konu kavrama soruları KÜMELER Tanım: İyi tanımlı elemanlar topluluğuna küme denir. Bu nedenle küme ayırt edilebilen topluluktur, biçiminde tanımlayabiliriz. Kümeler A, B, C . . . gibi büyük harflerle gösterilir. Örnek: A x x N ve x 50 B 9A sınıfındaki öğrenci sayısı C Doğal sayılar Örnek: ‘’ Türkiye’nin illeri’’, ‘’haftanın günleri’’ birer küme belirtir. D x x Z ve x 2 10 Tanım: Bir kümeye ait nesnelere kümenin elemanları denir ve ’’’’ ile gösterilir. Bir nesne kümeye ait değilse ’’ ’’ ile gösterilir. 2- Boş Küme: Hiç elemanı olmayan kümeye denir. { } veya ile gösterilir. Örnek: KÜMELERİN GÖSTERİLİŞİ 1- A x x, karesi çift olan tek doğal sayılar Liste(açık) Biçimde Gösterimi: Küme elemanlarının aralarına virgül konularak { } biçimindeki bir parantez ile gösterimine denir. Örnek: A a,b,c,d,e a A , f A ve s(A) 5 2- Venn Şeması İle Gösterimi: Küme elemanlarının kapalı bir eğri içindeki gösterimine denir. Örnek: A 1 2 3 3- 4 2A 4A ise, A dur. K A R A H A N Ç E R 3- Örnek: A 1,2,3 Y A Y I N L A R I B a,b,c ise, A B dir. 4- Ortak Özellikleri (Kapalı) İle Gösterimi: Kümenin ortak özellikler taşıyan elemanları yardımıyla gösterimine denir. Denk Kümeler: Elemanları arasında birebir eşleme yapılabilen iki küme birbirine denktir denir. Denklik ile gösterilir. B A 1 2 3 a b c Eşit Kümeler: Tüm elemanları aynı olan kümeye eşit kümeler denir. Örnek: Örnek: A x 7 x 12 ve doğal sayı A x 3 x 12 ve x çift doğal sayı B 8,9,10,11 ise, A B dir. KÜME ÇEŞİTLERİ 1- Sonlu ve Sonsuz Küme: Sonlu sayıda elemandan oluşan kümeye sonlu küme, sonlu sayılardan oluşmayan kümeye de sonsuz küme denir. Sonlu kümelerin eleman sayıları s(A) ile gösterilir. 5- 1 Evrensel Küme: Üzerinde işlem yapılabilen tüm kümeleri kapsayan kümeye evrensel küme denir. E ile gösterilir. 4- SORULAR 1- Aşağıda verilen kümeleri ortak özellik yöntemiyle gösteriniz. Aşağıdakilerden hangileri küme belirtir? * P kümesi ‘‘ 4 den 12 ye (4 ve 12 dâhil) kadarki doğal sayılar’’ Okulumuzdaki zeki öğrenciler C harfi ile başlayan haftanın günleri İç Anadolu Bölgesinin bazı şehirleri * K kümesi ‘‘ 3 ile 12 arasındaki çift doğal sayılar? Anadolu Efes takımındaki 3 metreden uzun basketbolcular. 10 dan küçük doğal sayılar. 5- 2- Samsun kelimesindeki harfleri; * Liste yöntemiyle gösteriniz * Eleman sayısı kaçtır? 3- A x x 3 68, x N kümesi veriliyor. A 1,2, 3, 4 ,5, 6 B 1,2,3,4,5 ,6 K A R A H A N Ç E R kümeleri veriliyor, aşağıdakilerden hangileri doğrudur? A ve B kümeleri eşittir. A ve B kümeleri denktir. Y A Y I N L A R I s(A) 6 s(B) 5 6A 6 B * Kümenin elemanlarını Venn şeması ile gösteriniz. 3, 4 A 3, 4 B * Kümenin eleman sayısı nedir? 6- * Kümenin en büyük elemanı nedir? A x 4 x 4, x N kümesinin eleman sayısı kaçtır? * Kümenin en küçük elemanı nedir? 2 konu kavrama soruları ALT KÜME 2- Alt Küme: Bir A kümesinin her elemanı aynı zamanda bir B kümesinin de bir elemanı ise, A kümesine B kümesinin bir alt kümesi denir. A B ile gösterilir. Her küme kendisinin bir alt kümesi, boş küme ise her kümenin bir alt kümesidir. A a,b,c kümesinin alt kümelerini aşağıdaki tabloya yazınız, eleman sayılarını bulunuz. Alt Küme Alt Kümeler sayısı 0 elemanlı 1 elemanlı 2 elemanlı 3 elemanlı Örnek: A 1,2,3, 4,5,6,7 , B 2,3,5 , C 4,7,8 ise, B A ve C A dır. Tanım: Bir kümenin kendisinden farklı her alt kümesine bu kümenin öz alt kümesi denir. 3- s(A) n olmak üzere A kümesinin; Aşağıdaki ifadelerin karşısına doğru veya yanlış olduğunu yazınız. alt küme sayısı: 2n öz alt küme sayısı: 2n 1 n elemanlı bir kümenin r elemanlı (r n) alt küme n n! sayısı: C(n,r) r (n r)!.r ! Sonuçlar: 12- n n n n n 2n ... 0 1 2 n 1 n n n r p n r p 3- n n 1 0 n 4- n n n 1 n 1 K A R A H A N Ç E R Y A Y I N L A R I SORULAR 1- A 1,2,2,3 ,3, 4,1,3 kümesine veriliyor. a) 1 A … b) 1 A c) 2,3 A … d) 3, 4 A … e) 2,3 A … f) 3 A … … g) 2,3 A … h) 2 A k) s(A) 6 l) 1, 4 A … … … 4- 4 elemanlı bir kümenin kaç tane alt kümesi vardır? 5- 6 elamanlı bir kümenin kaç tane öz alt kümesi vardır? 6- 127 tane öz alt kümesi olan bir kümenin kaç tane elemanı vardır? A 1,2,3 , 4,5 kümesinin * Alt küme sayısı nedir? * Öz alt küme sayısı nedir? 3 7- 8- 9- 7 elemanlı bir kümenin 3 elemanlı kaç tane alt kümesi vardır? 12- 1,2,3, 4,5 kümesinin alt kümelerinden kaç 2 elemanlı alt küme sayısı 28 olan bir kümenin eleman sayısı nedir? 13- 1,2,3, 4,5,6 kümesinin 4 elemanlı alt kümele- 6 elemanlı bir kümenin 2 ve daha fazla elemanlı alt küme sayısı nedir? tanesinde 1 bulunur, 2 bulunmaz? rinin kaç tanesinde 5 bulunur? K A R A H A N Ç E R 14- 1,2,3, 4,5,6 kümesinin 4 elemanlı alt kümelerinin kaç tanesinde 2 bulunur, 3 bulunmaz? Y A Y I N L A R I 15- A 1,2,3 ve B 1,2,3, 4,5,6,7 olmak 10- a,b,c,d kümesinin alt kümelerinden kaç üzere A K B koşuluna uyan kaç farklı K kümesi yazılabilir? tanesinde d elemanı bulunmaz? 468101214- 11- a,b,c,d,e, f kümesinin alt kümelerinden kaç tanesinde a ve b daima bulunur? 4 16 7 8 8 8 4 579111315- 63 35 57 16 10 16 konu kavrama soruları KESİŞİM ve BİRLEŞİM İŞLEMLERİ KESİŞİM(): A ve B gibi iki küme verildiğine göre, hem A hem de B kümesine ait elemanların oluşturduğu kümeye A ile B nin kesişimi denir. AB ile gösterilir. Örnek: A a,b,c,d,e Dağılma Özellikleri: 1- A (B C) (A B) (A C) B 2- A a B b,c,d, f,g e A B b,c,d d b g c f Birleşimin kesişim üzerine: A (B C) (A B) (A C) Birleşimin Eleman Sayısı: A B s(A B) s(A) s(B) s(A B) Kesişimin Özellikleri: s(A B C) s(A) s(B) s(C) s(A B) s(A C) s(B C) s(A B C) 1- A 2- AA A 3- A B B A 4- (A B) C A (B C) 5- (A B) A ve (A B) B 6- A B A B A 7- A B A ile B ayrık kümelerdir. K A R A H A N Ç E R BİRLEŞİM(): A ve B gibi iki küme verildiğinde, bu kümelerin ortak olan veya olmayan tüm elemanların oluşturduğu kümeye bu kümenin birleşimi denir ve AB ile gösterilir. B Örnek: A a,b,c,d,e Kesişimin birleşim üzerine; A B a,b,c,d,e, f,g a e d 1- 2- b g c f A 1,2, 4,5 ve B 3, 4,5,6,7 kümeleri veriliyor. AB kümesi nedir? Y A Y I N L A R I A B b,c,d, f,g SORULAR A 1,2,3, 4,5,9 ve B 3, 4,5,6,7 ve C 4,5,7,8,9 kümeleri veriliyor. ABC kü- mesi nedir? Birleşimin Özellikleri: 1- A A 2- AA A 3- A B B A 4- (A B) C A (B C) 5- A (A B) ve B (A B) 6- A B A B B 7- A B A ve B 3- A B 1,2,3, 4,5 ve A C 1, 4,5,6,7 kümeleri veriliyor. A(BC) kümesi nedir? 9 4- A B 1,2, 4 ve A C 1,5,6,7 kümeleri veriliyor. A(BC) B A olmak üzere A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 8 ve s(B) 5 ise, s(A B) en az kaç kümesi nedir? olabilir? 8- 95- A 0,1,2,3, 4 , B 1,2,0,4 ,3, olduğuna göre A B A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 6 ve s(B) 9 ise, s(AB) en büyük değeri nedir? kümesi nedir? K A R A H A N Ç E R 6- 7- A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 6 ve s(B) 9 ise, s(AB) en küçük değeri nedir? Y A Y I N L A R I 10- A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 7, s(B) 6 ve s(A B) 10 ise, s(A B) nedir ? A B olmak üzere A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 7 ve s(B) 5 ise, s(A B) en çok kaç olabilir? 1357910 1,2,3,4,5,6,7 1,4,5 24- 4,5 1,2,4,5,6,7 15 11 1,2, 68- 9 9 10- 3 konu kavrama soruları TÜMLEYEN – FARK İŞLEMİ TÜMLEME('): Her probleme göre değiA' şebilen, üzerinde A işlem yapılan tüm kümeleri kapsayan E kümeye "evrensel küme" denir ve E ile gösterilir. Herhangi bir A kümesinin dışında kalan evrensel kümeye ait elemanların oluşturduğu kümeye A kümesinin tümleyeni denir ve A' ile gösterilir. 4- (A \ B) A ve (B \ A) B 56- A B A \ B A B \ A B Örnek: E 1,2,3,4,5,6,7 A ' 1,2,5,6 A 3,4,7 1- SORULAR s(A) s(A ') s(E) 2- E' 3- ' E 4- (A ')' A 5- A A' 6- A A' E 7- De Morgan Kuralları B 2,3, 4,6,8,10 K A R A H A N Ç E R a) (A B)' A ' B ' b) (A B)' A ' B ' FARK( \ , ): A ve B gibi iki küme verildiğinde A kümesinden B kümesine ait elemanların çıkarılması ile elde edilen yeni kümeye A ile B kümesinin fark kümesi denir ve A\B ile gösterilir. Örnek: A a,b,c,d,e B c,d, f,g ise, A \ B a,b,e B \ A f,g Y A Y I N L A R I 2- A\A 2- A\A 3- \A a) A \B? b) A B' ? c) A'\ B ? A ve B kümeleri veriliyor. A \ B, A B ve B \ A kümelerinin alt kümeleri sırasıyla 32, 2 ve 16 ise s(AB) nedir? B A a b d g e c f A \B B\A 3- Fark Kümenin Özellikleri: 1- E x 1 x 10, x z , A 1,2, 4,5,7 , Tümleyenin Özellikleri: 1- A \ B A B' A ve B kümeleri veriliyor. s(A \ B) 14 , s(B \ A) 16 ve s(A B) 36 ise s(A B) nedir? 17 4- A ve B kümeleri veriliyor. s(A) 8, 8- s(A) 18 ve s(A B) 3 ise s(A \ B) nedir? 9- A B 1,2,3, 4,5,6 , B \ A 3,5,6 s(A ') 12 ve s(B) 11 ise s(B ') nedir? 5- A ve B kümeleri veriliyor. s(A \ B) s(B \ A) olduğuna göre A kümesi nedir? ve s(A B) 4 ve s(A B) 14 ise s(A) nedir? 6- K A R A H A N Ç E R A ve B kümeleri veriliyor. s(A B ') 4 ve s(A B) 3 ise s(A) kaçtır ? 7- Yandaki şemaya göre aşağıdaki soruları çözünüz. 7 4 a) A \ (B C)' ? 2 3 1 C 128, s(A \ B ') 4 ve s(A B) 15 ise s(B) nedir? Y A Y I N L A R I B A 10- A ve B kümeleri için A nın alt küme sayısı 8 5 6 10 9 b) (B \ A) \ C ? 1-a 1,5,7 1-c 35- 9 7-a c) (B C) \ (A B) ? 7-c 918 6 9 3,5,7 2,6,8,9,10 1,2,4 1-b 2467-b 1,5,7 10 9 7 2,8 8- 15 10- 12 konu kavrama soruları KÜMEDE İŞLEMLER 1- A x 21 x 36, x N 5- kümesinin eleman sayısı kaçtır? 2- A x 5 x 50, x N kümesinin elemanlarından kaç tanesi 2 ve 5 ile bölünebilir? A x 21 x 36, x N 6- kümesinin eleman sayısı kaçtır? A x 5 x 50, x N kümesinin elemanlarından kaç tanesi 2 veya 5 ile bölünebilir? K A R A H A N Ç E R 3- A x 21 x 36, x N kümesinin eleman sayısı kaçtır? 4- Y A Y I N L A R I 7- kümesinin elemanlarından kaç tanesi 2 ile bölünebilir, 5 ile bölünemez? 8- A x 15 x 42, x N kümesinin elemanlarından kaç tanesi 3 ile bölünebilir? A x 5 x 50, x N B x x 5p,p N A x 50 x 150, x 3k ,k N 75 x 250, kümeleri veriliyor. A B kümesinin eleman sayısı kaçtır? 19 9- 13- Bir sınıftaki 30 öğrenciden 20 si erkektir. Sınıf- 32 kişilik bir sınıfta 5 kişi hiçbir sporu yapmıyor. Spor yapanlar içinde 8 kişi basketbol, 4 kişide futbol oynamıyor. Sınıfta futbol oynayan kaç kişi vardır? ta spor yapan öğrenci sayısı 18, spor yapmayan kız öğrenci sayısı 5 ise, spor yapan erkek öğrenci sayısı kaçtır? 10- 45 kişilik bir sınıfta basketbol oynayan ve sa- 14- Bir topluluktaki kişiler A ve B dillerinden en çok dece voleybol oynayanların sayıları eşittir. Sadece voleybol oynayanlar, hiçbirini oynamayanların sayısının 2 katı ise basketbol oynamayan kaç kişi vardır? ikisini bilenlerden oluşmaktadır. Toplulukta A dilini bilen 17, B dilini bilmeyen 25, bu dillerden en çok birini bilen 30 kişi vardır. Toplulukta A veya B dilini bilen kaç kişi vardır? K A R A H A N Ç E R 11- Matematik veya Fizikten başarılı öğrencilerin bulunduğu bir grupta öğrencilerin %70 i Matematikten, %40 da Fizikten başarılıdır. Her iki dersten de başarılı olan 6 öğrenci olduğuna göre, sadece Matematikten kaç öğrenci başarılıdır? Y A Y I N L A R I 15- Bir sınıftaki öğrencilerin %50 si matematik, %40 ı fizikten bütünlemeye kalmış, %30 u ise bu derslerden geçmiştir. Bu sınıfta bu derslerin sadece birinden kalan 30 öğrenci olduğuna göre, fizikten kalan kaç öğrenci vardır? 13579111315- 12- A, B, C dillerinden en az birinin konuşulduğu 60 kişilik bir toplulukta, A dilini konuşanların hepsi, B dilini de konuşmaktadır. Toplulukta iki dili de konuşan 32, üç dil konuşan 6, A dilini konuşmayan 30 kişi vardır. Toplulukta tek dil konuşan kaç kişi vardır? 20 15 14 5 18 23 36 13 24 2468101214- 16 9 27 6 27 22 22 konu kavrama soruları KARTEZYEN ÇARPIM Sıralı ikili: A ve B herhangi iki küme a A, b B Kartezyen Çarpım: olsun. (a, b) ye bir sıralı ikili denir. A ve B iki küme olsun 1- a b (a,b) (b,a) AxB (a,b) a A ve b B kümesine A ve B 2- (a,b),(c,d) sıralı ikili olsun. kümelerinin kartezyen çarpımı denir? (a,b) (c,d) a c ve b d Kartezyen çarpımın özellikleri: A, B, C herhangi üç küme olsun 1- Ax xA 2- A ,B AxB BxA 3- Ax(B C) (AxB) (AxC) (2x 1,3) 3, y 2 eşitliğini sağlayan x ve 4- Ax(B C) (AxB) (AxC) değerleri için x.y nedir? 5- s(AxB) s(A).s(B) SORULAR 1- K A R A H A N Ç E R 2- (x y,6) 3,2x y eşitliğini sağlayan x ve değerleri için x y nedir? Y A Y I N L A R I SORULAR 1- A 1,2,3, 4 s(AxB) ? B a,b 2- AxB (a,1),(a,2),(a,3),(b,1),(b,2),(b,3) olduğuna göre A B kümesi nedir? 3- ( a 1,9) 2,b3 1 eşitliğini sağlayan x ve değerleri için b a nedir? 3- AxB (a,1),(a,2),(b,1)(b,2) BxC (1, x),(1, y),(2, x),(2, y) olduğuna göre AxC kümesi nedir? 13- 10 1 2- 3 31 4- A a,b,c , B a,b,d ve C a,b ise, (A B)x(B \ C) ifade sinin eşiti nedir ? 8- A, B, C kümeleri için, s (AxB) (AxC) 15 ise, A kümesinin eleman sayısı en çok kaç olabilir? 5- A 1,2 B 1,2,3 olduğuna göre, AxB nin 9- grafiğini çiziniz. A (2,3] ve B [1,5) kümeleri veriliyor. BxA kümesinin grafiğini çiziniz. y y 3 3 2 1 1 6- 2 3 x A x x Z, 2 x 4 ve B 2 kümeleri veriliyor. AxB nin grafiğini çiziniz. y 3 2 Y A Y I N L A R I 1 1 7- 2 3 4 2 K A R A H A N Ç E R 1 1 2 3 4 x 5 10- AxB nin grafiği yan- y da verilmiştir. Buna göre A \ B kümesi nedir? 3 1 O x 4 x A 1,2,3 , B x 1 x 4, x R kümeleri veriliyor. AxB nin grafiğini çiziniz. y 4 1- (1,a),(1,b),(2,a),(2,b),(3,a),(3,b),(4,a),(4,b) 3 2- a,b,1,2,3 2 34- 1 101 2 3 4 x 32 (a,x),(a,y),(b,x),(b,y) (a,d),(b,d) 8- 15 [ 1,0) (3,4] konu kavrama soruları GERÇEK SAYILAR DOĞAL SAYILAR BİRİNCİ DERECEDEN EŞİTSİZLİKLER N 0,1,2,3,.... kümesinin her bir elemanına a,b, x, y R için, doğal sayı denir. Bu kümenin 0 dışındaki elemanları pozitif doğal sayılar veya sayma sayılardır. Pozitif + doğal sayıların kümesi N ile gösterilir. N kümesinin baştan 10 elamanına rakam denir. Rakamların kümesi; (a b x 0) a.x b.x (a b x 0) a.x b.x (a b b x) a x (a b x y) a x b y 0,1,2,3, 4,5,6,7,8,9 (a b x y) a.x b.y ab TAMSAYILAR a,b, x, y R 1 1 (a ve b aynı işaretli iki gerçek sayı b a ise) ..., 3, 2, 1,0,1,2,3,... kümesinin her bir elemanına tamsayı denir. Z 1,2,3,... pozitif tamsayılar kümesi, Z ..., 3, 2, 1 negatif tamsayılar kümesidir. Genel olarak n bir tamsayı olmak üzere 2n çift sayı, (2n 1) ise tek sayı belirtir. RASYONEL SAYILAR a ve b tamsayı ve b 0 olmak üzere a ifadesib ne kesir, a ya pay b yede payda denir. Kesirlerden oluşan kümeye de rasyonel sayılar kümesi denir ve Q ile gösterilir. K A R A H A N Ç E R SORULAR 1- 2x 5 3 eşitsizliğinin çözüm kümesini N sayılar kümesinde liste yöntemiyle gösteriniz. Y A Y I N L A R I 2- x 5 1 eşitsizliğinin çözüm kümesini Z sayılar kümesinde liste yöntemiyle gösteriniz. GERÇEK SAYILAR 2 , 3, 5 4 , ,..... gibi sayılar a (a,b Z,b 0) b şeklinde yazılamaz. Bu sayılara irrasyonel sayılar denir. Q ' ile gösterilir. Rasyonel sayılarla irrasyonel sayıların birleşimine reel(gerçek) sayılar denir. R ile gösterilir. 3- 2x 5 11 eşitsizliğinin gerçek sayılardaki çözüm kümesini bulunuz ve sayı doğrusunda gösteriniz. R Q Q' N N Z Q R 37 4- 7- 2 3x 11 eşitsizliğinin gerçek sayılardaki çözüm kümesini bulunuz ve sayı doğrusunda gösteriniz. M ( 2,5] ve N [1,9) kümelerine göre aşağıdaki işlemleri yapınız. a) M N b) M N c) M \ N 5- 1 2x 3 7 eşitsizliğinin gerçek sayılardaki çözüm kümesini bulunuz ve sayı doğrusunda gösteriniz. d) N \ M K A R A H A N Ç E R 6- Reel sayılar kümesinde tanımlı aşağıdaki kümeleri sayı doğrusu üzerinde gösteriniz. A ( 2,5) 3 2 1 0 1 2 3 4 5 2 3 4 5 8- Y A Y I N L A R I x2 x4 eşitsizliğini sağlayan en küçük 3 tamsayı değeri nedir? B [ 2, 4) 3 2 1 0 1 9- x x 2 3 eşitsizliğinin çözüm kümesi 3 4 nedir? C [ 1,3] 3 2 1 0 1 2 3 4 5 D ( ,3] 13 2 1 0 1 2 3 4 357-b 7-d 9- 5 E [1, ) 38 0,1,2,3 x3 2 x 2 [1,5] (5,9) x 12 247-a 7-c 8- ...,1,2,3,4 3 x ( 2,9) ( 2,1) 4 konu kavrama soruları BİRİNCİ DERECEDEN DENKLEMLER Bir Bilinmeyenli Birinci Dereceden Denklemler: 4- 2x (x 3) 4x 5 (x 2) x ? 5- 2x 4 x (2 x) x ? 6- x 1 2x (x 1) x ? 7- x2 x 2 x? 3 2 ax b 0 ifadesine birinci dereceden bir bilinmeyenli denklem denir. x bu denklemin köküdür. ax b 0 x b a Sonuç: 1- a 0 ise, tek çözüm vardır. 2- a 0 ve b 0 ise, çözüm yoktur. 3- a b 0 ise, sonsuz çözüm vardır. SORULAR 1- 2- 3- 2x 8 12 2x 4 x 8 x? x? K A R A H A N Ç E R Y A Y I N L A R I x (2x 4) 6 3x x ? 39 8- x 1 x 2 1 x ? 4 3 12- ax 3 bx 6 denkleminin kökü 1 ise, a b 9- 2 3x 1 x? x 2x 3 13- 3x x 5 ax 6 denkleminde a nın hangi nedir? değeri için x bulunamaz? K A R A H A N Ç E R 10- Bir sayının 3 katının 1 eksiği, bu sayıdan 5 fazladır. Bu sayı nedir? 11- Y A Y I N L A R I x2 3 2 x? 1 x 3 2 14- mx 1 2(3 5x) denkleminin tek çözümü olması için m ne olmalıdır? 1 13579111340 10 5 16 3 2 2 2468101214- 12 3 R 23 3 3 m 10