ret mübadelelerimizin seyri takibedilemez. Ayrıca Hariciye

— 25 —
ret mübadelelerimizin seyri takibedilemez. Ayrıca Hariciye Bakanlığım ilgilendirmekle beraber
freedestination şartı politik mahzurlar da tevlidedebilir.
Satış yapıldıktan sonra freedestination şartı Transeiport firmasının talebi üzerine ofis tara­
fından Bakanlığa intikal ettirilmiş ve takriben on gün sonra freedestination şartı kabul edilmiştir.
Arpa ihracatına freedestination verileceği keyfiyetinin de Resmî Gazetede aleniyete verilmesi icabederdi.
1960 yılında arpa piyasası 1961 e nazaran hararetli olmamıştır. Bunun sebebi Avrupa'da ya­
ğışlar sebebiyle insan gıdasında kullanılan ve fakat yağışlar sebebiyle fermantasyona uğrıyan hu­
bubatın hayvan yemi olarak kullanılmasıdır. 1961 yılındaki dünya arpa rekoltesi 1960 a nazaran
% 6-7 arasında düşüktür. Bu sebepten 1961 yılında,arpa fiyatlarının yükseleceği
tahmininde
bulunmak güç bir iş değildi. 1961 Temmuz ayında memleketimizde hububat rekoltesinin düşük ola­
cağı ve dahilî istihlâkte sıkıntı çekileceği malûmdu. Bu itibarla da dahilî istihlâki düşünerek çok
cazip bir fiyat teklifi karşısında dahi bu arpaların satılmaması icabederdi.
Nitekim, 1961 yılının son iki ayında Doğu ve Güney - Doğu Anadolu'da hububat sıkıntısı çe­
kilmiş ve iç merkezlerine Doğu - Anadolu'ya arpa sevk edilmiştir.
Satışın tescili : Transexport firması İstanbul'da arpa satışını borsada tescil ettirmiştir. Halbu­
ki hububat satışları şekle bağlı akitlerdir. Tek taraflı olarak yapılan bir tescil hiçbir hukuki hü­
küm ifade etmez, bâtıldır. Ofis Satış Müdürü Fikret Erensoy'un ifadesine göre Ofis Genel Müdür­
lüğü 25.7.1961 tarihinde İstanbul Ofis Şube Müdürlüğüne ellibin ton arpa satışının iş'arı ahare
kadar tescil ettirilmemesini bildirmiştir. Bu talimata rağmen Transexport firmasının bu satışı tek
taraflı olarak borsada tescil ettirmesi mevzuatımıza uygun düşmemektedir.
Transexport firmasının Türk paralarını bulamaması karşısında bu arpa işinin daha fazla sürünce­
mede kalmaması hasebiyle Bakanlık tarafından Ofise gönderilen 7 Ağustos 1961 tarihli ve 13920 jayılı yazıda Transexport firmasının Ofise tevdi ettiği 6 Ağustos 1961 tarihli telgrafta elli bin ton be­
yaz arpa bedeli olarak yeter Türk liralarının Bremar firmasında BUNGE 'ye tahsis edildiği kaydedil­
mesi üzerine bu cihetin BUNGE firmasınca tevsiki için dört gün opsiyon verilmesi bu tevsik yapıl­
dığı takdirde, akreditifin derhal açılması için BUNGE'ye tebligatta bulunulması, bu tevsik yapıl­
madığı takdirde, uzun zamandan beri sürüncemede kalan bu satışın sükût edeceğinin firmaya bildi­
rilmesi işar olunmuştur. Ofis bu yazıya rağmen Bakanlığın bilâhara haberdar olacağı şekilde firma­
ya opsiyonlar vermiştir. Bu bakımdan bu husus ayrca Dış Ticaret Dairesinin ilgilileriyle Ofis Hu­
kuk Müşaviri ve Satış Müdürünün huzurlariyle yapılan toplantıda tesbit edilmiş ve yazılan protokolda Dış Ticaret memurları bu satışın iptali içitı yeter sebep olduğunu bildirmişler ve fakat Ofis
Hukuk Müşaviri Hürrem Barım ve Satış Müdürü Fikret Erensoy aksi tezi müdafaa etmişlerdir. Dış
Ticaret memurları ilhan Kut, Turgut Çarıklı ve Coşkun Kadıoğlu satışın anule edilmesini istedik.
Transexport firması yeter Türk liralarını bulamayınca % 65 ve % 35 nisbetleri fiyata raci iken bu
sefer % 35 ve % 65 nisbetleri mal miktarına teşmil edilmiştir.
Bir ton malın ihracedilebilmesi için % 65 i serbest dolar olduğuna göre 29, 25 doların % 35 i
15,75 dolar (Türk lirası 141,75) m Ofise ödenmesi icabederdi. Halbuki burada bu nisbetler mal mik­
tarına teşmil edilmek suretiyle ve fiyat konjonktürünün de gittikçe yükselmesi muvacehesinde firma
% 05 lik miktarı münhasıran serbest dölâra % 35 ini ise münhasıran tütüne muhassas mezkûr Türk
liralariyle ihracetmek hususunda teklifte bulunmuştur. Bu hususta Ofisçe Bakanlığa intikal ettiril­
miş ve tarafımdan böyle bir şeyin olmadığı satış şartlarına uygun düşmiyeceği büdirilmiş ve bu hu­
susta bir dosya notu hazırlanmıştır. Kendimi kuver kılmak için müşavirim Turgut Çarıklı ve İlhan
Kut'un imzalarını da aldım. Dış Ticaret Dairesi Reisi Ekrem Geriş'e götürdüm, Ekrem Geriş
dosyanın kendisinde bırakılmasını bana söyledi. Kendisine bıraktım. Bir saat sonra beni çağırdı,
bu notun dosyaya girmesini kabul etmiyoruz dedi, ben de dosyadan aidim. Yanımda hıfzettim.
Meseleyi bu şekilde îl'hâh Kut ve Turgut Çarıklı öğrenince bunlar dâ birer suretini kendilerine
verilmesini istediler, ben de birer sureti daktiloya çıkartmak suretiyle kendilerine verdim. Bu
T. B. M. M.
'(S. Sayısı : 2ye ek)