Ege Bölgesi Örtüaltı Domates Yetiştiriciliğinde Sorun Olan Pepino

Proje Adı
: Ege Bölgesi Örtüaltı Domates Yetiştiriciliğinde Sorun Olan
Pepino Mozaik Virüsü, Domates Halkalı Leke Virüsü ve Patates
Y Virüsü’nün Tespiti, Epidemiyolojisi ve Önlem Yolları Üzerinde
Araştırmalar
Başlama /Bitiş Tarihi
: 01/06/2010 – 31/12/2014
Destekleyen Kuruluş
: TAGEM
Proje Yürütücüsü
: Zir. Müh. Sabriye ÖZDEMİR
Proje Yardımcıları
: Dr. Serpil ERİLMEZ, Dr. Tülin KILIÇ, Dr. Enbiye ULUTAŞ, Prof. Dr.
Semih ERKAN, Yrd. Doç. Dr. İsmail C. PAYLAN
Proje Özeti
: Bu araştırma ile Türkiye’de karantina statüsünde olan Pepino
mozaik virüsü, Domates halkalı leke virüsü ve Patates Y virüsü
adlı etmenlerin epidemiyolojisinde etkin olan faktörlerin
belirlenmesi ve bu etmenlerin neden olduğu hastalıklarla
mücadelede alınması gereken önlem yollarının ortaya
konulması amaçlanmıştır. Araştırma 2010-2013 yılları arasında
Ege Bölgesi örtüaltı domates yetiştiriciliğinin yoğun olarak
yapıldığı Aydın, Denizli, Muğla ve Uşak illerinde yürütülmüştür.
Yapılan survey çalışmaları kapsamında toplam 180 adet
domates serası incelenmiş ve 94 seradan 434 adet domates
yaprak örneği toplanmıştır. DAS-ELISA testi sonucunda bu
örneklerin %38,48’i (167 örn.) PVY ile enfekteli olarak
bulunmuştur. Testlenen örneklerde PepMV ve ToRSV
saptanmamıştır. ELISA sonuçlarını doğrulamak amacıyla PVY ile
pozitif sonuç veren domates yaprak örnekleri RT-PCR
yöntemine göre testlenmiş ve 856 baz çifti büyüklüğünde DNA
bantları elde edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda ELISA test
sonuçları ile RT-PCR test sonuçları birbirini doğrulamıştır. PVY
ırklarını (PVYc, PVYo ve PVYn) belirlemek amacıyla Compound
direct ELISA, TAS-ELISA ve DAS-ELISA yöntemlerine göre
testlenen 154 adet domates yaprak örneğinde PVYc’nin
bulunma oranı %25,32 (39 örn), PVYo’nun %46,75 (72 örn)
olduğu saptanır iken karışık enfeksiyonların oranı ise PVYo+c
%1,31 (2örn), PVYo+n %26,62 (41 örn) olduğu ortaya konmuştur.
Ayrıca yapılan araştırmalar sonucunda PVY’nin serolojik olarak
saptanması için yaprakların yanı sıra bitkilerin çiçek kısımlarının
kullanılabileceği kanısına varılmıştır. Proje kapsamında Denizli
ve Muğla illerinde PVY saptanan seralarda entomolojik açıdan
yapılan makroskopik gözlemler ve laboratuvarda yapılan
incelemeler sonucunda yaprakbitine rastlanmamıştır. PVY’nin
tohumdaki yerlerinin (lokasyonları) belirlenmesi kapsamında
DAS-ELISA yöntemine göre testlenen 206 domates tohum
kabuk örneğinin % 2,43’ünde ve 206 tohum embriyo örneğinin
% 6,31’inde PVY saptanmıştır. Araştırma sonucunda PVY’nin bir
adet tohum kabuğunda bulunma oranı % 1,6 iken bir adet
tohum embriyosunda enfeksiyon yapma oranı % 4,1 olduğu
saptanmıştır. PVY’nin
tohumla
taşınma
durumunun
belirlenmesine yönelik 2012 yılında yapılan araştırmada PVY ile
enfekteli bulunan bitkilerin meyvelerinden elde edilen
tohumlar saksılara ekilmiş ve pişkin fide aşamasına gelen
bitkilerden 163 adet örnek (her örnek 10 adet pişkin fide) DASELISA yöntemine göre testlenmiş ve örneklerin PVY içermediği
saptanmıştır.