KİMYASAL DEĞİŞİMLER

ORTAÖĞRETİM
9. SINIF KİMYA
3. ÜNİTE: KİMYASAL
DEĞİŞİMLER
ÜNİTENİN KONU BAŞLIKLARI
• 1. REAKSİYON NEDİR?
• 2. REAKSİYON TİPLERİ
• 3. POLİMERLEŞME VE HİDROLİZ
1. REAKSİYON NEDİR?
KİMYASAL TEPKİMELERDE
DEĞİŞMEYEN ÖZELLİKLER
•
•
•
•
•
•
•
Toplam atom sayısı ve cinsi
Toplam kütle
Toplam proton sayısı
Toplam nötron sayısı
Toplam elektron sayısı
Çekirdek yapısı
Toplam yük
KİMYASAL TEPKİMELERDE
DEĞİŞEBİLEN ÖZELLİKLER
•
•
•
•
•
•
•
Mol sayısı
Molekül sayısı
Tanecik sayısı
Katsayı
Madde sayısı (çeşidi)
Taneciğin elektron sayısı
Hacim ve basınç (gazlar için)
KİMYASAL TEPKİMELERDE
DEĞİŞEN ÖZELLİKLER
• Fiziksel ve kimyasal özellikler
DENKLEM KATSAYILARININ
YORUMU
Denklem katsayıları;
• Maddelerin tanecik sayısını
• Molünü
• Madde gaz ise hacmini ve basıncını
oranlamamıza yardımcı olur.
BASİT DENKLEM
DENKLEŞTİRME
• En kalabalık taneciğin başına 1 yazılarak
denkleştirmeye başlanır. Bileşiklerin ve
atomal hâldeki elementlerin başına kesirli
sayı yazılamaz.
KİMYASAL REAKSİYON YERİNE
KİMYASAL TEPKİME DENEBİLİR
Mİ?
• Kimyasal tepkime ile kimyasal reaksiyon
eş anlamlıdır.
• Eskiden kimyasal reaksiyon denirdi, bir ara
kimyasal tepkime tabiri kullanıldı,
günümüzde yine kimyasal reaksiyon
deniyor.
• Türkçemizde reaksiyon, tepki göstermek
demektir. Bu nedenle de reaksiyon ile
tepki göstermek aynı anlama gelir.
• Türkçede aynı anlamı taşıyor diye
kimyasal reaksiyon sözcüğünden tepki
göstermek, karşı koymak gibi anlamlar
çıkarılmamalıdır. Anlamı başkadır.
• Kimyadaki reaksiyon, batı dillerinden
Türkçemize geçtiğinden batı dillerindeki
anlamını taşımaktadır. Bu anlam şöyledir:
• “Re”, yeniden demektir.
• Reaksiyon, yeniden aksiyon manasınadır.
“Reaksiyondan önce de aksiyon vardı.
Reaksiyondan sonra da aksiyon var.”
demektir.
• Kimyasal reaksiyona, kimyasal tepkime
dediğimizde; bütün bu anlamları aklımıza
getirmeliyiz. Sonra söyleyebiliriz.
REAKSİYON ÇEŞİTLERİ
• KİMYASAL REAKSİYON
• FİZİKSEL REAKSİYON
• NÜKLEER REAKSİYON
DOĞAL KİMYASAL
REAKSİYONLARDA GEREKLİ
ŞARTLAR
• Tepkimenin ekzotermik olması
• Birleşme kabiliyeti olması
• Eşik enerjisini aşabilecek gerekli
aktivasyon enerjisine sahip olması
• Birleşecek maddelerin yeterli olması
• Uygun şartlar olması
BİLEŞİKLERİN SAĞ ALTINA
YAZILAN, FİZİKSEL HÂLİDİR
• NaCl üzerinden açıklayalım: NaCl(k),
NaCl(s), NaCl(g) ve NaCl(suda) olmak üzere
dört farklı yazım vardır.
• Hâller parantez içinde, küçük harfle, küçük
puntoyla, kısaltılarak yazılır.
• NaCl(k), katı yemek tuzu; NaCl(s), erimiş
yemek tuzu; NaCl(g), gaz hâlindeki yemek
tuzu, NaCl(suda) ise suda hazırlanmış
yemek tuzu çözeltisi demektir.
• NaCl(suda) ,NaCl(aq) şeklinde de yazılabilir.
• Aqua, Latince’de su demektir; (aq), (aqua)
kelimesinin kısaltılmışıdır.
• Çözücü, hangi maddeyse o yazılır.
Örneğin; iyot, suda çözünmez. Alkolde
çözünür. Bu nedenle I2(alkolde) şeklinde
yazılır.
• Kastedilen hâl, oda sıcaklığındaki hâl ise
malumu ilam olmaması için yazılmayabilir.
Örneğin; suyu belirtmek için H2O
yazılabilir; su buharı kastediliyorsa
kesinlikle H2O(g) diye yazılmalıdır.
• Bazen de hâller yazılmamış olsa da,
reaksiyon denkleminden anlayabilmelidir:
AgNO3+ NaCl → AgCl(k)+ NaNO3
Girenlerdekilerin oda sıcaklığındaki hâlleri
katıdır. Ancak katı olduklarında reaksiyona
girmeyecekleri malumdur. Bu nedenle
çözeltidirler. İyonik bileşiklerin sıvı
hâlleriyle bir tepkime kimyada zaten
yoktur.
AgNO3(suda)+NaCl(suda)→AgCl(k)+NaNO3(suda)
• Bununla ilgili bir diğer husus daha vardır:
• H2 denilince 1 tane H2 molekülü anlaşılır.
• H2(g) denilince ise 1 mol H2 anlaşılır.
2. REAKSİYON TİPLERİ
TEPKİME TİPLERİ
1- ASİT- BAZ TEPKİMELERİ
2- METAL- ASİT TEPKİMELERİ
3- AMFOTER METAL- BAZ TEPKİMELERİ
4- AKTİF METAL- SU TEPKİMELERİ
5- ANALİZ (AYRIŞMA) TEPKİMELERİ
6- SENTEZ (BİRLEŞME) TEPKİMELERİ
7- YANMA TEPKİMELERİ
8- EKZOTERMİK (ISI VEREN)
TEPKİMELER
9- ENDOTERMİK (ISI ALAN) TEPKİMELER
10- YER DEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ
11- REDOKS (YÜKSELTGENMEİNDİRGENME) TEPKİMELERİ
3. POLİMERLEŞME VE
HİDROLİZ
BAZI POLİMER ve DOĞAL
ÜRÜNLERİN KISALTMALARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PL polyester (polyester)
PA poliamit (naylon)
PE polietilen
SE silk (ipek)
WO wool (yün)
WM moher
WP keçi yünü
WS kaşmir
Lİ linen (keten)
LY likra
MONOMER KANSER RİSKİ
TAŞIR
• Teflon tavalar çizilirse sıcaklığın
etkisiyle polimerden monomer ayrılır.
• PVC fabrikalarında PVC tozunda
monomer bulunur.
• Plastik bardaklar içine konan 70
derece santigradın üzerindeki
içecekler, içinde bulunduğu plastik
malzemeyi ısı etkisiyle çözüp
monomerine ayırır.
• Köpük bardakların ısıya dayanıklılığı daha
yüksektir. Ancak daha yüksek sıcaklıktaki
sıvılar bu materyali de monomerine ayırır.
• Plastik ve köpükten imal edilen
bardaklardan uzun süre sıcak sıvı içenler
kanser tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir.
• Monomerler tehlikeli kanserojen
maddelerdir.
• Plastik bardak yerine kağıt bardak
önerilebilir.