ZİHİNSEL,RUHSAL,DAVRANIŞSALBOZUKLUKLAR (Özürlülükoranlarıbelirtileregöredeğil,işlevsellikdüzeylerinegöreverilir.) A-Zekâİşlevbozuklukları 1-Sınırdamentalkapasite(IQ:70-80) 2-Hafif(IQ:50-69) ÖzürOranı 3-Orta(IQ:35-49)_____________________________________ 4-Ağır (IQ:20-34) 5-Çokağır(IQ:20’ninaltında) 25 50 70 90 100 Erkençocuklukdöneminde(0-6yaş)bilişselişlevler,IQpuanıiledeğil,etkinlikvekatılımzorlukları ve kısıtlılıklarının düzeyleri ilgili uzmanlar tarafından, öncelikle aile ve çocuğun katılımı ile klinik değerlendirme yapılarak değerlendirilir. Uzmanın çocuğu, ailesi ve yaşadığı ortam ile birlikte ele alarakyapacağı“ailemerkezliişlevseldeğerlendirme”ayrıntılıteşhisvesınıflandırmaiçinesastır. Klinik değerlendirmenin güvenilirliği ve geçerliliğinin sağlanması için ek olarak standart testlerin bilişsel bölümleri kullanılır. Kullanılabilecek değerlendirme araçları bilimsel yazında yer alan, güvenirlik, geçerlilik ve norm çalışması yeterli olan ve işlevsel yetileri değerlendiren araçlar olmalıdır3.ButestlerinyukarıdabelirtilenIQpuanınaeşdeğerpuanaralıklarındaÖzürOranıverilir. Ortalamapuanları100,1StandartSapması15olantestlerde-2SD70puanaltıyada3.persantilaltı ileeşdeğerdir. Bilişsel alanlarda kaybı olan çocuklarda teşhis bölümüne işlev kaybının düzeyini açıklayan klinik değerlendirme bulgularının da yazılması gerekir. Bu yaş grubunda “zeka geriliği” tanısı/terimi kullanılmaz;“BİLİŞSELGELİŞİMDEGECİKME”tanısı/terimikullanılır. B- Şizofreni (Paranoid, hebefrenik, katatonik, ayrışmamış, basit tip şizofreni ile post-şizofrenik depresyonvekalıntılışizofreniyiiçerir) 1-Tedaviyleçalışabilen 45 2-Tedaviyerağmençalışmaolanağıolmayan 80 3 Kullanılabilecekayrıntılıstandartgelişimideğerlendirmearaçlarınaörnekler:BayleyBebeklerİçinGelişimi DeğerlendirmeÖlçeği,ÇocuklarınYetiyitimiDeğerlendirmeÖlçeği(PediatricEvaluationofDisability Inventory-PEDI),PeabodyResim-KelimeTanımaTesti,StanfordBinetZekaÖlçeği,VinelandUyumDavranış Ölçeği,WechslerÇocuklarİçinZekaÖlçeği,DikkatDeğerlendirmeÖlçekleri,ÖzgülÖğrenmeÖlçekleri.Klinik değerlendirmeeşliğindekullanılabilecekgelişimseltaramayadaizlemearaçlarınaörnekler:Gelişimiİzleme veDesteklemeRehberi(GİDR),AnkaraGelişimTaramaEnvanteri(AGTE),DenverIIGelişimselTaramaTesti, YaşlarveDönemler(AgesandStages). 16 C-Şizoaffektifbozukluk(manik,depresifvekarışıktip) 1-Tedaviyleçalışabilen 45 2-Tedaviyerağmençalışmaolanağıolmayan 80 D-Sanrısalbozukluklar(paranoya,paranoidpsikoz,parafrenitanılarınıiçerir) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviyleçalışmaolanağıveren 40 3-Tedaviyleçalışmaolanağıvermeyen 70 E-Atipikveyabaşkatürlüadlandırılamayanpsikozlar 1-Tedaviyleişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviyleçalışmaolanağıveren 45 3-Tedaviyleçalışmaolanağıvermeyen 80 40 F-Yaygıngelişimselbozukluklar 1-AspergerSendromu 2-Disintegratifpsikoz ___80 3-RettSendromu ___80 4-Atipikotizm(başkatürlüadlandırılamayanyaygıngelişimselbozukluk) 40 5-Otizm* 80 *Beraberindevarolanbozukluklarayrıcadeğerlendirilir. 17 GEÇİCİFONKSİYONKAYBINANEDENOLANRUHSALHASTALIKLAR Bugruptakihastalıklar1yılsonrakontrolgerektirir.Özürlülükoranlarıbelirtileregöredeğil, işlevsellikdüzeylerinegöreverilir. A- Beyin Hasarı, Beyin İşlev Bozukluğu ve Bedensel Hastalıklara Bağlı Ruhsal Bozukluklar (organik hallusinozis, organik duygudurum bozukluğu -manik, depresif karışık ve bipolar tiplerini içerir-, organiksanrılıbozukluk,organikbunaltıbozukluğu) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 40 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 60 B-BeyinHasarı,BeyinİşlevBozukluğunaBağlıDavranışBozuklukları(organikkişilikbozukluğu -frontallobsendromunuiçerir-,beyinsarsılmasısonrası-postkontüzyonelsendrom-) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 0 (40) 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen70 C-DuygudurumBozuklukları a.Maniknöbet,bipolarduygudurumbozukluğu,yineleyicidepresyon,kronikdepresyon 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 40 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 70 b.İnatçıduygudurumbozukluğu(siklotimi,distimi) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 10 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 30 D-Nevrotik,stresleilgilivesomatoformbozukluklar;(yaygınanksiyetebozukluğu,panikbozukluğu, fobi, konversiyon bozukluğu, somatizasyon bozukluğu, hipokondriyazis, Ağır stres tepkisi ve uyum bozukluğu,Dissosiyatifbozukluk) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 25 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 50 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 30 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 70 ObsesifKompulsifBozukluk,Travmasonrasıstresbozukluğu 18 E- Psikoaktif Madde Kullanımına Bağlı Ruhsal ve Davranışsal Bozukluklar (duygulanım bozukluğu, bağımlılık sendromu, alkol ve madde kullanımına bağlı psikotik bozukluk -alkol halusinozisi, alkol paranoyası-) 1-Tedaviileişlevselliğitamdüzelen 0 2-Tedaviileişlevselliğikısmendüzelen 20 3-Tedaviileişlevselliğidüzelmeyen 35 1-Paranoidkişilikbozukluğu 30 2-Şizoidkişilikbozukluğu 30 3-Antisosyalkişilikbozukluğu 30 4-Duygusalyöndendengesizkişilikbozukluğu(sınırkişilikbozukluğunudaiçerir) 30 5-Narsistikkişilikbozukluğu 30 F-Kişilikbozuklukları 6-Şizotipalkişilikbozukluğu 30 7-Histriyonikkişilikbozukluğu 15 8-ObsesifKompulsifkişilikbozukluğu 15 9-Çekingenkişilikbozukluğu 15 10-Bağımlıkişilikbozukluğu 15 G- Cinsel Kimlik Bozuklukları, Cinsel Seçim Bozuklukları (transeksüalizm, fetişizm, gösterimcilik, çocuğacinselsevi,sadomazoizmiiçerir) 1-Tedaviedilebilen 0 2-Tedaviedilemeyen 15 20 H-ÖzelÖğrenmeBozuklukları(Butanımentalretardasyonvarlığındakonulamaz) 1-Hafif 2-Ağır (Bu bozukluk nedeniyle ilköğretime devam ettiği ikinci eğitim yılının sonunda halen okumayazmaöğrenmemişolması) 30 I-DikkatEksikliğiveHiperakiviteBozukluğu 1-Tedaviedilebilen 0 2-Tedaviedilemeyen 20 19