Uluslararası Ticaret

advertisement
Ekonomi II
22.Uluslararası Ticaret
Doç.Dr.Tufan BAL
Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK’in Temel Ekonomi kitabından
faydalanılmıştır.
2
22.Uluslararası Ticaret
• Uluslararası ekonomi, uluslararası ticaret ve
uluslararası finans diye iki ana bölüme ayrılır.
• Uluslararası ticaret, dış ticaret diye de
adlandırılır ve ülkelerarası ticaretin avantajlarını,
bu avantajlara rağmen dış ticareti kısıtlayıcı
politikaların uygulama nedenleri ve özellikle
2.Dünya Savaşı’ndan sonra dış ticaretin
serbestleştirilmesi yönünde gösterilen çabaları
inceler.
• Uluslararası finans ise, dış ticaretin parasal
yönünü ve bu çerçevede ödemeler dengesi ve
döviz kuru konularını inceler.
3
22.1.Ülkeler Neden Birbirleriyle Ticaret
Yapar?
• Ülkelerin mal ve hizmet üretimi için sahip oldukları
kaynaklar nicelik ve nitelik yönlerinden farklılıklar
gösterir.
• Bu farklılıklar dolayısıyla her ülke, diğer ülkeler
göre bazı malları nispeten ucuza, diğer bazı
malları ise nispeten pahalıya üretilir; bazı malları ise
hiç üretemez.
• Ülkelerin nispeten ucuza üretebilecekleri malları
üretip
bunların bir kısmını ihraç etmeleri,
karşılığında
pahalıya
üretebilecekleri
malları
üretmeyip, bunları nispeten daha ucuza üretebilecek
başka ülkelerden satın almaları, onlara önemli
kazançlar sağlar ve onların refah düzeylerini artırır.
4
22.1.Ülkeler Neden Birbirleriyle Ticaret
Yapar?
• Bu önemli teorinin
öncüsü, Adam Smith
(1723-1790) tarafından
geliştirilen
Mutlak
Üstünlük Teorisi’dir.
• David
Ricardo’nun
karşılaştırmalı
üstünlükler teorisinden
sonra dış ticaret ile
ilgili başka teoriler de
geliştirilmiştir.
5
22.1.Ülkeler Neden Birbirleriyle Ticaret
Yapar?
• Ülkelerin dış ticaretten
nasıl
kazançlar
sağladıklarını
açıklayan en önemli
teori
Klasik
ekonomistlerden David
Ricardo
(1772-1823)
tarafından geliştirilen
Karşılaştırmalı
Üstünlük Teorisi’dir.
6
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
• Adam Smith, serbest ticareti savunmuş ve bu
amaçla mutlak üstünlükler teorisini ortaya
koymuştur.
• Kendisinden önce Merkantilistlerin dış ticaret
konusundaki görüşleri revaçtaydı.
• Merkantilistlere göre, ülkelerin gücü sahip
oldukları altın ve gümüş rezervlerine
bağlıydı.
• Ülkeler altın ve gümüş rezervlerini arttırabilmek
için ihracatı teşvik etmeleri, ithalatı kısıtlamaları
gerekmekteydi.
7
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
• Bu suretle dış ticaret fazlalık yaratacak, ülkeye
giren altın ve gümüş paralar, ülkeden çıkan altın
ve gümüş paralar, ülkeden çıkan altın ve gümüş
paralardan daha fazla olacak ve ülkenin altın ve
gümüş rezervleri artacağından ülke daha güçlü
olacaktır.
• Adam Smith bu görüşe karşı çıkmış, ülkelerin dış
ticaretten kazançlı çıkabilmeleri için ihracat
kadar
ithalatın
da
serbest
olması
gerektiğini savunmuştur.
• Serbest dış ticareti savunan Adam Smith’in
mutlak üstünlük teorisini bir örnekle açıklayalım.
8
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
• İki ülke ele alalım, bunlar, Amerika ve İngiltere
olsun.
• Bu iki ülke ile ilgili şu varsayımlarda bulunalım.
1. Bu iki ülkede buğday ve kumaş olmak üzere yalnızca
iki mal üretilmektedir.
2.Bu iki malın üretimi kullanılacak emek miktarına
(işçi sayısına) bağlıdır;
3.Amerika’da 100 birim iş gücü, İngiltere’de ise 80
birim iş gücü bulunmaktadır.
4.Amerika’da 1 birim iş gücü ile 12 birim buğday veya 2
birim kumaş üretebilmektedir. Dolayısıyla Amerika’da
buğday ile kumaş arasındaki değişim oranı 12
buğday=2 kumaş veya 6 buğday=1 kumaş
şeklindedir.
9
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
5. İngiltere’de buğday ile kumaş arasındaki değişim
oranı 6 birim buğday veya 5 birim kumaş
üretebilmektedir,
6. İngiltere’de 1 birim iş gücü ile 6 birim buğday veya
5 birim kumaş üretilebilmektedir.
7. İngiltere’de buğday ile kumaş arasındaki değişim
oranı 6 buğday=5 kumaş veya 1,2 buğday=1
kumaş şeklindedir.
8. İki ülke arasındaki ticaret yapılmadan önce,
Amerika’da ve İngiltere’de emek gücünün %70’i
buğday üretiminde, %30’u da kumaş üretiminde
kullanılmaktadır.
9. Bu varsayımlar altında, Amerika ve İngiltere’de ne
miktarlarda
buğday
ve
kumaş
üretilip
tüketilmektedir?
10
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
Tablo 22.1.Amerika ve İngiltere’de Bir Birim İş Gücünün Üretebileceği Buğday veya Kumaş Miktarları
Amerika
Buğday
12 birim
Kumaş
2 birim
İngiltere
6 birim
5 birim
Tablo 22.2.Dış Ticaretten Önce Amerika ve İngiltere’de Üretilen Buğday ve Kumaş Miktarları
Amerika
İngiltere
Toplam
Buğday
70x12=840
56x6=336
1176
Kumaş
30x2=60
24x5=120
180
• Tablo 22.1’den de görüleceği gibi Amerika’da bir birim iş gücü
12 birim buğday üretebilirken İngiltere’de bir birim iş gücü
ancak 6 birim buğday üretebilmektedir.
• Buğday üretimi, Amerika’da İngiltere’ye göre daha verimli bir
şekilde yapılmaktadır; buğday üretiminde Amerika’nın
İngiltere’ye göre mutlak bir üstünlüğü vardır.
11
22.2.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi
• Kumaş üretimine gelince, Amerika’da bir birim
işgücü 2 birim kumaş üretebilirken, İngiltere’de bir
birim iş gücü 5 birim kumaş üretebilmektedir.
• Kumaş üretimi, İngiltere’de Amerika’dan daha
verimli bir şekilde yapılmaktadır; kumaş üretiminde
İngiltere’nin Amerika’ya göre mutlak üstünlüğü
vardır.
• O zaman, Amerika buğday üretiminde, İngiltere de
kumaş üretiminde uzmanlaşıp, mutlak üstünlüğe sahip
oldukları ürünü üretir ve birbiri ile ticaret
yaparlarsa her iki ülke de bu ticaretten kazançlı çıkar.
12
22.1.2.Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
• Dış ticaretin ülkelere kazançlar sağlayabilmesi için
ülkelerin ihraç edecekleri ürün veya ürünlerden mutlak
üstünlüğe sahip olmaları gerekmez.
• David Ricardo, dış ticaret için mutlak üstünlüğün değil,
karşılaştırmalı üstünlüğün gerekli olduğunu ortaya
koyduğu karşılaştırmalı üstünlük teorisini geliştirmiştir.
• Ricardo’nun karşılaştırmalı üstünlükler teorisini
anlayabilmek için yine aynı örneği ele alalım.
Tablo 22.5.Amerika ve İngiltere’de Bir Birim Emeğin Üretebileceği Buğday veya Kumaş
Miktarları
Buğday
Kumaş
Amerika
12 birim
6 birim
İngiltere
4 birim
5 birim
13
22.2.1. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
• Tablo 22.5’de görüleceği gibi Amerika’da bir birim
işgücü, İngiltere’deki bir birim işgücüne göre
hem buğday üretiminde hem de kumaş üretiminde daha
verimlidir,
• Amerika, her iki malın üretiminde de, mutlak
üstünlüğe sahiptir.
• Fakat Amerika’da buğday ile kumaş arasındaki
değişim oranı 12 buğday=6 kumaş veya 2 buğday=1
kumaş (2/1=2) iken İngiltere’de bu oran 4 buğday=5
kumaş (4/5=0,8) olup Amerika için bulunan orandan
farklıdır.
• İki ülke için buğday/kumaş oranlarını ele
aldığımızda, Amerika için bulduğumuz 2 oranı İngiltere
için bulduğumuz 0,8 oranından büyüktür.
14
22.2.1. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
• Dolayısıyla Amerika kumaş üretimine göre buğday
üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.
• Şimdi, iki ülke için kumaş/buğday oranlarını bulalım.
• Amerika için bu oran 6 kumaş=12 buğday (6/12=0,5),
İngiltere için ise 5 kumaş=4 buğday (5/4=1,25) şeklindedir.
• 1,25>0,5 olduğu için buğday üretimine göre kumaş
üretiminde İngiltere daha iyi durumdadır ve kumaş
üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.
• Yine, Amerika’da 100, İngiltere’de 80 birim iş gücünün
bulunduğunu, Amerika ve İngiltere’de iş gücünün %70’inin
buğday üretiminde, %30’unun da kumaş üretiminde
kullanıldığını varsayalım.
• O zaman, dış ticaret öncesinde Amerika ve İngiltere’nin
üretebileceği buğday ve kumaş miktarları Tablo 22.6’da
gösterildiği gibi olur.
15
22.2.1. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
Tablo 22.6.Dış Ticaretten Önce Amerika ve İngiltere’de Üretilen Buğday ve Kumaş Miktarları
Amerika
İngiltere
Toplam
Buğday
70x12=840
56x4=224
1064
Kumaş
30x6=180
24x5=120
300
• Karşılaştırmalı
üstünlükler
teorisine
göre
de,
uzmanlaşma ve dış ticaretin her iki ülkeye yararlı
olabilmesi için dış ticaret hadlerinin (uluslararası
değişim oranının) iç ticaret değişim oranları arasında bir
yerde olması gerekmektedir.
• Dış ticaret haddinin bu ikisi arasında ve 1,5 buğday=1
kumaş şeklinde olduğunu ve İngiltere’nin üreteceği
80x5=400 birim kumaşın 200 birimini Amerika’ya ihraç
edip karşılığında 200x1,5=300 birim buğday ithal ettiğini
varsayalım.
16
22.2.1. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
• Tablo 22.7’den görüleceği gibi, Amerika’nın buğday
üretiminde, İngiltere’nin de kumaş üretiminde uzmanlaşıp
ticaret yapması sonucu, üretilecek buğday ve kumaş
miktarları, dolayısıyla da ticaretten sonra bu iki ülkenin
sahip olup tüketebileceği buğday ve kumaş miktarları daha
fazla olacaktır.
• Böylece, iki ülkenin de refah düzeyi artacaktır.
Tablo 22.7.Uzmanlaşma ve Ticaretten sonra Amerika ve İngiltere’nin sahip olacağı buğday ve kumaş miktarları
Buğday
Kumaş
Amerika
900
200
(İngiltere’nin ihracatı,
Amerika’nın ithalatı)
İngiltere
300
(Amerika’nın ihracatı,
İngiltere’nin ithalatı)
200
17
22.1.3.Heckscher-Ohlin (Faktör Donanım)
Teorisi
• İsveçli ekonomistlerden Eli Heckscher ve Bertil Ohlin
tarafından geliştirilen bu teori, Ricardo’nun karşılaştırmalı
üstünlük teorisini daha da geliştirmekte ve
karşılaştırmalı üstünlüğün temelinde, ülkelerin sahip
oldukları
üretim
faktörlerin
bolluğunun
yattığını
belirtmektedir.
• Her ülke, diğer ülkelere göre, nispeten hangi üretim
faktörlerine daha fazla sahipse, o üretim faktörlerinin
fiyatları nispeten daha ucuz ve dolayısıyla, o üretim
faktörlerinin daha bol miktarlarda kullanıldığı malların
üretim maliyetleri de nispeten daha düşük olacaktır.
• Böylece, göreli olarak bol miktarda bulunan
faktörlerin daha çok kullanıldığı mallar nispeten
ucuz, az miktarda bulunan faktörlerin daha çok kullanıldığı
mallar ise nispeten pahalı olacaktır.
18
22.1.4.Diğer Bazı Teoriler
1.Daha fazla rekabet
• Dış ticarete kapalı veya çok düşük düzeyde dış ticaret
yapan ülkelerde, bir çok sanayi dalında sınırlı sayıdaki
firmalar birbiriyle anlaşarak rekabete girmeyecek,
genelde pahalı ve kalitesiz mal üretileceklerdir.
• Bir ülke dış ticarete ne kadar ağırlık verirse,
yabancı firmaların rekabetine o derece açık olacak ve
yerli firmalar daha ucuz ve daha kaliteli mallar üretmeye
zorlanacaktır.
• Türkiye, 1960-80 döneminde, dış ticareti kısıtlayıcı
ithal ikamesine dayalı sanayileşme modelini uygulamış
ve Türk sanayi genelde pahalı ve kalitesiz mallar
üretmiştir.
19
22.1.4.Diğer Bazı Teoriler
1.Daha fazla rekabet
• 1980’dan sonra, Türkiye bu modeli değiştirmiş
ve dış ticareti teşvik eden ihracata yönelik
sanayileşme modeline ağırlık vermiştir.
• İthal malları ile rekabet, Türk sanayicilerini
daha ucuz ve kaliteli mallar üretmeye
zorlamıştır.
• Sovyetler Birliği, ideolojik nedenlerle, otarşiyi
(kendi kendine yeterliliği) benimsemiş ve
özellikle kapitalist batı ülkeleriyle ticaret
yapmaktan çekinmiştir.
20
22.1.4.Diğer Bazı Teoriler
2.Ölçek
ekonomilerinden
yararlanma
daha
fazla
• Ölçek ekonomileri, üretim ölçeği arttıkça birim maliyetlerin
düştüğünü ifade eder.
• Bir çok sanayi dalında, daha ucuza üretebilmek için daha
büyük ölçeklerde üretim yapmaya, daha büyük ölçeklerde
üretim yapabilmek için de daha büyük pazarlara
ihtiyaç vardır.
• İç pazarların yetersiz olduğu durumlarda, dış pazarlar ölçek
ekonomilerinin yararlanabilme olanakları oluştururlar.
• Bu nedenle küçük ülkeler, büyük ülkelere göre dış ticarete
daha fazla gereksinim duyarlar. Çünkü…
• Teknolojik gelişmeler ölçek ekonomilerinin boyutlarını ve
boyutlarını ve dolayısıyla piyasalarda yoğunlaşmayı arttırır.
21
22.1.4.Diğer Bazı Teoriler
3.Daha fazla mal ve hizmet çeşidi
• Dış ticaret dolayısıyla tüketiciler daha fazla mal ve
hizmet çeşidi arasından seçim yapma olanağına
kavuşurlar.
• Bu da değişik tüketici zevklerinin tatminine ve
insanların refahına katkıda bulunur.
22
22.2.Dış Ticareti Kısıtlayıcı Uygulamalar
22.2.1.Gümrük Tarifeleri
• İthal veya ihraç edilen mallar üzerine konan
vergilerdir, gümrük tarifeleri olarak da adlandırılır.
• Çünkü hangi ithal mallarına ne kadar ithal vergisinin
konduğunun listeler halinde belirtilir.
• İthal edilen mallara vergi konmasının nedenleri;
1.Devletin vergiler sayesinde gelir elde etmesi
2.Yerli üreticilerin koruması
3.Döviz giderlerini azaltması
• İki şekilde olabilir; Spesifik (belirli) ve Ad valorem
(yüzde)
23
22.2.Dış Ticareti Kısıtlayıcı Uygulamalar
• Spesifik; ithal edilecek mallardan alınacak gümrük
vergileri belirli miktarlardadır.
▫ Örneğin; 72 ekran bir televizyon için gümrük tarifesi 200
TL olabilir.
• Ad valorem; gümrük tarifeleri ithal edilecek malların
değerlerinin belli bir yüzdesi kadardır.
▫ Örneğin; ithal edilecek 72 ekran bir televizyonun değeri
950 TL, gümrük tarifesi de %30 ise, o zaman bu
televizyondan alınacak gümrük vergisi 95x0,3=285 TL
olur.
24
22.2.Dış Ticareti Kısıtlayıcı Uygulamalar
• Eğer P2=150 ise, Malın
ithal fiyatı P0=100 TL
olunca, talep 200 olur,
130 adet ithal edilir.
• Eğer ithal mal üzerine
%25 vergi konur ise,
Q1=100 adet mal üretip,
talep miktarı 150 olur, 50
adet ithal edilir.
25
22.2.2.İthalat Kotaları
• Hükümet, bir yıl gibi belli bir süre içinde ithal
edilecek bazı mallar için miktar veya değer olarak
sınırlandırmalar getirebilir.
• Bunlar ithalat kotaları olarak adlandırılır. Bunlar
ithalat kotaları, global kota, tahsisli kota veya gümrük
tarifesi kotası şeklinde olabilir.
• Global kota:İthal edilecek ülke sınırlandırması
getirmez.
• Tahsisli kota: Kişiler ithalat için izin talep eder, belirli
kriterler içerisinde kota kişilere dağıtılır.
• Gümrük tarife kotası: Belli bir miktar veya değere
kadar, hiç vergi alınmaz, bu sınırdan sonra yükseltilmiş
gümrük tarifesi uygulanır.
26
22.2.3.İthalat Yasakları
• Bazı malların ithalatına izin verilmemesidir.
• Genelde gelişmekte olan ülkelerde görülür.
• Döviz yetersizliği ve ithalat ikamesi yoluyla
sanayileşme modeli uygulayan ülkelerin yerli üretimi
desteklemek amacıyla bu yasağı koyarlar.
• Dış
ticareti
kısıtlayıcı
politikalar
içinde
en
olumsuzudur.
• Çünkü, insanlar çok arzu ettikleri, karşılığında büyük
paralar ödemeye razı oldukları halde bu malları ithal
edip tüketememektedirler.
27
22.3. Dış Ticaret Kısıtlamaları Lehinde ve
Aleyhinde Görüşler
1. “Yeni Doğan Sanayi” Gerekçesi:
• Gelişmekte olan ülkeler yeni kurulan sanayilerini
gelişmiş ülkelerin deneyimli sanayilerine karşı korumak
için çoğu zaman, ithalat yasaklarını da içeren, dış
ticareti kısıtlayıcı uygulamalara ağırlık verir.
• Yeni Doğan Sanayi (Infant Industry), bir bebeğin annebaba korunmasına gereksimi vardır tezine dayanır.
• Eleştiri; yeni kurulan bir sanayiye bebek muamelesi
yapılırsa, büyümez, pahalı, kalitesiz mallar üretmeye
devam eder.
28
22.3. Dış Ticaret Kısıtlamaları Lehinde ve
Aleyhinde Görüşler
2. “Ulusal Güvenlik” Gerekçesi:
• Özellikle gelişmiş olan ülkeler, ulusal savunmada dışa
bağımlı olmak istemezler, savunma sanayilerini ve buna
bağlı diğer bazı sanayilerini korumak için askeri araç, gereç,
mühimmat ve girdi sağlayan ürünlerin ithalatına kısıtlama
getirebilirler.
3. “İstihdamın Korunması” Gerekçesi:
• Gelişmekte olan ülkelerin ucuz emek istihdam etmek
suretiyle bazı sanayi ürünlerini ucuza üretip bunları gelişmiş
ülkelere ihraç etmeleri o sanayi dalları için bir tehdit
oluşturur.
• Gelişmiş ülkelerde bu mallar ile rekabet edemeyen yerli
üreticilerden bazıları üretimlerini azaltmak veya durdurmak
zorunda kalırlar. Bu da o sektörlerde işsizlik anlamına gelir.
29
22.3. Dış Ticaret Kısıtlamaları Lehinde ve
Aleyhinde Görüşler
4. “Ödemeler Dengesindeki Açıkların
Kapatılması” Gerekçesi:
• Gelişmekte olan ülkeler, mal ve hizmet ticaretini kapsayan
cari işlemler dengesinde, genellikle açık verirler.
• Cari işlemler açığı döviz yetersizliği anlamına gelir.
• Cari işlemler açığı veren ülkeler açığı bu açığı döviz
yetersizliği anlamına gelir.
• Cari işlemler açığı veren ülkeler bu açığı dış borç
veya yabancı yatırımlar ile kapatmaya çalışırlar.
• Hükümetler, döviz açıklarını dış borç veya yabancı yatırımlar
ile kapatamıyorlarsa ya da bu şekilde kapatmak
istemiyorlarsa, o zaman ithalatı kısmak suretiyle döviz
gereksinimlerini azaltmayı deneyebilirler.
30
22.4. Dış Ticaretin Serbestleşmesi
Çabaları
• 1929 yılından 1939 yılına kadar süren Büyük
Ekonomik Kriz esnasında korumacılık ve ithalat
kısıtlamaları arttı ve bu durum Kriz’in daha da
derinleşmesine neden olur.
• İkinci Dünya savaşından sonra, aynı hataya
düşülmemesi ve dış ticaretin sağlayacağı kazançlardan
maksimum düzeyde yararlanılması için dış ticaretin
serbestleşmesi çabaları başladı ve günümüzde bu
çabalar hala devam etmektedir.
• Dış ticaretin serbestleşmesi konusu uluslararası ve
bölgesel düzeyde ele alınmalıdır.
31
22.4.Uluslararası Düzeydeki Gelişmeler
• Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT):
İkinci Dünya Savaşının sonlarına doğru, Müttefik Güçler
Amerika’da
Bretton
Woods’ta
bir
konferans
düzenlediler.
• Savaş sonrası Avrupa’nın yeniden inşası için kısaca
Dünya Bankası (World Bank) ve Uluslararası Para Fonu
(IMF) kurulmasına karar verdiler.
• Dış ticaretin serbestleşmesi ve ticaret politikası
uyuşmazlıklarının giderilmesi için GATT adı verilen bu
anlaşmanın irtibat bürosu İsviçre'nin Cenevre
kentindeydi. İlkeleri;
1)Ayrımcılığın yapılmaması, 2)Kotaların kaldırılması,
3)Gümrük tarifelerin karşılıklı anlaşmalarla indirilmesi
32
22.4.Uluslararası Düzeydeki Gelişmeler
• Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ): GATT’ın devamı olarak
kurulmuş 1 Temmuz 1995 tarihinde faaliyete başlamıştır.
• Serbest Ticaret Bölgesi: İki veya daha fazla ülke bir araya
gelip başka ülkelere uyguladıkları gümrük tarifelerini aynen
korurken, birbirinden ithal ettikleri mallarda kotalar
ve gümrük tarifeleri dahil hiçbir kısıtlama
koymamama anlaşması yapıyorlarsa buna serbest
ticaret bölgesi (free trade area) denir. EFTA, NAFTA
örnekleri gibi.
• Gümrük Birliği: Serbest ticaretten farklı olarak, üye
ülkelerin üye olmayan ülkelere karşı aynı gümrük
tarifelerini uygulamalarıdır. Bu durumda serbest ticaret
bölgesi gibi ticaretin saptırılması söz konusu değildir.
33
22.4.Uluslararası Düzeydeki Gelişmeler
• Ortak Pazar: Gümrük birliğindeki anlaşmalara ek
olarak, üye ülkeler arasında emek ve sermaye gibi bütün
üretim faktörlerinin dolaşımının serbest olacağı
anlaşması vardır. AB’ne giden yolda, ikinci aşamadır.
• Ekonomik Birlik:Ortak pazardan sonraki aşama
ekonomik birlik olup, bu aşamada mal, hizmet ve üretim
faktörlerinin
üye
ülkeler
arasında
serbestçe
dolaşabilmesinin yanı sıra üye ülkelerin maliye, para ve
sosyo-ekonomik politikalarını da birleştirmesi söz
konusudur.
• AB, 1957 Roma Anlaşması ile oluşturuldu ve 3 Ekim
2005 tarihinde AB ile Türkiye arasında müzakereler için
çerçeve anlaşması imzalandı.
34
İletişim Bilgilerim:
Doç.Dr.Tufan BAL
Süleyman Demirel Üniversitesi
Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA
baltufan@yahoo.com
http://kisisel.sdu.edu.tr/akademik/tufanbal
Download