Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve

Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve
Sismik Değerlendirme Projesi
17 Ağustos 1999, Mw=7.4 büyüklüğündeki Kocaeli depremi, Marmara Denizi içine uzanan
Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) büyük bir deprem üretme olasılığını ve Marmara Bölgesi için
Deprem Riski ve Sismik Tehlike analizinin önemini ön plana çıkarmıştır.
Marmara Denizi içinde KAF ile ilişkili birçok kırık sistemlerinin varlığı tartışılmaz olsa da, bu
kırık sistemlerinin hangisinin, Marmara Bölgesi’nde yer alan metropolitan alanlarda hasar
yaratabilecek deprem üretebileceği günümüzde hala tartışılmaktadır. Yaklaşık 1200 km
uzunluğundaki KAF gibi bir ana fay sisteminin, Marmara Bölgesi’nde yer alan KAF’ın İznik
gölü kıyısı ve Gemlik’ten geçen güney kolu ve Marmara Denizi içinde kalan yaklaşık 150 km
uzunluğundaki KAF’ın kuzey kolunun yarattığı deprem riski ve sismik tehlikenin
değerlendirilmesi yer bilimcilerin en önemli uğraşı alanlarından biri olmuştur.
Bursa’yı yerel ve bölgesel ölçekte tehdit edebilecek Marmara, İznik-Gemlik, Uluabat ve
Bursa-Çalı gibi kırık sistemlerinin yaratacağı Sismik Tehlike’nin boyutlarının, potansiyel
depremler oluşmadan önce mikrobölgeleme esaslarına dayalı olarak belirlenmesi son derece
önem kazanmıştır. Ayrıca Bursa ili için Deprem Riski ve Sismik Tehlike dağılımının, günümüz
yerbilimlerinin sağlayabileceği modern gözlem, ölçüm ve modellemeye dayalı veriler ile
belirlenmesi Deprem Master Planının en önemli bileşeni Doğal Geri Planı (Topografik,
Jeolojik, Jeofizik ve Sismotektonik veriler gibi) oluşturacaktır (Şekil 1).
Şekil 1. Projede yapılacak işlerin Deprem Master Planı hazırlanması çalışmasında dolduracağı yeri gösteren akış
diyagramı. Mavi ve Kırmızı renk ile gösterilen çalışmalar proje sonunda tamamlanacaktır.
1
Deprem Riski ve Sismik Tehlike dağılımının tespiti için TÜBİTAK-MAM(Marmara Araştırma
Merkezi) ile 1 Ocak 2011 tarihinde bir protokol imzalanmıştır. TÜBİTAK-MAM ile yapılan bu
protokolün süresi, 1 Ocak 2011-31 Aralık 2013 tarihleri arasındadır. 2012 yılı sonu itibari ile
3. Ara Rapor alınmış olup; çalışmalar devam etmektedir.
Tübitak (Mam) Projesi Kapsamında Üçüncü Ara Rapor Özeti
Projede, Bursa ili sınırları içinde öncelikli olarak belirlenen alanlarda zeminin deprem
açısından davranışının değerlendirilmesi yolu ile deprem güvenli yerleşime uygunluğu
belirlenecektir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar;
Topografya Haritası
Protokol kapsamında Bursa İlinin 27metre çözünürlüklü topografya haritası hazırlanmıştır.
Jeoloji Haritası
Protokol kapsamında MTA(Maden Teknik Arama)’dan alınan haritalar kullanılarak Bursa
İlinin 1/100.000 ve 1/25.000 Jeoloji Haritaları hazırlanmıştır.
2
Hakim Periyot ve Büyütme Etkisi
2012 Yılı sonunda, zeminlere ait hakim titreşim periyotlarının ve yatay-düşey genlik
büyütme oranlarının bölgelendirilerek ortaya çıkarılması amacı ile planlanan, 503 ölçüm
B.B.B.-İŞDB ile paylaşılarak tamamlanmıştır. Problem görülen bölgelerde tekrar edilen ve
önemli görülen değişimlerin anlaşılmasına yönelik olarak yapılan ek ölçümler ile toplam 680
noktada, planlanan ölçüm sayısından (503 nokta) yaklaşık %30 daha fazla ölçüm
gerçekleştirilmiştir.
3
Vs30 Belirlenmesi ve Zemin Sınıflama
Zemin sınıflaması amacı ile planlanan 150 adet Mikrotremör Dizilim ölçümleri iş planında
öngörüldüğü gibi 2012 yılı sonuna kadar tamamlanmıştır. Bunun yanı sıra bu iş paketinde
gelecek yıl gerçekleştirilmesi planlanan toplam 250 m sondaj + PSLOG çalışması öne alınarak
6 noktada 35 m ve 1 noktada ise 50 m derinliğinde toplam 260 m sondaj + PSLOG yapılarak
gerçekleştirilmiştir. Bu ölçümlere ek olarak, gerekli görülen 4 noktada daha ek ölçümler
yapılmış, böylece toplamda 160 adet Mikrotremör Dizilim ölçümü gerçekleştirilmiştir.
Toplanan verilerin tümünün kalite kontrolü yapılmış olup, 2011 yılında 75 noktada alınan
dizilim ölçümleri ve Bursa merkez havzada alınmış olan 10 ek ölçüm için analiz ve
modelleme çalışmaları tamamlanmış ve Vs30 hızı dağılım haritası elde edilmiştir. 2012 yılı
içerisinde İnegöl, Yenişehir, Karacabey ve İznik havzalarında toplam 76 noktada toplanan
Mikrotremör Dizilim verilerinin kalite kontrolleri tamamlanmış olup, Vs30 değerlendirme ve
modelleme çalışmaları devam etmektedir.
4
Gravite Ölçümleri ve Verilerinin Değerlendirilmesi
Bursa merkez, Yenişehir ve İnegöl havzalarının temelini oluşturan ana kaya yapısının 3boyutlu ve Karacabey havzasının da KG uzanımlı 2-boyutlu geometrisinin belirlenerek
haritalanması için 1-3 km aralıklı grid noktaları üzerinde yaklaşık 205 adet Gravite ölçümü
planlandığı gibi tamamlanmıştır. Bu ölçümlere ek olarak üretilecek olan 3-boyutlu havza
derinlik haritalarının iyileştirilmesi için 81 noktada daha ölçümler alınmıştır. Bursa merkez
havzası için ilksel bir havza derinlik modeli oluşturulmuştur. İnegöl, Yenişehir ve Karacabey
havzalarında ise ölçümler iş planına göre düzeltmeleri yapılarak tamamlanmış olup model
üretimi devam etmektedir.
5
Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Hizmet Birimi Kurulumu ve Eğitimler
CBS Hizmet birimi B.B.B.-İŞDB tarafından kurulmuş olup, CBS veri bankası için hazırlanan
1:25.000 ve 1:100.000 ölçekli Jeoloji, 90 m ayrımlılıklı topoğrafya haritasından daha yüksek
ayrımlılığa sahip, 27 m ayrımlılıklı topoğrafya haritaları ile Bursa ilinde yapılan jeoteknik
sondajlar derlenmiştir. CBS veri bankasının kullanımı ile ilgili BBB-İŞDB çalışanlarına TÜBİTAKMAM-YDBE’de eğitim verilmiştir.
Şube Müdürlüğümüzün on-line veri istasyonu
Yapılan çalışmalara ek olarak;
ölçülen yer hareketleri İmar
yerbilimciler tarafından ham
kapsamında bu ham verilerin
haritalara işlenmektedir.
Şube Müdürlüğümüzde bahsedilen istasyonlar vasıtasıyla
Uygulama Şube Müdürlüğü bünyesi içinde görev alan
veriler on-line olarak sadece izlenebilmektedir. Proje
veri–işlem analizleri TÜBİTAK(MAM) tarafından yapılarak
Bu çalışmalar sonucunda bölgede deprem etkinliği ve Bursa ilimiz içerisinde son MTA
haritasında yer alan fayların mekanizma çözümleri yine TÜBİTAK(MAM) tarafından
değerlendirilmektedir. Bölgeye ilişkin veriler aracılığıyla senaryo depremler oluşturularak
zeminler için sismik tehlike değerlendirilmesine başlanabilecektir.
6
Bursa Büyükşehir Belediyesi İle Tübitak – (MAM) arasında imzalanan protokol kapsamında yapılan
çalışmalardan örnekler
Hakim Periyot
Hamamlıkızık Deprem İzleme İstasyonu
Gravite Ölçümü
Vs30 Ölçümü
7