Slayt 1

FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET
HAKLARI
Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCEL
deniz.oncel@deu.edu.tr

Bilgi toplumunun önemli unsurlarından olan
“bilgisayar yazılımları”, söz konusu fikir
ürünlerinden “ESERLER” içinde
yorumlanmaktadır.

Bilgisayar yazılımları, teknik özellik
içermedikleri ve sanayiye uygulanabilirlik
ölçütünü taşımadıkları gerekçeleriyle “buluş
ve patent” konusu dışında kabul edilmiştir.(*)
(*) WTO-TRIPS: Article 10

Türkiye’nin de taraf olduğu EPC’ye göre,
sadece teknik işlevi bulunan bilgisayar
programlarına patent belgesi verilmektedir.

Ancak patent başvurusunun genellikle
“Apparatus for ……” vb., olarak sunulduğu
görülmüştür.

Bunun anlamı, “…… için cihaz” konusunda
patent talep edilmektedir.

Hukuk sistemimizde bilgisayar programları;
ilim ve edebiyat eseri grubu altında, dil ve
yazı ile ifade edilen eser çeşidi olarak
korunmaktadır.

Bilgisayar programlarının koruma görmesi
için CD ya da sabit diske kaydedilmeleri
şart değildir. Cihaz içindeki yazılımlar, yani
donanım içine yerleştirilmiş programlar da
koruma görür.
TANIMLAR

Donanım: Bilgi işletim sistemini oluşturan
fiziki birimler (CPU, hard disk, ekran vs.).

Yazılım: Donanım olarak sayılamayan
bilgisayar ile ilgili her şey. Kullanıcı
yazılımı; kullanıcının veri işleme sorunlarını
çözme işlevi görür. Sistem yazılımı;
bilgisayarın yönetim ve yönlendirilmesi
fonksiyonlarını gerçekleştirir.
TANIMLAR

Bilgisayar programı: bir işlem veya
görevi yapmak için düzene konulmuş
bilgisayar emir dizgisi ve bu dizginin
oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık
çalışmaları.

Kaynak kod: Bilgisayar diliyle yazılan
ve programın amacına uygun şeklide
akış düzeneğini belirleyen kod.
TANIMLAR

Nesne kodu: Cihazın, kaynak kodu okumasını
sağlayan 0 ve 1 rakamlarından oluşan cihaz
kodu.

Arayüz: Bilgisayarın donanım ve yazılım
unsurları arasında karşılıklı etki ve bağlantıyı
kuran program bölümleri.

Araişlerlik: Program bölümlerinin işlevsel olarak
birlikte çalışması ve karşılıklı etkilenmesi ve
bilginin karşılıklı kullanım yeteneği.
KORUMANIN ŞARTLARI

Dört eser grubundan birine dahil olmalı
ve

Hususiyet taşıması gerekir.
ÇOĞALTMA VE İŞLEME

Alenileşmemiş eserlerden faydalanma
hakkı eser sahibine aittir. Alenileşen
eserlerde ise, eser sahibine mali ve manevi
haklar tanınmıştır.

Bu kural bilgisayar programları için de
geçerlidir.
Test sürümü programın alenileşmesine
yol açar.
ÇOĞALTMA VE İŞLEME

Bir bilgisayar programının hard disk, CD,
USB ve benzeri araçlara yüklenmesi
çoğaltmadır.

Bilgisayar programının uyarlanması,
düzenlenmesi veya programda herhangi
bir değişiklik yapılması birer işlemedir.
SINIRLAMALAR

Kural olarak tüm eserler, izinsiz olarak şahsi kullanım
amacıyla hem çoğaltılabilir, hem de işlenebilir. Ancak
şahsi kullanım istisnası bilgisayar programlarına
uygulanmaz.

Yasal nüsha sahibi, eser sahibinden izin almaksızın şu
işlemleri yapabilir:
 Hatayı düzeltme de dahil olmak üzere, programın amaca uygun
kullanımı için gerekli olan çoğaltma ve işleme,
 Kullanımı için gerekli olduğu sürece, programın bir adet
kopyasının alınması ve programı test etme,
 Programın ara işlerliğini gerçekleştirmek üzere FSEK m38/V-
VII’de belirlenen koşullara uygun olarak çoğaltma ve işleme.
VERİ TABANLARI

Veri tabanları birbirleriyle ilişkili bilgilerin
depolandığı alanlardır.

Telefonlarımızdaki kişi rehberi günlük
hayatımızda çok basit bir şekilde
kullandığımız veri tabanı örneği olarak
kabul edilebilir. Bunların dışında internet
sitelerindeki üyelik sistemleri, akademik
dergilerin ve üniversitelerin tez yönetim
sistemleri de veri tabanı kullanımına
örnektir.
VERİ TABANLARI

Günümüzde veri tabanı sistemleri,
bankacılıktan otomotiv sanayisine,
sağlık bilgi sistemlerinden şirket
yönetimine, telekomünikasyon
sistemlerinden hava taşımacılığına, çok
geniş alanlarda kullanılan bilgisayar
sistemlerinin alt yapısını
oluşturmaktadır. Veri tabanı fiziksel
olarak bilgileri tutarken mantıksal bir
hiyerarşiye de sahiptir.
VERİ TABANLARI

Veri tabanlarının korunmasının altında yatan
düşünce ekonomiktir.

Yönergede ikili bir koruma şekli
benimsenmiştir.
 Verilerin seçiliş veya düzenleniş itibari ile eser
sahibinin fikir yaratıcılığını yansıtan veri tabanları
korunmaktadır.
 Eser niteliğinde olmayan veri tabanlarının içeriği ile
ilgili özel bir hak kabul edilmiştir. Bu koruma, veri
tabanı içindeki verilerin nitelik ve/veya nicelik
bakımından önemli bir kısmının veya tamamının
izinsiz olarak veri tabanından çekilip alınmasına veri
tabanı yapımcısı lehine engel olmaktadır.