(Hymenoptera: Insecta) Türlerinin Sistematiği

SI–019
Türkiye Cephidae (Hymenoptera: Insecta)
Türlerinin Sistematiği, Biyocoğrafyası ve Filogenisi
Mahir Budak, Hasan Hüseyin Başıbüyük
Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Sivas, mbudak@cumhuriyet.edu.tr
Amaç: Cephidae familyasının Türkiye faunasını belirlemeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda
üretilen morfometrik ve moleküler veri yardımı ile Türkiye türlerinin filogenisi araştırılmış ve
biyocoğrafik bir değerlendirme yapılmıştır.
Gereçler ve Yöntemler: Cephidae örnekleri Türkiye’nin her bölgesinden 2000-2011 yılları
arasında toplanmıştır. Toplanan örnekler laboratuvara getirilerek, ilgili anahtarlar yardımıyla teşhis
edilmiştir.
Geometrik morfometri analizleri için örneklerin kanat, ovipozitör ve tırnaklarına ait preparatlar
entellan ile lam ve lamel arasında hazırlanmıştır. SMZ-1500 Nikon marka kameralı stereo
mikroskop yardımıyla örneklerin dijital fotoğrafları çekilmiştir. Fotoğraflar tps-UTIL 1.28
programı ile düzenlenmiş ve örnekler üzerine daha önceden belirlenmiş landmarkların konabileceği
formata getirilmiştir. tps-DIG 2.10 programı ile landmarkların iki boyutlu Kartezyen koordinatları
saptanmıştır. Elde edilen verilerin TBA analizleri Morphologika 2.3 programı yardımı ile yapılmıştır.
Alkolde saklanan bireylerden alınan sol bacaklardan total DNA izolasyonu gerçekleştirilmiştir.
COI, CB ve EF1α gen bölgeleri PZR tekniği ile çoğaltılmıştır. Bu bölgelerin DNA dizileme
işlemleri hizmet alımı kapsamında yurtdışında bulunan Macrogen firmasına yaptırılmıştır. İleri ve
geri yönlü nükleotid dizileri CodonCode Aligner 3.5.6 programı kullanılarak gözle hizalanmıştır.
Çoklu dizilerin hizalanması ise MEGA 5.03 programı kullanılarak yapılmıştır.
Cephidae familyasının filogenisi farklı algoritmalar kullanılarak hesaplanmıştır. Analizler DNA
uzaklık, maksimum olasılık (ML), maksimum parsimoni (MP) ve Bayesiyan çıkarsamalı (BI) olmak
üzere dört farklı yaklaşımda gerçekleştirilmiştir. Maksimum parsimoni analizleri dışında kalan tüm
diğer analizler sonucunda inşa edilen gen ağaçları FigTree v1.3.1 programı kullanılarak çizilmiştir.
Bulgular: Cephidae familyasına ait üyeler yapılan arazi çalışmalarında Doğu Karadeniz bölgesi
hariç Türkiye’nin tüm bölgelerinden toplanmıştır. Doğu Karadeniz bölgesinin aşırı yağışlı ve nemli
iklim şartları Cephidae üyelerinin bu bölgede yayılış göstermesine imkan vermemektedir. Arazi
çalışmaları sonucunda toplanan örnekler değerlendirildiğinde sekiz cinse ait toplam 28 tür tespit
edilmiştir. Bu türlerden iki tanesi Türkiye için yeni kayıt niteliğindedir.
Geometrik morfometri ve moleküler verilerin filogenetik analizleri uyumlu sonuçlar vermiştir.
Türkiye’de yayılış gösteren toplam sekiz cinsin monofilisi desteklenmektedir.
Sonuç: Hem geometrik morfometri hem de moleküler analizler sonucunda tanımlanmış cinslerin monofiletik olduğu anlaşılmıştır. TBA analizleri sonucunda Calameuta, Cephus ve Trachelus
cinsleri birbirlerine daha yakın kümelenirken diğer cinsler daha uzak bir kümeleme oluşturmuştur.
Moleküler veriler kullanılarak yapılan filogenetik analizlerde yine cinlerin monofilisi desteklenmiştir. Ancak analizler klasik sınıflandırmada kullanılan tribusları desteklememektedir. Cephinae
alt familyasının en bazal kladı Janus olarak belirlenmiştir. Diğer yandan Syrista, Calameuta, Cephus ve Trachelus cinslerine kardeş grup olarak ortaya çıkmaktadır
334
21. Ulusal Biyoloji Kongresi, 03–07 Eylül 2012, Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye
http://www.ubk2012.ege.edu.tr
Anahtar Kelimeler: Cephidae, filogeni, moleküler belirteçler, geometrik morfometri, Anadolu.
Teşekkür: Bu çalışma Cumhuriyet Üniversitesi (CUBAP F-314 nolu proje) tarafından desteklenmiştir.
SI–020
Poecilimon luschani Grubunun (Orthoptera, Tettigoniidae)
Filocoğrafyası: Güney-Batı Anadolu’da Yerel Halkasal Türleşme mi?
Zehra Boztepe, Sarp Kaya, Battal Çıplak
Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü 07058 Antalya, ciplak@akdeniz.edu.tr
Amaç: Poecilimon luschani grubunun türleri Anadolu’nun güney-batı ucundan Rodop dağlarına
kadar yayılış gösterir. Grup içerisindeki geçerli tür sayısı net olmasa da literatürde dört tür ve bir
alttür verilmiştir.
Gereçler ve Yöntemler: Bu çalışmada, birleştirilmiş mitokondriyal 16S rDNA ve COI dizileri
kullanılarak, gruba ait türlerin evrimsel akrabalıkları ve filocoğrafyaları çalışıldı. DNA dizileri 19
farklı populasyondan alınan örneklerden edinildi.
Bulgular: Bu amaçla edinilen 266 16S rDNA dizisinden (dördü dışgruplara ve diğerleri içgruba ait)
65 farklı haplotip saptandı. Aynı şekilde 242 diziden (16’sı dışgrup ve 226’ü P. luschani grubuna
ait) 85 COI haplotipi saptandı. Filogenetik analizler P. ledereri + (P. tuncayi + P. orbelicus + (P.
egrigozi + Poecilimon cf. luschani Balıkesir) + (P. birandi + P.luschani)) akrabalığını önerdi.
Moleküler saat analizleri P. ledereri türünün 1,5 milyon yıl önce ve bu tür hariç diğerlerinin 1,3
milyon yıl önce son bir ortak atayı paylaştıklarını vermiştir. Aynı analizler P. egrigozi ve Poecilimon
cf. luschani Balıkesir ile P. birandi ve P.luschani çiftlerinin ayrılma zamanlarının 0,8 milyon yıldan
sonra olduğunu önermiştir.
Sonuç ve Tartışma: Bu veriler bazında şu değerlendirme olası olmuştur: (i) P. luschani grubu
Anadolu’daki bir atasak stoktan çeşitlenmiştir. (ii) Grubun çeşitlenmesi Pleistosen dönemi ile
korelasyon gösterir. (iii) Grubun türleşmesinde Anadolu’nun heterojen topoğrafyası önemli bir rol
oynamıştır. (iv) P. luschani grubu bazında, Anadolu-Balkanlar faunal alış-veriş Çanakkale Boğazı
oluşumundan öncedir ve sonrasında kesilmiştir. (v) P. birandi + P. luschani populasyonlarının
farklılaşması, Demre kaynaklı bir atasal stoktan halkasal bir türleşmeye işaret etmektedir. (vi) Batı
Toroslar takson çeşitliliği için olduğu gibi genetik çeşitlilikte de sıcak nokta niteliğindedir.
Anahtar Kelimeler: Filogeni, filocoğrafya, Poecilimon, P. luschani grubu, Anadolu, Balkanlar
21. Ulusal Biyoloji Kongresi, 03–07 Eylül 2012, Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye
http://www.ubk2012.ege.edu.tr
335