129-135 Kateter Ülißkil kopya 1 - Hastane İnfeksiyonları Dergisi

Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 129-135
tan
H as
e
f
İn
ek
si
yonları
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem
‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
Dr. fiaban ESEN*
* Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon
Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Samsun.
riner kateterler geçici aral›kl› veya kal›c› olarak uzun y›llard›r belki de en s›k kullan›lan
t›bbi gereçlerdir. Son 50 y›lda hastaneye yat›r›lan hastalarda üretraya yerlefltirilen kateter s›kl›¤› giderek artm›flt›r. Uzun dönem üriner kateter
kullan›m›na ba¤l› geliflen en önemli komplikasyon üriner infeksiyondur ve hastanede geliflen
infeksiyonlar›n yaklafl›k %40’›n› oluflturmaktad›r
(1). Kateter yerinde kald›¤› sürece tedavisi de
oldukça zordur. Di¤er yandan alet iliflkili infeksiyonlar›n s›kl›¤› artmakla birlikte bu infeksiyonlar›n önlenebilir hastane infeksiyonu olmas› korunma yollar›n›n önemini art›rmaktad›r. Üriner
kateter kullan›m› birçok amaçla yap›lmaktad›r.
Dilate olmufl bir mesaneyi boflaltmak veya idrar
kültürü almak için tek bir kateterizasyon yeterli
olmakta iken, spinal kord yaralanmas› veya nörolojik rahats›zl›¤› olanlarda aral›kl› kateterizasyon gerekmektedir. Hastanede kazan›lan idrar
yolu infeksiyonlar›n›n ço¤u baflta kateter uygulamas› olmak üzere sistoskopi ve ürogenital sisteme yap›lan di¤er ürolojik giriflimler sonras›nda
geliflmektedir (2). Ülkemizde hastanede yatmakta olan hastalar›n yaklafl›k %2’sinde idrar yolu infeksiyonu geliflmektedir, bunlar›n da büyük ço-
Ü
¤unlu¤u üriner kateter kullan›m› ile iliflkilidir
(2,3). Uzun süreli üriner kateter kullan›m› idrar
toplamak, idrar ç›k›fl›n› ölçmek, hasta konforunu
sa¤lamak veya mesane fonksiyonlar›n› kontrol
edemeyen hastada idrar ç›k›fl›n› sa¤lamak amac›yla yap›l›r.
PATOGENEZ
Kateter iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›n›n
patogenezini anlamak korunma stratejilerini uygulayabilmek için önemlidir. Nemli bir ortamda
bulunan yabanc› cisim, infeksiyon geliflimi için
en ideal ortamd›r. Nozokomiyal idrar yolu infeksiyonu geliflmesinde ayr›ca hastaya ait altta yatan faktörler, mikrobiyal virülans ve yap›lan giriflimler rol oynar. Üretral kateter yerlefltirilen hastalar›n ço¤unda bakteriüri geliflir, ancak bu hastalar›n ço¤u asemptomatiktir (4,5). Üretraya yerlefltirilen kateter herhangi bir yolla bakterinin
mesaneye ulaflmas›na neden olur. ‹ntermittant
kateterizasyonda kal›c› kateterizasyona göre infeksiyon riski düflüktür. Kateterin kalmas› infeksiyon için risk oluflturmaktad›r. Genel bir kural
olarak kateterin kal›fl süresi bakteriüri geliflmesi
için en büyük risk faktörüdür. Optimal flartlarda
kateterli her gün için ortalama %5 anlaml› bakteriüri geliflme riski vard›r (6). Antibiyotik almayan
hastada bir kez 1000 koloni oluflturan birim
(kob)/mL bakteriüri geliflirse bakteri yo¤unlu¤u
24-48 saat içinde 100.000 kob/mL’ye ulaflmaktad›r (7). Kateter tak›lmas› esnas›nda steriliteye
uyulmas› ve kapal› drenaj›n sa¤lanmas› bakteriüri geliflmesini geciktirmektedir.
129
Esen fi.
Bakteri kayna¤› ço¤unlukla hastan›n kendi
ba¤›rsak floras›d›r. Sondal› hastada bakteri üriner sisteme üç farkl› yolla girebilir:
1. Direkt inokülasyon: Kateterin yerlefltirilmesi s›ras›nda yeterli perine temizli¤i yap›lmayanlarda direkt inokülasyon yolu ile bulaflabilir.
2. Periüretral yol: Özellikle üriner kateterli
kad›nlarda s›kt›r ve kateter ile üretra mukozas›
aras›nda oluflan mukus tabakas› önemli rol oynar.
3. ‹ntraluminal yol: Erkeklerde s›kt›r, ekzojen
olarak bulaflan bakteri yukar› do¤ru ç›karak infeksiyona neden olur.
Kateter yerlefltirilen hastalardan günlük idrar
örne¤i al›n›p infeksiyon kayna¤›n›n ekstra veya
intraluminal yolun araflt›r›ld›¤› bir prospektif çal›flmada, kantitatif idrar kültürü yap›larak bulafl
yolu %69 olguda saptanm›flt›r. Bu olgularda en
s›k bulafl yolunun da %66 oran›nda ekstraluminal
yol oldu¤u gösterilmifltir (8). Ekstraluminal bulaflan etkenlerin ço¤unun da gram-pozitif bakteriler ve maya oldu¤u gösterilmifltir.
Yak›n zamanda yap›lan bir çal›flman›n sonuçlar› bakterinin tekrarlayan flekilde hastan›n kendi ba¤›rsak floras›ndan gelmeyece¤ini, mesanedeki hücre içinde biyofilm oluflturarak persistan
infeksiyonlara yol açabilece¤ini göstermifltir (9).
Üriner Kateterin Rolü
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›n›n
%65-95’i kateter uygulamas› ile iliflkilidir. Geri kalan k›sm› da ürogenital giriflim sonras› geliflir
(2,3,10). Tek bir kateterizasyondan sonra bakteriüri geliflme riski %1-2’dir. Kad›nlarda, idrar retansiyonu olanlarda, peripartum kateterizasyonda,
prostata ba¤l› obstrüksiyonu olan erkeklerde ve
diyabetiklerde infeksiyon riski daha yüksektir.
Aral›kl› kateterizasyon nörojen mesane gibi
mesane boflaltma fonksiyonu bozuk olanlarda
veya renal transplantasyon sonras› uygulan›r.
Her kateterizasyonda bakteriüri riski %1-3’tür.
Aral›kl› kateterizasyonun ikinci ve üçüncü haftas›n›n sonunda hastalar›n ço¤u bakteriürik olur.
Suprapubik kateterizasyon daha çok ürolojik
veya jinekolojik giriflim yap›lacak hastaya uygulan›r. Deneyimli kifli gerektirir ancak hasta için
konforludur, infeksiyon riski düflüktür ayr›ca a¤r›
ve üretral darl›k riski yoktur.
K›sa süreli kateterizasyon akut hastalarda idrar ç›k›fl›n› takip etmek veya idrar ç›k›fl›n› sa¤lamak amac›yla uygulan›r, ortalama iki-dört gün
130
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
süreyle kateter kullan›l›r (11). Bakteriüri genellikle asemptomatiktir ve genellikle tek bir etken
sorumludur. Atefl, bakteremi (< %5), akut piyelonefrit, epididimit ve prostatit gibi komplikasyonlar geliflebilir.
Antimikrobiyal madde ile mesane y›kaman›n
infeksiyon geliflmesini engellemedi¤i, bazen de
dirençli bakteri infeksiyonlar›na yol açabilece¤i
gösterilmifltir (6). Kateter yüzeyi bakterinin tutunmas›na ve biyofilm oluflturarak konak savunmas›ndan kaçmas›na neden olur (12). Bakteriler
ya biyofilm oluflturarak kateter yüzeyine tutunup
infeksiyon oluflturur ya da idrar içerisinde süspansiyon halinde ço¤alarak infeksiyona yol açar
(13). Kateter yüzeyine tutunan bakteri, ço¤almas› s›ras›nda hücre d›fl›na polisakkarid yap›da
bakteriyel glikokaliksi salg›lar. ‹drarda normalde
bulunan tuzlar ve proteinler bu glikokaliks ile
kompleks yap› oluflturarak bakteriyi antimikrobiyallerden, antiseptiklerden, konak savunmas›ndan ve idrar ak›m›yla mekanik temizleyici
özelli¤inden korur. Kateter, üriner epiteli ve glikozaminoglikan tabakay› bozarak infeksiyona
yatk›nl›k sa¤layabilir. Ayr›ca, yabanc› cisim olarak nötrofil fonksiyonlar›n› engeller.
‹NFEKS‹YONDAN KORUNMA
1. Kateterden Korunma
Kateter kullan›m›ndan kaç›nmak veya kateter
kullan›m süresini k›saltmak infeksiyondan korunman›n ilk ve en önemli basama¤›n› oluflturmaktad›r (4). Leblebicio¤lu ve arkadafllar›n›n yapt›¤› 29
merkezde 13.269 hastay› kapsayan tek günlük
nokta prevalans çal›flmas›nda, üriner kateterlerin
%23’ünün gereksiz yere kullan›ld›¤› gösterilmifltir
(3). Baflka bir çal›flmada da kateter kullan›m›n›n
hastalar›n %31’inde uygunsuz oldu¤u gösterilmifltir (14). Danimarka’da yap›lan ve hekimlerin üriner kateterli hastalarda kateter bak›m› konusunda bilgi ve davran›fl›n›n araflt›r›ld›¤› bir çal›flmada, bilgi seviyesinin orta derecede olmas›na ra¤men uygulamada düzensizlikler oldu¤u gösterilmifltir (15). Son y›llarda kateter kullan›m› ile infeksiyon aras›ndaki yak›n iliflkinin bariz olarak
görülmesi üzerine kateter kullan›m›na alternatif
olarak hasta e¤itimi, ilaç tedavileri, özel k›yafetler ve yatak dizayn› gibi yaklafl›mlar gelifltirilmeye çal›fl›lm›flt›r. ‹drar inkontinans› olan ancak mesane obstrüksiyonu olmayan ve tuvalete gidemeyecek durumda olan veya idrar ç›k›fl› ölçülecek erkeklerde kondom kateterler iyi bir alternatiftir. Ancak üretra ve penis cildinde yüksek konHastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
santrasyonda bakteri kolonizasyonu olup infeksiyona yol açabilir. Kondom kateter ile kal›c› kateterin karfl›laflt›r›ld›¤› çal›flmalarda kondom kateter kullananlarda bakteriüri s›kl›¤›n›n daha az oldu¤u gösterilmifltir (16). Ancak kondom kateteri
kullan›rken de hasta kooperasyonu sa¤lan›p gereksiz manipülasyonlardan kaç›n›lmad›¤›nda infeksiyon geliflme oranlar› artmaktad›r (17).
Spinal yaralanma sonras› geliflen nörojen mesanede 1970’li y›llardan sonra aral›kl› kateterizasyon standart hale gelmifltir. Bak›m veren kifli
taraf›ndan üç-alt› saat arayla kateter yerlefltirilip
mesane boflalt›l›r ve kateter ç›kart›l›r. Her bir kateterizasyonda bakteriüri geliflme riski %1-3’tür
(18). Temiz kateterizasyonla steril kateterizasyonun karfl›laflt›r›ld›¤› bir çal›flmada infeksiyon geliflmesi, ilk infeksiyon epizodu, etken bakteri ve
antibiyotik tedavisi aç›s›ndan fark görülmezken,
toplam maliyetin temiz kateterizasyon grubunda
daha düflük oldu¤u gösterilmifltir (19).
Esen fi.
2. Kateter Kullan›m› ile ‹lgili Öneriler
Üriner kateter yerlefltirildikten sonra infeksiyondan korunmada önemli iki prensip vard›r; birincisi kapal› steril drenaj sistemi korunmal›d›r,
ikincisi ise endikasyonu biter bitmez kateterizasyon sonland›r›lmal›d›r. Üretra ile kateter aras›
birçok infeksiyonda kaynak oluflturmaktad›r. Birçok çal›flmada infeksiyonu önleme amac›yla bu
bölgeye antimikrobiyal kremler uygulanm›fl ancak infeksiyon oranlar›nda azalma görülmemifltir.
Muhtemelen bu ifllem için yap›lan manipülasyonlara ba¤l› olarak bakterilerin üriner sisteme
girifli kolaylaflm›fl ve infeksiyon s›kl›¤› artm›flt›r
(11). Üriner kateterli hastada genel öneriler Tablo 1’de verilmifltir.
3. Kateter Yap›s›nda Yap›lan De¤ifliklikler
a. Kateter materyalinde de¤ifliklik: Orjinal
foley kateterler do¤al kauçuk veya polisoprenden yap›lm›flt›r. Günümüzde ço¤u foley kateter
Tablo 1. Katetere Ba¤l› Üriner ‹nfeksiyondan Korunma Önerileri*
Güçlü derecede desteklenmifl öneriler
Kateter takma ve bak›m› konusunda sa¤l›k personeli e¤itilmelidir
Kateter gerekli ise tak›lmal›d›r
Kateter endikasyonu biter bitmez ç›kar›lmal›d›r
Sa¤l›k personelinin el y›kama al›flkanl›¤› üzerinde durulmal›d›r
Kateter aseptik teknikle ve steril ekipmanla tak›lmal›d›r
Kapal› steril drenaj sa¤lanmal›d›r
‹rrigasyon gerekti¤inde aral›kl› kateterizasyon yöntemi uygulanmal›d›r
‹drar örne¤i kapal› drenaj sistemi aç›lmadan al›nmal›d›r
‹drar ak›m› engellenmeden sa¤lanmal›d›r
‹drar torbas› sürekli olarak mesaneden afla¤› seviyede olmal›d›r
Orta derecede desteklenmifl öneriler
Kateter bak›m› konusunda sa¤l›k personeli periyodik olarak e¤itilmelidir
‹drar ak›m›n› rahat sa¤layan en küçük çapl› kateter kullan›lmal›d›r
‹nfeksiyonu önleme amac›yla sürekli irrigasyon yap›lmamal›d›r
Polimikrobik pomad veya povidon iyotla günlük meatus bak›m› gerekli de¤ildir
Düzenli aral›klarla kateter de¤iflimi yap›lmamal›d›r
Düflük derecede desteklenmifl öneriler
Kal›c› kateter d›fl›nda di¤er alternatif yöntemler de¤erlendirilmelidir
Kapal› drenaj sistemi bozuldu¤u zaman yerine konulacak sistem gözden geçirilmelidir
Rutin bakteriyolojik örnek almaktan kaç›n›lmal›d›r
* 5 no’lu kaynaktan uyarlanm›flt›r.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
131
Esen fi.
silikonlu kauçuktan yap›lmaktad›r. Foley kateterde idrar ak›m›n› sa¤layan bir lümen, bir de kateterin ç›kmas›n› engelleyen balonun fliflirilmesine yarayan lümen vard›r. Nadiren mesane y›kamas› amac› için kullan›lan üç lümenli kateterler kullan›l›r. Saf silikondan yap›lm›fl kateterler
de kullan›lmaktad›r. Yüzeyin silikonla kaplanmas› veya saf silikondan yap›lmas› kateter yüzeyinde kayganl›¤› sa¤lamak ve bakteri tutunmas›n›
engellemek amac›ylad›r. ‹kincil amac› da lateks
allerjisini engellemektir (1). Silikonla kaplanm›fl
veya saf silikondan yap›lm›fl kateterlere bakteri
tutunmas› ve infeksiyon geliflme s›kl›¤› konusunda çeliflkili sonuçlar vard›r. Silikonlu kateterlerin
gösterilmifl en önemli avantaj› tortu oluflumu ve
ona ba¤l› t›kan›kl›¤›n di¤er materyallere göre
çok az olmas›d›r. Ancak saf silikon kateterlerin
balonu lateks katetere göre erken patlay›p kateter ömrünün k›sa olmas›na yol açabilir (1).
b. Antiseptikle kaplanm›fl kateter: Kateter
yüzeyi üropatojen bakterilerin tutunmas›, devaml›l›¤›n› sürdürmesi ve biyofilm oluflturarak
infeksiyon geliflmesi için uygun ortam sa¤lar. Biyofilm bakteri için konak savunmas›ndan kaç›fl›
sa¤lar. Bu nedenle baz› antimikrobiyal ve biyofilm oluflmas›n› engelleyen maddelerle kaplanm›fl kateterler üriner infeksiyonu engellemek
amac›yla son y›llarda yo¤un olarak kullan›lmaktad›r (20-27). Biyofilm ve tortu oluflarak kateterde idrar ak›fl›n›n engellenmesi infeksiyon geliflmesinde önemlidir. Heparinle kaplanm›fl kateter kullan›m› ile t›kan›kl›¤›n ve biyofilm oluflumunun engellenebilece¤i gösterilmifltir (27). Darouche ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada, minosiklin ve rifampisin emdirilmifl kateterlerde
yedi ve ondördüncü günlerde özellikle gram-pozitif bakteriüri oranlar› kontrol grubuna göre anlaml› derecede düflük bulunmufltur, ancak kandidüri ve gram-negatif bakteriüri üzerine etkisiz
bulunmufltur (22). Karchmer ve arkadafllar›n›n
yapt›¤› 12 ay süren prospektif çal›flmada da gümüfl emdirilmifl kateter grubunda üriner infeksiyon geliflme oran› yaklafl›k %30 azalt›lm›fl, ayr›ca
gümüfl emdirilmifl kateterlerin maliyeti daha pahal› olmas›na ra¤men toplam hastane giderlerinde anlaml› derecede azalma saptanm›flt›r (26).
Nitrofurazon kapl› kateterlerin üriner infeksiyon
geliflmesi üzerine etkilerinin araflt›r›ld›¤› çok
merkezli bir çal›flmada befl-yedi günlük periyodda nitrofurazon kapl› kateter grubunda infeksiyon oranlar›n›n düflük oldu¤u, uzun dönemde
ise fark görülmedi¤i bildirilmifltir (28). Sekiz ça132
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
l›flmay› ve 2355 hastay› kapsayan bir meta-analizde gümüfl kaplanm›fl kateterlerin infeksiyon
oranlar›n› anlaml› derecede düflürdü¤ü, gümüfl
alafl›m›n da gümüfl okside göre daha etkili oldu¤u gösterilmifltir (29). Bir Avrupa ekonomik model çal›flmas›nda gümüfl alafl›m kaplanm›fl kateterler ile üriner infeksiyon geliflme insidans›nda
cerrahi giriflim uygulanan hastalarda %11.4, cerrahi ugulanmayanlarda ise %14.6 azalma saptanm›flt›r (30). Gümüfl alafl›ml› kateterlerin etkinli¤inin araflt›r›ld›¤› 10 merkezde iki y›l süren prospektif bir çal›flman›n sonuçlar›na göre kateter
iliflkili üriner infeksiyon günü 6.13/1000 hasta gününden 2.62/1000 kateter gününe düflürülmüfltür. Tedavi giderlerinde sa¤lanan tasarruf da
2001 y›l› için 13.469-535.452 Amerikan dolar›,
2002 y›l› için ise 5.811-484.070 Amerikan dolar›
olarak hesaplanm›flt›r (31). Bu çal›flma sonunda
gümüfle dirençli hiçbir bakteri izole edilmemifltir. Yukar›da verilen çal›flmalar›n sonuçlar›na göre gümüflle kaplanm›fl üriner kateterler kateter
maliyeti yüksek olmas›na ra¤men infeksiyonu
önleme ve toplam hastane maliyetini düflürme
aç›s›ndan kullan›labilir.
4. Profilaktik Antibiyotik
Üriner kateteri olan spinal yaralanmal› hastalarda yap›lan çal›flmalarda uzun dönem antibiyotik profilaksisinin çok az etkili veya etkisiz oldu¤u gösterilmifltir. Di¤er yandan çal›flmalarda
profilakside kullan›lan antibiyotiklerden biri
olan trimetoprim-sülfametoksazole (TMP-SMZ)
dirençli infeksiyon geliflme riski antibiyotik alan
grupta anlaml› derecede yüksek bulunmufltur
(32). Baflka bir çal›flmada ise TMP-SMZ kullanan
grupta bakteriüri ve üriner infeksiyon geliflme
s›kl›¤› azalm›fl, ancak ilaca ba¤l› yan etkiler ve
TMP-SMZ’ye dirençli bakteri ile geliflen infeksiyonlar bu grupta daha s›k görülmüfltür (33). Nörojenik mesanesi olan çocuklarda yap›lan çiftkör plasebo kontrollü bir çal›flmada nitrofurantoin alan grupta infeksiyon oran› yar› yar›ya azalm›flt›r, fakat yazarlar uzun dönem profilakside
nitrofurantoini önermemektedir (34). Norfloksasinin profilakside kullan›ld›¤› baflka bir çal›flmada gram-negatif izolatlarda ve semptomatik üriner sistem infeksiyonu oran› ile t›kanma ve kaçak gibi katetere ba¤l› lokal problemlerde azalma rapor edilmifltir (35). Ancak uzun dönem kateter kullan›lacak hastalarda profilakside antibiyotik kullan›m önerisi hiçbir üriner kateter bak›m
k›lavuzu standartlar›nda yer almamaktad›r. Ço¤u
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
otorite yan etki ve geliflecek direnç nedeniyle
antibiyotik profilaksisini önermemektedir. Bu
bilgiler ›fl›¤›nda genifl çapl› çal›flmalar yap›lana
kadar antibiyotik profilaksisi uygulanmamal›d›r.
5. Genital Hijyen ve Meatal Temizlik
D›fl genital organlar üriner kateterli hastada
katetere bakteri kolonizasyonu ve üriner infeksiyonun geliflmesinde bakteri kayna¤› oluflturmaktad›r (36). Kateter tak›ld›ktan sonra meatus temizli¤inde en s›k uygulama antiseptik maddeler ile
y›kama veya antibiyotikli merhem uygulamas›d›r.
Bu tür uygulamalar ile bakteriüri geliflme s›kl›¤›nda kontrol grubuna göre herhangi bir farkl›l›k görülmemifltir (37-39). E¤er meatusta kir birikimi
varsa, kontaminasyonu önlemek için su ve sabunla temizlenebilir (40,41). Bak›m-temizlik öncesi ve
sonras› el hijyeni kurallar›na uyulmal›d›r.
6. Yeni Teknolojiler ve Uygulamalar
Uzun süreli üriner kateter yerine intraüretral
stentler yerlefltirilebilir (42). Bu uygulama ile infeksiyon oranlar›n›n azald›¤› gösterilmifltir. Quorum sensing (bakteriler aras› haberleflme) inhibitörlerinin bakterilerin yabanc› cisme yap›flmas›n› engelledi¤i deneysel çal›flmalarla gösterilmifltir (43). Çal›flmalar›n ço¤u vasküler kateterlerde yap›lm›flt›r, ancak üropatojen olan Pseudomonas aeruginosa ve Escherichia coli’nin de quorum
sensing yolu ile biyofilm yapt›¤› ve bu biyofilm
oluflumunun engellenebilece¤i gösterilmifltir
(44,45). Nitrik oksitin mesanedeki bakteri üremesinin üzerine etkilerinin araflt›r›ld›¤› deneysel
üriner kateterli mesane modelinde kontrol grubunda bakteri say›s› iki farkl› E. coli suflunda 2.5 x
106’dan 2.7 x 108’e ve 9 x 105’ten 2.0 x 108’e artarken, nitrik oksit uygulanan grupta etkin olarak
bakterilerin öldürüldü¤ü görülmüfltür (46). Nitrik
oksit uygulama süresi k›salt›ld›¤›nda uygulama
süresince üremenin engellendi¤i ancak bakterilerin ölmedi¤i gösterilmifltir.
Yaban mersini flurubu tekrarlayan üriner infeksiyonlar›n profilaksisinde son y›llarda kullan›lmaktad›r (4). Etki mekanizmas› idrar›n asitlefltirilmesi ve bakterinin mannoz duyarl› ve mannoz dirençli fimbria ile tutunmas›n›n engellenmesiyledir. Asidik pH E. coli dahil birçok üropatojen bakterinin üremesini inhibe eder (47,48).
Uzun süreli kateter kullan›m› üzerine yaban mersini suyunun etkisi üzerine yap›lm›fl genifl klinik
çal›flma yoktur.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
Esen fi.
Patojen olmayan bakteriler interferans yolu
ile patojen bakterilerin aderans›n› engelleyebilir. Trautner ve arkadafllar› patojen olmayan E. coli
83972 suflu ile muamele edilmifl üriner katetere
Candida albicans, Providencia stuartii ve üropatojen E.
coli’nin kolonizasyonunun engellendi¤ini göstermifltir. Yak›n zamanda yap›lm›fl baflka bir çal›flmada da kolisin üreten E. coli K-12 suflu ile inkübe
edilmifl kateterlere kolisine duyarl› üropatojen E.
coli’nin kolonize olamad›¤›, kolisine dirençli E. coli’nin ise kolonizasyonunda herhangi bir engellenme olmad›¤› gösterilmifltir (50). Bu konularda in vivo çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Lawrence EL, Turner IG. Materials for urinary catheters: A review of their history and development
in the UK. Med Eng Phys 2005;27:443-53.
Bak›r M, Elald› N, Dökmetafl ‹, Bilgiç A, Bak›c› Z,
fiahin F. Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›: ‹nsidans, etyoloji ve sonuçlar. Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003;7:35-44.
Leblebicioglu H, Esen S. Hospital-acquired urinary tract infections in Turkey: A nationwide multicenter point prevalence study. J Hosp Infect
2003;53:207-10.
Trautner BW, Hull RA, Darouiche RO. Prevention
of catheter-associated urinary tract infection. Curr
Opin Infect Dis 2005;18:37-41.
http://www.uptodate.com. Urinary tract infection associated with indwelling bladder catheters. 2004.
Warren JW, Platt R, Thomas RJ, Rosner B, Kass EH.
Antibiotic irrigation and catheter-associated urinary-tract infections. N Engl J Med 1978;299:570-3.
Stark RP, Maki DG. Bacteriuria in the catheterized
patient. What quantitative level of bacteriuria is
relevant? N Engl J Med 1984;311:560-4.
Tambyah PA, Halvorson KT, Maki DG. A prospective study of pathogenesis of catheter-associated
urinary tract infections. Mayo Clin Proc
1999;74:131-6.
Anderson GG, Palermo JJ, Schilling JD, Roth R, Heuser J, Hultgren SJ. Intracellular bacterial biofilmlike pods in urinary tract infections. Science
2003;301:105-7.
Richards MJ, Edwards JR, Culver DH, Gaynes RP.
Nosocomial infections in medical intensive care
units in the United States. National Nosocomial
Infections Surveillance System. Crit Care Med
1999;27:887-92.
Warren JW. Catheter-associated urinary tract infections. Int J Antimicrob Agents 2001;17:299-303.
Nickel JC, Costerton JW, McLean RJ, Olson M. Bacterial biofilms: Influence on the pathogenesis, diagnosis and treatment of urinary tract infections. J
Antimicrob Chemother 1994;33(Suppl A):31-41.
Salgado D, Karchmer T, Farr B. Prevention of catheter associated urinary tract infections. In: Wen-
133
Esen fi.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
zel R (ed). Prevention and Control of Nosocomial
Infections. Philadelphia: Lippincott Williams &
Wilkins, 2003:297-311.
Saint S, Wiese J, Amory JK, et al. Are physicians
aware of which of their patients have indwelling
urinary catheters? Am J Med 2000;109:476-80.
Zimakoff JD, Pontoppidan B, Larsen SO, Poulsen
KB, Stickler DJ. The management of urinary catheters: Compliance of practice in Danish hospitals,
nursing homes and home care to national guidelines. Scand J Urol Nephrol 1995;29:299-309.
Saint S, Lipsky BA. Preventing catheter-related
bacteriuria: Should we? Can we? How? Arch Intern Med 1999;159:800-8.
Hirsh DD, Fainstein V, Musher DM. Do condom
catheter collecting systems cause urinary tract infection? JAMA 1979;242:340-1.
King RB, Carlson CE, Mervine J, Wu Y, Yarkony GM.
Clean and sterile intermittant catheterization methods in hospitalized patients with spinal cord injury. Arch Phys Med Rehabil 1992;73:798-802.
Duffy LM, Cleary J, Ahern S, et al. Clean intermittent catheterization: Safe, cost-effective bladder
management for male residents of VA nursing homes. J Am Geriatr Soc 1995;43:865-70.
Ahearn DG, Grace DT, Jennings MJ, et al. Effects of
hydrogel/silver coatings on in vitro adhesion to
catheters of bacteria associated with urinary tract
infections. Curr Microbiol 2000;41:120-5.
Gabriel MM, Sawant AD, Simmons RB, Ahearn
DG. Effects of silver on adherence of bacteria to
urinary catheters: In vitro studies. Curr Microbiol
1995;30:17-22.
Darouiche RO, Smith JA Jr, Hanna H, et al. Efficacy
of antimicrobial-impregnated bladder catheters
in reducing catheter-associated bacteriuria: A
prospective, randomized, multicenter clinical trial. Urology 1999;54:976-81.
Schierholz JM, Lucas LJ, Rump A, Pulverer G. Efficacy of silver-coated medical devices. J Hosp Infect 1998;40:257-62.
Lai KK, Fontecchio SA. Use of silver-hydrogel urinary catheters on the incidence of catheter-associated urinary tract infections in hospitalized patients. Am J Infect Control 2002;30:221-5.
Wagner M, Dolan L, Steelman V, Boyd M. Using
existing databases for product evaluation: Silvertreated catheter trial. Reflect Nurs Leadersh
2002;28:32-45.
Karchmer TB, Giannetta ET, Muto CA, Strain BA,
Farr BM. A randomized crossover study of silvercoated urinary catheters in hospitalized patients.
Arch Intern Med 2000;160:3294-8.
Tenke P, Riedl CR, Jones GL, Williams GJ, Stickler D,
Nagy E. Bacterial biofilm formation on urologic devices and heparin coating as preventive strategy.
Int J Antimicrob Agents 2004;23(Suppl 1):67-74.
Lee SJ, Kim SW, Cho YH, et al. A comparative multicentre study on the incidence of catheter-associated urinary tract infection between nitrofurazone-coated and silicone catheters. Int J Antimicrob
Agents 2004;4(Suppl 1):65-9.
134
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
29. Saint S, Elmore JG, Sullivan SD, Emerson SS, Koepsell TD. The efficacy of silver alloy-coated urinary catheters in preventing urinary tract infection: A meta-analysis. Am J Med 1998;105:236-41.
30. Plowman R, Graves N, Esquivel J, Roberts JA. An
economic model to assess the cost and benefits
of the routine use of silver alloy coated urinary
catheters to reduce the risk of urinary tract infections in catheterized patients. J Hosp Infect
2001;48:33-42.
31. Rupp ME, Fitzgerald T, Marion N, et al. Effect of
silver-coated urinary catheters: Efficacy, cost-effectiveness, and antimicrobial resistance. Am J Infect Control 2004;32:445-50.
32. Sandock DS, Gothe BG, Bodner DR. Trimethoprim-sulfamethoxazole prophylaxis against urinary
tract infection in the chronic spinal cord injury patient. Paraplegia 1995;33:156-60.
33. Gribble MJ, Puterman ML. Prophylaxis of urinary
tract infection in persons with recent spinal cord
injury: A prospective, randomized, double-blind,
placebo-controlled study of trimethoprim-sulfamethoxazole. Am J Med 1993;95:141-52.
34. Schlager TA, Anderson S, Trudell J, Hendley JO.
Nitrofurantoin prophylaxis for bacteriuria and urinary tract infection in children with neurogenic
bladder on intermittent catheterization. J Pediatr
1998;132:704-8.
35. Rutschmann OT, Zwahlen A. Use of norfloxacin for
prevention of symptomatic urinary tract infection
in chronically catheterized patients. Eur J Clin
Microbiol Infect Dis 1995;14:441-4.
36. Garibaldi RA, Burke JP, Britt MR, Miller MA, Smith
CB. Meatal colonization and catheter-associated
bacteriuria. N Engl J Med 1980;303:316-8.
37. Huth TS, Burke JP, Larsen RA, Classen DC, Stevens LE. Randomized trial of meatal care with silver sulfadiazine cream for the prevention of catheter-associated bacteriuria. J Infect Dis 1992;
165:14-8.
38. Burke JP, Jacobson JA, Garibaldi RA, Conti MT, Alling DW. Evaluation of daily meatal care with
poly-antibiotic ointment in prevention of urinary
catheter-associated bacteriuria. J Urol 1983;129:
331-4.
39. Classen DC, Larsen RA, Burke JP, Alling DW, Stevens LE. Daily meatal care for prevention of catheter-associated bacteriuria: Results using frequent applications of polyantibiotic cream. Infect
Control Hosp Epidemiol 1991;12:157-62.
40. Özinel M, Bak›r M, Çek M, Zorlu F, Güven M, Bozfakioglu S. Üriner kateter infeksiyonlar›n›n önlenmesi k›lavuzu. Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi
2004;8.
41. Marklew A. Urinary catheter care in the intensive
care unit. Nurs Crit Care 2004;9:21-7.
42. Nissenkorn I. The intraurethral catheter--three
years of experience. Eur Urol 1993;24:27-30.
43. Balaban N, Gov Y, Bitler A, Boelaert JR. Prevention of Staphylococcus aureus biofilm on dialysis catheters and adherence to human cells. Kidney Int
2003;63:340-5.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
Kateter ‹liflkili Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›n›n Önlenmesi
44. Davies DG, Parsek MR, Pearson JP, Iglewski BH,
Costerton JW, Greenberg EP. The involvement of
cell-to-cell signals in the development of a bacterial biofilm. Science 1998;280:295-8.
45. Ren D, Bedzyk LA, Ye RW, Thomas SM, Wood TK.
Differential gene expression shows natural brominated furanones interfere with the autoinducer-2
bacterial signaling system of Escherichia coli. Biotechnol Bioeng 2004;88:630-42.
46. Carlsson S, Weitzberg E, Wiklund P, Lundberg JO.
Intravesical nitric oxide delivery for prevention of
catheter-associated urinary tract infections. Antimicrob Agents Chemother 2005;49:2352-5.
47. Lundberg JO, Carlsson S, Engstrand L, Morcos E,
Wiklund NP, Weitzberg E. Urinary nitrite: More
than a marker of infection. Urology 1997;50:189-91.
48. Chambers ST, Peddie BA, Randall K, Lever M. Inhibitors of bacterial growth in urine: What is the
role of betaines? Int J Antimicrob Agents
1999;11:293-6.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 3
Esen fi.
49. Trautner BW, Hull RA, Darouiche RO. Escherichia coli
83972 inhibits catheter adherence by a broad spectrum of uropathogens. Urology 2003;61:1059-62.
50. Trautner BW, Hull RA, Darouiche RO. Colicins prevent colonization of urinary catheters. J Antimicrob Chemother 2005;56:413-5.
YAZIfiMA ADRES‹
Doç. Dr. fiaban ESEN
Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve
Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
55139 SAMSUN
e-mail: sabanes@omu.edu.tr
Makalenin Gelifl Tarihi: 29.08.2005
Kabul Tarihi: 05.09.2005
135