mardin ili 2016 yılı çevre durum raporu

T.C.
MARDİN VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
MARDİN İLİ 2016 YILI ÇEVRE DURUM
RAPORU
HAZIRLAYAN:
ÇED VE ÇEVRE İZİNLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
MARDİN - 2017
i
ÖNSÖZ
İnsanın refah ve mutluluğunda temel rol oynayan değerlerden biri de, şüphesiz çevre
konusudur. Çevre hakkı en temel insan haklarından biri olması nedeniyle çevrenin
korunmasına yönelik yapılacak her faaliyet, atılacak her adım insanlık için yapılmış
olacaktır. Sağlıklı bir toplum oluşturulmasının ancak çevre sorunlarının çözülmesiyle
mümkün olacağı, bugün dünyada kabul görmüş bir gerçektir. Çevre ile ilgili meseleler
yalnız resmi kurumlarda değil sivil toplum örgütleri için de kaçınılmaz bir ilgi alanı
oluşturmaktadır. Gelecek nesillere bozulmamış bir biyolojik varlık mirası ve
yaşanabilir, sağlıklı, temiz bir çevre bırakmak bununla birlikte sürdürülebilir
kalkınmayı sağlamak, çalışmalarımızın odak noktasını teşkil etmektedir.
Çevre ile ilgili sorunların çözümünde temel hareket noktası ise sorunların tespiti ve
tanımlanmasıdır. Bu kapsamda, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüz tarafından; çevre
sorunları ile ilgili olarak, çevre mevzuatı çerçevesinde ekolojik sistemin korunması ve
iyileştirilmesi, her türlü çevre kirliliğinin önlenmesi, doğal bitki ve hayvan varlığı ile
doğal zenginliklerin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin oluşması için birçok
kurum ve kuruluş ile işbirliği içerisinde çalışmalar sürdürülmektedir.
Çevreyi korumak, çevre kirliliğini önlemek ve çevre sorunlarını, bunların önceliklerini
ortaya çıkarmak için öncelikle çevre değerlerinin mevcut durumunun tespit edilmesi,
çevreye ilişkin bilgi ve her türlü verilerin toplanması, sınıflandırılması ve verinin bilgiye
dönüştürülmesi gerekmektedir.
Kültürünü köklü uygarlıklardan alan, dört mevsimin bütün güzellikleriyle yaşandığı
Mardin İlimizde doğal kaynakların dikkatli bir şekilde kullanılması ve çevrenin özenle
korunması gerekmektedir.
İlimizin çevre değerleri açısından bugünkü durumunu ortaya koymak amacıyla tüm
Kamu Kurum ve Kuruluşlardan derlenen bilgiler doğrultusunda hazırlanan Çevre
Durum Raporunun, İlimizin çevresel veri ve bilgi ihtiyacını karşılayacak ve çevresel
planlamalarda ışık tutacak temel çalışma olacağına inancım tamdır.
Mesut AĞRAKÇE
Çevre ve Şehircilik İl Müdürü V
ii
İçindekiler
GİRİŞ .........................................................................................................................................................1
A. HAVA ....................................................................................................................................................2
A.1. Hava Kalitesi ..................................................................................................................................2
A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar ......................................................................................4
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2015) ............................................................................................4
A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar ......................................................................8
A.4. Ölçüm İstasyonları.........................................................................................................................9
A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü ..................................................................................................... 11
A.6. Gürültü ....................................................................................................................................... 12
A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar .................................................. 12
A.8. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 15
B. SU VE SU KAYNAKLARI....................................................................................................................... 17
B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli ................................................................................................. 17
B.1.1. Yüzeysel Sular ...................................................................................................................... 17
B.1.1.1. Akarsular…………………………………………………………………………………………………………..…………17
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar…………………….………………………………..…………………18
B.1.2. Yeraltı Suları ........................................................................................................................ 19
B.1.3. Denizler ............................................................................................................................... 22
B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi ............................................................................................................ 22
B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu ................................................................................................ 22
B.3.1. Noktasal kaynaklar .............................................................................................................. 22
B.3.2. Yayılı Kaynaklar ................................................................................................................... 23
B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri ....................................................................... 24
B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu ....................................................................................................... 24
B.4.2. Sulama ................................................................................................................................. 25
B.4.3. Endüstriyel Su Temini .......................................................................................................... 26
B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı .................................................................................. 26
B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı .................................................................................................. 27
B.5. Çevresel Altyapı .......................................................................................................................... 28
B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nüfus .......................................................... 28
B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri ........... 30
B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri................................................................................... 30
iii
B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması ........................................................... 30
B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü ......................................................................................................... 31
B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar ................................................................................... 31
B.6.2. Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanımı ............................................................................ 32
B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin
yapılan çalışmalar .......................................................................................................................... 32
B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği ................................................................ 33
B.7. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 35
C. ATIK ................................................................................................................................................... 36
C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri) ............................................................................ 36
C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları ................................................................................. 38
C.3. Ambalaj Atıkları .......................................................................................................................... 38
C.4. Tehlikeli Atıklar ........................................................................................................................... 39
C.5. Atık Madeni Yağlar ..................................................................................................................... 41
C.6. Atık Pil ve Akümülatörler ........................................................................................................... 42
C.7. Bitkisel Atık Yağlar ...................................................................................................................... 42
C.8. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) ......................................................................................... 42
C.9. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) ................................................................................. 44
C.10. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar ..................................................................................... 44
C.11. Tehlikesiz Atıklar ...................................................................................................................... 44
C.11.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları............................................................................... 46
C.11.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül .......................................................................... 46
C.11.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları ........................................................................................... 46
C.12. Tıbbi Atıklar .............................................................................................................................. 47
C.13. Maden Atıkları .......................................................................................................................... 47
C.14. Sonuç ve Değerlendirme .......................................................................................................... 48
Ç. KİMYASALLARIN YÖNETİMİ ............................................................................................................... 49
Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar .......................................................................................................... 49
Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 49
D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ......................................................................................... 50
D.1.Flora………………………………………………………………………………………………………………………………………….50
D.2. Fauna……………………………………………………………………………………………………………………………………….51
iv
D.3. Ormanlar ve Milli Parklar ........................................................................................................... 54
D.4. Çayır ve Mera ............................................................................................................................. 54
D.5. Sulak Alanlar .............................................................................................................................. 55
D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları ....................................................................................... 55
D.7. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 55
E. ARAZİ KULLANIMI .............................................................................................................................. 57
E.1. Arazi Kullanım Verileri ................................................................................................................ 57
E.2. Mekânsal Planlama .................................................................................................................... 58
E.2.1. Çevre Düzeni Planı ............................................................................................................... 57
E.3. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 59
F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ .............................................................................................. 61
F.1. ÇED İşlemleri............................................................................................................................... 61
F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri ...................................................................................................... 63
F.3. Sonuç ve Değerlendirme ............................................................................................................ 64
G.ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI ............................................................... 65
G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi ................................................................................................... 66
G.3. İdari Yaptırımlar ......................................................................................................................... 68
G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları ........................................................... 68
G.5. Sonuç ve Değerlendirme............................................................................................................ 69
H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ ............................................................................................................................ 70
EK-1: 2016 YILINA AİT İL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ ARAŞTIRMA FORMU ............................ 71
BÖLÜM I. HAVA KİRLİLİĞİ .................................................................................................................. 71
BÖLÜM II. SU KİRLİLİĞİ ...................................................................................................................... 74
BÖLÜM III. TOPRAK KİRLİLİĞİ ............................................................................................................ 79
BÖLÜM IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNLARI .......................................................................... 81
v
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge A.1 - Ulusal Hava Kalite İndeksi Kesme Noktaları ....................................................................2
Çizelge A.2 - EPA Hava Kalitesi İndeksi ................................................................................................3
Çizelge A.3 - Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri ................3
Çizelge A.4 - İlimizde 2016 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların
Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler .................................................................................7
Çizelge A.5 –İlimizde 2016 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri
ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Kaynak, Yıl)............................................................................7
Çizelge A.6 - İlimizde 2016 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı (Kaynak, Yıl) ..................................8
Çizelge A.7 – İlimizde 2016 Yılında Kullanılan Fuel-oil Miktarı (Kaynak, Yıl) ....................................8
Çizelge A.8 - İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler …………………….9
Çizelge A.9 - İlimizde 2016 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri ve Sınır
Değerin Aşıldığı Gün Sayıları .............................................................................................................. 11
Çizelge A.10 - 2016 Yılında Mardin İlindeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı .... 11
Çizelge B.1 – İlimizin Akarsuları (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017) .................................................. 17
Çizelge B.2- Mardin İlinde Mevcut Yetiştiricilik/İşleme Tesisi Verileri (Gıda Tarım ve Hayvancılık İl
Müdürlüğü, 2017) ……………………………………………………………………………… … .18
Çizelge B.3- İlimizde Mevcut Sulama Göletleri (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017)............................ 19
ÇizelgeB.4–İlimizin Yeraltısuyu Potansiyeli (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017)……………………..19
Çizelge B.5– İlimizin Yeraltısu Seviyeleri (DSİ 102. Şube Müdürlüğü, 2017)……………………..20
Çizelge B.6 –İlimizde 2016 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan
Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları……………………………………………………………………………….22
Çizelge B.7–Mardin Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisi Deşarj Bilgileri (Mardin Organize
Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, 2017)……………………………………………………………………23
Çizelge B.8- İlimizde İçme Suyu Şebekesi ile Hizmet veren Belediye sayısı ve Nüfusu (Marsu Genel
Müdürlüğü, 2017)…………………………………………………………………………………….24
Çizelge B.9 – İlimizde 2016 Yılı Kents)el Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu (Mardin Büyükşehir ve
İlçe Belediye
Başkanlıkları,2017)………………………………………………………………………… ….29
Çizelge B.10 İlimizde 2015 Yılı OSB’lerde Bulunan Atıksu Arıtma Tesisleri ve Arıtma Çamurları
Durumu
(Mardin
Organize
Sanayi
Bölgesi
Müdürlüğü,
2017)………………………………………...............................................................................30
Çizelge B.11.- İlimizde 2016 Yılı İçin Tespit Edilen Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliğine İlişkin
Veriler………………………………………………………………………………………………….31
Çizelge B.12 –İlimizde 2016 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi
Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları (Mardin Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2016)……33
Çizelge B.13 - iliMİZDEde 2016 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer
Kimyasal Maddeleri (Tarımsal İlaçlar vb) ............................................................................................ 34
Çizelge B.14 – İlimizde 2016 Yılında Topraktaki Pestisit vb Tarım İlacı Birikimini Tespit Etmek
Amacıyla Yapılmış Analizin Sonuçları................................................................................................. 34
Çizelge C.1 İlimizde 2016 Yılı İçin İl/İlçe Belediyelerince Toplanan ve Yerel Yönetimlerce
(Büyükşehir Belediyesi/ Belediye/ Birliklerce Yönetilen Belediye Atığı Miktarı ve Toplanma,
Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri ........................................................................................................... 37
Çizelge C.2 – İlimizde 2016 Yılı Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları .......................... 38
vi
Çizelge C.3 - İlimizde atık işleme ve miktarı (Atık Yönetimi Uygulaması, 2016)............................... 40
Çizelge C.4 – İlimizde (2016) Yılı için Atık Madeni Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları (Atık
Yönetimi Uygulaması, 2017) ................................................................................................................ 41
Çizelge C.5 – İlimizde 2016 Yılında Toplanan Pil ve Akümülatörlerle İlgili Veriler (Atık Yönetimi
Uygulaması, 2017) ................................................................................................................................ 42
Çizelge C.6 – İlimizde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı (Kg) (Atık Yönetimi
Uygulaması,2017) ................................................................................................................................. 42
Çizelge C.7 - İlimizde inde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı (Kg) (Atık Yönetimi
Uygulaması, 2017) ................................................................................................................................ 42
Çizelge C.8 – İlimizde 2016 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle İlgili Veriler ........... 43
Çizelge C.9 – İlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL
Miktarları (ton/yıl) ................................................................................................................................ 43
Çizelge C.10 İlimizde 2016 Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı (Kaynak, yıl) .................................... 44
Çizelge C.11 – İlimizde 2016 Yılı İçin Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikesiz Atıkların Toplanma,
Taşınma ve Bertaraf Edilmesi İle İlgili Verileri ................................................................................... 45
Çizelge C.13 – 2016 YılındaMardin İli Sınırları İçinde Oluşan Yıllık Tıbbi Atık Miktarı ................ 47
Çizelge Ç.1 – İlimizde 2016 Yılı SEVESO Kuruluşlarının Sayısı (BEKRA Sistemi 2017 .................. 49
Çizelge E.1 -İlimizde 2016 yılı için arazilerin Kullanımına göre sınıflandırılması..............................57
Çizelge E.2- İlimiz arazi kullanım durumu……………………………………………………………57
Çizelge F.1 – İlimizde Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2016 Yılı İçerisinde Alınan ÇED Olumlu
ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı………………………………………… 61
Çizelge F.2 – İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre
İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları ........................................................................................... 62
Çizelge G.1 - İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Gerçekleştirilen Denetimlerin Sayısı ............. 65
Çizelge G.2– İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM’e Gelen Tüm Şikâyetler ve Bunların Değerlendirilme
Durumla................................................................................................................................................. 66
Çizelge G.3 – İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı ......... 68
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa
Şekil A.1 – .İlimizde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri ..............................................9
Şekil A.2 - İlimizde Hava Kalitesi İzleme İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer
Grafiği ................................................................................................................................................... 10
Şekil A.3. - İlimizde Hava Kalitesi İzleme. istasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer
Grafiği ................................................................................................................................................... 10
Şekil A.4– İlimizde 2016 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı…………………12
Şekil C.4 – İlimizde 2016 Yılı Kayıtlı Ekonomik İşletmeler ................................................................ 39
Şekil C.5– Atık Yönetim Uygulaması Verilerine Göre İlimizdeki Tehlikeli Atık Yönetimi (Atık
Yönetim Uygulaması, 2017) ................................................................................................................. 40
Şekil C.6 –İlimizde Atık Madeni Yağ Toplama Miktarları* ................................................................ 41
vii
Şekil C.7–İlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL
Miktarları (Ton/Yıl) .............................................................................................................................. 43
Şekil F.1 – İlimizde 2016 Yılında ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı ............. 61
Şekil F.2 – İlimizde İlinde 2016 Yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel
Dağılımı ................................................................................................................................................ 62
Şekil F.3 – İlimizde 2016 Yılında Verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin
Sektörlere Göre Dağılımı ...................................................................................................................... 63
Şekil F.4 – Mardin ilinde 2016 Yılında Verilen Lisansların Konuları………………………………...63
GRAFİKLER DİZİNİ
Grafik B.1. İlimizde 2016 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İle
Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı (MARSU,2017)……….24
Grafik B.2- İlimizde Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı
(MARSU,2017)………………………………………………………………………………………28
Grafik B.3 - ilimizde 2016 Yılında Sanayiden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi………32
Grafik G.1– İlimizde ÇŞİM Tarafından (2016) Yılında Gerçekleştirilen Planlı ve Ani Çevre
Denetimlerinin Dağılımı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017)………………………..66
Grafik G.2 – İlimizde (2016) Yılında ÇŞİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı (Mardin
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017)…………………………………………………………….67
Grafik G.3 – İlimizde (2016) Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan İdari Para Cezalarının Konulara
Göre Dağılımı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)…………………………………….68
viii
GİRİŞ
Fırat ve Dicle arasında, Mezopotamya Bölgesinde bir dağın tepesinde kurulmuş olan
Mardin, Yukarı Mezopotamya’nın en eski şehirlerinden birisidir. M.Ö. 4500’ den başlayarak
klasik anlamda yerleşim gören Mardin, Subari, Sümer, Akad, Babil, Mitaniler, Asur, Pers,
Bizans, Araplar, Selçuklu, Artuklu, Osmanlı Dönemi’ne ilişkin birçok yapıyı bünyesinde
harmanlayabilmiş önemli bir açık hava müzesidir.
2
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bir sınır İli olan Mardin 8891 km yüzölçümü ile
Türkiye topraklarının % 1,1’lik bir kısmını oluşturur. Batıda Şanlıurfa, kuzeyde Diyarbakır,
doğuda Batman, Şırnak ve Siirt, güneyde ise Suriye Devleti ile komşu olan Mardin 36 55-38-51
kuzey enlemleri ve 39 56-42-54 doğu boylamları arasında yer alır. İl merkezinin denizden
yüksekliği yaklaşık 1.083 metredir.
Mardin ilinin ilçeleri sırayla şöyledir; Dargeçit, Derik, Kızıltepe, Mazıdağı, Midyat,
Nusaybin, Ömerli, Savur ve Yeşilli’dir.
Mardin İli, Akdeniz iklimine benzer özellikler taşır. Yazlar çok sıcak ve kurak, kışları ise
bol yağışlı ve ılımandır. Mardin’de kış mevsiminde oluşan yüksek basınç alanı kış
aylarında soğuk geçmesine yol açar. Bir yandan güneydeki çöl ikliminin etkisi altında
bulunması (Basra Alçak Basıncı), diğer yandan kuzeydeki yüksek dağların serin hava
kütlelerinin bölgeye girmesine mani olması sebebiyle ilin ovalık kesiminde yazlar çok sıcak
geçer. İlin kuzey kesiminde zaman zaman kara iklimine benzer özellikler görülür. Mardin’in
iklimini ova ve dağ kesimi olarak iki şekilde değerlendirmek mümkündür. İki kesimdeki
farlılık yağış, sıcaklık ve rüzgar değerlerinde ortaya çıkar. Ova kesiminde yazlar çok sıcak
geçer, kışlar ise ılıman ve yağmurludur. Bu kesimde az miktarda ve kalıcı olmayan kar yağışları
görülür. Dağ kesiminde ise yazları ovaya nispeten daha serin, kışlar ise şiddetli rüzgar, bol
yağmur ve kar yağışlı geçer. Mardin, ilçeleri ve komşu illerden rüzgar hızının ve yağış
miktarının yüksekliği; nem ve sıcaklık değerlerinin düşüklüğü ile dikkat çekici bir farklılık
gösterir.
İl Müdürlüğümüzün çevre kısmı Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü ile ÇED
ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü olmak üzere iki şube olarak yapılandırılmıştır. Çevre
Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü 9 personel ile ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü
ise 3 ü mühendis 4 personel ile hizmet vermektedir.
.
1
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
A. HAVA
A.1. Hava Kalitesi
Türkiye’de özellikle kış sezonunda bazı şehir merkezlerinde meteorolojik şartlara da
bağlı olarak hava kirliliği görülmektedir. Kış aylarında ısınmadan kaynaklanan hava
kirliliğinin temel sebepleri; düşük vasıflı yakıtların iyileştirilme işlemine tabi
tutulmadan kullanılması, yanlış yakma tekniklerinin uygulanması ve kullanılan yakma
sistemleri işletme bakımlarının düzenli olarak yapılmaması şeklinde sıralanabilir. Ancak
ısınmada doğal gazın ve kaliteli yakıtların kullanılması sonucu özellikle büyük
şehirlerde hava kirliliğinde 1990’lı yıllara göre azalma olmuştur.
Şehirleşme ile sanayi tesislerinin yakın çevresindeki bölgelerdeki konutlaşmaların
artması hava kirliliğinin olumsuz etkilerini artırmaktadır. Kömüre dayalı termik
santrallerde kullanılan yerli linyitlerin yüksek kükürt oranı ve bazı tesislerde arıtma
sistemlerinin olmaması nedeniyle kükürt dioksit (SO2) emisyonları problem
oluşturmaktadır. Çevre Mevzuatının kirletici vasfı yüksek tesisler olarak nitelendirdiği
enerji üretim tesisleri için mevzuatta özel emisyon sınır değerleri bulunmaktadır. Söz
konusu tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli izinler, tesisten çıkan emisyonlar
ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin tespitine ilişkin usul ve esaslar Çevre
Mevzuatında belirlenmiştir. Katı, sıvı ve gaz yakıt kullanan bu tesisler için ilgili baca
gazı sınır değerlerinin sağlanması yanında tesis etki alanlarında hava kalitesi sınır
değerlerinin de sağlanması gereklidir. Bu nedenlerle söz konusu tesislerden
kaynaklanan özellikle toz, kükürt dioksit (SO2) ve azotoksit (NOX) emisyonlarının
giderilmesi ve azaltılması konusundaki tekniklerinin uygulanması gereklidir. Söz
konusu azaltım teknikleri son yıllarda tesislerden kaynaklanan emisyon yüklerini
önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Söz konusu azatlım tekniklerinin hayata geçirilmesi
ve yaygın olarak kullanılabilmesi içinde Çevre Mevzuatında bazı değişiklikler
yapılmıştır.
Şehirlerde yaşanan hava kirliliğine, artan motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazları
da katkı sağlamaktadır.
Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A.1’ de verilmektedir.
Çizelge A.1- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu
Hava Kalitesi İndeksi
1 (çok iyi)
2 (iyi)
3 (yeterli)
4 (orta)
5 (kötü)
6 (çok kötü)
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-50
51-199
200-399
400-899
900-1499
>1500
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-45
46-89
90-179
180-299
300-699
>700
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-1,9
2,0-7,9
8,0-10,9
11,0-13,9
14,0-39,9
>40,0
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-35
36-89
90-179
180-239
240-359
>360
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-25
26-69
70-109
110-139
140-599
>600
2
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge A.2 - EPA Hava Kalitesi İndeksi
Hava Kalitesi
İndeksi
(AQI) Değerler
Sağlık Endişe
Seviyeleri
Renkler
Hava
Kalitesi
İndeksi bu aralıkta
olduğunda..
..hava kalitesi
koşulları..
..bu renkler ile
sembolize edilir..
0 - 50
İyi
Yeşil
Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk teşkil
etmiyor.
51 - 100
Orta
Sarı
Hava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas olan
çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde
sağlık endişesi oluşabilir.
101- 150
Hassas
Turuncu
Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun
etkilenmesi olası değildir.
151 - 200
Sağlıksız
Kırmızı
Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için ciddi
sağlık etkileri söz konusu olabilir.
201 - 300
Kötü
Mor
Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının etkilenme
olasılığı yüksektir.
301 - 500
Tehlikeli
Kahverengi
Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.
Anlamı
..ve renkler bu anlama gelir.
Çizelge A.3 - Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri
(Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği)
Kirletici
SO2
Ortalama süre
Saatlik
Sınır değer
900 µg/m3
Sınır değerin yıllık azalması
-KVS-
400 µg/m3
Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak
1.1.2014 tarihine kadar 250 µg/m3 (sınır
değerin %62,5’u) olana kadar her 12 ayda
bir eşit miktarda yıllık olarak azalır
24 saatlik
% 95 /yıl
-insan sağlığının korunması
içinHedef Sınır Değer
(Yıllık aritmetik ortalama)
Hedef Sınır Değer
Kış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
İlk seviye:
µg/m3
500
İkinci seviye: 850
µg/m3
Üçüncü
seviye:
1.100 µg/m3
-insan sağlığının korunması
içinKış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
Uyarı eşiği
250 µg/m³
Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak
1.1.2014 tarihine kadar 125 µg/m3 (sınır
değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda
bir eşit miktarda yıllık olarak azalır
Dördüncü seviye:
1.500 µg/m3
(Verilen değerler 24
saatlik
ortalamalardır.)
60 µg/m³
120 µg/m³
-UVSyıllık
150 µg/m3
-insan sağlığının korunması
için-
3
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
NO2
-UVSyıllık
60 µg/m3
-hassas hayvanların, bitkilerin
ve nesnelerin korunması için-KVS-
300 µg/m3
Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak
1.1.2014 tarihine kadar 20 µg/m3 (sınır
değerin %33’ü) olana kadar her 12 ayda
bir eşit miktarda yıllık olarak azalır
24 saatlik
% 95 /yıl
-insan sağlığının korunması
için-UVSyıllık
-insan sağlığının korunması
için-
100 µg/m3
Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak
1.1.2014 tarihine kadar 60 µg/m3 (sınır
değerin %60’ı) olana kadar her 12 ayda
bir eşit miktarda yıllık olarak azalır
A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar
Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini
düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar
yaygın olarak yaşanmaktadır.
Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz
sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi
nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği
yaşanabilmektedir.
Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs
ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da,
bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik
olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit
yağmurları, vb) sebep olmasıdır.
Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik
asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden
taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru
ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır.
Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri
(NOX) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO
ve NO2’din ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur.
İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO2 kentsel
bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları
insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve
deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir.
İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2 derişimlerine kısa
süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer
rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede
fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimlere uzun süre maruz kalınması
4
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı
gözlenmektedir.
Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri
ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan
faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde
diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’yi oluştururlar ve atmosfere verilirler.
(PM10- 10 μm’nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm’ye kadar olan
partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir.
PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer
önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır.
Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık
etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken
ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer
ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10’a maruz kaldığında
sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır.
PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar
inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir.
Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana geçebilir.
Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun
tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en
yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi
de inversiyon durumudur. CO’in global arka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3
arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit
edilmiştir.
İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak
birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın
soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır.
CO’in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan
dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni
hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı
kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO’e maruz kalmak, algılama ve gözün görme
gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve
henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu
oluşturur.
Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı
iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç
(Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu
petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de
kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir.
Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği,
özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş
ışınları = NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve
karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en
5
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC’dır. Yüksek güneş ışınlarının
etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir.
Sebebi ise güneş ışınlarının ozon’un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan
kaynaklanmasıdır.
Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın
seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOX,
metan, CO ve VOC’ler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6),
toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir
oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum
sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet
süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında
öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer
hastaları ve yaşlılar bulunur.
İlimizde hava kirliliği mevsimsel özellik göstermektedir. Kış ayları ve sonbaharın geç
dönemlerinde hissedilen ve tespit edilen kirlilik mevcuttur. Bu durum Mardin’de hava
kirliliği kaynağının sanayiden ve motorlu taşıtlardan kaynaklanan bir kirliliğin değil,
ısınmadan kaynaklanan bir hava kirliliğin etkin olduğunu göstermektedir.
Mardin’de, gerek sanayi tesislerinin yoğunlaştığı alanların yer seçimlerinin hava
kalitesi bakımından doğru yapılmış olması, gerekse de sanayide ağırlıklı olarak
kullanılan enerji kaynaklarının kirletici vasıflarının düşük olması nedeni ile kent
yerleşmesi üzerinde sanayi tesislerinden kaynaklı hava kirliliğinin etkisi oldukça
düşüktür.
İlimizde, özellikle ısınma amaçlı olarak fosil yakıtların kullanımının son yıllarda
artması sebebiyle, şehrimizdeki hava kirliliğinde artışlar meydana gelmiştir. Bu
kirliliğinin nedeni ise, yakıt türünün ve çeşidinin kirletici vasfının yüksek olmasıdır.
İlimizde Sosyal Yardımlaşma Vakfı Genel Müdürlüğünce fakir ailelere dağıtılan
kömürün, kalite standardı ve ilgili Yönetmelik hükümlerine aykırı oluşu; bu kömür
nedeniyle fakir aileler dışında kalanların da kötü örnek nedeniyle kirlilik oluşturan
kömür cinsine yönelmeleri. Belediyelerimizin baca temizliği, baca yeterliliği, kalorifer
yakan personelin yeterliliği gibi konularda yeterli denetim ve yaptırım uygulanmaması
öngörülmektedir.
İlimizde evsel olarak ısınmada kullanılan yakıtların özellikleri Çizelge A.2’de verilmektedir.
6
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge A.4 – İlimizde 2016 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri
ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
Yakıtın
Cinsi (*)
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
İthal Kömür
Temin
Edildiği
Yer
Tüketim
Miktarı (ton)
G. Afrika
Rusya
Rusya
Rusya
G. Afrika
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
G. Afrika
G. Afrika
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
G. Afrika
Rusya
Mozambik
Rusya
G. Afrika
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
Rusya
44,447
19,981
16,998
46,271
44,115
9,399
9,414
10,200
16,070
11,600
9,589
12,318
12,974
40,938
9,231
12,495
36,006
35,718
10,000
9,997
31,097
9,000
15,504
51,405
53,156
44,001
17,743
14,230
18,812
65,466
55,501
10,745
6,440
52,859
105,328
Alt Isıl
Değeri
(kcal/kg)
7704
7590
7616
6968
6870
7672
7538
7174
6988
7265
7504
7239
7714
7258
7423
7319
7546
6470
7300
6370
7378
7550
7158
6825
7554
6780
6503
7667
7692
7583
6870
7586
7013
6810
7790
Uçucu
Madde
(%)
23.46
21.40
18.35
20.15
24.45
22.63
23.82
20.49
19.60
21.52
21.82
21.88
25.86
21.99
20.70
20.81
22.68
23.88
19.92
20.70
21.42
20.09
19.78
22.65
18.05
22.34
25.63
22.01
21.87
22.17
21.63
24.35
22.44
20.63
21.83
Yakıtın Özellikleri
Toplam
Toplam
Kükürt
Nem
(%)
(%)
0.41
2.52
0.45
2.51
0.41
1.89
0.28
2.40
0.44
1.67
0.52
4.92
0.48
5.61
0.31
6.14
0.42
4.60
0.30
3.50
0.48
5.30
0.32
6.52
0.44
2.27
0.31
2.63
0.48
5.20
0.52
4.46
0.28
3.78
0.28
4.12
0.29
5.04
0.31
4.57
0.33
3.19
0.66
3.79
0.25
6.60
0.90
4.25
0.65
6.64
0.34
5.47
0.31
5.03
0.26
2.90
0.31
3.46
0.49
3.98
0.20
5.09
0.29
6.18
0.32
1.86
0.26
4.09
0.38
2.74
Kül
(%)
4.26
5.08
6.04
10.01
9.35
2.61
2.46
4.78
10.19
6.60
3.60
5.15
3.77
7.61
4.96
5.67
5.83
11.70
8.45
13.20
5.93
4.14
5.53
17.50
3.38
10.09
11.47
3.79
5.23
5.93
10.12
5.97
5.86
11.12
4.45
(*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi.
Çizelge A.5 – İlimizde 2016 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların
Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, 2017)
Yakıtın
Cinsi(*)
Temin Edildiği Yer
Tüketim
Miktarı
(ton/yıl)
Alt Isıl
Değeri(kcal/kg)
Sanayi
maksatlı
İthal Kömür
135.000
-----------
Yakıtın Özellikleri
Uçucu
Toplam
Madde(%)
Kükürt (%)
-------------
------------
Toplam
Nem(%)
Kül(%)
-------------
----------
(*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi.
7
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
İlimizde hava kirliliği mevsimsel özellik göstermektedir. Kış ayları ve sonbaharın geç
dönemlerinde hissedilen ve tespit edilen kirlilik mevcuttur. Bu durum Mardin’de hava kirliliği
kaynağının sanayiden ve motorlu taşıtlardan kaynaklanan bir kirliliğin değil, ısınmadan
kaynaklanan bir hava kirliliğin etkin olduğunu göstermektedir.
İlimizde, özellikle ısınma amaçlı olarak fosil yakıtların kullanımının son yıllarda artması
sebebiyle, şehrimizdeki hava kirliliğinde artışlar meydana gelmiştir. Bu kirliliğin nedeni ise, yakıt
türünün ve çeşidinin kirletici vasfının yüksek olması, İlimizde Sosyal Yardımlaşma Vakfı
tarafından fakir ailelere dağıtılan kömürün kalite standardı ve ilgili Yönetmelik hükümlerine aykırı
oluşu; bu kömür nedeniyle fakir aileler dışında kalanların da kötü örnek nedeniyle kirlilik oluşturan
kömür cinsine yönelmeleri, Belediyelerimizin baca temizliği, baca yeterliliği, kalorifer yakan
personelin yeterliliği gibi konularda yeterli denetim ve yaptırım uygulanmaması olarak
gösterilebilir.
Çizelge A.6 –Mardin ilinde 2016 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı (Kaynak, Yıl)
Yakıtın Kullanıldığı Yer
Tüketim Miktarı (m3)
Isıl Değeri (kcal/kg)
Konut
Sanayi
Çizelge A.7 – Mardin ilinde 2016 Yılında Kullanılan Fuel-oil Miktarı (Kaynak, Yıl)
Yakıtın Kullanıldığı Yer
Tüketim Miktarı
3
(m )
Isıl Değeri (kcal/kg)
Toplam Kükürt (%)
Konut
Sanayi
Konu ile ilgili Türkiye Petrolleri A.O. Batman Bölge Müdürlüğünden veri talep edilmiş ancak
tarafımıza bilgi ulaşmamıştır. İlimizde konutlarda doğalgaz kullanımına geçilmemiştir.
Egzoz gazı emisyonlarının kontrolüne yönelik ilimizdeki faaliyetler A.5. Bölümünde verilmektedir.
A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar
İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu 2005 yılında Mardin Kadın Doğum ve Çocuk
Hastanesinin bahçesine kurulmuş olup, 2012 yılına kadar Bakanlığımızın belirlediği yüklenici
firmalar tarafından aylık bakımı yapılmaktadır. Yıl içerisinde söz konusu Hastanenin bahçesine
ek bina yapmak istemesinden dolayı, hava kalitesi ölçüm istasyonu Mardin 21 Kasım Şehir
Stadyumunun bahçesine taşınmıştır. İlimizde söz konusu istasyonun verilerine göre PM10(Toz)
parametresi yaz ve sonbahar aylarında kısa vadeli aşınımlar fazla gözlenmektedir.
İlimizde bulunan Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonun yeri Harita A.1 olduğu gibi gösterilmektedir.
Çizelge A.8 İlde hava kalitesi ölçümü yapan istasyonun ölçüm parametrelerini görülmektedir.
8
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Şekil A.1 – İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri (Google Earth,2013)
Çizelge A.8- İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler (Ulusal Hava İzleme Ağı,2013)
İSTASYON
YERLERİ
Merkez
KOORDİNATLARI
(Enlem, Boylam)
SO2
X
HAVA KİRLETİCİLERİ
NOX
CO
-
O2
-
HC
-
PM
X
A.4. Ölçüm İstasyonları
İlimizin 2016 yılındaki kirletici parametreler için günlük ortalama değerlerini içeren ve KVS
aşım sayıları, uyarı eşiği aşım sayıları Grafik A.1-A.2 ve Çizelge A.9-A.10’de verilmektedir.
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği çerçevesinde kirletici parametrelerinin
yıllar içerisinde hedefler belirlenmiş olup, İlimizde alınan verilere göre KVS aşım sayıları fazla
olmamaktadır. Söz konusu Yönetmeliğin belirlediği parametre değerleri Çizelge A.11’de
verilmektedir.
9
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
400
350
Mardin Merkez İstasyonu 2016 yılı PM10
Günlük Ortalama Değerleri ve KVS aşım
durumu
300
Günlük Ortalama
2016 KVS Limit Değeri 80
250
200
150
100
50
1
15
29
43
57
71
85
99
113
127
141
155
169
183
197
211
225
239
253
267
281
295
309
323
337
351
0
Şekil A.2- İlimizde Merkez İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği
300
250
Mardin Merkez İstasyonu 2016 yılı SO2
Günlük Ortalama Değerleri ve KVS aşım
Günlük Ortalama
200
2016 KVS Limit Değeri
200
150
100
50
1
18
35
52
69
86
103
120
137
154
171
188
205
222
239
256
273
290
307
324
341
0
Şekil A.3- İlimizde Merkez İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği
10
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge A.9- İlimizde 2016 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri (Ulusal Hava İzleme Ağı,2017)
MERKEZ
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
ORTALAMA
SO2
18
14
13
12
7
7
7
9
9
24
27
26
14,4
AGS*
1
1
PM10
32
93
51
49
50
66
60
94
68
73
60
48
62
AGS*
2
3
4
7
11
9
14
5
9
7
8
3
6,8
CO
-
AGS*
-
NO
-
AGS*
-
NO2
-
AGS*
-
NOX
-
AGS*
-
OZON
-
AGS*
-
* Sınır değerin aşıldığı gün sayısı
A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü
İlimizde İl Müdürlüğümüzden Egzoz Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi almış 10 Adet
istasyon bulunmaktadır. Bakanlığımızdan yetki almış firmaların Yönetmeliğe uygun egzoz
emisyon ölçümü yapabilmeleri ve İl Müdürlüğümüzce denetimin daha etkin olması amacıyla
söz konusu bütün ölçümlerin kamera ile kayıt altına alınmasının sağlanması önem arz
etmektedir. Yol Uygulamaları yılda bir veya iki defa yapılabilmektedir.
Çizelge A.10- İlimizde 2016 Yılı İldeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Emniyet Müdürlüğü,2017)
Egzoz Ölçümü Yaptıran
Araç Sayısı
Binek Otomobil
Hafif Ticari
Ağır Ticari
Diğerleri
Toplam
Binek Otomobil
Hafif Ticari
Ağır Ticari
Diğerleri
Toplam
Araç Sayısı
12939
4581
3720
4261
26501
10150
3785
2827
3456
20218
11
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
A.6. Gürültü
Müzikal değeri ve özelliği olmayan, hoşa gitmeyen ve istenmeyen sesler olarak tarif
edilmektedir. İnsan ve çevre üzerindeki etkileri giderek artan gürültü, hoşa gitmeyen,
rahatsız edici duygular uyandıran bir akustik olgu, beğenilmeyen, istenmeyen sesler
topluluğu olarak tanımlanmaktadır. Denetimsiz şehirleşme hızlı nüfus artışı ve hızlı
sanayileşme yalnız suyu, havayı ve toprağı kirletmekle, yeşil alanların kaybına yol
açmakta kalmayıp aynı zamanda insanın yaşam ve çevresinin sessizliğini de bozmaktadır.
Dolayısıyla gürültünün insan ve çevre üzerindeki etkileri, bunları denetim altına almayı
amaçlayan bir kamu politikasının konusu olmaktadır.
İl Müdürlüğümüze ulaşan gürültü şikâyetlerinin konu bazında dağılımı Grafik A.2’
deki gibi verilmektedir. İlimizde genel itibari ile işyerlerine ait jeneratör, fan vb.
ekipmanların gürültü şikayetine konu olmakla beraber, şehrin gün geçtikçe artan inşaat
faaliyetleri sonucunda gürültü şikayetlerini sayısını da artırmaktadır.
25
23
20
15
11
10
5
5
4
3
0
0
EĞLENCE
ŞANTİYE
SANAYİ
TRAFİK
İŞYERİ
DİĞER
Şekil A.4– İlimizde 2016 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017)
A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar
Bilindiği üzere, sera gazı emisyonu kontrolü ve iklim değişikliğine uyum konusunda 20112023 yıllarına yönelik stratejik ilkeleri ve hedefleri içeren Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı
(İDEP) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla
hazırlanarak Temmuz 2011’de yayımlanmıştır.
Bu kapsamda, İlimizde sadece Mardin Belediyesinin İklim Değişikliği Eylem Planı’nda bulunan
sektörel hedefleri 2012 yılında aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi 2016 yılında da devam etmektedir.
12
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
No
4
5
6
7
8
Sektör
Atık
Atık
Atık
Atık
Atık
Eylemler
A1.1.2.1. EAYP'nin etkin
uygulanması için yeterli
sayıda teknik personelin
görevlendirilmesi
A1.1.2.2.
EAYP'nin etkin
uygulanması için
teknik
kapasitenin
(personel
ve
teknolojik
altyapı)
güçlendirilmesine
yönelik
eğitim
verilmesi
ve
makine-ekipman
alımı
A1.2.1.1. Düzenli
depolama sahası
işletme planının,
Atıkların Düzenli
Depolanmasına
Dair Yönetmelik
hükümlerine göre
yapılması
A1.2.2.1. Sahada
oluşacak
olan
depo
gazının
hesaplanması ve
gerekli
sistemlerin
fizibilite
etüdünde
değerlendirilmesi
A1.3.1.2.
Kaynağında
ayrı
toplama
konusuna
yönelik
eğitim,
tanıtım
ve
bilinçlendirme
faaliyetlerinin
bir
plan
çerçevesinde
yürütülmesi
Eylemin
gerçekleşme
durumu
teknik personel yetersizliği
mevcuttur. İstihdam edilen
teknik personel sayısı 3 tür.
eğitim
çalışmalarına
başlanması
planlanmaktadır.
Mevcut alınması
planlanan
iş
makınaları:
1
adet kompaktör,
1
adet
paletlidozer,1
adet
lastik
tekerlekli loder, 1
adet
damperli
kamyon
işletme
planı
hazırlanmıştır.
planlama
aşamasında ele
alınmamıştır.
Halkı
bilinçlendirmek
adına vatandaşların
toplu
olarak
bulunduğu yerlerde
Alış
Veriş
Merkezlerinde,Sokak
ve Caddelerde proje
için
tutulan
çalışanlar tarafından
broşür
dağıtılarak
bilinçlendirme
yapılmıştır. Ayrıca
okullarda
eğitim
verilerek
projenin
maddi sponsoru olan
TUKÇEV
yayınlarının dergi ve
malzemeleri
dağıtılmıştır.
Uygulama
sürecinde
yaşanan olumlu
ve
olumsuz
gelişmeler
idarenin norm kadrosunun
dolu olması ve konu ile
alakalı teknik personel
yetersizliği..belediyenin
finansman sıkıntısı.
makınaların arıza
vermesi ve bu
nedenle
işi
aksaması saha da
kı
atıkların
duzenlı
olarak
serilememesi.
mevcut durumda
işletme
planına
göre
işletilmesinde bir
takım güçlükler
yaşanmaktadır.
Saha
da
çalışmakta olan iş
makınalarınıı
arıza
vermesi
Varsa
eylemin
yer aldığı diğer
strateji
veya
planlar
Uygulama sürecinde
kapı
kapıya
bilgilendirmede ev
sakinlerinin kapıları
açmak istememesi
sorun oluşturmuştur.
Fakat
bölgenin
durumu
gözönüne
alınarak kapı kapı
bilgilendirmeler
13
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Eylemin
uygulanmasına
ilişkin
değerlendirme ve
çözüm önerileri
mevcut
durumda
oluşturulmuş olan çevre
yönetim biriminin teknik
personel
ihtiyacının
giderilmesi,EAYP
nın
uygulanmasına
yönelik
eğitim
faaliyetlerinin
oluşturulması ve ıhtıyaca
yönelik
bütçenin
sağlanması
Eylem
kapsamında
gerçekleştirilmesi
planlanan
projeler
geri
dönüşüm,ayrıştırma,düzenli
depolama sahasının etkin
kullanımı,sterilizasyon
,rehabilitasyon,aktarma
istasyonları.
Yürütücüsü:Mardin
Belediyesi-Mardin
belediyeler birliği.finasman
kaynağı:Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı-AB IPA fonu
süresi:2013-2015
Varsa
eylemin
revizyonuna
ilişkin öneriler
arac alımı için
finansman
sağlanması
teknik
ekibin
eğitim
alarak
uygulama
aşamasına
hazırlanması.
çalışan personelin
eğitim yetersizliği
ve
teknik
personelin
olmaması
gibi
sorunlarla
karşılaşılmaktadır.
kaldırılarak
sokaklarda
bilgilendirmeler
yapılarak
çözülmüştür.
ekipman ve teknik
kadronun
güçlendirilmesi.
Saha da çalışan
personelin
bu
konuda
eğitim
alması.
Proje
başladığı
aşamadan
bugüne
çok yol katetmiştir
proje başlangıcından
bugüne
toplanan
ambalaj atıkları %70
lere varan oranlarda
artışlar göstermiştir.
Her
geçen
gün
okullar ve kamu
kuruluşlarından
projeye ilgi artmış ve
iç mekan kutusu
talebinde
bulunulmuştur. Fakat
çevre fabrikalardan
TAT
lisanslı
firmamıza çok fazla
atık gönderilmediği
gözlenmiş
İl
Çevrenin fabrikalara
baskı
yaparak
ambalaj atıklarının
kaynağında
ayrı
toplanması projesine
destek verebileceği
düşünülmektedir.
Şuan herhangi bir
revizyon söz konusu
değildir.
İlerleyen
zamanlarda
tesise
alınan ambalaj atık
miktarında
veya
kalitesinde azalma
olması durumunda
tekrar
eğitimler
14
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
verilebilir
uyarılarda
bulunulabilir.
Eylemin
izlenmesine
yönelik
performans
göstergeleri
eylemin
izlenmesine
yönelik teknik personel
sayısında 2011 den bu yana
herhangı
bir
artış
olmamıştır.
veya
Projenin
bilgilendirme
aşamasında 8 geçici
personel
alınmış
ücretleri TUKÇEV
tarafından
karşılanmak suretiyle
çalıştırılmıştır.
Tesiste şuanda 63
personel
görev
yapmaktadır bunların
5
tanesi
teknik
personel 3 tanesi
yönetici
konumundadır.
A.8. Sonuç ve Değerlendirme
Avrupa Birliği uyum süresince, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ile hava kalitesi sınır değerlerine yıllara
göre kademeli azaltma getirilmiştir. Bu çerçevede, SO2 (Kükürtdioksit) Sınır değer, 1.1.2009
tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 125 µg/m3 (sınır değerin %50’si) olana kadar her
12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalması gerekmektedir.
Bu çerçevede kükürtdioksit eşik değeri %50, Partikül Madde eşik değeri %55 düşüş
göstermektedir.
Emisyon değerlerini düşürmenin en temelde iki yöntemi mevcuttur;
1- Emisyon kaynaklarını azaltmak,
2- Emisyon kaynaklarından oluşan gaz attıkların kontrollü, düşük seviyede ve standartlar
çerçevesinde salınımını sağlamaktır.
Ancak İlimizde, emisyon değerlerini düşürmek adına birinci maddenin uygulanma şansı
bulunmamaktadır. Henüz gelişmekte olan ülke kapsamında bulunan ülkemizin en hızlı kalkınan
ve gelişen illerinden birisi Mardin’dir. Her geçen gün ilin nüfusu artış göstermekte, ilde
toplamda talep edilen enerji miktarı artmaktadır. Dolayısı ile harcanan enerjinin en büyük
payına sahip ısınma kaynaklı enerji miktarı ve beraberinden ısınmadan kaynaklı emisyon
miktarı artış göstermektedir.
15
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ayrıca yine İlimizde hızlı bir şekilde yeni yatırımların gerçekleştiği bir ildir ve her yıl ildeki
toplam sanayi ve imalat yatırımı sayısı artış göstermektedir. Bu da beraberinde sanayiden
kaynaklı emisyon artışını getirmektedir.
Yine benzer bir şekilde, ildeki ulaşım aracı sayısı her yıl artmakta ve ulaşımdan kaynaklı
emisyon miktarı da bu artışa eşlik etmektedir.
İlin tüm bu gelişme potansiyelleri düşünüldüğünde, emisyon kaynakları sayısının azalmadığı
ve yakın bir gelecek için de azalmayacağı anlaşılmaktadır.
Bu nedenle İlimizde, emisyon değerlerini düşürmek için en temel yöntem, emisyon
kaynaklarından oluşan gaz atıkların kontrollü, düşük seviyede ve standartları sağlayacak
şekilde olmasını sağlayabilmektir.
Emisyon kaynağında, gaz atıklarının kontrollü, düşük seviyede ve standartları sağlayacak
şekilde olması için;
1Tüm yanma işlemleri için, yakıtların, kirlilik yükü düşük türlerinin ve standartlara
uygun yakıt cinslerinin kullanılmasını sağlamak.
2Tüm yanma işlemleri için, uygun yanma yönteminin, teknolojisinin uygulanmasını
sağlamak,
3Yanma sonrası oluşacak atık gazların, atmosfere salınmadan önce, atmosfere salım
standartlarını sağlayacak ön işlemelerden geçmesini sağlamak gerekmektedir.
Kaynaklar
1Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017
2İl Emniyet Müdürlüğü,2017
3Ulusal Hava İzleme Ağı,2017
4Google Earth,2017
5Mardin Temiz Hava Eylem Planı,2017
6İklim Değişikliği Eylem Planı Sistemi,2017
16
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B. SU VE SU KAYNAKLARI
B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli
B.1.1. Yüzeysel Sular
B.1.1.1. Akarsular
Buğur Çayı : İlimiz Derik İlçesinin Buğur Köyü’nün yakınlarında bir kaynaktan doğmaktadır.
Çağçağ Suyu : İlimiz Midyat ve Nusaybin İlçeleri arasında Dali Köyünün güneyinde iki ayrı
kaynaktan çıkan Aksu (Beyazsu) ile Karasu’nun birleşmesi ile Çağ Çağ Suyu oluşmaktadır. Bu su
üzerinde kurulan baraj ile yörenin içme ve sulama suyu ihtiyacı temin edilmektedir.
Savur Çayı : İlimiz Savur İlçesinin Suçi Köyünden çıkmaktadır. Bu su, Savur İlçesinin hayat
kaynağıdır. Çayın geçtiği yerlerdeki kavaklık ve bahçelik, bu su ile sulanmaktadır.
Zerkan Çayı: Mardin İlinin batısında, Erdem Köyü yakınlarından doğan Gümüş Suyu, önce
güneydoğuya sonra güneybatıya doğru akar. Kızıltepe’den geçtikten sonra batıya yönelen çay,
Akdoğan (Arrade) Köyünün güneyinden Suriye Devleti sınırlarına girer. Söz konusu Akarsu iklim
değişikliği ve yağışların azlığı sonucu kuru dere niteliği kazanmış olup, kış aylarında mevsimsel
akış göstermektedir.
Çizelge B.1 –İlimizin Akarsuları (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017)
AKARSU İSMİ
Toplam
Uzunluğu
(km)
İl Sınırları
İçindeki
Uzunluğu
(km)
Debisi
3
(m /sn)
Kolu Olduğu
Akarsu
BUĞUR ÇAYI
53,65
53,5
1,201
Büyük Cırcıp Deresi
(Fırat Nehri)
ÇAĞÇAĞ
SUYU
103
103
9,770
Fırat Nehri
92
62
60,5
62
2,852
1,490
Dicle Nehri
Fırat Nehri
SAVUR ÇAYI
ZERKAN ÇAYI
Kullanım
Amacı
Sulama, enerji,
içme suyu
17
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
İlimizde akarsular üzerinde kurulu 9 adet balık çiftliği bulunmaktadır.
Çizelge B.2- Mardin İlinde Mevcut Yetiştiricilik/İşleme Tesisi Verileri (Gıda Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar
İlimizde doğal göl bulunmamaktadır. Fakat akarsuların üzerinde yapılmış bir baraj ile 4
adet gölet bulunmaktadır.
Nusaybin İlçesi Çağ Çağ Suyu üzerinde kurulan Çağ Çağ Barajı İlimizde yapılan ilk yapay
su birikintisidir. Nusaybin İlçesine yaklaşık 30 km’lik bir alanda yöre halkının rağbet ettiği bir
mesire alanı oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra Regülatür Piknik Sahası mevcut olup, yaklaşık 130
dekarlık bir alandır. Bu piknik sahası Nusaybin halkının sıcak geçen yaz aylarında dinlendikleri
alanlardan bir tanesini oluşturmaktadır. Nusaybin ilçesinin can damarını oluşturan Çağ Çağ barajı
içme suyu, tarım sulaması ve enerji üretiminde kullanılmaktadır. Ayrıca, Derik İlçesinde Yıldız
Gölet’i ve Şerif Baba Gölet’i bulunmaktadır.
18
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.3- İlimizde Mevcut Sulama Göletleri (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017)
Göletin Adı
Yıldız
Şerifbaba
Tipi
Toprak dolgu
Toprak dolgu
Göl hacmi,
3
m
2 773 000
1 971 000
Sulama Alanı
(net), ha
221
92
Çekilen Su
3
Miktarı, (m )
Kullanım Amacı
2 273 000
Hayvan İçme
Suyu
Sulama Suyu
Temini
1 806 000
İçme, Kullanma
ve
Sulama Suyu
Temini
B.1.2. Yeraltı Suları
İlimiz içme suyu ihtiyacı olarak kaynak suları, yeraltı suları ve kısmen yüzeysel sulardan
karşılanmaktadır.
Çizelge B.4– İlimizin Yeraltısuyu Potansiyeli (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü, 2017)
Kaynağın İsmi
hm3/yıl
İçme-Kullanma
Sanayi
Sulama
Toplam Çekilen Su
0,19
0
25,6
25,79
İlimiz Kızıltepe İlçesinin kuzey ve kuzeybatısında 3.000 dekarlık bir alanda yeraltı suyu
rezervi bulunmuştur. Bu yeraltı suyu havzasında açılan yaklaşık 3.500 adet derin kuyu ile tarım
arazileri sulaması ve içme suyu olarak kullanılmaktadır. İlimizde jeotermal kaynak
bulunmamaktadır.
B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri
İlimizdeki yeraltı su seviyeleri ve 2010-2015 yılları aylık ölçümlerine ait değerler aşağıdaki
tabloda yer almaktadır.
19
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.5– İlimizin Yeraltısu Seviyeleri (DSİ 10. Bölge Müdürlüğü 2016-2017)
Kuyu Adı
Kuyu No
7823
YSE
YSE
499.00
518.00
502.00
Zon
X (D)
441645
597843
601211
Y (K)
Pafta No
Zemin Kotu
Koordinatı
4116668
4119102
4107603
Kuyu Derinliği (m)
365
346
374
Tip (Arş./İşletme)
İşletme
İşletme
Araştırma
İl
Mardin
Mardin
Mardin
Kızıltepe
Derik
Derik
Merkez
Denktaş
Akbaş
Fırat
Fırat
Fırat
Pliyosen
Kırıntıları
Miyosen
Bazalt +
Miyosen
İlçe
Köy / Mahalle
Havza Adı
Alt havza/Ova Adı
Temsil Ettiği Akifer
Ölçüm Metodu
(Limnigraf/Manuel)
YIL
AY
1
Ocak
2
Şubat
3
Mart
4
Nisan
5
Mayıs
6
Haziran
Temmu
2011
7
2012
z
8
Ağustos
9
Eylül
57.70
10
Ekim
57.50
11
Kasım
57.20
12
Aralık
1
Ocak
2
Şubat
3
Mart
4
Nisan
5
Mayıs
6
Haziran
Temmu
7
8
z
Ağustos
20
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
9
Eylül
10
Ekim
11
Kasım
12
Aralık
1
Ocak
2
Şubat
3
Mart
4
Nisan
5
Mayıs
6
Haziran
Temmu
2013
7
z
105.50
8
Ağustos
9
Eylül
10
Ekim
11
Kasım
12
Aralık
1
Ocak
2
Şubat
3
Mart
4
Nisan
22.30
60.40
108.00
5
Mayıs
22.60
58.40
108.40
6
Haziran
Temmu
52.80
81.00
108.40
66.20
62.00
109.10
21.50
56.00
102.00
2014
7
2015
57.60
z
8
Ağustos
9
Eylül
10
Ekim
11
Kasım
12
Aralık
1
Ocak
2
Şubat
3
Mart
4
Nisan
5
Mayıs
6
Haziran
Temmu
7
z
8
Ağustos
9
Eylül
10
Ekim
21
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
11
Kasım
12
Aralık
01.02.2017 tarih ve E.380 sayılı yazı ile Dsi 10. Bölge Müdürlüğüne yazı yazılmış olup elimize
2016 yılı ile ilgili herhangi bir bilgi ulaşmamıştır.
B.1.3. Denizler
İlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır.
B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi
Çizelge B.6 –İlimizde 2016 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden
Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları
Su
Kaynağın
ın
Cinsi
(Yüzey/Y
eraltı)
Kullanım amacı ve kullanılan miktar
Adı
İçme ve
kullanma
suyu
Enerji
üretim
i
Sulama
suyu
Endüst
-riyel
su
temini
Analiz Yapılan İstasyonun
Akım
gözlem
istasyon
u kodu
Analiz
sonuçları
SKKY
(Tablo-1)
Yeri
(İlçe, Köy,
Mevkii)
Koordinatları
(YAS
için)
Yıllık
Ortalama
Nitrat
Değeri
(mg/L)
Bu konu ile ilgili olarak01.02.2017 tarih ve E.380 sayılı yazı ile DSİ 10. Bölge Müdürlüğüne
yazı yazılmasına rağmen herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.
B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu
B.3.1. Noktasal kaynaklar
B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar
İlimizde endüstri yoğun olarak Organize Sanayi Bölgesinde bulunmaktadır. Mardin
Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü’ne ait Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisi o bölgedeki
işletmelerden kaynaklı atıksuların arıtılmasında önemli rol oynamaktadır.
22
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.7–Mardin Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisi Deşarj Bilgileri (Mardin
Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, 2017)
Kapasitesi
(ton/gün)
AAT Türü
1200(Aktif)
2. kademe
600
Endüstriyel
AAT Çamuru
Miktarı
(ton/gün)
0.87
Deşarj Ortamı
Deşarj Koordinatları
Mardin Belediyesi
Kanalizasyon Şebekesi
37o 15’ 40” K
40o 39’ 58” 80 D
B.3.1.2. Evsel Kaynaklar
İlimizde Belediye Başkanlıklarına ait faaliyette
bulunmamaktadır. Ayrıntılar “B.5.” bölümünde verilmiştir.
olan
atıksu
arıtma
tesisi
B.3.2. Yayılı Kaynaklar
B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar
İlimizde 150.000 ha sulu 178.000 ha kuru toplamda 328.293 ha alanda tarım
yapılmaktadır.
(Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
B.3.2.2. Diğer
Tablo: İlimizde 2016 Yılı Vahşi Depolama Sahaları ve Etkileyebilecekleri Yeraltı ve Yerüstü
Su Kaynakları (Mardin Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıkları, 2017)
İlimizde 2016 yılı vahşi depolama sahaları
Belediye
Mevki
Midyat
Işıklar Mah.
Nusaybin
Beylik Mah.
Dargeçit
Saray Mah.
Mazıdağı
Gündoğan Mah.
Ömerli
Yeni Mah.
Savur
Gazi Mah.
Derik
Zeytinpınar Mah.
23
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri
B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu
B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi
mevcudiyeti
İlimizde kentsel su temini için çekilen suyun kaynağının % 20 sini kuyu ve %80’ini kaynak
suyu oluşturmaktadır.
Kuyu
Kaynak
Grafik B.1. İlimizde 2016 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İle
Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı (MARSU, 2017)
Çizelge B.8- İlimizde İçme Suyu Şebekesi ile Hizmet veren Belediye sayısı ve Nüfusu (Marsu
Genel Müdürlüğü, 2017)
Yıl
İçme ve kullanma suyu
şebekesi ile hizmet veren
belediye sayısı
Nüfus
2010
31
744.606
2011
31
764.033
2012
31
773.026
2013
31
779.738
2014
10
472.672
2015
10
472.672
2016
10
-
24
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti
(Marsu Genel Müdürlüğü, 2017)
İlimizde içme suyu arıtım tesisi bulunmamaktadır. İlimizde
kullanma amaçlı temin edin su miktarı 12.630.964,00 m3 tür
yer altından içme ve
B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.
Tablo: İlimizde İçme Suyu Temin Edilen Kaynaklar (DSİ 10.Bölge Müdürlüğü, 2017)
Kaynağın Adı
Beyazsu Kaynağı
Potansiyeli (milyon
m3/yıl)
Mevcut Durumu
220.75
63,07 hm3/yıl
B.4.2. Sulama
İlimiz Genelinde tarımsal faaliyet yapılan alanın 10.449 hektarı(%3.2) devlet tarafından
139.559 hektarı (%42.5) halk tarafından yapılmaktadır. (Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
İl Genelinde %45.7 oranında salma sulama yapılmaktadır.
Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017
B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su
miktarı
2.272 hektar damlama 4.880 hektar alanda yağmurlama sulama yapılmaktadır. (Gıda
Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
25
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.3. Endüstriyel Su Temini
2016 yılında endüstriyel faaliyetler için temin edilen suyun 194.403 m3’ü kuyulardan 469.776
m3’lük kısmı da kaynaklardan elde edilmektedir. (Marsu Genel Müdürlüğü, 2017)
Tablo - İlimizde 2016 Yılında Endüstrinin Kullandığı Suyun Kaynaklara Göre Dağılımı
(Marsu Genel Müdürlüğü, 2017)
Kuyu
194.403 m3
Kaynak
469.776 m3
B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı
Tablo: İlimizde Su Kaynakları Üzerinde Bulunan Hidroelektrik Santralleri (DSİ 10.Bölge
Müdürlüğü, 2017)
Kaynağın Adı
Çağ Çağ III.
Dicle
Amacı (Enerji,
Sulama vb)
Kapasitesi
(GWh/yıl)
enerji
19.00
enerji
4,120.00
Özelliği
14,42 MW gücündeki
Çağ-Çağ III HES
6446 sayılı kanun kapsamında
Nas Enerji A.Ş tarafından
işletilmektedir.
inşaat halinde
26
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı
Tablo: İlimizde 2016 Yılı Rekreasyonel (park, bahçe sulaması, havuz suları vb.) Amaçlı
Kullanılan Su Miktarı ve Suyun Kaynaklara Göre Dağılımı (Mardin Büyükşehir ve İlçe
Belediye Başkanlıkları, 2017)
Belediye Adı
Kaynağı
Miktarı
Kullanım Amacı
Büyükşehir Belediyesi
-
292.625.000lt/yıl
Park bahçe sulama
Artuklu Belediyesi
-
-
-
Dargeçit Belediyesi
Sondaj
-
Park ve İçme Suyu
Kuyu
2 lt/sn
Sulama
Derik Belediyesi
2 adet şebeke hattı
1 lt/sn
Sulama
Kızıltepe Belediyesi
-
-
-
Mazıdağı Belediyesi
-
-
-
Midyat Belediyesi
-
-
-
Nusaybin Belediyesi
-
-
-
Ömerli Belediyesi
-
-
-
Savur Belediyesi
-
-
-
Yeşilli Belediyesi
-
-
-
27
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.5. Çevresel Altyapı
B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nüfus
İlimizde
bulunmamaktadır.
Belediye
Başkanlıklarına
ait
faaliyette
olan
atıksu
arıtma
tesisi
ORTALAMA
120
100
80
60
40
20
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Grafik B.2- İlimizde Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı
(MARSU, 2017)
28
Çizelge B.9 – İlimizde 2016 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu (Mardin Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıkları,
2017)
Belediye Atıksu Arıtma
Tesisi Türü
Deşarj Noktası
koordinatları
Deniz
Deşarjı
Hizmet
Verdiği
Nüfus
Oluşan AAT
Çamur
Miktarı(ton/gün)
İnşa/plan
Var aşamasında Yok Fiziksel Biyolojik İleri
İlçeler
İl Merkezi
Yerleşim
Yerinin
Adı
Belediye Atıksu Arıtma
Tesisi Olup Olmadığı?
Arıtılan
Mevcut
/Deşarj
Kapasitesi Edilen Atıksu
(ton/gün)
Miktarı
(m3/sn)
Atıksu arıtma tesisi henüz inşaat aşamasındadır.
29
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri
İlimizde Mardin Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü’ne ait bir adet Endüstriyel Atıksu
Arıtma Tesisi bulunmaktadır.
Çizelge B.10 İlimizde 2016 Yılı OSB’lerde Bulunan Atıksu Arıtma Tesisleri ve Arıtma
Çamurları Durumu (Mardin Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, 2017)
OSB Adı
Mardin
Organize
Sanayi
Bölgesi
Mevcut
Durum
u
Kapasit
esi
(ton/gü
n)
Faal
1200(1.
Kademe
-aktif)
2.
Kademe
-600
AAT Türü
Endüstriyel
AAT
Çamuru
Miktarı
(ton/gün)
0.87
Deşarj
Ortamı
Mardin
Belediyesi
Kanalizasyon
Şebekesi
Deşarj
Koordinatları
37o 15’ 40” K
40o 39’ 58” 80 D
Zemin kotu
566m.
Arıtma
Çamuru
Analizi
Mevcut
(Tehlikesiz
Sınıfta)
Arıtma
Çamuru
Yönetimi
Mevcut
B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri
İlimiz Yeşilli İlçesi Zeytinli Köyü mevkiinde Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi
bulunmaktadır. Tesiste sızıntı suyu toplama havuzu bulunmaktadır.
B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması
İlimizde Hazır Beton Santralleri başta olmak üzere Endüstriyel faaliyette bulunan
işletmeler Prosesten kaynaklı atıksularını tekrar kullanmak için Üniversitelerin Çevre
Mühendisleri Bölümlerinde hazırlamış oldukları Teknik Uygunluk Raporlarını
- 30 -
Arıtma
Çamuru
Bertaraf
Yöntemi
Düzenli
Depolama
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Müdürlüğümüze sunmaktadır. Yapılan inceleme neticesinde Raporun uygun bulunması
halinde ,İşletmeler prosesten kaynaklı atıksularını yeniden kullanabilmektedirler.
B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü
B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar
“Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik” ve “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara
Dair Yönetmelik Yeterlilik Belgesi Tebliği” kapsamında çok ayrıntılı çalışmalar mevcut
değildir. 21 Temmuz 2012 tarihinde Mardin'in Midyat ilçesine 18 kilometre uzaklıkta,
Şenköy ve Söğütlü beldeleri arasından geçen (Kerkük – Yumurtalık) petrol boru hattında
meydana gelen patlama (sabotaj) sonucu ham petrol sahaya yayılmış ve kirliliğe neden
olmuştur.
Çizelge B.11.- İlimizde 2016 Yılı İçin Tespit Edilen Noktasal Kaynaklı Toprak
Kirliliğine İlişkin Veriler
Var
Potansiyel kirletici faaliyetler var mı?
Tespit Edilmiş
Kirlenmiş Sahanın
Yeri
Tespit
Edilmiş
Kirlenmenin
Nedeni
Yok
Varsa Ne/Neler Olduğunu
Belirtiniz
X
Kirlenmiş sahaların
temizlenmesi ile ilgili
çalışma var mı?
Var
Yok
Kirlenmiş sahaların temizlenmesi ile
ilgili çalışmalarda ne tür temizleme
faaliyetleri* yapılıyor? (Aşağıdaki
temizleme yöntemleri dikkate
alınmalıdır)
1.
2.
3.
*
Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliği Temizleme Yöntemleri
Biyoremediasyon
Fitoremediasyon
Parsel arıtımı
Buharlaştırma
Biyo havalandırma
Elektrokinetik arıtma
Yerinde oksidasyon
Solvent ekstraksiyonu
Hava ile dağıtma (Air sparging)
Buharlaştırma
Termal arıtma
Reaktif Barrier teknolojisi
Yerinde yıkama (In-situ Flushing)
- 31 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.6.2.Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı
Arıtma çamurlarının toprakta kullanımında gerekli tedbirlerin alınması esaslarını
sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemeyi amaçlayan “Evsel ve
Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik” (EKAÇTKDY)
kapsamında çalışmalar yapılmaktadır. Ancak İlimizde belediyelere ait faaliyette olan atık
su arıtma tesisi bulunmamakta olup, sanayi kuruluşlarına ait atık su arıtma tesislerinde
oluşan arıtma çamurları yakma lisansına sahip Mardin Çimento San. A.Ş.’de ek yakıt
olarak kullanılmakta veya Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi’ne gönderilerek bertaraf
edilmektedir.
MARDİN OSB A.A.T ARITMA ÇAMURU YÖNETİMİ
100%
BELEDİYE ÇÖP ALANINA DÖKÜLEN
2016 YILINDA SANAYİDEN KAYNAKLANAN ARITMA ÇAMURUNUN YÖNETİMİ
Grafik B.3 - ilimizde 2016 Yılında Sanayiden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun
Yönetimi(Mardin Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, 2017)
- 32 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.6.3.Madencilik faaliyetleri ile
kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar
bozulan
arazilerin
doğaya
yeniden
“Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması
Yönetmeliği” kapsamında yapılan çalışmalar oldukça önemlidir. Madencilik Faaliyetleri
İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği kapsamında,
yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Madencilik Faaliyetleri için Doğaya
Yeniden Kazandırma Planı talep edilmektedir. 133 adet Doğaya Yeniden Kazandırma
Planı hazırlanmıştır.
B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği
İlimizde bitki besin maddesi olarak Azot, Potas, Fosfor gibi kimyasallar
kullanılmaktadır. Ayrıca zararlı ve yabancı otları, mantarları, genel tarım zararlılarını
önlemek içinde kimyasallar kullanılmaktadır. İnsektisid, herbisit, fungisit, nematosid gibi
kimyasal maddeler bu amaçla kullanılmaktadır.
Çizelge B.12 –İlimizde 2016 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin
Maddesi Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları (Mardin Gıda Tarım ve Hayvancılık
İl Müdürlüğü, 2017)
Bitki Besin Maddesi
(N, P, K olarak)
Azot
Fosfor
Potas
TOPLAM
İlde Ticari Gübre
Bitki Besin Maddesi Bazında
Kullanılarak Tarım Yapılan
Kullanılan Miktar
Toplam Alan
(ton)
(ha)
51.224,2
328.293
23.328,2
460,4
75.012,28
-
- 33 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.13-İlimizde 2016 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler
Haricindeki Diğer Kimyasal Maddeleri (Tarımsal İlaçlar vb) (Mardin Gıda Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
Kimyasal
Maddenin
Adı
Miktarı
(ton)
Kullanım Amacı
İnsekdisitler
zararlı
52
Herbisitler
Yabancı ot
167
Fungisitler
Hastalık
45
Rodentisitler
Genel zararlı
Nematositler
Nematot
Akarisitler
Kırmızı örümcek
Kışlık ve Yazlık
Yağlar
......
......
TOPLAM
Koşnil
0,05
İlde Tarımsal İlaç
Kullanılarak Tarım
Yapılan Toplam Alan
(ha)
328.293
2
266
328.293
Çizelge B.14 - İlimizde 2016 Yılında Topraktaki Pestisit vb Tarım İlacı Birikimini
Tespit Etmek Amacıyla Yapılmış Analizin Sonuçları (Mardin Gıda Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2017)
Analizi Yapan
Kurum/Kuruluş
Diyarbakır Gıda
Kontrol Laboratuvarı
Müdürlüğü
Analiz Yapılan Yer
(İlçe, Köy, Mevkii,
Koordinatları)
Analiz
Tarihi
Analiz Edilen
Madde
Tespit Edilen Birikim
Miktarı
(μg/kg- fırın kuru toprak)
Yeşilli/Dereyanı
0.8.08.2016
Domates
olumlu
Savur/Koşuyolu
27.09.2016
Üzüm
olumlu
Ömerli/Tekkuyu
27.09.2016
Üzüm
olumlu
.
- 34 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.7. Sonuç ve Değerlendirme
Tüm tablolar incelendiğinde İlimizdeki birçok konudaki mevcut durum
gözlenebilmektedir. Kanalizasyon hizmetleri ile ilgili bilgiler, Organize Sanayi
bölgesindeki atık su ile ilgili mevcut durum, atık su arıtma tesislerinin sayısı ve hizmet
verme imkanı, içme-kullanma suyu oranları, tarımsal göstergeler gibi başlıklar hakkında
verilere ulaşılabilmektedir.
Kanalizasyon sistemine bakılacak olursa bazı yerlerde kanalizasyon sistemi olması,
bazı yerlerde ise olmaması ciddi sıkıntılara sebep olmaktadır. Ayrıca İlimizde faaliyet
gösteren atık su arıtma tesisinin olmayışı da atık sular konusunda sorun yaşanmasının en
önemli sebebidir. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinin mesafesinin uzak olması, bir çok
belediyenin ulaşım ve makine-ekipman sıkıntısı yaşaması gibi sebeplerden ötürü bazı
belediyelerde vahşi depolama yapıldığı gözlenmektedir.
Kaynaklar
-İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-Mardin Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü
-Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıkları
-DSİ 102.Şube Müdürlüğü
-DSİ 10. Bölge Müdürlüğü
- 35 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
C. ATIK
C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)
İlimiz Yeşilli İlçesi Zeytinli Köyü mevkiinde Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi
bulunmaktadır. Söz konusu tesisin projesi 773.026 kişi ve 175 ton/yıl atık miktarına göre
tasarlanmış olup, proje için tahsis edilen alanın yaklaşık 60 ha’lık kısmında 3 (üç) lot
halinde (54.790 m2 + 77.227 m2 + 75.644 m2) planlanmıştır.
İlimizde Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi’ne olan mesafenin uzak olması ve
Belediyelerin araç-ekipman, maddi yetersizlikleri ve atık aktarma istasyonunun yetersiz
olması nedeniyle bazı İlçe Belediyeleri tarafından vahşi depolama yapılmaktadır.
- 36 -
İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.1 İlimizde 2016 Yılı İçin İl/İlçe Belediyelerince Toplanan ve Yerel Yönetimlerce (Büyükşehir Belediyesi/ Belediye/ Birliklerce
Yönetilen Belediye Atığı Miktarı ve Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri(Mardin Büyükşehir Belediye Başkanlığı 2017)
Belediye veya
Belediyesi/Birlik
Ortalama Katı
Üretilen
İstasyonu
Atık
Yönetimi
Hizmetlerini
ise birliğe üye
olan
Belediyeler
Atık Miktarı
Birliğin Adı
Ortalama
Katı
Varsa
Kim
(ton/gün)
Atık Miktarı
Sayısı
Yürütüyor?
Büyükşehir
Büyükşehir/İl/İlçe
Toplanan
Nüfus
Kişi Başına
Yaz
Kış
Transfer
(kg/gün)
Yaz
Kış
Mevcut Belediye Atığı Yönetim Tesisi
Düzensiz
Ön İşlem (Mekanik
Yakma
Depolama Ayırma/Biyokurutma/
Düzensiz
Depolama
Kompost/
Biyometanizasyon)
ARTUKLU
163725 17.973,45 15.935,32 110
100
KIZILTEPE
241781 28.864,40 20.258,28 120
80
YEŞİLLİ
15858
80
DERİK
NUSAYBİN
1.313,14
1.354,00
80
1
B
var
yok
yok
yok
1
düzenli depo sahaya
akt.
B
var
yok
yok
yok
B
var
yok
yok
yok
yapım aşamasında
B
yok
yok
yok
var
B
yok
yok
yok
var
1
İl Geneli
- 37 -
C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları
İlimizde 2016 yılında yaklaşık olarak ~94.2410 ton hafriyat toprağı ve inşaat yıkıntı atıkları
oluşmakta ve Belediye Başkanlıkları tarafından genellikle saha düzenlemesi ve yol dolgu
malzemesi olarak kullanılmaktadır.
C.3. Ambalaj Atıkları
İlimizde Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliği kapsamında bulunan işletmelerden 92 adet
piyasaya süren, 1 adet ambalaj üreticisi ve piyasaya süren, 1 adet lisanslı toplama-ayırma ve 3
adet geri dönüşüm tesisi, 2 adet toplama-ayırma tesisi Bakanlığımız Atık Ambalaj Sistemine
kayıtlıdır. İlimizde plastik ambalajlarının geri dönüşümü yapmakta olup diğer ambalaj
atıklarının geri dönüşümü sağlanamamaktadır.
Çizelge C.2 - Mardin ilinde 2016 Yılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları
(Mardin Ç.S.İ.M.2017) )
Ambalaj
Cinsi
Üretilen
Ambalaj
Miktarı
(kg)
Piyasaya Sürülen
Ambalaj Miktarı
(kg)
Geri
Kazanım
Oranları
(%)
Geri Kazanılması
Gereken Miktar
(kg)
Geri
Kazanılan
Miktar (kg)
Gerçekleşen
Geri Kazanım
Oranı (%)
Plastik
Metal
Kompozit
Kağıt Karton
Cam
Ahşap
Toplam
0
0
0
0
0
0
0
541.198
80.261
0
1.831.396
43.500
750
2.497.105
54
54
54
54
54
9
54
292.246
43.340
0
998.953
23.490
67
1.358.029
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
İlimizde; Artuklu, Derik, Kızıltepe, Mazıdağı, Midyat, Nusaybin, Savur İlçe Belediye
Başkanlıklarına ait (8 adet) Bakanlığımızca onaylanmış Ambalaj Atıkları Yönetim Planı
bulunmaktadır.
38
Şekil C.4 - İlimizde Kayıtlı Ambalaj Üreticisi-Ekonomik İşletmeler (Atık Ambalaj Sistemi,
2017)
33
35
30
23
25
20
15
15
10
5
4
1
3
2
2014
2015
4
0
2009
2010
2011
2012
2013
2016 (İlk
üç ay)
C.4. Tehlikeli Atıklar
İlimizde sanayinin fazla gelişmiş olmaması nedeniyle sanayi tesislerinin meydana getirdiği
tehlikeli atıklar konusu yeterince dikkate alınmamış olmakla beraber 2016 yılında oluşan
tehlikeli atık miktarı ~ 935 ton/yıl’dır. İlimizde tehlikeli atıkların bertarafı konusunda faaliyet
gösteren tesis bulunmamakla birlikte; Mardin Çimento San. A.Ş. bazı atıkların yakılmasıyla
ilgili yakma lisansına, Haşimoğlu Metal Hurda Geri Dönüşüm tesisi de tehlikeli atıkların geri
kazanımı lisansına sahiptir. Oluşabilecek diğer tehlikeli atıklar atık üreticileri tarafından lisanslı
tesislere teslim edilmektedir. 2016 yılında oluşan tehlikeli atıkların tamamına yakını geri
kazanıma gönderilmiştir.
İldeki Atık Yönetim Uygulaması sistemine kayıtlı tesislerden elde edilen veriler doğrultusunda
Şekil C.14 ve Çizelge C.24 oluşturulur.
39
Şekil C.5 – Atık Yönetim Uygulaması Verilerine Göre İlimizdeki Tehlikeli Atık Yönetimi
(Atık Yönetim Uygulaması, 2017)
Tehlikeli Atık Miktarı (ton)935
654
593
335
318320
2015
2016
1 22
2015
Geri
Kazanı
m
335
2016
593
Bertaraf Tesis İçi
Stok
İhracat
Toplam
318
1
654
320
22
935
Çizelge C.3 – Mardin ilinde atık işleme ve miktarı (Atık Yönetimi Uygulaması, 2017)
ATIK İŞLEME YÖNTEMİ
ATIK İŞLEME
MİKTAR
KODU (R/D)
YÖNTEMİ ADI
(kg)
R1
Geri Kazanım
484.752
R4
Geri Kazanım
32.575
R9
Geri Kazanım
44.658
R12
Geri Kazanım
847.500
R13
Geri Kazanım
7.246
D9
Bertaraf
317.836
D10
Bertaraf
30
D12
Stok
37
.
40
C.5. Atık Madeni Yağlar
İlimizde atık yağların geri dönüşümü konusunda lisanslı Öz Baday Petrol Ürn. İnş. Nak. Tar.
San. Tic. Ltd. Şti. (OSB) işletmesi faaliyet göstermektedir. Ancak söz konusu tesisi 2014 yılı
içerisinde faaliyetine ara vermiştir. İlimizde 8 araca atık yağ taşıma lisansı verilmiştir. Özellikle
servislerden kaynaklanan bu atıklar ~ 50 ton/yıl miktarında oluşmakta olup lisanslı geri kazanım
firmalarınca bertaraf edilmektedir.
“Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik” çerçevesinde ilde gerçekleştirilen işlere ve atık yağ
toplama miktarlarına değinilmeli ve bu kapsamda Şekil C.15 ve Çizelge C.25 oluşturulmalıdır.
Şekil C.6 – Mardin ilinde Atık Madeni Yağ Toplama Miktarları* (Atık Yönetimi
Uygulaması, 2017)
200
180
160
140
120
Atık Motor Yağı(ton)
100
Atık Endüstriyel
yağ(ton)
80
60
40
20
0
1
2
3
4
5
6
İlimizde atık yağların geri dönüşümü konusunda lisanslı firmalar 2016 yılında faaliyet
göstermediğinden Çizelge C.25 doldurulamamıştır.
Çizelge C.4 – Mardin İlinde 2016 Yılı için Atık Madeni Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf
Miktarları (Atık Yönetimi Uygulaması,2017)
Geri kazanım*
(ton)
Nihai bertaraf
(ton)
İhracat
(ton)
Stok
(ton)
Atık Minimizasyonu
(Tesis İçi)
(ton)
İlimizde atık yağların geri dönüşümü konusunda lisanslı firmalar 2016 yılında faaliyet
göstermediğinden Çizelge C.4 doldurulamamıştır.
41
C.6. Atık Pil ve Akümülatörler
İldeki pil ve akümülatörler hakkında yapılan çalışmalara değinilerek Şekil C.16, Çizelge C.26,
Çizelge C.27, Çizelge C.28, Çizelge C.29 oluşturulmalıdır.
Çizelge C.5 – Mardin ilinde 2016 Yılında Toplanan Akümülatörlerle İlgili Veriler (Atık
Yönetimi Uygulaması, 2017)
ATIK AKÜMÜLATÖRLER
Atık Akümülatör Geçici
Depolama İzni Verilen
Depo
Sayısı
8
Kapasitesi
(ton)
2
Toplanan Atık
Akümülatör
Miktarı (ton)
4.665
İldeki Atık Akümülatör
Geri Kazanım Tesisleri
Sayı
-
Kapasite
(ton/yıl)
-
Geri kazanım Tesislerinde
İşlenen Atık Akümülatör
Miktarı
Miktarı (ton)
%
-
-
Geçici depolama alanında depolanan atık akümülatörler İlimiz sınırları dışında oluşan atık
akümülatörlerdir. İlimizde oluşan atık akümülatör genellikle depozitolu olduğundan dolayı
yetkili servislere verilmektedir. Bu nedenle Çizelge C.16 ve Çizelge C.27 doldurulamamıştır.
Çizelge 26, Atık Yönetim Uygulamasında bulunan Standartlardan elde edilebilmektedir.
Çizelge C.6 – Mardin ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı (Kg) (Atık
Yönetimi Uygulaması, 2017)
2013
2014
2015
2016
9.510
6.004
3.400
4.665
Çizelge C.7 - Mardin ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı (Kg) ((Atık
Yönetimi Uygulaması, 2017
2012
2013
2014
2015
2016
157
849
0
0
0
C.7. Bitkisel Atık Yağlar
İlimizde bitkisel atık yağların taşınması, geçici depolanması, bertaraf veya geri kazanımı
konusunda lisanslı işletme bulunmamaktadır. Atık üreticileri tarafından diğer İllerde bulunan
lisanslı tesislere teslim edilmektedir. Bu nedenle Grafik C.30 oluşturulamamıştır
C.8. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL)
İlimizde Yakupoğulları Geri Dönüşüm Ulus.Nak.İnş.Oto.İth.İhr.San.ve Tic.Ltd.Şti/ MARDİN
Şubesi ve Nusaybin İlçesinde Bedia İlhan Gündoğdu Mina İth. İhr. Tehlikesiz Atık Transfer
İstasyonların İşletmesi ve Lastik Geri Dönüşüm İstasyonu Ömrünü Tamamlamış Lastik geçici
depolama izni olan tesislerdir. Ayrıca Merdin İnş. firması tarafından ÖTL geri dönüşüm tesisi
42
kurulması için başvuruda bulunulmuş ve ÇED süreci sona ermiştir. Geçici Depolama
Alanı’ndaki ÖTL miktarı ile ilgili bilgi tarafımıza herhangi bir bilgi ulaşmamıştır.
Çizelge C.8 –Mardin ilinde 2016 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle İlgili
Veriler (Mardin Ç.Ş.İ.M 2017)
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL)
ÖTL
Geçici
Depolama
Alanı
Hacmi
Sayısı
(m3)
Geçici
Depolama
Alanlarındaki
ÖTL Miktarı
(ton)
ÖTL Geri
Kazanım Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
Geri
Kazanılan
ÖTL Miktarı
(ton)
ÖTL Bertaraf Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
Bertaraf Edilen
ÖTL Miktarı
(ton)
Şekil C.7 – Mardin ilinde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen
Toplam ÖTL Miktarları (Ton/Yıl) (Atık Yönetim Uygulaması, 2017)
40
35
30
25
Geri Kazanım Tesisi
(ton)
20
Çimento Fabrikası(ton)
15
10
5
0
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Çizelge C.9 – Mardin ilinde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına
Gönderilen Toplam ÖTL Miktarları (Atık Yönetim Uygulaması, 2017)
2012
Geri Kazanım Tesisi
Çimento Fabrikası
-
2013
-
2014
21,87
2015
22,8
-
2016
33,64
-
43
C.9. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE)
İlimiz Midyat ilçesinde bulunan Haşimoğlu Metal Hurda Geri Dönüşüm tesisi Atık
Elektrikli ve Elektronik Eşya İşleme lisansına sahip tesistir. Konuyla ilgili başka bir bilgi
elimize ulaşmadığından dolayı Grafik C.17, Grafik C.18 ve Çizelge C.33 doldurulamamıştır
C.10. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar
İlimizde ömrünü tamamlamış araç teslim alınması için yetkilendirilmiş işletmeler;
- ENS Otomotiv Nak.San.ve Tic.Ltd.Şti.
- Umur Teknik Makine Otomotiv San.ve Tic.Ltd.Şti.
- Alman Oto Deniz Çakmak
- Erginler Oto Kaporta
- BPET / S.A.S Petrol Nak.İnş.Turz.Teks.Gıda San.ve Tic.Ltd.Şti.
- Mehmet GÜLER - Güler Oto
İlimizde ömrünü tamamlamış araç işleme ve geçici depolama izni olan işletmeler;
- Haşimoğlu Metal (Mesut ÇİÇEK)
Çizelge C.10 – Mardin ilinde 2016 Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı (Mardin Çevre ve
Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017)
Oluşturulan ÖTA
Teslim Yerleri Sayısı
7
ÖTA Geçici Depolama
Alanı Sayısı
1
ÖTA İşleme Tesisi
Sayısı
1
İşlenen ÖTA Miktarı
(ton)
-
İlimizde lisansı bulunan 1 ÖTA İşleme Tesisi bulunmaktadır. Bakanlığımızın izni ile çalışan 6
adet firma bulunmasına karşın bu tesisler araç kabulü yapmamaktadır. Faaliyet gösteren lisanslı
tesis ise 1 tanedir.
C.11. Tehlikesiz Atıklar
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik ile atıkların
oluşumlarından bertaraflarına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin
sağlanmasına yönelik genel esaslar belirlenmiştir. Aynı zamanda Yönetmeliğin yürürlüğe
girmesi ile Avrupa Birliği mevzuatının ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması sağlanmıştır.
Yönetmelikte “atık”, “üretici”, “sahip”, “yönetim”, “toplama”, “bertaraf” ve “geri kazanım”
tanımları yapılmakta, atık yönetimi ilkeleri sıralanmakta, geri kazanım ve bertaraf faaliyetlerini
44
yapan işletmeler için lisans ve kayıt tutma zorunluluğu getirilmekte, atık yönetim maliyetinin
finansmanı ile ilgili hükümlere yer verilmektedir. Ayrıca atık kategorileri, atık bertaraf ve geri
kazanım faaliyetleri ile 839 atık türü liste olarak verilmiştir.
Söz konusu 839 atık türünden 434 tanesi tehlikesiz atık özelliğindedir. Bu atıklardan tehlikeli
atıklar, ambalaj ve evsel atıklar gibi atık türlerinin yönetimine ilişkin usul ve esaslar ilgili
Yönetmeliklerle belirlenmiştir. Ancak, üretimden kaynaklanan bazı tehlikesiz atıkların yönetimi
boşlukta kalmıştır. Bu aşamada bazı tehlikesiz atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden
geri kazanım faaliyetlerinin yönetilebilmesi amacıyla Bakanlığımızca “Bazı Tehlikesiz Atıkların
Geri Kazanımı Tebliği” hazırlanmış ve 17 Haziran 2011 tarih ve 27967 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Tehlikesiz atıkların düzenli depolama faaliyetleri, 26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”
kapsamında yürütülmektedir. Yönetmeliğin Ek-2 kapsamında yapılan analiz sonuçlarına göre
atıklar, I. Sınıf, II. Sınıf ya da III. Sınıfı Düzenli Depolama Sahalarında bertarafı
sağlanmaktadır.
Türkiye’de tehlikesiz atık statüsünde olan ve miktar olarak oldukça fazla olan demir çelik
sektöründen kaynaklanan, cüruf atıkları; Termik santrallerden kaynaklanan, kül atıkları ve daha
çok biyolojik arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları bu atık grubunda
değerlendirilmektedir.
İlimizde tehlikesiz atık geri kazanım lisansına sahip tesisler;
Mezopotamya Plastik İnş. Nak. Pet. San. Tic.Ltd.Şti. (kapasitesi: 24000 ton/yıl)
İlimizde tehlikesiz atık toplama ayırma belgesine sahip tesisler;
Haşimoğlu Metal (Mesut ÇİÇEK) (kapasitesi: 26520 ton/yıl)
Çizelge C.11 – Mardin ilinde 2016 Yılı İçin Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikesiz
Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Edilmesi İle İlgili Verileri (Atık Yönetim
Uygulaması, 2017)
YIL
Atık Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
07 02 13
15 01 02
2480
1244
Geri
Kazanım
Miktarı
(ton/yıl)
2890
1244
Geri
Kazanım
%’ si
Geri
Kazanım
Yöntemi
100
100
R3
R3
Bertaraf
Miktarı
(ton/yıl)
Bertaraf
%’ si
Bertaraf
Yöntemi
C.11.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları
Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar, 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik”in Atık Listesinde; 10 02 koduyla, “Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan
Atıklar” olarak belirtilen başlık altında yer almaktadır. Söz konusu atık sınıflandırılması
Çizelge C.36’de gösterilmektedir.
45
İlimizde Demir ve Çelik Sektörü ile ilgili faaliyet bulunmamaktadır.
C.11.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül
İlimizde kömürle çalışan termik santral bulunmamaktadır. Çizelge C.37, Şekil C.21
oluşturulamamıştır.
C.11.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları
İlimizde belediyelere ait faaliyette olan atıksu arıtma tesisi bulunmamakta olup, sanayi
kuruluşlarına ait atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları yakma lisansına sahip
Mardin Çimento San. A.Ş.’de ek yakıt olarak kullanılmakta veya Katı Atık Düzenli Depolama
Tesisi’ne gönderilerek bertaraf edilmektedir.
C.12. Tıbbi Atıklar
İlimizde sterilizasyon tesisi bulunmamaktadır. Tıbbi atıklar Diyarbakır’da bulunan DİÇEV
ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ İNŞ. TEM. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.bulunan sterilizasyon tesislerine
ait lisanslı araçlarla toplanarak sterilizasyona götürülmektedir. İlimizde tıbbi atık taşıma
lisansına sahip belediye bulunmamaktadır. İlimizde belediyelerce tıbbi atıklar toplanmadığından
Çizelge.16 doldurulamamıştır
Çizelge C.13 – 2016 Yılında Mardin İli Sınırları İçinde Oluşan Yıllık Tıbbi Atık Miktarı
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
0,04
5,8
1,2
3,2
3,9
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
Tesisin
Bulunduğu İl
Bertaraf
Tesisi
Sterilizasyon/
Yakma
Yetkili
Firmanın
Belediyenin
Sterilizasyon
Bertaraf
Yöntemi
Yakma
Toplanan tıbbi
atık miktarı
ton/yıl
Kamu
Özel
Yok
Tıbbi Atık
Yönetim Planı
Var
İl/ilçe
Belediyesinin
Adı
Artuklu
Kızıltepe
Midyat
Derik
Dargeçit
Tıbbi Atıkların
Taşınması
(Mardin Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıkları, 2017)
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
46
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
DİÇEV
Nusaybin
X
X
6,7
Savur
X
X
0,7
Yeşilli
X
X
0,9
Ömerli
X
X
1,3
Mazıdağı
X
X
2,1
*Tıbbi atık taşıma aracı sayısı “adet” olarak belirtilecektir.
Tesisin
Bulunduğu İl
Bertaraf
Tesisi
Sterilizasyon/
Yakma
Yetkili
Firmanın
Belediyenin
Sterilizasyon
Bertaraf
Yöntemi
Yakma
Toplanan tıbbi
atık miktarı
ton/yıl
Kamu
Tıbbi Atıkların
Taşınması
Yok
Özel
Tıbbi Atık
Yönetim Planı
Var
İl/ilçe
Belediyesinin
Adı
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
DİYARBAKIR
Çizelge C.13(devam) - Mardin ilinde Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı (Mardin Büyükşehir
ve İlçe Belediye Başkanlıkları, 2017)
2012
Tıbbi Atık Miktarı
(ton)
270
2013
2014
2015
2016
243
134
18
26
C.13. Maden Atıkları
İlimizde maden atıkları konusunda çalışma yapılmamıştır.
C.15. Sonuç ve Değerlendirme
İlimizin yaşanabilir sit şehri olması nedeni ile ulaşım için yapıların yıkılması mümkün
olmamakta ve bu neden ile çöp toplama araçları ara sokaklara girememektedir. Mardin ilinde
katı atıklar mevcut imkanların el verdiği ölçüde çöp konteynırları ve belediyece kullanılan
biriktirme yerlerinde ara depolandıktan sonra düzenli depolama alanında bertaraf edilmektedir.
Ancak evsel atıkların ara depolanmasında kullanılan ekipmanlar da yetersiz kalmakta, katı
atıkların bertaraf işlemi başlangıç aşamasında sekteye uğramakta ve bu durum atıkların
yönetimini olumsuz olarak etkilemektedir.
47
Bazı ilçelerde toplanan çöpler yerleşim alanlarının yakınlarında ve yol kenarlarında seçilen
yerlerde düzensiz olarak depolanmaktadır. Depolanan bu çöplerin yanması sonucu oluşan
duman hem hava kirliliğine neden olmakta hem de önemli bir trafik sorunu olarak ortaya
çıkmaktadır. Atıkların düzensiz ve bilinçsizce depolanması sonucunda ciddi bir çevre kirliliği
oluşmaktadır. Toplanan atıklar gerektiği şekilde bertaraf edilememekte, oluşan atıkların geri
dönüşüm için ayrıştırılması çok az ve sağlıksız şekilde yürütülmektedir.
İlimizden kaynaklanan evsel kaynaklı atıklar kaynağında ayrıştırma ve geri kazanıma
uğramadan, birlikte depolanmakta, atık yağlar ve diğer tehlikeli atıkların ise lisanslı tesislerce
bertarafı sağlanmaktadır. İlimizde atık yağ geri dönüşümü konusunda Öz Baday Petrol Ürn. İnş.
Nak. Tar. San. Tic.Ltd.Şti. (OSB) bazı tehlikeli atıkların bertarafı konusunda ise yakma
lisansına sahip fakat 2 yıldır faaliyeti bulunmamaktadır. Mardin Çimento San. A.Ş. işletmeleri
faaliyet göstermektedir.
Mevcut imkanlar dahilinde, İlimizde oluşan tüm atıkların mevzuata uygun olarak bertarafı ve
geri kazanımına yönelik çalışmalar ilgili birimlerce yürütülmekte olup çalışmaların
koordinasyon ve denetimi İl Müdürlüğümüz tarafından yürütülmektedir.
Kaynaklar
-Mardin Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü
-Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıkları
48
Ç. KİMYASALLARIN YÖNETİMİ
Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar
Meydana gelen felaketler ve ülkemizde de yaşanan benzer kazalar sonucunda, ülkemizde de
”Tehlikeli Maddeleri İçeren Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin AB Konsey
Direktifi/Seveso II Direktifi”ni Türkiye mevzuatına uyumlaştıran “Büyük Endüstriyel Kazaların
Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” 30 Aralık 2013 tarihli ve 28867
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik, tehlikeli maddeler bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların önlenmesi
ve muhtemel kazaların insanlara ve çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi amacıyla,
yüksek seviyede, etkili ve sürekli korumayı sağlamak için alınması gereken önlemler ile ilgili
usul ve esasları belirlemeyi amaçlamaktadır. “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve
Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” hükümleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile müştereken yürütülmektedir. Bildirim maddesi,
Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup, diğer hükümleri 1/1/2016 tarihinde
yürürlüğe girecektir. Tehlikeli madde içeren kuruluşlar, öncelikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevre Bilgi Sistemi altında kurulmuş olan Seveso (BEKRA) Bildirim Sistemi’ne bildirim
yapmakla yükümlüdür. Bu bildirimler neticesinde kapsamdaki kuruluşlar ve bunların, alt
seviyeli ve üst seviyeli olmak üzere kategorileri belirlenmektedir.
Çizelge Ç.16 – İlimizde 2016 Yılı SEVESO Kuruluşlarının Sayısı (BEKRA Bilgi Sistemi,
2017)
KURULUŞ
Alt Seviye
Üst Seviye
TOPLAM
SAYISI
3
2
5
Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme
İlimizde, SEVESO Bildirim Sistemine (BEKRA) firmalar giriş yapmaya devam etmektedir.
Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelikte
belirtilen üst seviyeli kuruluş işletmecilerinin aynı Yönetmeliğin 13 üncü maddesi gereği
hazırlamaları veya hazırlatmaları gereken Dâhili Acil Durum Planlarını Valiliğimize sunan
firma bulunmamaktadır.
Kaynaklar
BEKRA Bildirim Sistemi 2017
49
D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
D.1. Flora
Güneydoğu Anadolu Bölgesi bitki türü sayısı bakımından zengindir .İlimizde bulunan zengin flora
varlığı çeşitli nedenlerden dolayı tehdit altındadır. Bu tehditleri şöyle sıralayabiliriz.
1-Zirai Mücadele ilaçlarının bilinçsizce kullanılması
2-Tarla açılması,
3-Baraj ve gölet yapımı nedeniyle bazı bitki türlerinin su altında kullanılması,
4-Aşırı ve kontrolsüz otlatma,
5-Betonlaşma ve yeşil alanlarını yok edilmesi,
6-Sanayi tesisleri atıkları,
7-Hava ve su erozyonu,
8-Barajlar nedeniyle ekosistemde oluşan değişiklikler.
D.1.1. İlimizde Bulunan Bitki Türleri
Allium armenioides
Centaurea davisii
Cicer reticulatum
Fumaria boissieri
İris nacterifea var
İsatis mardinensis
Stachys baytopiorum
Ajuga vestita
Asperula stricta subsp
Asphodelina damascena subsp
Astragalus cadmicus
Convolvolus galaticus
Hypericum retusum
Linum strictu
Geranium rotundifolium
Astragalus camptocera
Silene longipetela
Vicia Sativa
Yabani soğan
Peygamber Çiçeği
Yabani Nohut
Şahtere
Süsen
Çivit Otu
Karabaş
Nakıl
Yapışkan Otu
Çiriş Otu
Geven
Kahkaha
Binbirdelik otu
Keten
Turna Gagası
Geven
Banotu
Fig
50
Linum strictum
Potentilla recta
Verbascum laetum
Verbascum kotschyi
Trifolium physodes
Latyhrus sativus
Nigella segatalis
Canpanular reuterana
Medicago lupulina
Antemis tinctoria
Trogopogon longirostris
Geranium rotundifolium
Teucrium paederotoides
Veronica orientalis
Salvia trichoclada
Lolium rigidum
Euphorbia craspedia
Myosostis ramossissmina
Onosma bonmuelleri
Hyacinthella siirtensis
Linaria confertiflora
Capsella bursa-pastoris
Muscari dicolor
Crataegus aronia
Papaver clavatum
Secale cereale var
Geranium rotundifolium
Eruca sativa
Primula davissi
Keten
Beşparmak otu
Sığırkuyruğu
Sığırkuyruğu
Üçgül
Mürdümlük
Çörekotu
Çan çiçeği
Yonca
Papatya
Yemlik
Turna Gagası
Yer meşesi
Mine çiçeği
Ada çayı
Delice
Sütleğen
Unutma beni
Havacıva
Sümbül
Nevruz otu
Çoban çantası
Misk soğanı
Alıç
Gelincik
Çavdar
Turna gagası
Yabani Turp
Çuha çiçeği
D.1.2.Mardin İl Sınırları İçinde Yer Alan Endemik Bitki Türleri
Acantholimon venustum var assyriacum
Ajuga vesita
Asperulla stricta subsp.latipracteata
Asphodelina damascena subsp gigantea
Astragalus cadmicus
Convolvulus galaticus
Crataegus aronia
Hyacinthella siirtensis
Linaria confertiflora
Muscari dicolor
Onosma bonmuelleri
Papaverclavatum
Kirpi dikeni
Kısamahmut otu
Yapışkan otu
Çiriş otu
Geven
Kahkaha çiçeği
Alıç
Sümbül
Nevruz otu
Misk soğanı
Havacıva
Gelincik
51
Çuha çiçeği
Çavdar
Nakıl
Primula davissi
Secale cereale var
Silene brevicaulis
D.1.3.Mardin İli Sınırları İçinde Var Olan Lokal Endemik Bitkiler
Allium armenioides
Centaurea davisii
Cicer reticulatum
Fumaria boissieri
İrsis nectarifera var.mardinensis
İsatis mardinensis
Stachys baytopiorum
Yabani soğan
Peygamber Çiçeği
Yabani Nohut
Şahtere
Süsen
Çivit Otu
Karabaş
D.2. Fauna
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde fauna üzerine yapılan çalışmalar yeterli değildir.
Muhtelif habitatlarda da tespit edilen türlere ilaveten, literatür çalışmaları ve bölgede
yaşayanlardan elde edilen bilgiler fauna envanteri içinde incelenmiş ve listeler halinde
verilmiştir.
D.2.1.Memeli Fauna Türleri
Lepus europaeus
Orytolagus cuniculus
Martes martes
Sus scrofa scrofa
Canis aureus
Vulpes Vulpes
Hyaena hyeaena
Capra aegagrus
Canis Lupus
Ursus arctos
Meles meles
Mustela nivalis
Sciurus anomalus
Yaban Tavşanı
Ada Tavşanı
Sansar
Yaban Domuzu
Çakal
Tilki
Sırtlan
Yaban
Kurt
Keçisi
Ayı
Porsuk
Gelincik
Anadolu Sincabı
D.2.3.Kuş Türleri
Coturnix coturnix
Streptopelia turtur
Turdus merula
Columba oenas
Scolopax rusticola
Pica pica
Columba palumbrus
Fulica atra
Garrulus glandarius
Bıldırcın
Üveyik
Karatavuk
Güvercin
Çulluk
Saksağan
Tahtalı seka
Sakarca kazı
Alakarga
52
Galligano gallinago
Alectoris chukar
Alectoris geraeca
Ammoperdix griseogularis
Anas platyrhynchos
Anas strepera
Anas penelope
Anas crecca
Netta rufina
Aythya fuligula
Aythya marila
Aythya ferina
Anas querquedula
Melanitta nigra
Bucephala clangula
Corvus monedula
Corvus corene corene
Corvus corone pallescens
Passer domesticus
Lanius collurio
Phasianus colchicus
Francolinus
Accipitridae
Falcoidae
Suçulluğu
Kınalı keklik
Kum kekliği
Kaya kekliği
Yeşilbaş
Bozördek
Fiyu
Çamurcun
Macar ördeği
Tepeli pakta
Karabaş pakta
Elmabaş pakta
Çıkrıkçın
Kara ördek
Altınöz
Küçük karga
Ekin kargası
Leşkargası
Şehir serçesi
Kızılsırtı örümcek kuşu
Sülün
Turaç
Atmacagiller
Doğangiller
53
İlimizde Göçmen Kuş Rotaları gösterilmektedir.
D.3. Ormanlar ve Milli Parklar
İlde mevcut ormanlık alanlardan ve milli parklardan, bunların yayılışlarında ve
özelliklerinden, nitelik ve niceliklerinden, ormanlık alanların yıllar bazında azalmasından
veya artmasından söz edilmelidir. Konu ile ilgili Orman Ve Su İşleri İl Şube
Müdürlüğünden bilgi talep edilmiştir. Tarafımıza verilen cevapta bahsi geçen bilgilere
rastlanmamıştır.
D.4. Çayır ve Mera
İlde mevcut çayır ve mera alanlarının bilgileri ilgili kurumdan alınan veriler üzerine
tabloda verilmiştir. Tabloda görüldüğü üzere İlimizde çayır-mera alanlarında azalış
görülmektedir.
Tablo İlimiz Çayır ve Mera Durumu(İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2017)
Yılı
Çayır-mera
özelliği
İsimleri
Mardin
genel
alan Miktarı (ha)
Alan (ha)
Alan azalış
(m^2)
Yıllara
değişim
2004
2005
Zayıf mera
Zayıf mera
Mardin mera alanı
Mardin mera alanı
55.603
55.602,91
0,087
0,168
874.375
1.683,215
Azalış
Azalış
2006
Zayıf mera
Mardin mera alanı
55.602,74
-
-
-
2007
Zayıf mera
Mardin mera alanı
55.602,74
0,07
709.675
Azalış
2008
Zayıf mera
Mardin mera alanı
55.602,67
0,059
599.525
Azalış
2009
2010
Zayıf mera
Zayıf mera
Mardin mera alanı
Mardin mera alanı
55.602,61
55.602,57
0,037
0,002
373.000
23.822
Azalış
Azalış
alan
göre
54
2011
2012
Zayıf mera
Zayıf mera
Mardin mera alanı
Mardin mera alanı
55.602,56
55.602,5
0,066
0,003
666.081
33.745
Azalış
Azalış
2013
2014
Zayıf mera
Zayıf mera
Mardin mera alanı
Mardin mera alanı
55.602,49
55.602,49
0,008
0,019
83.996
193.423
Azalış
Azalış
2015
2016
Zayıf mera
Zayıf mera
Mardin mera alanı
Mardin mera alanı
55.602,47
55.602,46
0,058
0,010
585.831
100.347,52
Azalış
Azalış
Mevcut Mera Alan Miktarı : 55.602,46
İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2017
D.5. Sulak Alanlar
İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş sulak alan bulunmamaktadır.
D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları
İlimizde koruma çalışmaları ilerleme göstermektedir. Artuklu İlçesi, Hamzabey
(Zınnar) köyü 1753 nolu parselde bulunan Doğu Çınarı (Palatanus Qrientalis) ağacı ve
Artuklu İlçesi Savurkapı Mevkii, 97 ve 98 nolu parselde bulunan Doğu Çınarı (Platanus
Qrientalis) ağacı anıt ağaç olarak tescil edilmiştir.
D.7. Sonuç ve Değerlendirme
Doğanın tahrip edilmemesi, kendine özgü kaynak değerlerini yitirmemesi için yürürlüğe
konan 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu hükümleri doğrultusunda belirlenen doğa koruma
alanlarının yasal tanımları;
Milli park ; bilimsel ve estetik bakımından, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve
kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat
parçalarını,
Tabiat parkları ; bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip, manzara bütünlüğü içinde
halkın dinlenmesine uygun tabiat parçalarını,
Tabiat anıtı ; tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değerlere
sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarını,
Tabiatı koruma alanı; bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir, tehlikeye maruz
veya kaybolmaya yüz tutmuş, ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği
seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup sadece bilim ve eğitim
amaçlarıyla kullanılmak üzere ayrılmış tabiat parçalarını ifade etmektedir.
Tarafımıza ulaşan bilgiler ışığında görüldüğü üzere mera alanlarında azalma olmuştur.
Ayrıca tabiat varlıkları konusunda çalışmaların arttığı ve konu üzerindeki hassasiyetin
oluştuğu görülmüştür.
Kaynaklar
1- Orman Ve Su İşleri III. Bölge Müdürlüğü Mardin Şube Müdürlüğü, 2017
55
2- Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017
3- Çevre Durum Raporu, 2015
4- Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü- İmar ve Planlamadan Sorumlu Şube
Müdürlüğü,2017
56
E. ARAZİ KULLANIMI
E.1. Arazi Kullanım Verileri
İlin arazi kullanım durumu güncel bilgiler doğrultusunda tarım arazileri, ormanlar,
çayır/mera, su kütleleri, yerleşim yerleri ve yapay alanlar şeklinde sınıflandırılarak
istenilen çizelgelerin doldurulması istenmektedir. Konu ile ilgili bilgi istenmiş ancak
tarafımıza bilgi ulaşmamıştır.
Çizelge E.1– 2016 Yılı için Mardin ilinde Arazilerin Kullanımına Göre Arazi
Sınıflandırılması (İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü 2017)
Arazi SINIFI
1. Sınıf Araziler
2. Sınıf Araziler
3. Sınıf Araziler
4. Sınıf Araziler
5. Sınıf Araziler
6. Sınıf Araziler
7. Sınıf Araziler
8. Sınıf Araziler
TOPLAM
Alanı (ha)
142310,31
84043
23096
4739
(%)
16,9
10,0
2,7
0,6
165410
415622
5413,634
1.066.987,25
19,7
49,4
0,6
99,9
Çizelge E.2 – Mardin İli arazi Kullanım Durumu (Orman ve Su İşleri Bakanlığı,
2017)
ALAN BÜYÜKLÜĞÜ
MARDİN
1990
2000
ha
1) Yapay Alanlar
6714,90
0,78
7540,14
0,87
9490,15
1,08
10294,89
1,17
426660,16
49,36
425384,19
49,22
470218,73
53,63
470169,77
53,62
430291,82
49,78
430601,42
49,82
396380,29
45,21
395717,52
45,13
0,00
0,00
0
0,00
0,00
0,00
0
0,00
663,05
0,08
804,21
0,09
718,43
0,08
625,42
0,07
864329,93
100,00
864329,96
100,00
876807,60
100,00
876807,6
100,00
4) Sulak Alanlar
5) Su Yapıları
TOPLAM
KAYNAK
ha
%
ha
2012
Arazi Sınıfı
2) Tarımsal Alanlar
3) Orman ve Yarı Doğal
Alanlar
%
2006
%
ha
%
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi işlem Dairesi Başkanlığı Corine Veritabanı
57
E.2. Mekânsal Planlama
E.2.1. Çevre Düzeni Planı
07/09/2012 tarihinde onaylanan “Mardin-Siirt-Batman-Şırnak-Hakkari Planlama
Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı”na askı sürecinde gelen itirazlar sonrasında;
“Mardin-Siirt-Batman-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni
Planı” (L47, M45, M46, M47, M48, M51, M52, N45, N46, N47 ve N48 Paftaları), Plan
Açıklama Raporu ve Plan Hükümleri, Bakanlık Makamı’nın 21/02/2013 tarihli ve 2737
sayılı Olur’u ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. maddesi uyarınca onaylanmıştır.
21.02.2013 tarihinde onaylanan Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari Planlama
Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği’ne askı sürecinde gelen itirazlar
sonrasında Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli
Çevre Düzeni Planı Değişikliği (L46, M45, M46, M47, M48, M51, M52, N44, N45, N46,
N47, N48, N50, N51, N52, N53 Paftaları ve Lejant Paftası), Plan Hükümleri Değişikliği ve
Plan Açıklama Raporu Değişikliği Bakanlık Makamı’nın 02/08/2013 tarihli ve 12130
sayılı Olur’u ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. maddesi uyarınca onaylanmıştır.
02/08/2013 tarihinde onaylanan Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari Planlama
Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği’ne askı sürecinde gelen itirazlar
sonrasında Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli
Çevre Düzeni Planı Değişikliği (M52, N44, N45, N46, N47, N48), Plan Hükümleri
Değişikliği ve Plan Açıklama Raporu Değişikliği Bakanlık Makamı’nın 24.04.2014 tarihli
ve 6376 sayılı Olur’u ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. maddesi uyarınca onaylanmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname'nin 7.maddesi uyarınca "Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari
Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği" (N46 Plan
Paftası, Plan Değişikliği Raporu, Plan Hükümleri) 08.10.2015 tarihinde Bakanlığımızca
onaylanmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname'nin 7.maddesi uyarınca "Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari
Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği" (N46 Plan Paftası, Plan
Değişikliği Raporu) 26.02.2016 tarihinde Bakanlığımızca onaylanmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname’nin 7.maddesi uyarınca “Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari
Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği” (Plan Hükümleri, Plan
58
Hükümleri Değişikliği, Plan Değişikliği Raporu) 10.10.2016 tarihinde Bakanlığımızca
onaylanmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname’nin 7.maddesi uyarınca “Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari
Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği” (M51 Plan Paftası, Plan
Değişikliği Raporu) 09.01.2017 tarihinde Bakanlığımızca onaylanmıştır.
E.3. Sonuç ve Değerlendirme
İlimizde tarım toprakları Nusaybin Ovası, Mardin Ovası ve Kızıltepe Ovası ile
ormanlık arazi, dere ve çayların vadilerinden oluşmaktadır. Bu toprakların büyük bir
59
bölümü akarsuların taşıdığı alüvyonlarla kaplıdır. Toplam tarım alanının %9’unun üstünde
olan kısmı dağlık ve tepelik alanlarda yayılmış haldedir. Arazilerin büyük bir bölümünde
topraklar kahverengi orman toprakları, kırmızı kahverengi topraklar ve alüvyal
topraklardır. Yağışlardan sonra toprak yüzeyi 4 – 5 cm kalınlığında bir kabuk bağlar.
Ancak bu kabuklar kolaylıkla parçalanarak tanecikli bir hal alır. Kireç oranları iyi
niteliklidir. Tarafımıza ulaşan veriler ışığında mera alanlarında azalmaların olduğu
gözlenmektedir.
Kaynaklar
-Orman ve Su İşleri Bakanlığı (2017)
-İl Çevre Durum Raporu (2015)
-Mardin-Batman-Siirt-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni
Planı
60
F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ
F.1. ÇED İşlemleri
Yıl içerisinde “Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği” kapsamında ÇŞİM tarafından
verilen Ek-2 Listesi ÇED Gereklidir ya da Gerekli Değildir Kararları, sayıları ve bunların
sektörel dağılımları tablolar halinde verilmiştir ve bu doğrultuda çizelgeler
oluşturulmuştur.
Çizelge F.1 – Mardin İlinde Bakanlık Merkez ve ÇŞİM tarafından 2016 Yılı
İçerisinde Alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel
Dağılımı (Mardin ÇŞİM-ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, 2017)
Karar
Maden
Enerji
Sanayi
TarımGıda
AtıkKimya
UlaşımKıyı
TurizmKonut
TOPLAM
ÇED Gerekli
Değildir
2
2
-
-
-
-
-
4
ÇED Gereklidir
-
-
-
1
-
-
-
1
-
-
1
-
1
-
2
ÇED Olumlu
Kararı
61
Turizm- konut; 0;
0%
Maden ; 0; 0%
Enerji; 0; 0%
Tarım-gıda; 1;
50%
Ulaşım-kıyı; 1;
50%
Sanayi; 0; 0%
Atık-kimya; 0; 0%
Şekil F.1 – Mardin İlinde 2016 Yılında ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin
Sektörel Dağılımı (Mardin ÇŞİM-ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, 2017)
ulaşım, kıyı ; 0;
0%
turizm ,konut; 0;
0%
sanayi ; 0; 0%
enerji; 2; 50%
maden; 2; 50%
tarım, gıda ; 0;
0%
atık ,kimya ; 0;
0%
Şekil F.2 – Mardin İlinde 2016 Yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen
Projelerin Sektörel Dağılımı (Mardin ÇŞİM-ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü,
2017)
62
F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri
Yönetmelik kapsamında verilen geçici faaliyet belgeleri, çevre izni ve çevre izni ve lisansı
belgeleri başvuru sayıları Çizelge F.43, Şekil F.26 ve Şekil F.27 ‘de verilmektedir.
Çizelge F.2 – Mardin ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet
Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları (Mardin ÇŞİM-ÇED ve
Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, 2017)
Geçici Faaliyet Belgesi
Çevre İzni Belgesi
Çevre İzni ve Lisans Belgesi
TOPLAM
EK-1
2
1
3
EK-2
8
12
20
TOPLAM
10
13
23
enerji; 0; 0%
maden; 5; 38%
enerji
diğer; 3; 23%
maden
kimya-petrol
gıda-tarım-hayvancılık
atık yönetimi
madde depolama,doldurma
diğer
madde
depolama,doldu
rma; 4; 31%
kimya-petrol; 0;
0%
gıda-tarımhayvancılık; 0;
atık yönetimi; 1;
0%
8%
Şekil F.3– Mardin ilinde 2016 Yılında Verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans
Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı (Bakanlığımız e-izin portalı, 2017)
63
Arındırma; 0;Ara
0%Depolama; 0;
Bertaraf; 0;0%
0%
İşleme; 0; 0%
İşleme
Arındırma
Ara Depolama
Geri Kazanım
Bertaraf
Geri Kazanım; 1;
100%
Şekil F.4 – Mardin ilinde 2016 Yılında Verilen Lisansların Konuları (Bakanlığımız eizin portalı, 2017)
F.3. Sonuç ve Değerlendirme
ÇED Yönetmeliği kapsamında İlimizde mevcut durum incelendiğinde en çok sanayi
sektöründe ve maden sektöründe faaliyet olduğu görülmüştür. Sanayi sektörünün içinde ise
en fazla görülen faaliyet sektörü hazır beton tesisleridir. Çevre İzin /Çevre Lisans
konularında ise madencilik, sanayi ve madde depolama-doldurma, kimya-petrol
sektörlerinde daha fazla faaliyetin olduğu görülmektedir. Faaliyet konuları göz önüne
alındığında ise ağırlıklı olarak emisyon konulu çevre izninin alındığı söylenebilir.
Kaynaklar
-Mardin Ç.Ş.İ.M.-ÇED ve Çevre İzinleri Şb. Md. (2017)
-Bakanlığımız e-izin portalı (2017)
64
G.ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI
G.1. Çevre Denetimleri
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Bu rapor kapsamında denetim faaliyetleri değerlendirilirken, gerçekleştirilen denetimler
planlı (rutin) ve ani (plansız-rutin olmayan) denetimler olarak ikiye ayrılmıştır. Planlı
denetimler, bir ya da çok yıllık bir program çerçevesinde il müdürlüğümüz tarafından
haberli veya habersiz olarak gerçekleştirilen denetimlerdir. Plansız denetimler ise;
izin yenileme prosedürünün bir parçası olarak,
yeni izin alma prosedürünün bir parçası olarak,
kaza ve olaylar sonrasında (yangın ve aniden ortaya çıkan kirlilikler gibi),
mevzuata uygunsuzluğun fark edildiği durumlarda,
Bakanlık ya da ÇŞİM tarafından gerek görülen durumlarda,
ihbar veya şikâyet sonrasında
ani olarak gerçekleşen ve herhangi bir programa bağlı kalınmaksızın ÇŞİM tarafından
yapılan denetimlerdir.
Çizelge G.1 - İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Gerçekleştirilen Denetimlerin
Sayısı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
Denetimler
Toplam
Planlı denetimler
20
Ani (plansız) denetimler
179
Genel toplam
199
65
Planlı
Denetimler
10%
Ani(Plansız
Denetimler
)
90%
Grafik G.1– İlimizde ÇŞİM Tarafından 2016 Yılında Gerçekleştirilen Planlı ve Ani
Çevre Denetimlerinin Dağılımı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi
Çizelge G.2 – İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM’e Gelen Tüm Şikâyetler ve Bunların
Değerlendirilme Durumları (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
Şikâyetler
Hava
Su
Toprak
Atık
Kimyasallar
Gürültü
ÇED
TOPLAM
Şikâyet sayısı
30
7
0
24
0
33
0
94
Denetimle sonuçlanan
şikâyet sayısı
20
1
0
18
0
27
0
66
Şikâyetleri denetimle
sonuçlanma (%)
%66
%14
%100
%75
%100
%81
%100
%70
66
ÇED
0%
Hava
32%
Gürültü
35%
Atık
26%
Su
7%
Kimyasalla
Toprak
r
0%
0% 2016 Yılında ÇŞİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı
Grafik G.2 – İlimizde
(Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
67
G.3. İdari Yaptırımlar
.
Çizelge G.3 – İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve
Sayısı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
Ceza Miktarı
(TL)
Uygulanan
Ceza Sayısı
Hava
Su
Toprak
Atık
Kimyasallar
Gürültü
ÇED
Diğer
TOPLAM
973,00
0
0
0
0
40.902,00
0
37.778,00
79.653,00
1
0
0
0
0
3
0
7
11
Kimyasalla
r
0%
Hava
9%
Toprak
Atık 0%
0%
Su
Gürültü
0%
27%
Diğer
64%
ÇED
0%
Grafik G.3 – İlimizde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan İdari Para
Cezalarının Konulara Göre Dağılımı (Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2017)
G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları
İlde 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan Yönetmelikler çerçevesinde 2017
yılında herhangi bir faaliyet durdurma/kapama işlemi yapılmamıştır.
68
G.5. Sonuç ve Değerlendirme
Gerek yapılan planlı denetimler, ani denetimler gerekse de şikayetler üzerine tespit edilen
aksaklıklar 2872 saylı Çevre Kanunu kapsamında değerlendirilerek gerekli işlemler yapılmıştır.
Kaynaklar:
- Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017
69
H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ
-5 Haziran Dünya Çevre Günü münasebetiyle çeşitli etkinlikler yapılmıştır.
- Milli Eğitim Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında yapılan protokol
gereğince İlköğretim okullarında Çevre Bilinci yerleştirmeye yönelik eğitimler
gerçekleştirilmiştir.
- Sanayi kuruluşlarının kendi bünyelerinde düzenledikleri eğitimlere il müdürlüğümüze
bazı durumlarda katılım sağlanmıştır.
Kaynak:
-Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017
70
EK-1: 2016 YILINA AİT İL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ
ANKET FORMU
BÖLÜM I. HAVA KİRLİLİĞİ
I.1. Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırma
Hava Kalitesi İndeksi Kesme Noktaları
İndeks
HKİ
1 (İyi)
2 (Orta)
3 (Hassas)
4 (Sağlıksız)
5 (Kötü)
6 (Tehlikeli)
0 – 50
51 – 100
101 – 150
151 – 200
201 – 300
301 – 500
SO2 [µg/m³] NO2 [µg/m³]
1 Sa. Ort.
1 Sa. Ort.
0-100
0-100
101-250
101-200
L
251-500
201-500
U
501-850
501-1000
U
851-1100
1001-2000
>1101
>2001
CO [µg/m³] O3 [µg/m³] PM10 [µg/m³]
8 Sa. Ort.
8 Sa. Ort.
24 Sa. Ort.
L
0-5500
0-120
0-50
L
5501-10000
121-160
51-100
L
B
U
10001-16000
161-180
101-260
U
U
16001-24000 181-240
261-400
U
24001-32000
241-700
401-520
>32001
>701
>521
L: Limit Değer
B: Bilgi Eşiği
U: Uyarı Eşiği
I.1.1. İlimize ait 2016 yılı içindeki aylık ortalama ölçüm değerleri
AYLAR
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
SO2
1
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
2
3
4
Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre Sınıflandırma
NO2
CO
O3
PM10
5
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
1
X
2
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
* Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli)
Kaynak: Ulusal Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu 2017
Çevre Durum Raporu 2015
71
3
4
5
6
I.1.2. İlinize ait Kış sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2015 yılı Ekim- 2016 Mart
arası 6 aylık ortalama)
Kış Sezonu (Ekim-Mart) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre
Sınıflandırma
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1
2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5
Kış
Sezonu
X
(EkimMart)
* Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli)
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
X
Kaynak: Ulusal Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu 2017
Çevre Durum Raporu 2015
I.1.3. İlinize ait Yaz sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2016 yılı Nisan-Eylül arası 6 aylık
ortalama)
Yaz Sezonu (Nisan-Eylül) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre
Sınıflandırma
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1
Yaz
Sezonu
(NisanEylül)
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
1
2
3
X
4
5
6
1
2
3
X
* Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli)
Kaynak: Ulusal Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu 2017
I.2. İlinizde hava kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına
KAYNAK
a.
b.
c.
d.
e.
Evsel ısınma
İmalat Sanayi İşletmeleri
Maden İşletmeleri
Termik Santraller
Diğer Sanayi Faaliyetleri
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
BU YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ1
1
6
5
7
3
1
6
5
7
3
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ
1
En önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, … şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize
uygun seçenekleri numaralandırınız.
72
4
5
6
f. Karayolu Trafik
g. Diğer Kaynaklar (Çöl Tozları)
4
2
4
2
I.3. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yıl içinde il/ilçelerde alınan tedbirler.
İLÇELER
İL MERKEZİ
YERLEŞİM YERİNİN ADI
1.Yenişehir
2.Ravza Mahallesi
3.Eski Mardin
4.13 Mart Mah.
5.Zinnar Bağları
6.OSB
a
X
X
X
X
X
X
1.Dargeçit
2.Derik
3.Kızıltepe
4.Midyat
5.Nusaybin
6.Ömerli
7.Yeşilli
8.Mazıdağı
9.Savur
X
X
X
X
X
X
X
X
X
b
ALINAN TEDBİR/TEDBİRLER
c
d
e
f
g
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
h
X
X
X
X
X
X
i
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017 Çevre Durum Raporu 2015
Tedbirler:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
Kaliteli katı/sıvı yakıt kullanımı
Doğalgaz kullanımı
Bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları
Ağaçlandırma çalışmaları/orman alanlarının, yeşil alanların artırılması
Motorlu taşıtların egzoz gazı ölçümleri
Sanayi kuruluşlarının emisyon izni almaları
Sanayi tesislerinin yerleşim yeri dışına çıkarılmaları
Denetim
Diğer ( Varsa yukarıya ayrılan bölümde belirtiniz).
I.4
73
I.4. Hava kirliliğinin giderilmesinde, yıl içerisinde, il/ilçelerde karşılaşılan güçlükleri
önem sırası
Karşılaşılan Güçlükler
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
Yeterli denetim yapılamaması
Ateşçilerin eğitimsiz veya bilinçsiz olması
Halkın alım gücünün düşük olmasından dolayı kalitesiz yakıt
kullanılması
Kaliteli yakıt temininde zorluklar
Kurumsal ve yasal eksiklikler
Toplumda bilinç eksikliği
Meteorolojik faktörler
Topografik faktörler
Diğer (Belirtiniz)
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
BU YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ*
6
5
6
5
4
4
3
2
1
7
8
3
2
1
7
8
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize
uygun seçenekleri numaralandırınız
BÖLÜM II. SU KİRLİLİĞİ
II.1. İl sınırları içerisinde bulunan su kaynaklarının kalite değerlendirmesi
II.1.1. İl sınırlarında bulunan yüzey sularının kalite sınıflarını Yüzeysel Su
Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde ve muhtemel kirlenme
nedenleri
Yüzey
Suyu
Adı
Kalite sınıfı
Kirlenme Nedenleri
a
1
2
3
4
Evsel
Atıksular
b
Evsel
Katı
Atıklar
c
Sanayi
Kaynaklı
Atıksular
X
Zergan
X
Çayı
Beyazsu
X
X
Karasu
X
Savur
Çayı
X
Şeyhan
X
Dara
X
Dumluca
X
X
Cırcıp
Suyu
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü.2017
d
Sanayi
Atıkları
X
e
Zirai İlaç
ve Gübre
Kullanımı
f
g
h
i
Hayvan
Yetiştiriciliği
Madencilik
Faaliyetleri
Denizcilik
Faaliyetleri
Diğer
(Belirtiniz)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
74
II.1.2. İl sınırlarında bulunan yeraltı sularının kalite sınıflarını Yeraltı Sularının
Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik çerçevesinde
muhtemel kirlenme nedenlerini
Yeraltı
suyunun
bulunduğu
bölge
Yeraltı Su Kalite
Sınıfı
İyi
Zayıf
Yeterli
veri
yok
Kirlenme Nedenleri
a
Evsel
Atıksular
b
Evsel
Katı
Atıklar
c
Sanayi
Kaynaklı
Atıksular
d
Sanayi
Atıkları
e
Zirai İlaç
ve Gübre
Kullanımı
f
g
Hayvan
Yetiştiriciliği
Madencilik
Faaliyetleri
h
Deniz
Suyu
Girişimi
Diğer
(Belirtiniz)
i
Avcılar
Köyü
Kale altı
artuklu
Mazıdağı
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kabala
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Sultanköy
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Koyunlu
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Dargeçit
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Derik
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Dandane
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kaynaklar: Marsu Genel Müdürlüğü 2017
II.1.3. İl sınırlarında bulunan yüzme sularının kalite sınıflarını Yüzme Suyu Kalitesi
Yönetmeliği çerçevesinde ve muhtemel kirlenme nedenlerini
İlin denize kıyısı olmaması nedeniyle yüzme suyu bulunmamaktadır.
Yüzme
Suyunun
bulunduğu
bölge/plaj
Mavi
Bayrak
Ödülü
Var
Yok
Yüzme Suyu
Kalite Sınıfı
(*)
A
B
C
D
Kirlenme Nedenleri
a
b
c
d
Evsel
Atıksula
r
Evsel
Katı
Atıkla
r
Sanayi
Kaynaklı
Atıksula
r
Sanayi
Atıkla
rı
e
Zirai
İlaç ve
Gübre
Kullanı
mı
f
g
Deniz/Göl
Taşımacılığı
Diğer
(Belirtiniz)
75
(*) A sınıfı çok iyi/mükemmel, B sınıfı iyi kalite, C sınıfı kötü kalite ve D sınıfı çok kötü
kalite/yasaklanması gereken olarak kalite kategorilerini temsil etmektedir.
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
II.2. Yıl İçinde, İl sınırları içindeki il/ilçelerde atıksuların yol açtığı kirlenmenin
nedenlerini
İlçeler
İl Merkezi
Yerleşim Yerinin Adı
1.Yenişehir
2.Ravza Mahallesi
3.Eski Mardin
4.13 Mart Mah.
5.Zinnar Bağları
6.OSB
1.Dargeçit
2.Derik
3.Kızıltepe
4.Mazıdağı
5.Midyat
6.Nusaybin
7.Ömerli
8.Savur
9.Yeşilli
a
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
b
X
X
X
X
X
X
c
Atık Sulardan Kaynaklanan Kirliliğin Nedenleri
d
e
f
g
h
i
j
X
X
X
X
X
X
X
X
X
k
l
m
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
Kirlilik Nedenleri:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
Kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması
Yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atıksuların arıtılmaması
Büyük sanayi kuruluşlarının atıksularını arıtmaması
Küçük sanayilerde toplu arıtmanın olmaması
Foseptik çukurların sağlıklı şekilde inşa edilmemesi
Foseptik atıkların vidanjörlerle çekildikten sonra gelişigüzel yerlere boşaltılması
Zirai mücadele ilaçlarının kullanımı
Kimyasal gübre kullanımı
Arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması
Arıtma tesisinde görevli olan personelin yetersiz olması
Hayvancılık atıkları
Maden atıkları
Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).
76
II.3. Su kirliliğinin önlenmesi amacıyla alıcı ortamlarda alınan tedbirler
Alıcı Ortamın Adı
Su Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler
a
b
c
d
e
f
g
h
i
Deniz
1.
2.
.
Göller
1.
2.
3.
.
Akarsular
1.Karasu-Beyazsu
X
2.Karasu (Reşan)
3.Savur Çayı
X
X
4.Şeyhan Çayı
X
X
5.Cırcıp Suyu
X
6.Dumluca
X
7.Dara (Oğuz)
Havzalar
1.
2.
3.
.
.
Yeraltı Suları
1.
2.
3.
.
Jeotermal Kaynaklar
1.
2.
3.
.
Diğer Alıcı Su Ortamları
1.
2.
.
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Alınan Tedbirler:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
Kanalizasyon şebekesinin yapılması ya da yenilenmesi
Arıtma tesisi /deniz deşarjı /depolama alanları yapılması
Yerleşim merkezinde foseptik kullanılması
Tarımsal faaliyetlerde kullanılan zirai mücadele ilacı ve gübrenin aşırı ve yanlış kullanımının önlenmesi
Yönetmelikler çerçevesinde denetim yapılması
Deniz araçlarının atıklarını boşaltabilmeleri için uygun yerlerin hazırlanması
Sanayi kuruluşlarının atıksuları için deşarj izni alması
Toplumsal bilgilendirilme ve bilinçlendirme faaliyetleri
Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).
77
II.4. Su kirliliğinin giderilmesinde/önlenmesinde il sınırları içerisinde karşılaşılan
güçlükleri en önemliden az önemliye sıralanması
KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER
a.
b.
c.
Yeterli denetim yapılamaması
Mali imkansızlıklar nedeniyle arıtma tesislerinin kurulamaması
Kurumsal ve yasal eksiklikler
d.
Toplumda bilinç eksikliği
e.
Diğer
(Belirtiniz)..............................................................................
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
BU YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ*
3
1
4
3
2
4
2
1
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ
Yapılan tüm
çalışmaların
sağlam bir
temele
oturtulmasının
en önemli
noktası
bireylerin belirli
bir seviyeye
ulaşması ile
mümkün olur
78
BÖLÜM III. TOPRAK KİRLİLİĞİ
III.1. İlinizde toprak kirliliğine neden olan kaynakların önem sırası
Kirlenme Kaynağı
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
Sanayi kaynaklı atık boşaltımı
Madencilik atıkları
Vahşi depolanan evsel katı atıklar
Vahşi depolanan tehlikeli atıklar
Plansız kentleşme
Aşırı gübre kullanımı
Aşırı tarım ilacı kullanımı
Hayvancılık atıkları
Diğer
(Belirtiniz)…………………………………………
……
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ
BU YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ*
5
8
1
2
6
3
4
7
5
8
1
2
6
3
4
7
III.2. Toprak kirliliğinin önlenmesi amacıyla il sınırları içerisinde, aşağıdaki tedbirlerden
hangilerinin alındığını önem sırası
ALINAN TEDBİRLER
a.
Sanayi/Madencilik tesislerinin sıvı, katı ve gaz atıklarının
mevzuata uygun olarak bertarafının sağlanması
b.
Kentleşmenin Çevre Düzeni Planlarına uygun olarak
gerçekleştirilmesi
Mevzuata uygun olarak gübreleme, ilaçlama ve sulamanın
yapılması
Erozyon mücadele çalışmaları
Geri dönüşüm/yeniden kullanım uygulamaları
Diğer
(Belirtiniz)..............................................................................
c.
d.
e.
f.
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
BU
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
*
5
1
4
4
1
5
3
2
3
2
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ
Çevre İzin ve
Lisans
Yönetmeliği ve
ilgili diğer
yönetmeliklerle
alıcı ortama
müdahale
kontrol altına
alınmaya
çalışılmıştır.
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
79
BÖLÜM IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNLARI
IV.1.
ÇEVRE SORUNLARI
a.
b.
Hava kirliliği
Su kirliliği
GEÇEN
YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ
BU YILKİ
ÖNEM
SIRANIZ *
1
3
1
3
c.
Toprak kirliliği
6
5
d.
e.
f.
g.
Atıklar
Gürültü kirliliği
Erozyon
Doğal çevrenin tahribatı (Orman, Mera, Sulak alan,
Kıyı, Biyolojik çeşitlilik ve habitat kaybı)
2
4
7
2
4
7
5
6
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞİŞİKLİK
YAPTIYSANIZ
SEBEBİNİ
AÇIKLAYINIZ
Aşırı gübre
tüketimi ve
bilinçsiz zirai
mücadele
toprak
üzerinde
olumsuz etki
yaratmaktadır
Kaynaklar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2017
IV.2.
80
I.ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen I. Öncelikli Çevre Sorunu Hava Kirliliğidir.
Konutlarda henüz doğal kullanımına geçilmemesinden kaynaklı özellikle kış aylarında hava
kirliliği oluşmaktadır. Doğalgaz kullanımına geçilmesiyle önemli ölçüde kirliliğin önüne
geçilecektir. Yaz aylarında hava kirliliğine neden olan en önemli etken çöl tozlarıdır. Hava
koşulları ile birlikte çöl tozlarının ilimize girişi hayat kalitesini etkilemektedir.
II.ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen II. Öncelikli Çevre Sorunu Atıklardır. İlimizde,
Mardin İli Sürdürülebilir Çevre Yönetimi Belediyeler Birliği tarafından yapımı tamamlanan
Katı Atık Düzenli Depolama Tesisine atık girişi istenilen düzeye ulaşılamamıştır.
Bazı ilçelerde toplanan atıklar yerleşim alanlarına yakın mesafelerde ve yol
kenarlarında düzensiz olarak depolanmaktadır. Gelişigüzel depolanan bu atıkların yanması
sonucu oluşan emisyon hava kirliliğine neden olmakta ayrıca trafik sorunlarına da neden
olmaktadır. Atıkların düzenli depolanmaması çevre kirliliği oluşmaktadır. İlimizde evsel
kaynaklı atıklar kaynağında ayrıştırma işlemine tabi tutulmamaktadır. Atık yağlar ve diğer
tehlikeli atıkların ise lisanslı tesislerce bertarafı sağlanmaktadır.
Mevcut imkanlar dahilinde, İlimizde oluşan tüm atıkların mevzuata uygun olarak
bertarafı ve geri kazanımına yönelik çalışmalar ilgili birimlerce yürütülmekte olup çalışmaların
koordinasyon ve denetimi İl Müdürlüğümüz tarafından yürütülmektedir.
81
III.ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen III. Öncelikli Çevre Sorunu Su Kirliliğidir. İlimizde
atık su arıtma tesisinin olmayışı atıksular konusunda problem teşkil edilmesinin sebebidir.
İlimizde, verilen İş Termin Planları çerçevesinde Atıksu Arıtma tesislerinin işletmeye alınması
süreçleri İl Müdürlüğümüzce takip edilmektedir. İlimizde Atıksu arıtma tesisinin ÇED süreci
tamamlanmış olup inşaat faaliyetleri devam etmektedir.
IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen IV. Öncelikli Çevre Sorunu Gürültü kirliliğidir.
İlimizin jeolojik yapısının kayalık olması temel kazı çalışmalarında kırıcıların kullanılmasına
neden olmakta, bu faaliyet neticesinde çevre de yaşayan civar halkın şikayetine neden
olmaktadır. Bu konu Mahalli Çevre Kurulunun kararı ile kırıcıların ve inşaat faaliyetlerinin
çalışma sürelerinin düzenlenmesi ile giderilmeye çalışılmıştır. Ayrıca şikayetler üzerine İl
Müdürlüğümüzce eğlence yerlerinin denetimi yapılarak kirliliğin giderilmesi sağlanmaktadır.
V. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen V. Öncelikli Çevre Sorunu Toprak kirliliğidir. İlimizde
bilinçsizce kullanılan tarım ilaçları toprağı olumsuz etkilemekte ve kirliliğe neden
olmaktadır. Bu konuda çiftçilerin bilinçlendirilmesi için çalışma yapılması planlanmıştır.
Yapılan denetimlerle atıkların toprağa gelişi güzel deşarjının önüne geçilmesi
sağlanmaktadır.
82
VI. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen VI. Öncelikli Çevre Sorunu Doğal çevrenin
tahribatı (Orman, Mera, Sulak alan, Kıyı, Biyolojik çeşitlilik ve habitat kaybı) dır. İl
Müdürlüğümüzce yürütülen ÇED faaliyetlerinde planlanan faaliyetin konusuna göre yer
seçimi yapılması teşvik edilmekte İmar ve Planlama Şube Müdürlüğünün de görüşü alınarak
Çevre Düzeni Plan hükümlerine göre işlemler tesis edilmektedir.
VII. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU
İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen VII. Öncelikli Çevre Sorunu Erozyondur. Karasal
iklimin hüküm sürdüğü ilimizde yağışların düzensiz rejim göstermesi ve yeşil alanların
geçmişte bilinçsizce tahrip edilmesinden dolayı erozyona rastlanılmaktadır. İl Müdürlüğümüzce
halk bilinçlendirilerek yeşil alanların korunması sağlanmaktadır.
83