12.5 .1961 0 : 4

B ; 66
12.5 .1961
kabul edelim. Aynı ilde seçimde tercihli oy
kullanılmadan verilmiş .olan oyların sayısının
20 000 olarak mütalâa edelim. Bu, listedeki
adayların sırası 20 biner zımni tercih oyu al­
mış oluyorlar demektir. Bunların hizalarına ya­
ni liste sırasına göre baştan 20 bin reyi yaza­
lım. Münferit listelerle de adayların sırasiyle
bin, üç bin, beş bin «tercih oy» almış oldukla­
rını farz edelim. Ve meselâ son aday da 12 bin
sarih tercihli oy alsın.
Şimdi reyleri değerlendirelim :
Listenin başındaki ilk aday, bin sarih ter­
cihli oy aldığına göre, bu, iki bin sayılarak, 20
bin oyuna eklenince 22 bin oy almış olacaktır.
Listenin sonundaki altıncı aday ise 12 bin
sarih tercih oy almış bulunduğu cihetle, bu da
iki misli hesaplanacak ve 24 bin oy almış sayı] acaktır.
Bu takdirde görülüyor ki, sarih tercih oyu
liste sırasını değiştirebiliyor. Ve en alttaki
aday sırayı değiştiriyor, üste geçiyor.
Bu suretle listenin aldığı oylar yekûnu ne
ise aynen o kadar sayıldığı halde sarih tercihli
oylar seçmenin tercih oyuna hususi bir değer
verebilmek, tercihli oyun kira tercihini işler ve
tesirli hale getirebilmek için bu oya iki misli
bir prim verilmektedir.
Bu maddenin asıl esprisi bundan ibarettir.
Komisyonumuz, Yüksek Meclisin temayülleri­
ne uyarak; seçmen vatandaşın kullanacağı ter­
cihli oyun, bu madde ile işler hale getirildiği
inancındadır, arz ederim.
MEHMET HAZER — Tesir nisbeti nedir?
KOMİSYON SÖZCÜSÜ SAHİR KÜRUTLUOĞLU — % 38 e kadar, çıkıyor.
VAHAP DİZDAROĞLU — Rey] erin müsa­
vatı halinde en sondaki bir fark ederse en başa
geçiyor mu?
KOMİSYON SÖZCÜSÜ SABİR KURUTLUOÖLU — Geçiyor.
BAŞKAN —• Evvelâ KÖZ alanlardan Ferda
Güley, konuşacak mısınız?
FERDA GÜLEY — Evet,
BAŞKAN — Buyurun.
FERDA GÜLEY — Muhterem arkadaşlarım,
ben tercihli oy sisteminin taraftarı olarak hu­
zurunuza bir kaç defa çıktım. Ve tasarının ilk
gelen kısmında komisyonun tercihli oy meka­
nizması olarak yüksek heyetinize getirdiği ci'ha-
0:4
zın işlemez, işe yaramaz, battal bir cihaz olduğu­
nu ve halkı aldatmaktan <başka mânası olmıyacağmı ifade ettim. Ben halkın tercihini kullan­
mak bakımından âzami ölçüde müdahalesinin te­
min edilmesinin taraftarıyım.
Komisyonun bu defa getirdiği ve Yüksek He­
yetiniz sayın sözcünün ifade ettiği değişiklik bu
ıbattai, muattal cihazı işletmiştir, ama o kadar.
Acaba bu yeni şekilde müessiriyeti ne nisbette
olacaktır? Tasarıyı, veya bu maddeyi komisyona
iade ederken tezahür eden reylerinizin tecelli et­
tirdiği ölçüde işliye bilecek mi? Bu mevzular üze­
rinde sayın sözcü arkadaşımızın verdikleri iza­
hatı bendeniz yeter bulmaktayım. Evet, makina
işledi; fakat, galiba bu defa da sadece seçmen va­
tandaşlara motorun sesini dinleteceğiz. Başka bir
faydası olmıyacak kanısındayım. Ben inandım
ki, yoklamada fahiş bir hata olursa, komisyonun
getirdiği bu teklif, bu fahiş hatayı tashih etmek­
tedir. Çok büyük ölçüde, bir fahiş hata yapılırsa
bunu -tashih ediyor.
Eğer yüksek heyetiniz çok faihiş bir hatayı ıs­
lah etmekle yet insin derseniz bendeniz de buna
katılırım. Ve bu madde bunu sağlamaktadır. F a ­
kat bu maddenin asıl getirdiği zaaf yine bir sa­
rih oy, bir de zımni oy ayrılığı ile yoklamadaki
sıranın esas olmasıdır. Ben alfabetik sistemde
sarih ve zımni oy çatışmasının ve bu çatışmanın
listelere ve seçimlere ^getireceği çeşitli buhranla­
rı ve ahlâksızlıkları, illetleri ortadan kaldırmak
için alfabetik liste ile geni'ş tercihli müdahale ta­
raftarlığı-yapmıştım. Halıbuki 15 ne i madde ay­
nı şekilde bırakılmak yani yoklamalardaki sıra
esas tutulmak suretiyle karsımıza tekrar sarih
oy = tercih oyu + zımni oy problemi, problemi
değil illeti çıkarılmış oluyor.
Evet, bu tasarı bize tekrar zımni oyu getiri­
yor. Getirdikten sonra illeti de beraber getiriyor:
Listenin başında olan kimseyi vatandaş seçmeden
seçilmiştir. Seçebileceği" kimse de seçilmeden, se­
çimi kaybetmiş durumdadır. Bu tezat, bu sistemin
bünyesinde tekrar huzurunuza 'gelmiştir. Bu tezatı azaltmak için, komisyonun teklif ettiği bare­
mi, iki derecelik primi kâfi 'bulmamaktayım. Bu,
ancak, üçe çıkarılmakla, zımni oyla, sarih oy ara­
sındaki fark nisbeten denge haline gelebilecek­
tir. Bu teklifime yüksek' heyetinizin iltifat bu­
yuracağı kanaatindeyim.
BAŞKAN — Sayın Reşat Tardu.