬n bir U aç¬k komşulu¼ gu vard¬r. (c) Her x 2 X noktas¬kapal¬komşuluklar taban¬na sahiptir. Topolojik uzaylarda, temel ay¬rma aksiyomlar¬ile regülerlik aras¬nda elde edilen baz¬ ilişkiler ve regüler topolojik uzaylar¬n baz¬temel özellikleri genelleştirilmiş topolojik uzaylarda da gerçeklenmektedir. 48 Önerme 5.1.1. (X; g) bir genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda, (X; g) regüler ise, g; (S2 ) aksiyomunu sa¼ glar. I·spat. x; y 2 X olmak üzere x 2 G ve y 2 = G koşulunu sa¼ glayan herhangi bir G 2 g alal¬m. Buradan x 2 = X oldu¼ gundan x 2 G0 , y 2 F G = F olup F kümesi g-kapal¬d¬r. (X; g) regüler G00 ve G0 \ G00 = ; olacak şekilde G0 ve G00 g-aç¬k kümeleri vard¬r. O halde, g; (S2 ) aksiyomunu sa¼ glar. (S2 ) aksiyomunu sa¼ glayan her genelleştirilmiş topolojinin (S1 ) aksiyomunu sa¼ glayaca¼ g¬aç¬kt¬r. Ayr¬ca Császár (2004 c) k = 1; 2 için (T0 ) ve (Sk ) aksiyomlar¬n¬sa¼ glayan her genelleştirilmiş topolojinin (Tk ) aksiyomunu sa¼ glayaca¼ g¬n¬göstermiştir. O halde, Önerme 5.1.1 den (X; g) regüler ve g; (T0 ) aksiyomunu sa¼ glayan bir GT ise, g nin (T2 ) aksiyomunu sa¼ glayaca¼ g¬ve dolay¬s¬yla (T1 ) aksiyomunu sa¼ glayaca¼ g¬aç¬kt¬r. Lemma 5.1.1. g; X üzerinde bir GT olsun. Aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) g; (T1 ) aksiyomunu sa¼ glar. (b) 8x 2 X için fxg tek nokta kümesi g-kapal¬d¬r. Önerme 5.1.2. (X; g) bir genelleştirilmiş topolojik uzay olsun. Bu durumda, g; X üzerinde (T1 ) aksiyomunu sa¼ glayan normal bir GT ise, (X; g) regülerdir. I·spat. F X g-kapal¬bir küme ve x 2 = F olsun. Lemma 5.1.1 den fxg g-kapal¬d¬r. Bu durumda g normal bir GT oldu¼ gundan fxg ve F ayr¬k g-kapal¬lar¬için fxg 2 G; F G0 ve G \ G0 = ; olacak şekilde G ve G0 g-aç¬k kümeleri vard¬r. O halde (X; g) regülerdir. X ve X0 iki küme, g X üzerinde bir GT ve f : X0 ! X bir fonksiyon olsun. Bu durumda f fonksiyonu yard¬m¬yla elde edilen g0 = ff 1 (G) : G 2 gg ailesinin X0 üzerinde bir GT oldu¼ gu Császár (2007 b) taraf¬ndan gösterilmiştir. g0 için aşa¼ g¬daki önermeyi ifade edebiliriz. Önerme 5.1.3. (X; g) regüler bir genelleştirilmiş topolojik uzay ise, (X0 ; g0 ) regüler 49 bir genelleştirilmiş topolojik uzayd¬r. I·spat. F0 kümesi g0 -kapal¬ve x 2 = F0 olsun. g0 ¬n tan¬m¬ndan F0 = f 1 (F ) olacak biçimde bir F g-kapal¬s¬vard¬r ve F kümesi f (x) noktas¬n¬içermez. (X; g) regüler G0 ve G \ G0 = ; olacak şekilde G ve G0 g-aç¬k oldu¼ guna göre f (x) 2 G; F 1 kümeleri vard¬r. Buradan x 2 f (G) = G0 ; F0 f 1 (G0 ) = G00 ve G0 \ G00 = ; olacak şekilde G0 ve G00 2 g0 olur. O halde (X0 ; g0 ) regülerdir. X ve f : X0 ! X; 8x 2 X0 için f (x) = x olarak al¬n¬rsa, g0 (= gX0 ) E¼ ger; X0 genelleştirilmiş topolojisine g den X0 üzerine indirgenen (rölatif) GT denir (Császár 2007 b). O halde aşa¼ g¬daki sonuç, Önerme 5.1.3 den aç¬kca görülür. Sonuç 5.1.2. (X; g) regüler bir genelleştirilmiş topolojik uzay ise, (X0 ; gX0 ) regülerdir. Önerme 5.1.4. (X; g) regüler bir genelleştirilmiş topolojik uzay ise, (g) = g eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (g) g oldu¼ gunu biliyoruz. Herhangi bir A 2 g ve x 2 A için, X kümesi g-kapal¬ olup, x 2 = X uzay oldu¼ gundan, x 2 G; X A A d¬r. (X; g) regüler bir genelleştirilmiş topolojik A kümeleri vard¬r. Buradan x 2 G G0 ve G \ G0 = ; olacak şekilde G ve G0 g-aç¬k cg G A olur. Dolay¬s¬yla A 2 (g) dir. Bu önermenin karş¬t¬genellikle do¼ gru de¼ gildir. Yani regüler olmayan (g) genelleştirilmiş topolojileri vard¬r. Aşa¼ g¬da verilen örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 5.1.1. (Császár 2004 b) X = Z [ fpg kümesi p 2 = Z koşulu ile verilsin. Z üzerinde 0 ile, 8k 2 Z için Bk = f2kg ve Bk0 = f2k; 2k + 1; 2k + 2g kümelerinin oluşturdu¼ gu aileyi taban kabul eden topoloji gösterilsin. X üzerinde bir de, Z 2 topolojisi ve p noktas¬n¬n komşuluklar süzgeci, k 2 Z için Tk = fn 2 Z : 2k ng olmak üzere, fpg [ Tk kümelerinden oluşacak şekilde tan¬mlans¬n. Bu durumda ( ) = f;; Z; Xg oldu¼ gu Császár taraf¬ndan gösterilmiştir. Burada ( )-kapal¬fpg kümesi ele al¬n¬rsa, 2k 2 = fpg olup 2k noktas¬n¬ve fpg kümesini içeren ayr¬k aç¬klar bulunamaz. Yani (X; ( )) regüler de¼ gildir. 50 ( )- Regüler genelleştirilmiş topolojik uzay kavram¬ele al¬nd¬g¼¬nda, (g; g0 )-sürekli fonksiyonlar ve zay¬f (g; g0 )-sürekli fonksiyonlar aras¬nda aşa¼ g¬daki ilişki elde edilir. Teorem 5.1.2. g ve g0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GT olsun ve f : X ! Y fonksiyonu verilsin. Bu durumda aşa¼ g¬daki özellikler gerçeklenir. (a) f fonksiyonu (g; g0 )-sürekli ise, zay¬f (g; g0 )-süreklidir. (b) (Y; g0 ) regüler bir genelleştirilmiş topolojik uzay ve f fonksiyonu zay¬f (g; g0 )sürekli ise, f; (g; g0 )-süreklidir. I·spat. (a) Tan¬m 2.2.3 ve 2.2.10 (a) dan aç¬kça görülür. (b) Herhangi bir G0 2 g0 ve herhangi bir x 2 f G0 2 g0 oldu¼ guna göre G0 2 (b) den cg0 V 0 g0 1 (G0 ) alal¬m. Bu durumda f (x) 2 (f (x)) dir. (Y; g0 ) regüler oldu¼ gundan Teorem 5.1.1 G0 olacak biçimde 9V 0 2 g0 (f (x)) vard¬r. Di¼ ger yandan, f zay¬f (g; g0 )-sürekli oldu¼ gundan x noktas¬n¬ içeren 9G 2 g için f (G) Buradan G f 1 cg0 V 0 olacakt¬r. (G0 ) olur, böylece f fonksiyonunun (g; g0 )-sürekli oldu¼ gu görülür. Genelleştirilmiş topolojik uzaylar¬n, genelleştirilmiş homeomor…zmler alt¬nda invaryant kalan özelliklerine genelleştirilmiş topolojik özellikler ad¬n¬ verebiliriz. Şimdi, regüler genelleştirilmiş toplojik uzay olma özelli¼ ginin bir genelleştirilmiş topolojik özellik oldu¼ gunu ifade eden aşa¼ g¬daki teoremi verelim. Teorem 5.1.3. (X; g) ve (Y; g0 ) iki genelleştirilmiş topolojik uzay ve f : X ! Y fonksiyonu bir (g; g0 )-homeomor…zm olsun. Bu durumda, (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler olmas¬ için gerek ve yeter koşul (Y; g0 ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler olmas¬d¬r. I·spat. (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler oldu¼ gunu kabul edelim. K; g0 -kapal¬ ve y 2 = K olsun. Bu durumda, y = f (x) olacak biçimde 9x 2 X vard¬r ve x 2 =f 1 (K) d¬r. Di¼ ger yandan, f fonksiyonu (g; g0 )-sürekli oldu¼ gundan f kümesi g-kapal¬d¬r. (X; g) regüler oldu¼ gundan, x 2 G ve f 1 (K) (K) U olacak şe- kilde ayr¬k G ve U g-aç¬k kümeleri vard¬r. Buradan f (x) 2 f (G) ve K 51 1 f (U ) olup, f 1 fonksiyonu (g; g0 ) sürekli oldu¼ gundan f (G) ve f (U ) kümelerinin ayr¬k g0 -aç¬k kümeler olduklar¬ kolayca görülür. Dolay¬s¬yla, (Y; g0 ) regülerdir. Tersine, (Y; g0 ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler oldu¼ gunu kabul edelim. f bir (g; g0 )homeomor…zm oldu¼ gundan g = ff 1 (G0 ) : G0 2 g0 g dir. Böylece Önerme 5.1.3 den (X; g) regülerdir. X ve Y üzerinde s¬ras¬yla, g = ve g0 = 0 birer topoloji olarak al¬n¬rsa, topolojik uzaylar¬n aşa¼ g¬da verilen bilinen özelli¼ gi, Teorem 5.1.3 ün sonucu olarak elde edilir. Sonuç 5.1.3. Regülerlik topolojik bir özelliktir. 5.2. Regüler Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri Bu bölümde, 16. ve 17. sayfalarda (2.2.5) ve (2.2.7) ile verilen dönüşümler kullan¬larak, C-regüler ve M -regüler genelleştirilmiş komşuluk sistemleri tan¬mlanacakt¬r. Bu tan¬mlar¬n her ikisinin de bir topolojik uzay¬n klasik anlamdaki komşuluklar sistemi ele al¬nd¬g¼¬nda, topolojik uzaylarda bilinen regülerlik tan¬m¬ile çak¬şt¬g¼¬ Sonuç 5.2.1 de gösterilecektir. Tan¬m 5.2.1. (a) Her V 2 ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi ve x 2 X olsun. (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu için (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu varsa, (X; (b) Her V 2 U2 V olacak şekilde bir U 2 (x)) ; C-regülerdir denir. (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu için cl U (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu varsa, (X; (c) (X; U V olacak şekilde bir (x)) ; M -regülerdir denir. (x)) her x 2 X noktas¬nda C-regüler (s¬ras¬yla M -regüler) ise, (X; ) ; C-regülerdir (s¬ras¬yla M -regülerdir) denir. Tan¬m 5.2.1 ve Teorem 2.2.2 (c) den aç¬kça görülece¼ gi üzere, (X; ) M -regüler ise, (X; ) C-regülerdir. Ancak, X in C-regüler olmas¬ M -regüler olmas¬n¬ gerektirmemektedir. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 5.2.1. X = fa; b; cg üzerinde genelleştirilmiş komşuluk sistemi Örnek 52 2.2.3 de verildi¼ gi gibi al¬ns¬n. Bu durumda, (X; ) C-regülerdir. Ancak x = a ve 9V = fag 2 (X; (a) için cl fag = X * V ve cl fa; bg = fa; bg * V oldu¼ gundan (a)) M -regüler de¼ gildir. Dolay¬s¬yla (X; ) M -regüler de¼ gildir. C-regülerlik ve M -regülerlik kavramlar¬, (2.2.5) ve (2.2.7) de verilen dönüşümler kullan¬larak tan¬mland¬g¼¬ndan bu dönüşümler aras¬ndaki ilişkileri veren aşa¼ g¬daki lemma, verece¼ gimiz sonuçlar için temel teşkil etmektedir. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi ve A Lemma 5.2.1. X olsun. Bu durumda aşag¬daki özellikler gerçeklenir. (a) = '+ koşulunu sa¼ glayan her ' 2 (X) için (b) = '+ koşulunu sa¼ glayan her ' 2 (X) için cl A = (c) g; X üzerinde bir GT ve I·spat. (a) A A 'A = + g A= ve { A = {' A d¬r. 'A 'A ve I A = {' A d¬r. ise, cl A = cg A eşitli¼ gi gerçeklenir. X olsun. Herhangi bir x 2 X için ' (x) oldu¼ gu aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan, x 2 alal¬m. W 2 (x) için V 'A (x) oldu¼ gundan olsun ve herhangi bir W 2 (x) W olacak şekilde bir V 2 ' (x) vard¬r. O halde V \ A 6= ; dir. Buradan x 2 A oldu¼ gu aç¬kt¬r. Böylece A = 'A eşitli¼ gi gerçeklenir. Ayr¬ca, Lemma 2.2.1 (b) den { A = {' A oldu¼ gu kolayca görülür. (b) A X olsun. Teorem 2.2.2 (c) den d¬r. Di¼ ger yandan x 2 = (2.2.4) den V X A2 X 'A A cl A olur, böylece (a) dan ise, Lemma 2.2.1 (b) den x 2 {' (X 'A cl A A) olur. O halde, A olacak biçimde bir V 2 ' (x) vard¬r. Bu durumda, (2.2.8) den (x) olur. Böylece (2.2.7) den x 2 = cl A oldu¼ gu aç¬kt¬r. O halde cl A = eşitli¼ gi gerçeklenir. Ayr¬ca Teorem 2.2.2 (b) den I A = X 'A A) oldu¼ gunu cl (X biliyoruz. Bu durumda I A = {' A oldu¼ gu kolayca görülür. (c) A X olsun. + g A= göre Lemma 2.2.2 den g g A oldu¼ gu (a) dan aç¬kt¬r. Ayr¬ca g 2 g (X) oldu¼ guna A = cg A olacakt¬r. Burada Lemma 2.2.3 kullan¬l¬rsa c g A = cg A oldu¼ gu elde edilir. Böylece (b) den cl A = cg A oldu¼ gu aç¬kt¬r. Böylece bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi ve onun ascendingini gözönüne alarak, 53 C-regülerlik ve M -regülerli¼ ge ilişkin aşa¼ g¬daki özellikleri ifade edebiliriz. Önerme 5.2.1. ve '; X üzerinde = '+ koşulunu gerçekleyen iki genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu durumda aşag¬daki özellikler vard¬r. (a) (X; ) nin C-regüler olmas¬ için gerek ve yeter koşul (X; ') nin C-regüler olmas¬d¬r. (b) (X; ') M -regüler ise, (X; ) M -regülerdir. (c) ascending ise, (X; ) nin C-regüler olmas¬için gerek ve yeter koşul (X; ) nin M -regüler olmas¬d¬r. I·spat. (a) Lemma 5.2.1 (a) dan aç¬kça görülür. (b) A X ve x 2 = cl' A olsun. Bu durumda, X oldu¼ gundan X A2 A 2 ' (x) ve ' (x) (x) dir. O halde x 2 = cl A d¬r. Buradan cl A (x) cl' A oldu¼ gu elde edilir. Böylece (X; ') M -regüler ise, (X; ) M -regülerdir. (c) ascending ise, = + d¬r. Dolay¬s¬yla Lemma 5.2.1 (a) ve (b) den ispat aç¬kça görülür. Sonuç 5.2.1. X üzerinde g = (a) bir topoloji olarak al¬ns¬n. Bu durumda; için (X; ) nin C-regüler olmas¬ (X; ) topolojik uzay¬n¬n regüler ol- = mas¬yla eş anlaml¬d¬r, (b) = + için (X; ) nin M -regüler (C-regüler) olmas¬(X; ) topolojik uzay¬n¬n regüler olmas¬yla eş anlaml¬d¬r. I·spat. (a) Lemma 2.2.2 ve 2.2.3 den aç¬kça görülür. (b) Lemma 5.2.1 (c) ve Önerme 5.2.1 (a) ve (c) den aç¬kça görülür. g bir genelleştirilmiş topoloji olarak al¬nd¬g¼¬nda, Sonuç 5.2.1 ile verilen uyumun, hangi koşullar alt¬nda gerçeklenece¼ gine yan¬t olarak aşa¼ g¬daki sonuçlar elde edilmiştir. 54 ; X üzerinde g = g Teorem 5.2.1. için 2 (X) koşulunu sa¼ glayan bir g genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; ), C-regülerdir. (b) (X; g ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬regülerdir. I·spat. (a))(b) F dir. O halde V X g -kapal¬bir küme ve x 2 = F olsun. Buradan x 2 X F 2 g X F olacak biçimde bir V 2 C-regüler oldu¼ gundan F X U V olacak biçimde bir U 2 U olup Lemma 2.2.2 den X x 2 U ve F (x) vard¬r. Di¼ ger yandan, (X; ) U =X (x) vard¬r. Buradan c U = U 0 2 g dir. Böylece U 0 olacak biçimde ayr¬k ve g -aç¬k U ve U 0 kümeleri vard¬r. Dolay¬s¬yla (X; g ) regülerdir. (b))(a) Herhangi bir x 2 X ve V 2 V kümesi g -kapal¬d¬r (x) al¬n¬rsa, F = X ve x 2 = F dir. (X; g ) regüler oldu¼ gundan, x 2 G ve F G0 olacak biçimde ayr¬k g -aç¬k G ve G0 kümeleri vard¬r. Burada x 2 G 2 g oldu¼ gundan, U biçimde 9U 2 (x) vard¬r ve U (X G0 ) = c (X G0 ) = X G olacak G0 V dir. O halde (X; ) C-regülerdir. Teorem 5.2.1 den (X; ) M -regüler ise, (X; g ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler olaca¼ g¬ aç¬kt¬r. Ancak, ; X üzerinde g = g için 2 g (X) koşulunu sa¼ glayan bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsa dahi; (X; g ) genelleştirilmiş topolojik uzay¬n¬n regüler olmas¬, (X; ) nin M -regüler olmas¬n¬ gerektirmez. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 5.2.2. X ve ; Örnek 5.2.1 de verildi¼ gi gibi al¬ns¬n. Bu durumda, g = exp X olup regüler bir genelleştirilmiş topolojidir. Ancak (X; ) M -regüler de¼ gildir. Böylece, Sonuç 5.2.1, g bir GT olarak al¬nd¬g¼¬nda aşa¼ g¬daki şekilde genelleştirilebilir. Teorem 5.2.2. g; X üzerinde bir kuvvetli GT olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. 55 (a) (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬regülerdir. (b) X; g ; C-regülerdir. (c) X; + g ; M -regülerdir. I·spat. (a))(b) (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬ regüler ve Lemma 2.2.3 den g = g olup Teorem 5.2.1 (a) dan X; g = g olsun. ; C-regülerdir. (b))(c) Önerme 5.2.1 (a) ve (c) den aç¬kça görülür. X g-kapal¬bir küme ve x 2 = F ise, x 2 W = X (c))(a) F + g dir. X; M -regüler oldu¼ gundan cl ve Lemma 5.2.1 (c) den cl + g V olacak şekilde bir U 2 + g F 2 (x) + g W olacak şekilde bir V 2 V + g V = cg V dir. Di¼ ger yandan, V 2 g g (x) (x) vard¬r (x) oldu¼ gundan U U0 = X (x) vard¬r. Böylece x 2 U ve F + g cg V olacak şekilde ayr¬k ve g-aç¬k U ve U 0 kümeleri bulunur. O halde (X; g) genelleştirilmiş topolojik uzay¬regülerdir. ve 0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GNS olmak üzere ( ; nun zay¬f ( ; 0 0 )-sürekli her fonksiyo- )-sürekli oldu¼ gu Min (2008) taraf¬ndan gösterilmiş ve bu önermenin karş¬t¬n¬n do¼ gru olmad¬g¼¬na ilişkin örnek verilmiştir. Ancak C-regülerlik tan¬m¬ele al¬nd¬g¼¬nda, aşa¼ g¬daki olumlu sonuç verilebilir. Teorem 5.2.3. 0 ve s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GNS olsun ve f : X ! Y fonksiyonu verilsin. E¼ ger; (Y; f, ( ; 0 0 ) ; C-regüler ve f fonksiyonu zay¬f ( ; )-sürekli ise, )-süreklidir. I·spat. Herhangi bir x 2 X ve V 0 2 oldu¼ gundan V f zay¬f ( ; f (U ) 0 0 0 0 (f (x)) alal¬m. Bu durumda (Y; V 0 olacak biçimde 9V 2 V )-sürekli oldu¼ gundan 9U 2 ve 0 0 ) ; C-regüler (f (x)) vard¬r. Di¼ ger yandan, (x) için f (U ) V 0 olur, böylece f fonksiyonunun ( ; Tan¬m 5.2.2. 0 0 0 V olacakt¬r. Buradan )-sürekli oldu¼ gu görülür. s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GNS olsun ve f : X ! Y fonksiyonu verilsin. E¼ ger; 56 1 (a) f fonksiyonu birebir, örten ve f ve f yonuna bir ( ; 0 fonksiyonlar¬( ; 0 )-sürekli ise, f fonksi- )-homeomor…zm denir. 1 (b) f fonksiyonu birebir, örten ve f ve f fonksiyonlar¬ gn-sürekli ise, f fonksi- yonuna bir gn-homeomor…zm denir. Böylece, genelleştirilmiş komşuluk sistemlerinin ( ; 0 )-homeomor…zmler (s¬ras¬yla; gn-homeomor…zmler) alt¬nda invaryant kalan özelliklerine ( ; 0 )-invaryant (s¬ras¬yla; gn-invaryant) özellikler ad¬verilebilir. Teorem 5.2.4. C-regülerlik (s¬ras¬yla M -regülerlik) ( ; 0 )-invaryant (gn-invaryant) bir özelliktir. I·spat. ve 0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GNS, f : X ! Y bir fonksiyon ve (X; ) ; C-regüler olsun. Herhangi bir y 2 Y ve W 2 9x 2 X için y = f (x) olur ve f fonksiyonu ( ; için f (V ) W olacak şekilde 9V 2 C-regüler oldu¼ guna göre 9U 2 oldu¼ gu aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; f için f f f 1 (G) 1 (Y; 0 0 G U f 1 1 0 )-sürekli oldu¼ gundan W 2 V olacakt¬r. Buradan f U fonksiyonu ( 0 ; )-sürekli oldu¼ gundan U 2 U olacak biçimde 9G 2 W olur. f U (y) alal¬m. f örten oldu¼ gundan 0 (y) (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu vard¬r. (X; ) ; (x) için 1 0 0 (y) vard¬r. Buradan f f 1 W (x) (G) fonksiyonu ( 0 ; )-sürekli oldu¼ gundan Teorem 2.2.1 (b) den (G) dir. Böylece 0 G W olur. O halde (Y; 0 ) ; C-regülerdir. ) nün C-regüler olmas¬n¬n (X; ) nin C-regüler olmas¬n¬ gerektirdi¼ gi benzer şekilde gösterilebilir. Ayr¬ca, M -regülerlik için ispat, Teorem 2.2.3 (c) kullan¬larak yukar¬da verilen ispata benzer şekilde kolayl¬kla elde edilebilir. Böylece bir kez daha topolojik uzaylar¬n aşa¼ g¬da verilen bilinen özelli¼ gi, Teorem 5.2.4 ün bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 5.2.2. Regülerlik topolojik bir özelliktir. I·spat. (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay ve f : X ! Y bir homeomor…zm olsun. Bu 57 durumda, Önerme 2.2.4 den f fonksiyonu ( (X; ) regüler ise Teorem 5.2.2 (b) den (X; den (Y; 0 ; 0 )-homeomor…zmdir. Di¼ ger yandan; ) ; C-regülerdir. Böylece Teorem 5.2.4 ) ; C-regülerdir. O halde Teorem 5.2.2 (a) dan (Y; 0 ) regülerdir. Di¼ ger taraf benzer şekilde gösterilir. 5.3. Yar¬regüler Genelleştirilmiş Komşuluk Sistemleri g; X üzerinde bir GT olsun. Császár 2007 a da (g) genelleştirilmiş topolojisini tan¬mlam¬ş ve baz¬temel özelliklerini incelemiştir. E¼ ger; g; X üzerinde bir topoloji olarak al¬n¬rsa, Önerme 2.2.1 den (g) ailesinin g nin yar¬regülerizasyonu ile çak¬şaca¼ g¬kolayl¬kla görülür. Bu bölümde yar¬regülerlik kavram¬(2.2.4), (2.2.5), (2.2.6) ve (2.2.7) de verilen dönüşümler kullan¬larak genelleştirilmiş komşuluk sistemlerine genelleştirilecektir. Tan¬m 5.3.1. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi ve x 2 X olsun. (a) Her V 2 (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu için { U2 (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu varsa, (X; (b) Her V 2 U2 V olacak şekilde bir (x)) ; C-yar¬regülerdir denir. (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu için I cl U (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu varsa, (X; (c) (X; U V olacak şekilde bir (x)) ; M -yar¬regülerdir denir. (x)) her x 2 X noktas¬nda C-yar¬regüler (s¬ras¬yla M -yar¬regüler) ise; (X; ) ; C-yar¬regülerdir (s¬ras¬yla M -yar¬regülerdir) denir. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olmak üzere, X in C-yar¬regüler ve M -yar¬regüler olmas¬kavramlar¬ba¼ g¬ms¬zd¬r. Aşa¼ g¬daki örnekler bu durumu aç¬klar. Örnek 5.3.1. X = fa; b; cg ; g = f;; X; fbg ; fcg ; fb; cgg olsun ve (a) = fXg ; (b) = ffbg ; fb; cg ; Xg ve (b) için I cl U * V dir. O halde (X; 58 g yani (c) = ffcg ; fb; cg ; Xg olarak al¬ns¬n. Bu durumda, (X; ) ; C-yar¬regülerdir. Di¼ ger yandan, her U 2 olup, V = fb; cg 2 = (b) için I cl U = X (b)) ; M -yar¬regüler de¼ gildir. Dolay¬s¬yla, (X; ) ; M -yar¬regüler de¼ gildir. E¼ ger; = + g al¬n¬rsa, C-yar¬regülerli¼ gin M -yar¬regülerlik ile çak¬şaca¼ g¬ kolayl¬kla görülür. Örnek 5.3.2. X = fa; b; cg olsun ve X üzerinde (a) = ffag ; fa; bg ; fa; cg ; Xg ; (b) = ffb; cgg ve Bu durumda X; M -yar¬regülerdir. Ancak (X; ten V = fa; bg 2 { U2 (c) = ffa; cgg olarak al¬ns¬n. (a)) ; C-yar¬regüler de¼ gildir. Gerçek- (a) genelleştirilmiş komşulu¼ gunu gözönüne alal¬m. Bu durumda fag = fa; cg ve { (a) için { genelleştirilmiş komşuluk sistemi fa; bg = { U * V olup (X; fa; cg = { X = X dir. Dolay¬s¬yla, her (a)) ; C-yar¬regüler de¼ gildir. Aşşa¼ g¬daki sonuç Lemma 5.2.1 (a) ve (b) yard¬m¬yla aç¬kça görülebilir. Önerme 5.3.1. ; X üzerinde ascending bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu durumda, aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; ) ; C-yar¬regülerdir. (b) (X; ) ; M -yar¬regülerdir. Sonuç 5.3.1. g = ; X üzerinde bir topoloji olarak al¬ns¬n. Bu durumda; (a) için X in C-yar¬regüler olmas¬ (X; ) topolojik uzay¬n¬n yar¬regüler = olmas¬yla eş anlaml¬d¬r, (b) = + için C-yar¬regülerlik ve M -yar¬regülerlik tan¬mlar¬n¬n her ikisi de (X; ) topolojik uzay¬için bilinen yar¬regülerlik tan¬m¬ile çak¬ş¬r. Önerme 5.3.2. ; X üzerinde bir genelleştirilmiş komşuluk sistemi olsun. Bu durumda (X; ) ; C-regüler (M -regüler) ise, C-yar¬regülerdir (M -yar¬regülerdir). I·spat. Tan¬m 5.2.1 ve 5.3.1 den aç¬kt¬r. g = ; X üzerinde bir topoloji ve (veya = = + ) olarak al¬n¬rsa, Teorem 5.2.2 ve Önerme 5.3.2 yard¬m¬yla aşa¼ g¬da verilen özellik, sonuç olarak elde edilir. 59 Sonuç 5.3.2. Regüler her topolojik uzay yar¬regülerdir. Önerme 5.3.2 nin karş¬t¬ genellikle do¼ gru de¼ gildir. Yani X in C-yar¬regüler (M yar¬regüler) olmas¬, C-regüler (M -regüler) olmas¬n¬ gerektirmez. Aşa¼ g¬daki örnek bu durumu aç¬klar. Örnek 5.3.3. X ve g; Örnek 5.3.1 de verildi¼ gi gibi al¬ns¬n. = g için X in C- yar¬regüler oldu¼ gu ancak C-regüler olmad¬g¼¬kolayl¬kla gösterilebilir. E¼ ger; al¬n¬rsa (a) = fXg ; (b) = ffbg ; fb; cg ; fa; bg ; Xg ve = + g (c) = ffcg ; fb; cg ; fa; cg ; Xg olacakt¬r. Dolay¬s¬yla, X in M -yar¬regüler oldu¼ gu aç¬kça görülür. Di¼ ger yandan V = fbg 2 (X; gundan (b) için cl U * V oldu¼ (b) ele al¬n¬rsa, 8U 2 (b)) ; M -regüler de¼ gildir. Dolay¬s¬yla (X; ) ; M -regüler de¼ gildir. Teorem 5.3.1. ; X üzerinde g = g için 2 g (X) koşulunu gerçekleyen bir GNS olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) (X; ) ; C-yar¬regülerdir. (b) (g ) = g eşitli¼ gi gerçeklenir. I·spat. (a))(b) (g ) g oldu¼ gunu biliyoruz. Şimdi herhangi bir G 2 g alal¬m. Bu durumda, 8x 2 G için V yar¬regüler oldu¼ guna göre { yandan, g = g için 2 g G olacak biçimde bir V 2 U (x) vard¬r. X, C- V olacak biçimde bir U 2 (x) vard¬r. Di¼ ger (X) oldu¼ guna göre, Lemma 2.2.2 den { = i ve =c olacakt¬r. Böylece Önerme 2.2.1 den G 2 (g ) oldu¼ gu aç¬kt¬r. (b))(a) 8x 2 X ve 8V 2 (x) alal¬m. Bu durumda, g = g için oldu¼ gundan V 2 g = (g ) dir. Dolay¬s¬yla x 2 G 2 g (X) G V olacak biçimde bir G 2 g vard¬r. Ayr¬ca G 2 g oldu¼ gundan x 2 G için U G olacak biçimde bir U 2 (x) vard¬r ve { U { G i c G={ V gerçeklenir. Dolay¬s¬yla (X; ), C-yar¬regülerdir. Teorem 5.3.2. g; X üzerinde bir kuvvetli genelleştirilmiş topoloji olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. 60 (a) (g) = g: (b) X; g ; C-yar¬regülerdir. (c) X; + g ; M -yar¬regülerdir. I·spat. (a))(b) g; X üzerinde regüler bir genelleştirilmiş topoloji olsun. Lemma 2.2.3 den g = g olur, dolay¬s¬yla 2 g = g için (X) koşulu gerçeklenir. Böylece Teorem 5.3.1 den ispat aç¬kt¬r. (b))(c) Tan¬m 5.3.1 ve Lemma 5.2.1 (c) den aç¬kca görülür. (c))(a) Lemma 5.2.1 (c) ve Önerme 2.2.1 gözönüne al¬narak kolayl¬kla gösterilir. g = ; X üzerinde bir topoloji olarak verilsin. Bu durumda, topolojik uzaylar için bilinen aşa¼ g¬daki karakterizasyon Teorem 5.3.2 ve Sonuç 5.3.1(a) n¬n bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 5.3.3. (X; ) bir topolojik uzay olsun. Bu durumda aşa¼ g¬daki önermeler denktirler. (a) ( ) = : (b) (X; ) topolojik uzay¬yar¬regülerdir. Teorem 5.3.3. C-yar¬regülerlik (s¬ras¬yla M -yar¬regülerlik) ( ; 0 )-invaryant (gn- invaryant) bir özelliktir. I·spat. ve 0 s¬ras¬yla X ve Y üzerinde iki GNS, f : X ! Y bir fonksiyon ve (X; ) ; C-yar¬regüler olsun. Herhangi bir y 2 Y ve W 2 oldu¼ gundan 9x 2 X için y = f (x) olup, f fonksiyonu ( ; W 2 0 (y) için f (V ) W olacak şekilde 9V 2 vard¬r. (X; ) ; C-yar¬regüler oldu¼ guna göre 9U 2 Buradan f { U (x) için f 1 (G) 61 0 (y) alal¬m. f örten )-sürekli oldu¼ gundan (x) genelleştirilmiş komşulu¼ gu (x) için { W oldu¼ gu aç¬kt¬r. Di¼ ger yandan; f sürekli oldu¼ gundan U 2 0 U 1 V olacakt¬r. fonksiyonu ( 0 ; )- U olacak biçimde 9G 2 0 (y) vard¬r. Buradan f { oldu¼ gundan f f { f 1 0 f 1 1 0 (G) f { G f 0 0 0 G 1 (G) dir. Böylece { f 1 W dir. Di¼ ger yandan { 0 f f G f örten oldu¼ gundan { (Y; 1 1 W olur. f U 0 fonksiyonu ( 0 ; )-sürekli 0 G G W elde edilir. O halde, (Y; { f { f 0 f 1 1 0 (G) olup G olup ) ; C-yar¬regülerdir. ) nün C-yar¬regüler olmas¬n¬n (X; ) nin C-yar¬regüler olmas¬n¬ gerektirdi¼ gi benzer şekilde gösterilebilir. Ayr¬ca M -yar¬regülerlik için ispat Teorem 2.2.4 kullan¬larak yukar¬daki ispata benzer şekilde kolayl¬kla görülür. Böylece topolojik uzaylar¬n aşa¼ g¬da verilen bilinen özelli¼ gi, Teorem 5.3.2 ve 5.3.3 ün bir sonucu olarak elde edilir. Sonuç 5.3.3. Yar¬regülerlik topolojik bir özelliktir. I·spat. (X; ) ve (Y; 0 ) iki topolojik uzay ve f : X ! Y bir homeomor…zm olsun. Bu durumda, Önerme 2.2.4 den f fonksiyonu ( (X; ) yar¬regüler ise, Teorem 5.3.2 den (X; 5.3.3 den (Y; 0 ; 0 )-homeomor…zmdir. Di¼ ger yandan, ) ; C-yar¬regülerdir. Böylece Teorem ) ; C-yar¬regülerdir. O halde Teorem 5.3.2 den (Y; 0 ) ; yar¬regülerdir. Di¼ ger taraf benzer şekilde gösterilir. 62 KAYNAKLAR Abd El-Monsef, M. E., El-Deep S. N. and Mahmoud R. A. 1983. -open sets and -continuous mappings. Bull. Fac. Sci. Assiut Univ. 12; 77-90. Abd El-Monsef, M. E. and Kozae, A. M. 1985. Some generalized forms of compactness and closedness. Delta J. Sci. 9; 257-269. Arya, S. P. and Bhamini, M. P. 1982. Some weaker forms of semi-continuous functions. Ganita. 33; 124-134. Császár, Á. 1997. Generalized open sets. Acta Math. Hungar. 75(1-2); 65-87. Császár, Á. 2000. -compact spaces. Acta Math. Hungar. 87(1-2); 99-107. Császár, Á. 2002. Generalized topology, generalized continuity. Acta Math. Hungar. 96(4); 351-357. Császár, Á. 2003. -connected sets. Acta Math. Hungar. 101(4);273-279. Császár, Á. 2004a. Extremally disconnected generalized topologies. Annales Univ. Sci. Budapest. 47; 91-96. Császár, Á. 2004b. Seperation properties of -modi…cations of topologies. Acta Math. Hungar. 102(1-2); 151-157. Császár, Á. 2004c. Seperation axioms for generalized topologies. Acta Math. Hun gar. 104(1-2); 53-66. Császár, Á. 2007a. - and -Modi…cations of generalized topologies. Acta Math. Hungar. Császár, Á. 2007b. Normal generalized topologies. Acta Math. Hungar. 115(4); 309-313. Császár, Á. 2008a. Enlargements and generalized topologies. Acta Math. Hungar. Császár, Á. 2008b. On generalized neighbourhood systems. Acta Math. Hungar. Dorsett, Ch. 1980. Semi-compact R1 and product spaces. Bull. Malaysian Math. 3; 15-19. Dorsett, Ch. 1989. Semi-regular and semi-normal spaces. Soochow J. Math. 15(2);223–231. Ganster, M. 1990. On covering properties and generalized open sets in topological spaces. Math. Chronicle. 19; 27-33. Ganster, M. Jafari, S. and Navalagi, G. B. 2002. On semi-g-regular and semi-g63 normal spaces. Demonstratio Math. 35(2); 415–421. Gauld, D. B. 1978. c-continuous functions and cocompact topologies. Kyungpook Math. J. 18(2); 151-157. Gauld, D. B. 1981. Topologies related to notions of near continuity. Kyungpook Math. J. 21(2); 195-204. Gauld, D. B., Mršević, M., Reilly, I. L. and Vamanamurthy, M. K. 1984. Colindelöf topologies and `-continuous functions, Glasnik Matematiµcki. 19(39); 297308. Gentry, K. R. and Hoyle, H. B. III. 1970. c-continuous functions. Yokohama Math. Journal. 18; 71-76. Kanibir, A. and Reilly, I. L. 2007. On coKC topologies. Kochi J. Math. 2; 117-124. Kanibir, A. and Girginok, P. 2007. On COLC topologies. Mathematiµcki Vesnik, 59; 23-30. Kohli, J. K. 1981. A class of mappings containing all continuous mappings. Glasnik Matematiµcki. 16(36); 361-367. Konstadilaki-Savvopoulou, Ch. and Reilly, I. L. 1990. Almost l-continuous functions. 25(45); 363-370. Levine, N. 1963. Semi-open sets and semi-continuity in topological spaces. Amer. Math. Monthly. 70; 36-41. Long, P. E. and Hamlett, T. E. 1975. H-continuous functions. Boll. Un. Mat. Ital. 11(4); 552-558. Long, P. E. and Hendrix, M. D. 1974. Properties of c-continuous functions. Yokohama Math. Journal. 22; 117-123. Maheshwari, S. N. and Thakur, S. S. 1985. On -compact spaces. Bull. Inst. Math. Acad. Sinica. 13(4); 341-347. Mashhour, A. S., Abd El-Monsef, M. E. and El-Deep S. N. 1982. On precontinuous and weak precontinuous mappings. Proc. Math. Phys. Soc. Egypt. 53; 47-53. Mashhour, A. S., Hasanein, I. A. and El-Deep S. N. 1983. -continuous and -open mappings. Acta Math. Hungar. 41;213-218. Mashhour, A. S., Abd El-Monsef, Hasanein, I. A. and Noiri, T. 1984. Strongly com- 64 pact spaces. Delta J. Sci. 8; 30-46. Min, W. K. 2005. Some results on generalized topological spaces and generalized systems. Acta Math. Hungar. 108(1-2); 171-181. Min, W. K. 2008. Weak continuity on generalized topological spaces. Acta Math. Hungar. Njastad, O. 1965. On some classes of nearly open sets. Paci…c J. Math. 15; 961-970. Noiri, T. 1978. A characterization of almost regular spaces. Glasnik Mathematickc. 13(33); 335-338. Noiri, T. 1987. Weakly -continuous functions. Internat. J. Math. Math. Sci. 10; 483-490. Noiri, T. 1979. Properties of almost c-continuous functions. Journal Korean Math. Soc. 15; 109-115. Popa, V. and Noiri, T. 1994. Weakly -continuous functions. An. Univ. Timişoara Ser. Mat.-Inform. 32(2); 83–92. Pal, M.C. and Bhattacharyya, P. 1996. Feeble and strong forms of preirresolute functions. Bull. Malaysian Math. Soc. 19; 63–75. Singal, M. K. and Singal, A. R. 1968. Almost continuous mappings. Yokohoma Math. Journal, 16; 63-73. Veliµcko N. V. 1968. H-closed topological spaces. Amer Math. Soc. Transl. 78(2); 103-118. 65 ÖZGEÇMI·Ş Ad¬Soyad¬ ¼ ¼ : Sevda SAGIRO GLU PEKER Do¼ gum Yeri : Kilis Do¼ gum Tarihi : 11.02.1976 Medeni Hali : Evli Yabanc¬Dili : I·ngilizce E¼ gitim Durumu (Kurum ve Y¬l) Lise : Gaziantep Anadolu Lisesi (1994) Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü (2000) Yüksek Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Matematik Anabilim Dal¬ (2003) Çal¬şt¬g ¼¬Kurum ve Y¬l Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü Araşt¬rma Görevlisi (2002 :::) Yay¬nlar¬ Sa¼ g¬ro¼ glu, S. and Kan¬bir, A. co- -Compact generalized topologies and c-generalized continuous functions. Mathematica Balkanica N. S. 23 (1-2) (2009) 101-112. Kan¬bir, A. and Sa¼ g¬ro¼ glu, S. Regularity for generalized systems. (Yay¬nlatmak üzere gönderildi.) 66