Biyomedikal M řhendisli ři ve Biyomedikal Cihaz
advertisement
Biyomedikal Mÿýhendisliÿýi ve Biyomedikal Cihaz Teknolojisi http://www.medikalteknoloji.com/biyomedikal/news.php?item.487 Sayfa 1/3 Rÿýntgen Yasin ÿýaÿýan, 25 Jan 07 saat: 04:26 Temel tanÿý yÿýntemlerinden biridir. Kullanÿýlan ÿýÿýÿýn x-ÿýÿýÿýnÿýdÿýr. X-ÿýÿýÿýnlarÿý 1895 yÿýlÿýnda Alman fizik profesÿýrÿý Wilhelm Kodrad Rÿýntgen tarafÿýndan bulunmuÿý ve isimlendirilmiÿýtir. Daha sonra bu ÿýÿýÿýnlara, keÿýfinden dolayÿý, Rÿýntgen ÿýÿýÿýnlarÿý adÿý verilmiÿýtir. X-ÿýÿýÿýnlarÿý, bir ucunda radyo dalgalarÿý diÿýerinde kozmik ÿýÿýÿýnlar bulunan, iÿýerisinde gÿýrÿýlebilen ÿýÿýÿýÿýÿý da bulunduÿýu elektromanyetik radyasyon spektrumunda yer alÿýr. Hÿýzlarÿý ÿýÿýÿýk hÿýzÿýna eÿýit olan elektromanyetik radyasyonlar geÿýtikleri ortama enerji transfer ederler. Enerjileri frekanslarÿý ile doÿýru, dalga boylarÿý ile ters orantÿýlÿýdÿýr. Boÿýlukta dÿýz bir ÿýizgi boyunca yayÿýlan bu ÿýÿýÿýnlarÿýn ÿýiddetleri, maddeyi geÿýerken absorbsiyon ve yÿýn deÿýiÿýtirme (saÿýÿýlma) nedeniyle azalÿýr. Yazÿýyÿý Gÿýnderen [ u H u R u ]ÿý X-ÿýÿýÿýnÿý, elektrik enerjisinin kinetik enerjiye ÿýevrilmesi ile elde edilir. ÿýehir ÿýebekesinden alÿýnan alternatif akÿým, transformatÿýrlerle yÿýkseltilir ve rektifiye edilerek doÿýru akÿýma ÿýevrilir. Bu yÿýksek gerilim, havasÿý boÿýaltÿýlmÿýÿý bir cam tÿýp iÿýerisindeki bir flaman (katot) ile karÿýÿýsÿýna konmuÿý anot arasÿýna uygulanÿýrsa, hÿýzla anoda ÿýarpan elektronlarÿýn kinetik enerjilerinin bÿýyÿýk bir bÿýlÿýmÿý ÿýsÿýya, ÿýok az bir bÿýlÿýmÿý de x-ÿýÿýÿýnÿý enerjisine dÿýnÿýÿýÿýr. X-ÿýÿýÿýnlarÿýnÿýn diyagnostik radyolojide kullanÿýlmalarÿýnÿý saÿýlayan temel ÿýzellik, dokuyu geÿýebilme yetenekleridir. Flouresans ve fotografik ÿýzellikleri ise gÿýrÿýntÿýnÿýn elde edilmesini saÿýlar. ÿýnsan vÿýcudunun deÿýiÿýik atom aÿýÿýrlÿýÿýÿýnda ve deÿýiÿýik kalÿýnlÿýk ve yoÿýunlukta dokulardan yapÿýldÿýÿýÿýndan, x-ÿýÿýÿýnÿýnÿýn absorbsiyonu da farklÿý olacaktÿýr. Farklÿý absorbsiyon ve girginlik sonucu, rÿýntgen filmi (rÿýntgenogram) ÿýzerine deÿýiÿýik oranlarda dÿýÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿý geÿýtikleri vÿýcut parÿýasÿýnÿýn bir gÿýrÿýntÿýsÿý oluÿýtururlar. Bu gÿýrÿýntÿý, siyahtan (film ÿýzerine dÿýÿýen ÿýÿýÿýn fazla) beyaza (film ÿýzerine dÿýÿýen ÿýÿýÿýn az) kadar deÿýiÿýen gri tonlardan oluÿýur. Rÿýntgenogramlarda Gÿýrÿýntÿý Oluÿýumu: Biyomedikal Mÿýhendisliÿýi ve Biyomedikal Cihaz Teknolojisi http://www.medikalteknoloji.com/biyomedikal/news.php?item.487 Sayfa 2/3 Vÿýcudu geÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿý, ÿýzerine gÿýmÿýÿý bromÿýr (AgBr) emÿýlsiyonu sÿýrÿýlmÿýÿý plastik bir yapraktan ibaret olan rÿýntgen filmi ÿýzerine, ya doÿýrudan ya da Flouresans ÿýzellikteki bir levha aracÿýÿýÿýyla, ultraviole ÿýÿýÿýÿýÿý ÿýeklinde dÿýÿýÿýrÿýlÿýr. Gÿýrÿýlebilir ÿýÿýÿýÿýÿýn fotoÿýraf plaÿýÿýnda yaptÿýÿýÿý deÿýiÿýiklikten farksÿý etki, x-ÿýÿýÿýnÿý veya ultraviole ÿýÿýÿýÿýÿý alan AgBr molekÿýllerindeki baÿýlarÿýn gevÿýemesidir. Bÿýyle bir film bazÿý kimyasal solÿýsyonlarla karÿýÿýlaÿýtÿýrÿýlÿýrsa, etkilenen molekÿýllerdeki gÿýmÿýÿý ve brom birbirlerinden kolayca ayrÿýlÿýr. Tek kalan gÿýmÿýÿý oksitlenerek rÿýntgenogramlar ÿýzerindeki siyah kesimleri oluÿýturur. Iÿýÿýn dÿýÿýmemiÿý bÿýlgelerdeki gÿýmÿýÿý bromÿýr molekÿýlleri ise film ÿýzerinden alÿýnÿýr ve beyaz olan plastik baz ortaya ÿýÿýkar. Bu iÿýleme “film processing” (film banyosu) adÿý verilir. Yani kÿýsaca rÿýntgenogramlardaki gÿýrÿýntÿý, okside olmuÿý gÿýmÿýÿý tarafÿýndan oluÿýturulmaktadÿýr. Gÿýmÿýÿý bromÿýr gÿýrÿýntÿýlerinin elde edildiÿýi bu yÿýnteme konvansiyonel rÿýntgen, vÿýcudu geÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿýnÿý dedektÿýrlerle ÿýlÿýÿýlerek gÿýrÿýntÿýnÿýn bilgisayar aracÿýlÿýÿýÿý ile katot tÿýpÿýnde oluÿýturulduÿýu yÿýnteme ise dijital rÿýntgen adÿý verilir. Konvansiyonel Rÿýntgen: Konvansiyonel rÿýntgende de radyoskopi (fluoroskopi) ve radyografi olmak ÿýzere iki temel yÿýntem vardÿýr. 1)Radyoskopi (Fluoroskopi): Radyolojinin en eski ve en temel bÿýlÿýmlerinden biridir. Bu yÿýntemde hasta x-ÿýÿýÿýnÿý kaynaÿýÿý ile flÿýoresans ekran arasÿýndadÿýr. Hastayÿý geÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿý bu ekran ÿýzerinde bir gÿýrÿýntÿý (imaj) oluÿýtururlar. Bu gÿýrÿýntÿýnÿýn izlenebilmesi iÿýin gÿýzÿýn karanlÿýÿýa uyumu gereklidir. Fakat gÿýrÿýntÿýnÿýn aydÿýnlÿýkta gÿýrÿýlmesini saÿýlayan gÿýrÿýntÿý kuvvetlendirici aygÿýtlar geliÿýtirilmiÿýtir. Gÿýrÿýntÿ kuvvetlendiriciler daha az x-ÿýÿýÿýnÿý kullanÿýlmasÿýnÿý saÿýlayarak hastanÿýn ve hekimin aldÿýÿýÿý ÿýÿýÿýn dozunun azaltÿýrlar. Bu aygÿýtlar aracÿýlÿýÿýÿýyla gÿýrÿýntÿý kapalÿý devre bir televizyon ekranÿýnda izlenebilir. Fluoroskopik incelemede diyafram gibi hareketli organlar izlenerek tanÿýya varÿýlabilinir. Ayrÿýca, mide dÿýodenum incelenmesinde olduÿýu gibi, izlenen bÿýlÿýmÿýn radyografisi de yapÿýlabilir. Gÿýnÿýmÿýzde yaygÿýn olarak sindirim sistemi, idrar yollarÿý ve vÿýcudun daha birÿýok bÿýlÿýmÿýnÿýn incelenmesinde kullanÿýlmaktadÿýr. Normal filmlerde gÿýrÿýlemeyen yapÿýlar kontrast madde denilen ilaÿýlarla boyanarak gÿýrÿýnÿýr. Kontrast maddeler baryum ve iyot gibi radyoopak maddeler iÿýeren ilaÿýlardÿýr. Bu ilaÿýlar, uygulanacak incelemenin tÿýrÿýne gÿýre, hastaya iÿýirilerek, lavman yapÿýlarak, idrar sondasÿý yoluyla veya enjeksiyonla verilir. Kontrast madde verilmesinin takiben incelenen organ doktor tarafÿýndan ekranda izlenerek ÿýeÿýitli pozisyonlarda filmler ÿýekilir. Hasta, inceleme sÿýrasÿýnda az miktarda radyasyon alÿýr. Ancak bu tetkiklerin faydasÿý, az miktardaki radyasyonun zararlarÿý yanÿýnda ÿýok fazladÿýr. ÿýekimi yapan doktor ve teknisyenler, radyasyona her gÿýn maruz kalmamak iÿýin koruyucu bir bÿýlmenin arkasÿýnda oturarak veya kurÿýun ÿýnlÿýk giyerek kendilerinin korurlar. Gÿýrÿýntÿý kuvvetlendiricilere bir film alma aygÿýtÿý baÿýlanarak organlarÿýn hareketlerinin kaydedilmesine ise Sine-radyografi adÿý verilir. Bu yÿýntem en sÿýk anjikardiyografide ve yutma fonksiyonlarÿýnÿýn izlenmesinde kullanÿýlÿýr. Radyoskopi Aygÿýtlarÿý: Radyoskopi aygÿýtlarÿýnda dinamik bir gÿýrÿýntÿý elde etmenin yanÿý sÿýra rÿýntgen filmine gÿýrÿýntÿý alÿýnabilmesi de mÿýmkÿýndÿýr. Bu ÿýzellikleri nedeniyle radyoskopi aygÿýtlarÿý daha ÿýok hareketli Biyomedikal Mÿýhendisliÿýi ve Biyomedikal Cihaz Teknolojisi http://www.medikalteknoloji.com/biyomedikal/news.php?item.487 Sayfa 3/3 organ incelemelerinde ve kontrastlÿý incelemelerde kullanÿýlmaktadÿýr. Bu tÿýr incelemeleri mÿýmkÿýn kÿýlmak iÿýin cihazlarda hasta masasÿý, ayakta, yarÿý yatar, yatar ve baÿý aÿýaÿýÿý pozisyonlara getirilebilmektedir. Bu cihazlarda insan gÿýzÿýnÿýn ÿýok duyarlÿý olduÿýu sarÿý-yeÿýil ÿýÿýÿýk salan ÿýinko sÿýlfit fosfor kullanÿýlmaktadÿýr. Modern radyoskopi aygÿýtlarÿýnda gÿýrÿýntÿý kuvvetlendiricilerin kullanÿýlmasÿý sayesinde bu sorun aÿýÿýlmÿýÿýtÿýr. Bu cihazlarda oluÿýturulan gÿýrÿýntÿý, video sinyaline dÿýnÿýÿýtÿýrÿýlÿýr ve TV monitÿýrÿýnd izlenebildiÿýi gibi video kaydÿý da yapÿýlabilir. 2)Radyografi: Bu yÿýntemle hastayÿý geÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿý bir rÿýntgen filmi ÿýzerine dÿýÿýÿýrÿýlerek gÿýrÿýntÿý elde edilir. ÿýzerinde gÿýrÿýntÿý oluÿýmuÿý rÿýntgen filmine radyogram ya da daha doÿýru bir deyimle rÿýntgenogram denir. Radyografi ya incelenecek bÿýlgeden doÿýrudan x-ÿýÿýÿýnÿý geÿýirilerek (dÿýz radyografi) ya da incelenecek yapÿýnÿýn iÿýine veya ÿýevresine kontrast madde verdikten sonra x-ÿýÿýÿýnÿý geÿýirerek (kontrastlÿý radyografi) yapÿýlÿýr. Radyografinin deÿýiÿýik amaÿýlar iÿýin kullanÿýlan deÿýiÿýik tekniklerin uygulandÿýÿýÿý birÿýok ÿýekli vardÿýr. Bunlarÿýn en ÿýnemlisi tomografidir. Rÿýntgenomlarda x-ÿýÿýÿýnÿý kaynaÿýÿý ile film arasÿýndaki objenin tÿým kalÿýnlÿýÿýÿý, tek palan ÿýzerinde iki boyutlu olarak gÿýrÿýlÿýr. Dolayÿýsÿýyla organizmanÿýn deÿýiÿýik dÿýzeylerdeki yapÿýlarÿýnÿýn gÿýrÿýntÿýleri ÿýst ÿýst dÿýÿýer(sÿýperimpozisyon). Tomografide bu sÿýperimpozisyon kaldÿýrÿýlarak istenen vÿýcut kesiti incelenebilir. Radyografi Aygÿýtlarÿý: Radyografi ile yapÿýlan iÿýlem statik bir gÿýrÿýntÿýlemedir. Sadece rÿýntgen filmine gÿýrÿýntÿý alÿýnabilir. Radyografi masalar yalnÿýz yatar pozisyonda inceleme yapabilmektedir. Masa sabit olabileceÿýi gibi yÿýzer masalarda, ÿýÿýÿýnÿýn istenilen yÿýzeye verilebilmesi iÿýin, masa yatay hareket ettirilebilir. Masa, dÿýÿýÿýk absorbsiyon ÿýzelliÿýi olan saÿýlam maddeden yapÿýlÿýr. Dijital Rÿýntgen Konvansiyonel rÿýntgendeki gÿýmÿýÿý bromÿýr analog bir gÿýrÿýntÿýdÿýr. Analog gÿýrÿýntÿýde gri renklerin deÿýiÿýimi kesintisizdir. Nÿýmerik bir ÿýlÿýek oluÿýturulursa analog bir gÿýrÿýntÿý dijitale ÿýevrilebilir. Dijitalizasyon, analog gÿýrÿýntÿýnÿýn ÿýok kÿýÿýÿýk resim elemanlarÿýna bÿýlÿýnerek (piksel) sayÿýsal olarak deÿýerlendirilmesi ile yapÿýlÿýr. Bu sayÿýsal deÿýerlerin gri bir ÿýlÿýekte karÿýÿýlÿýklarÿý olan gri ton bulunarak gÿýrÿýntÿý oluÿýturulur. Rÿýntgenogramlarÿýn dijitalizasyonu demek olan bu iÿýlemin pratik bir yararÿý yoktur. Dijital radyografide vÿýcudu geÿýen x-ÿýÿýÿýnlarÿý ya detektÿýr zinciriyle ya da gÿýrÿýntÿý plaÿýÿý ile veya da fluoroskopi ekranÿýnÿýn dijitalizasyonu ile saptanarak, gÿýrÿýntÿýler bilgisayar aracÿýlÿýÿýÿý ile oluÿýturulur. Dijitalizasyonun rÿýntgen filmini ortadan kaldÿýrmasÿý arÿýiv sorununa da ÿýÿýzÿým getirmektedir. Dijital rÿýntgen, konvansiyonel rÿýntgene gÿýre daha kolay iÿýlemler iÿýerir. Teknik ustalÿýÿýa gerek yoktur. Film banyo iÿýlemi yoktur. ÿýÿýlem sÿýresi kÿýsadÿýr. Alÿýnan ÿýÿýÿýnÿýn dozu azaltÿýlmÿýÿýtÿýr. Maliyeti dÿýÿýÿýktÿýr. Yrd. Doÿý. Dr. Hatice Gÿýzel'in "Fizik Uygulamalarÿý Dersi" ders notlarÿýndan derlenmiÿýtir. alÿýntÿýdÿýr [/html]