ÖĞRENME ALANI: FİZİKSEL OLAYLAR ÜNİTE 2: KUVVET VE HAREKET KAZANIM: 1. Bir doğru boyunca sabit süratle hareket eden cisimler ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. “Bir cismin son konumu ile ilk konumu arasındaki uzaklığa yer değiştirme.” denir L K -x -20 -10 0 A) 10 10 20 Bir cisim şekildeki K noktasından L noktasına gelirse yer değiştirmesi kaç metre olur? +x metre B) 20 C) 30 D) 40 Çözüm: Cismin ilk konumu; X1= -20 Cismin son konumu; X2= 10 olduğuna göre cismin yer değiştirmesi = Son konum – İlk konum olduğuna göre; ∆X= X2-X1 ⇒ ∆X= 10-(-20) ⇒ ∆X=10+20 ⇒ ∆X=30m’dir Yanıt C’dir 2. K noktasından 20m/sn sabit hızla harekete başlayan bir araç L noktasına 12sn’de geliyor. Buna göre K ve L noktaları arasındaki uzaklık kaç metredir? V=20 m/sn K L A) 60 B) 120 C) 180 D) 240 Çözüm: Bir cismin aldığı yol, cismin hızı ile zamanının çarpımı ile bulunur. Alınan yol X, hız V, zaman t harfleri ile gösterilirse; X=V.t’dir. K noktasından 20 m/sn hızla harekete başlayan araç L noktasına 12’sn’de geldiğine göre K ve L noktaları arası uzaklık; X=V.t ⇒ X=20.12 ⇒ X=240 metredir. Yanıt D’dir 3. -40 0 +40 -x x (metre) K A) 80 L M Bir cisim K noktasından önce M noktasına, daha sonra M noktasından tekrar K noktasına geliyor. Buna göre cismin yer değiştirmesi kaç metredir? B) 40 C) 20 D) 0 Çözüm: Yer değiştirme= Son konum – İlk Konum’dur. Buna göre cisim K noktasından harekete başlayıp M noktasına, daha sonra M noktasından tekrar başladığı nokta olan K noktasına geldiğine göre cismin yer değiştirmesi sıfırdır. FEN ve TEKNOLOJİ 44 İLKÖĞRETİM 6 4. Hız (m/sn) Zaman (sn) 3 0 3 3 3 6 3 9 Şekildeki tabloda bir cismin hız-zaman değerleri verilmiştir. Buna göre cismin hız-zaman grafiği aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) B) Hız (m/sn) 3 Hız (m/sn) 3 0 3 6 9 zaman (sn) 0 C) Hız (m/sn) 9 6 6 3 3 3 6 9 zaman (sn) D) Hız (m/sn) 9 0 3 6 zaman (sn) 9 0 3 6 zaman (sn) 9 Çözüm: Sorudaki tabloda cismin hareketi boyunca hızı hep 3 m/sn dir. Buna göre cisim sabit hızlı hareket yapmaktadır. Sabit hızlı harekette cismin hızında hareketi boyunca bir değişme olmaz. Bu tür hareketin hız – zaman grafiği B seçeneğindeki gibidir. Yanıt, B’dir. 5. Alınan yol (m) Zaman (sn) 0 0 5 0-2 5 2-4 5 4-6 Şekildeki tabloda bir cismin aldığı yol – zaman değerleri verilmiştir. Buna göre cismin alınan yol – zaman grafiği aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Alınan yol (m) B) Alınan yol (m) 15 5 10 5 0 0 2 4 6 2 4 6 zaman (sn) zaman (sn) C) Alınan yol (m) D) Alınan yol (m) 15 5 10 5 0 FEN ve TEKNOLOJİ 0 2 4 6 2 4 6 zaman (sn) zaman (sn) 45 İLKÖĞRETİM 6 Çözüm: Cisim eşit zaman aralıklarında eşit miktarda yol aldığından sabit hızlı hareket yapmaktadır. Sabit hızlı hareket yapan cismin zamanla hızında değişme olmaz. Buna göre cisim her iki saniyede 5 m yol almaktadır. Cismin konum zaman grafiği ise A seçeneğindeki gibi olmalıdır. Yanıt, A’dır. 6. Hız zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketlinin 3 sn sonunda aldığı yol kaç metredir? Hız (m/sn) 2 0 1 2 3 zaman (sn) A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 Çözüm: Alınan yol (sn) Hız - zaman grafiğinin altındaki alan hareketlinin aldığı yolu verir. Buna göre hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan hareketlinin aldığı yol taralı dikdörtgenin alanı hesaplanarak bulunur. X=V.t ⇒ X=2.3 ⇒ X=6m’dir Yanıt C’dir. 2 0 7. 1 2 zaman (sn) 3 Alınan yol – zaman grafiği verilen hareketlinin hız – zaman grafiği hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? Alınan yol (m) 12 8 4 2 0 A) zaman (sn) 6 B) Hız (m/sn) Hız (m/sn) 6 12 4 8 2 4 0 C) 4 2 4 6 zaman (sn) 0 D) Hız (m/sn) 6 4 0 İLKÖĞRETİM 6 2 4 6 4 6 zaman (sn) Hız (m/sn) 2 2 4 6 zaman (sn) 0 46 2 zaman (sn) FEN ve TEKNOLOJİ Çözüm: Alınan yol (m) Alınan yol – zaman grafiğinde yolun zamana bölümü cismin hızını verir. Buna göre cismin (0-2) sn arasındaki hızı; X − X1 4 ( 4 − 0) ΔX ⇒ V1 = ⇒ V1 = 2 m/sn ⇒ V1 = 2 ise V1 = V1 = 2 (2 − 0) Δt t 2 − t1 12 8 4 0 2 4 6 (2-4) sn arasındaki hızı (8 − 4 ) 4 ⇒ V2 = ⇒ V2 = 2 m/sn V2 = ( 4 − 2) 2 zaman (sn) (4-6)sn arasındaki hızı; (12 − 8) 4 ⇒ V3 = ⇒ V3 = 2 m/sn dir. V3 = ( 6 − 4) 2 Hız (m/sn) Cismin hareketi boyunca hızında hiç değişme olmadığından cisim sabit hızlı hareket yapmıştır ve cismin hız-zaman grafiği şekildeki gibi olur. Yanıt, D’dir. 2 0 2 8. 4 6 zaman (sn) “Bir hareketlinin toplam yerdeğiştirmesinin bu yerdeğiştirmenin yapılması için geçen zamana bölümüne cismin ortalama hızı” denir. Bir araç 80km’lik yolu 2 saatte aldığına göre aracın ortalama hızı kaç km/sa’tir? A) 20 B) 40 C) 60 D) 100 Çözüm: Ortalama Hız = Vort = 9. Toplam yerdeğiştirme Toplam zaman ΔX 80 ⇒ Vort = ⇒ Vort = 40 km/sa’dir.Yanıt B’dir Δt 2 Bir araç 60km’lik yolu 3 saat, daha sonra 40 km’lik yolu 2 saatte almaktadır. Buna göre aracın ortalama hızı kaç km/sa’dir? A) 20 B) 40 C) 80 D) 120 Çözüm: Araç 60 km’lik yolu 3 saate, daha sonra 40 km’lik yolu 2 saatte aldığına göre aracın toplam aldığı yol; ∆X= X1+X2 ⇒ ∆X = 60+40 ⇒ ∆X= 100km bu yol için toplam geçen süre; ∆t= t1+t2 ⇒ ∆t = 3 +2 ⇒ ∆t= 5 saattir. Buna göre aracın ortalama hızı; ΔX 100 Vort = ⇒ Vort = ⇒ Vort= 20 km/sa’dir. Yanıt A’dır Δt 5 FEN ve TEKNOLOJİ 47 İLKÖĞRETİM 6 10. VK = 20 km/sa K A) 80 VL = 30 km/sa L K ve L noktalarından aynı anda sabit VK = 20 km/sa ve VL = 30 km/sa hızlarla geçen cisimler 4 saat sonra karşılaşıyorlar. Buna göre K ve L noktaları arası uzaklık kaç km’dir? B) 120 C) 160 D) 200 Çözüm: K noktasından harekete başlayan cisim 4 saat hareket ettiğine göre aldığı yol; XK = VK.t ⇒ XK = 20.4 ⇒ XK = 80km L noktasından harekete başlayan cisim 4 saat hareket ettiğine göre aldığı yol; XL= VL.t ⇒ XL= 30.4 ⇒ XL= 120 km’dir Araçlar bir birlerine doğru hareket ettiğine göre K ve L arası uzaklık araçların aldığı yolların toplamına eşittir. X = XK+XL ⇒ X = 80 + 120 ⇒ X = 200 km’dir. Yanıt D’dir. 11. Hızı 36 km/sa olan bir aracın hızı kaç m/sn’dir? A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 Çözüm: 1km= 1000m ve 1saat= 3600sn’dir. Buna göre hızı 36km/sa olan bir aracın hızı; km 1000 m 36000 36 = 36 . = =10 m/sn dir. Yanıt A’dır. sa 3600 sn 3600 12. I. Yerde yuvarlanan bilye II. Hareket halindeki araba III. Zeminde durmakta olan top Yukarıdaki ifadelerde verilen cisimlerden hangileri hareket enerjisine sahiptir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III Çözüm: Hareket eden cisimler hareket enerjilerine sahiptir. Buna göre yerde yuvarlanan bilye ve hareket halindeki arabanın hareket enerjileri olduğu halde zeminde durmakta olan topun hareket enerjisi yoktur. Yanıt B’dir. İLKÖĞRETİM 6 48 FEN ve TEKNOLOJİ 1. Bir kenarının uzunluğu 7m K olan kare şeklindeki bir pistin K noktasından harekete başlayan çocuk ok yönünde hareket ederek L noktasına L geliyor. Buna göre çocuğun yer değiştirmesi kaç metredir? A) 28 2. B) 21 C) 14 5. VK L VL M VM K VK L M VL VM Aynı hizadan aynı anda sabit VK, VL ve VM hızları ile geçen K, L ve M araçlarının t süre sonra konumları şekildeki gibidir. Buna göre araçların VK, VL ve VM hızları arasındaki ilişki nedir? D) 7 Bir araç 60 km yolu 5 saatte alıyorsa aracın hızı kaç km/sa’dır? K A) VK>VM>VL B) VL>VK>VM C) VM>VL>VK D) VL>VM>VK O K A) 6 B) 12 C) 18 D) 24 U L İ S T İ K 3. 180 m’lik yolu 20 sn’de alan bir hareketlinin ortalama hızı kaç m/sn’dir? A) 9 B) 18 C) 24 D) 36 6. Hız (m/sn) 4 0 4. FEN ve TEKNOLOJİ B) 20 C) 48 6 9 Zaman (sn) Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketlinin 3.sn ve 6.sn arasında aldığı yol kaç metredir? Hızı 24m/sn olan bir hareketli, 3sn’de kaç metre yol alır? A) 8 3 A) 12 D) 72 49 B) 24 C) 36 D) 40 İLKÖĞRETİM 6 7. 8. Alınan yol (m) Zaman (sn) 4 6 6 6 0 0-4 4-8 8-12 VL = 15 km/sa A Şekildeki tabloda bir cismin alınan yol – zaman değerleri verilmiştir. Buna göre cismin alınan yol – zaman grafiği aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) VK = 25 km/sa B C A ve B noktalarından aynı anda sabit hızlarla geçen K ve L araçları 5 saat sonra C noktasında yan yana gelmektedir. K aracının hızı 25 km/sa, L aracının hızı 15 km/sa olduğuna göre AB arası uzaklık kaç km’dir Alınan yol(m) 16 A) 200 B) 100 C) 50 D) 25 10 4 0 4 8 12 zaman(sn) B) 9. Alınan yol(m) 10 O 4 0 4 8 12 C) zaman(sn) K Bir X aracı 120 km uzunluğundaki bir yolu sabit hızla hareket ederek 6 saatte, aynı yolu Y aracı ise sabit hızla hareket ederek 4 saatte almaktadır. X aracının hızı VX, Y V aracının VY olduğuna göre X oranı VY nedir? U Alınan yol(m) L 22 A) 2 B) 3 2 C) 1 D) 2 3 İ 16 S 10 T 4 0 D) 4 8 12 zaman(sn) İ K 10. Alınan yol(m) 22 A) B) C) D) 10 0 4 8 12 Aşağıda 4 ulaşım aracının gözlemin yapıldığı andaki hareketleri verilmiştir. Hangisinin yaptığı hareket diğerlerinden farklıdır? zaman(sn) 11. Hava alanına iniş yapan uçak Perona giren tren Limandan ayrılan gemi Yolcu almak için durağa yaklaşan otobüs 20m/sn kaç km/sa’dir? A) 18 İLKÖĞRETİM 6 50 B) 36 C) 64 D) 72 FEN ve TEKNOLOJİ 12. 13. Hız(m/sn) K 5 L O 1 2 3 M 15 A) VM>VK>VL B) VK>VM>VL 5 C) VL>VK>VM D) VL>VM>VK 1 2 3 zaman(sn) Alınan yol(m) 14. Alınan yol (m) 120 160 200 15 10 K L M O 5 K 0 1 2 3 zaman(sn) U Alınan yol(m) İ S 5 0 Zaman (sn) 4 4 5 Sabit hızlarla hareket eden K, L ve M araçlarının aldıkları yollar ve hareket süreleri tabloda verilmiştir. Buna göre araçların hızları VK, VL ve VM arasındaki ilişki nedir? L C) VM Şekildeki konumlardan sabit hızlarla aynı yönde hareket eden K, L ve M araçları t süre sonunda yan yana geliyorlar. Buna göre araçların hızları VK, VL ve VM arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? Alınan yol(m) 0 B) VL zaman(sn) Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketlinin alınan yol zaman grafiği hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) VK T 1 2 3 zaman(sn) A) B) C) D) İ K D) Alınan yol(m) VK > VL > VM VL > VM > VK VK = VL > VM VL = VM > VK 5 0 1 2 3 15. zaman(sn) K VK = ? L VL = 60 m/sn X Y Şekilde yönleri aynı K ve L araçları aynı anda X çizgisinden sabit hızlarla geçtikten 10sn sonra L aracı Y çizgisine vardığında K aracının Y çizgisine uzaklığı 200m oluyor. L aracının hızı 60m/sn olduğuna göre K aracının hızı kaç m/sn’dir? FEN ve TEKNOLOJİ 51 A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 İLKÖĞRETİM 6 ÖĞRENME ALANI: FİZİKSEL OLAYLAR ÜNİTE 2: KUVVET VE HAREKET KAZANIM: 2. Kuvvet yönü ve ölçümü 3. Cisimlere etki eden kuvvetler 4. Ağırlık ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ UYARI: 1) Ali Can 30 N 30 N Ağırlıkları eşit Ali ve Can ağırlığı önemsiz tahterevallide desteğe eşit uzaklıkta oturursa tahterevalli dengede kalır. Destek UYARI: 2) Mehmet Hakan 100 N 150 N 3 birim UYARI: 3) 2 birim Destek Memduh Dinamo 50 N metre Yusuf 60 N R L K N M Yusuf P Şekildeki ağırlıksız çubuk dengede değildir. Çünkü Yusuf’ un ağırlığının çubuğun asıldığı noktaya olan uzaklığı çarpımı ile, Menduh’ un ağırlığının çubuğun asıldığı noktaya olan uzaklıkları çarpımı eşit değildir. Çubuğun dengede olması için N noktasında 20N ağırlığındaki Kerim olmalıdır. Kerim Memduh 60 N 50 N 20 N K Ağırlıkları farklı Mehmet ve Hakan ağırlığı önemsiz tahterevallide şekildeki gibi dengededir. Çünkü Mehmet’in ağırlığının desteğe uzaklığı ile çarpımı, Hakan’ın ağırlığının desteğe uzaklığı ile çarpımı bir birine eşittir. 100.3 = 150.2 ⇒ 300 = 300’dür. L M N P Yusuf.IKMI= Kerim. IMNI + Menduh.IMPI 60.2 = 20.1 + 50.2 ⇒ 120 = 20 + 100 ⇒ 120 = 120’dir R Dinamometrenin gösterdiği değer ise Yusuf, Menduh ve Kerim ağırlıkları toplamı kadardır. Dinamometrenin gösterdiği değer = Yusuf + Menduh + Kerim = 60 + 50 + 20 = 130N’dur. 1. Kuvvet ölçen araca ne denir? A) Barometre B) Manometre C) Eşit kollu terazi D) Dinamometre Çözüm: Açık hava basıncını ölçen araca barometre, kapalı kaplardaki gazların basıncını ölçen araca manometre, kütle ölçen araca eşit kollu terazi denilmektedir. Kuvvet ölçen araca ise dinamometre denilir. Yanıt D’ dir. FEN ve TEKNOLOJİ 52 İLKÖĞRETİM 6 2. –0 – 10 – 20 K L –0 –2 –4 –6 M –0 – 20 – 40 – 60 Şekildeki dinamometrelerden hangisiyle en büyük kuvvet ölçülmektedir? A) Yalnız M B) K ve L C) L ve M D) K ve M Çözüm: Dinamometrenin en büyük kuvvet ölçmesi için en büyük sayısal değere sahip olması ve üzerine asılan yükün en büyük olması gerekmektedir. Buna göre en büyük sayısal değeri gösteren dinamometre M dinamometresidir. Yanıt A’ dır. Şekildeki F1, F2, F3 ve F4 kuvvetlerinin hangileri aynı yönlüdür? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) F1 3. F2 F3 F4 A) F1 ve F2 B) F2 ve F4 C) F2 ve F3 D) F1 ve F4 Çözüm: Kuvvetlerin yönü okun yönü ile belirlenir. Okun yönü aynı olan kuvvetler aynı yönlü, zıt yönlü olan kuvvetler zıt yönlüdür. Buna göre F1 ve F4 kuvvetleri aynı yönlü kuvvetlerdir. Yanıt D’ dir. F1 4. Şekildeki F1, F2, F3 ve F4 kuvvetlerinin hangileri aynı doğrultudadır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) F2 F3 F4 A) F1 ve F2 B) F2 ve F3 C) F1 ve F4 D) F2 ve F4 Çözüm: Kuvveti üzerinde taşıyan sınırsız doğruya doğrultu denir. İki kuvvetin doğrultusunun aynı olması için yönü aynı veya zıt büyüklükleri de farklı olabilir. Buna göre F2 ve F3 kuvvetlerinin doğrultuları aynıdır. Yanıt B’ dir. FEN ve TEKNOLOJİ 53 İLKÖĞRETİM 6 5. 8N ve 6N büyüklüğündeki iki kuvvetin bileşkesinin en büyük değeri kaç Newton’dur? A) 2 B) 10 C) 14 D) 16 Çözüm: İki kuvvetin bileşkesinin en büyük olması için kuvvetler aynı yönlü olmalıdır. K Aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesi ise kuvvetler toplamına eşittir. Buna göre 8N ve 6N’luk iki kuvvetin bileşkesinin en büyük değeri; R= F1 + F2 ⇒ R=8+6 ⇒ R= 14N’dur. Yanıt C’ dir. F2 F1 Bir cisme etki eden aynı yönlü F1 ve F2 kuvvetleri 6. K Sürtünmesiz bir ortamda K cismine etki eden F1 = 2N ve F2 = 7N’luk iki kuvvetin bileşkesi kaç Newton’dur? F1 = 2N F2 = 7N A) 5 B) 9 C) 11 D) 13 Çözüm: K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri aynı yönlü olduğundan bu iki kuvvetin bileşkesi kuvvetlerin toplamına eşittir. Buna göre K cismine etki eden bileşke kuvvet; R= F1 + F2 ⇒ R=2 + 7 ⇒ R = 9N’dur ve K cismi kuvvetler yönünde hareket eder. Yanıt B’dir. 7. F2 = 2N A) 1 L F1 = 6N Sürtünmesiz ortamda L cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre L cismine etki eden bileşke kuvvet kaç Newton’dur? B) 3 C) 4 D) 8 Çözüm: L cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri zıt yönlü olduğundan bu iki kuvvetin bileşkesi kuvvetlerin farkına eşittir. Buna göre L cismine etki eden bileşke kuvvet R = F1 – F2 ⇒ R = 6–2 ⇒ R= 4N’dur ve L cismi büyük olan kuvvet F1 kuvveti yönünde hareket eder. Yanıt C’ dir. 8. Dengeleyici kuvvet ile ilgili; I. Bileşke kuvvet ile zıt yönlüdür. II. Bileşke kuvvet ile aynı doğrultudadır. III.Büyüklüğü bileşke kuvvetin büyüklüğüne eşittir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I, II ve III İLKÖĞRETİM 6 B) II ve III C) I ve III 54 D) I ve II FEN ve TEKNOLOJİ Çözüm: F1 K F2 K cismine etki eden kuvvetlerin bileşkesi R’dir. K R = F1 + F2 K cismine etki eden dengeleyici kuvvet RD’dir. RD K R Dengeleyici kuvvet (RD), bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesine zıt yönde, aynı doğrultuda ve bileşke kuvvetin büyüklüğüne eşit kuvvettir. Buna göre sorudaki üç ifade de doğrudur. Yanıt A dır. 9. I Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre K cismi hangi yönde hareket edebilir? II F2 IV K F1 III A) I B) II C) III D) IV Çözüm: F2 K 10. R K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkesi R şekildeki gibidir. Buna göre K cismi F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkesi R yönünde hareket edecektir. Yanıt B’ dir. F1 I. Belirli bir yükseklikten serbest bırakılan cismin yere düşmesi II. Dinamometreye asılan bir cismin dinamometrenin içindeki yayı germesi III. Sürtünmesiz eğimli bir yüzey üzerindeki cismin kayması Yukarıdaki ifadelerdeki cisimlere etki eden kuvvete ne ad verilir? A) Eylemsizlik kuvveti C) Sürtünme kuvveti B) Yerçekimi kuvveti D) Kaldırma kuvveti Çözüm: Cisimleri yeryüzünün merkezine doğru çeken kuvvete yerçekimi kuvveti denir ve yer çekimi kuvveti o cismin ağırlığına eşittir. Belirli bir yükseklikten serbest bırakılan cismin yere düşmesi, dinamometreye asılan cismin dinomometre içindeki yayı germesi, sürtünmesiz eğimli bir yüzey üzerindeki cismin kayması yerçekimi kuvveti ile olmaktadır. Yanıt, B’dir. 11. Dünyada kütlesi 60 kg gelen bir adam Ay’da kaç kg gelir? A) 60 B) 200 C) 500 D) 600 Çözüm: Kütle değişmeyen madde miktarıdır. Bir cismin kütlesi Dünya’da da Ay’da da aynıdır. Değişen cismin ağırlığıdır. Çünkü farklı gezegenlerde kütle çekiminin büyüklüğü farklıdır. Buna göre Dünya’da 60 kg gelen bir adam Ay’da da 60 kg gelir. Yanıt A’ dır. FEN ve TEKNOLOJİ 55 İLKÖĞRETİM 6 12. Kerim Yeşim 30 N 60 N O K U L İ S T İ K Destek Ağrılığı önemsenmeyen 9 eşit bölmeli OK çubuğunun O noktasında 60N ağırlığındaki Kerim, L noktasında 30N ağırlığındaki Yeşim bulunmaktadır. Buna göre yatay dengenin sağlanması için 50N ağırlığındaki Canan’ın hangi noktada bulunması gerekir? A) U noktası B) S noktası C) T noktası D) K noktası Çözüm: Kerim’ in ağırlığının desteğe uzaklığı ile, Yeşim’in ağırlığının desteğe uzaklıkları çarpılıp birbirine eşitlenirse; Kerim 3 ≠ Yeşim 1 ⇒ 60.3 ≠ 30.1 ⇒ 180 ≠ 30 olduğundan sistem dengede değildir. Buna göre 50N ağırlığındaki Canan, Yeşim’in bulunduğu tarafta Kerim.3= Yeşim.1 + Canan.x 60.3= 30.1 + 50.x = 180= 30 + 50.x 150= 50.x ⇒ x = 3. bölmede olmalıdır. Yeşim bulunduğu tarafta 3. bölme S noktasıdır. Yanıt B’ dir. İLKÖĞRETİM 6 56 FEN ve TEKNOLOJİ 1. 4. Aşağıdakilerden hangisi kuvvet birimidir? A) Metre B) Pascal C) Newton D) Joule Bir cisme kuvvet uygulandığında kuvvet cismi; I. Hareket ettirebilir. II. Hareket eden cismi durdurabilir. III. Hareket yönünü değiştirebilir. Yukarıdaki verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 2. X Y 5. Z O K L M Şekilde özdeş X, Y ve Z dinamometrelerine K, L, ve M cisimleri asılmıştır. Cisimlerin ağırlıkları arasındaki ilişki GK>GM>GL olduğuna göre X, Y ve Z dinamometrelerinde okunan değerlerin sıralanışı hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) Y>X>Z B) X>Z>Y C) Z>X>Y D) X>Y>Z I. İki kuvvetin bileşkesinin en büyük olması için kuvvetler aynı yönlü olmalıdır. II. İki kuvvetin bileşkesinin en küçük olması için kuvvetler bir birine dik olmalıdır. III. Kuvvet uygulandığı cismin şeklini değiştirebilir. K Yukarıdaki ifadeler hangileri doğrudur? U L İ A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III S T İ K 6. F3 = 6 N K F2 = 5 N F1 = 3 N K cismi F1, F2, F3 ve F4 kuvvetleri etkisinde dengededir. F1, F2, F3 kuvvetleri şekilde verildiğine göre F4 kuvveti hangi yönde ve büyüklüğü kaç Newton’dur? (Sürtünmeler önemsiz) 3. F1 F2 A) F1 yönünde 2N B) F2 yönünde 3N C) F3 yönünde 2N D) F1 yönünde 3N F3 F4 Şekildeki F1, F2, F3 ve F4 kuvvetlerinden hangileri aynı doğrultudadır?(Bölmeler eşit aralıklıdır) A) F1 ve F2 B) F2 ve F3 C) F1 ve F4 D) F3 ve F4 FEN ve TEKNOLOJİ 7. 15N ve 7N büyüklüğündeki iki kuvvetin bileşkesinin en küçük değeri kaç Newton’dur? A) 22 57 B) 16 C) 11 D) 8 İLKÖĞRETİM 6 8. F3 F4 12. F1 K F1 = 3 N F2 = 7 N K F2 Batı K cismine etki eden F1, F2, F3 ve F4 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre aşağıdaki seçeneklerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre K cisminin dengede kalabilmesi için uygulanması gereken F3 kuvveti hangi yönde kaç Newton olmalıdır? F1 ve F4 kuvvetleri zıt yönlüdür. F2 ve F3 kuvvetleri zıt yönlüdür. F1 ve F2 kuvvetleri bir birine diktir. F2 ve F4 kuvvetlerinin doğrultuları aynıdır. 9. Doğu A) B) C) D) Doğu yönünde 4N Batı yönünde 4N Doğu yönünde 10N Batı yönünde 10N F2 = 5 N F5 = 1 N K 13. F1 = 6 N Aşağıdaki kuvvet çiftlerinden hangilerinin bileşkesi en büyüktür? A) F4 = 3 N F3 = 2 N O K cismine etki eden kuvvetler şekildeki, gibidir. Buna göre K cismine etki eden bileşke kuvvet kaç Newton’dur? (Sürtünmeler önemsiz) K A) 5 İ B) 10 C) 13 D) 14 B) F2 F2 F1 F1 U L C) D) F2 F2 F1 S T F1 İ 10. Bir cisme etki eden iki kuvvetin bileşkesinin sıfır olması için; I. Kuvvetler zıt yönlü olmalıdır. II. Büyüklükleri bir birine eşit olmalıdır. III. Kuvvetlerin yönleri aynı olmalıdır. K 14. F4 F3 Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III K F1 F2 K cismine etki eden F1, F2, F3 ve F4 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre K cismine etki eden kuvvetlerden hangileri aynı yönlüdür? A) F1 ve F2 B) F2 ve F4 C) F3 ve F4 D) F2 ve F3 11. F2 K F1 K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkesi 18N’dur. F1 kuvveti F2 kuvvetinin 3 katı olduğuna göre F2 kuvveti kaç N’ dur? (Sürtünmeler önemsiz) A) 36 İLKÖĞRETİM 6 B) 18 C) 9 15. D) 5 58 Bir cismin ağırlığını ölçen araca ne ad verilir? A) Elektroskop B) Dinamometre C) Barometre D) Termometre FEN ve TEKNOLOJİ 1. 5. Hız (m) I 12 II III 0 IV Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir araç 4 sn sonunda kaç metre yol alır? Bir çiçeğin kısımlarını gösteren yukarıdaki şekil ile ilgili, aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir? A) Polenler I ile gösterilen kısımda üretilir. B) III ile gösterin kısım çanak yapraklardır. C) IV ile gösterilen yapraklar yeşil renkli olup fotosentez yapar. D) II ile gösterilen kısım dişi organdır. 6. O 2. Tohumların çimlenmelerini gözlemlemek isteyen bir öğrencinin deney düzeneğini hazırlarken aşağıdakilerden hangisini yapması gerekmez? K A) Deney kabını ışıklı bir ortama yerleştirmesi B) Tohumların bulunduğu kaba yeterli oranda su eklemesi C) Deney kabını uygun sıcaklıkta bekletmesi D) Tohumların çimlenmesi için yeterli süre beklemesi İ B) 18 C) 24 D) 48 Başlangıçta yan yana olan araçlar15 m/sn ve 25 m/sn sabit hızlarla aynı anda zıt yönde harekete başlıyorlar. Buna göre kaç sn sonra aralarındaki uzaklık 120 m olur? B) 3 C) 4 D) 5 U L Alınan yol (m) S 40 T 20 İ 0 K 5 10 Zaman (sn) Bir cismin aldığı yolun zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. Buna göre cismin (0-10) saniyeler arasındaki hızı kaç m/sn’dir? “Hücre zarı canlıdır.” diyen bir bilim adamı, hücre zarına ait aşağıda verilen özelliklerden hangisini, bu görüşü desteklemek için kullanabilir? A) 2 A) Seçici geçirgen özellikte oluşunu B) Esnek oluşunu C) Saydam oluşunu D) Bütün hücrelerde bulunuşunu 4. A) 6 A) 2 7. 3. Zaman (sn) 4 8. B) 4 C) 10 D) 16 “Bir cismin aldığı toplam yolun hareket süresine bölümü o cismin ortalama hızını verir.” 45 km/sa sabit hızla hareket etmekte olan araç 2 saat sonra kaç metre yol alır? A ve B kentleri arası uzaklık 600km’dir. Bir araç A kentinden B kentine 6 saatte gidiyor geri dönüşte B kentinden A kentine 4 saatte dönüyor. Buna göre aracın gidiş – dönüş süresinde ortalama hızı kaç km/sa’dir? A) 90 B) 900 A) 45 B) 60 C) 9000 D) 90000 C) 80 D) 120 FEN ve TEKNOLOJİ 59 İLKÖĞRETİM 6 9. F3 = 5N 12. F1 = 3N K Kuvvet F1 F2 F3 F4 F2 = 12N Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda durmakta olan K cismine etki eden F1, F2 ve F3 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre K cisminin hareket etmemesi için uygulaması gereken F4 kuvvetinin büyüklüğü hangi yönde kaç Newton’dur? A) B) C) D) Tabloda kuvvetler ve büyüklükleri verilmiştir. Durmakta olan bir cisme tablodaki kuvvetlerden hangi ikisi aynı yönde uygulanırsa cisme etki eden bileşke kuvvet en büyük olur? F1 ile aynı yönde 9N F2 ile aynı yönde 10N F3 ile aynı yönde 10N F1 ile zıt yönde 9N 13. 10. D1 D2 L M K Ağırlıkları GK, GL ve GM olan cisimler özdeş D1, D2 ve D3 dinamometrelerine şekildeki gibi asılmıştır. Dinamometrelerin gösterdiği değerler arasında D2>D1>D3 ilişkisi olduğunu göre cisimlerin ağırlıkları arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? B) GM > GK > GL C) GL > GK > GM D) GL > GM > GK B) F2 ve F4 C) F1 ve F3 D) F2 ve F3 Büyüklükleri F1= 12N ve F2=5N olan iki kuvvet aynı noktaya zıt yönlü olarak uygulanıyor. Buna göre bileşke kuvvetin büyüklüğü ve yönü nedir?(Sürtünmeler önemsiz) F1 yönünde 17N F2 yönünde 17N F1 yönünde 7N F2 yönünde 7N U L İ 14. S T İ A) GK > GL > GM A) F1 ve F2 A) B) C) D) D3 O K Büyüklüğü 4N 7N 5N 3N Büyüklükleri bir birine eşit aynı yönlü iki kuvvetin bileşkesi 18N ise bu kuvvetlerden birinin büyüklüğü kaç Newton’dur? A) 6 B) 9 C) 24 D) 36 K 15. Burak Oğuz 60 N 11. 60 N Tuğba 35 N 30 N 3N 3N K 2N Yeşim K 5N 3N L M 3N L Cem Can 50 N 50 N 6N M Noktasal K, L ve M cisimlerine etki eden kuvvetler şekildeki gibidir. Buna göre hangi cisimler aynı yönde hareket eder? (Sürtünmeler önemsiz) A) K ve L B) K ve M C) L ve M D) K, L ve M İLKÖĞRETİM 6 Şekildeki eşit bölmeli K, L ve M tahterevallilerinin hangileri dengededir?(Tahterevallerin ağırlıkları önemsiz) A) K ve L C) L ve M 60 B) K ve M D) K, L ve M FEN ve TEKNOLOJİ 1. “Bütün canlı bitki hücreleri oksijenli solunum ile metabolizmaları için gerekli enerjiyi üretebilir.” diyen bir bilim adamı, aşağıda verilen hücre organellerinden hangisinin, bütün bitki hücrelerinde bulunduğunu göstererek bu görüşünü kanıtlayabilir? 3. Tohumlar, ilk yapraklar çıkıncaya kadar, çimlenme süresince fotosentez yapmadığına göre, aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Çimlenen tohumların bulunduğu kapalı bir kaptaki oksijen miktarı giderek artar. B) Çimlenen tohumların bulunduğu kapalı bir kaptaki karbon dioksit miktarı giderek artar. A) Kloroplast B) Mitokondri C) Golgi D) Endoplazmik retikulum C) Tohumlar ancak uygun nem varlığında çimlenir. D) Tohumlar ancak uygun sıcaklıkta çimlenir. O K U L Işıklı ortam 2. Karanlık ortam 4. İ S Tohum Islak pamuk Islak T pamuk İ I o 20 C II o 20 C K Işıklı ortam Aynı anda aynı yerden, aynı yöne doğru sabit hızlarla hareket etmekte olan araçların hızları 40km/sa ve 70km/sa’dır. Buna göre 3 saat sonra araçlar arası uzaklık kaç km olur? A) 90 B) 120 C) 180 D) 210 Tohum Kuru pamuk III o 5C Yukarıdaki deney düzeneği ile ilgili, aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) Tohumların çimlenmesine ışığın etkisini araştıran bir öğrenci I. ve III. kapları karşılaştırmalıdır. B) Tohumların çimlenmesine sıcaklığın etkisini araştıran bir öğrenci II. ve III. kapları karşılaştırmalıdır. C) Tohumların çimlenmesine suyun etkisini araştıran bir öğrenci II. ve III. kapları karşılaştırmalıdır. D) Tohumların çimlenmesine ışığın etkisini araştıran bir öğrenci I. ve II. kapları karşılaştırmalıdır. FEN ve TEKNOLOJİ 5. Bir cisim 60 metrelik yolu 10sn’de aldığına göre cismin hızı kaç m/sn’dir? A) 6 61 B) 10 C) 12 D) 24 İLKÖĞRETİM 6 6. 7. Hız(m/sn) Zaman(sn) 2 0 2 1 2 2 2 3 2 4 0 6 4 A) B) C) D) 2 2 3 zaman (sn) 4 L, K’nın 20 m gerisindedir K, L’nin 30 m önündedir K, L’nin 5 m önündedir K ve L araçları yan yanadır Hız (m/sn) 2 8. 0 1 2 3 zaman (sn) 4 O K C) Zaman (sn) 6 Başlangıçta yan yana olan K ve L araçlarının hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre 6 sn sonunda K ve L araçları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? 8 B) L 15 A) Hız (m/sn) 1 K 20 Bir hareketlinin hız – zaman değerleri tablodaki gibidir. Buna göre hareketlinin hız – zaman grafiği hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? 0 Hız (m/sn) U Hız (m/sn) L 8 6 A) 40 B) 30 C) 25 D) 12,5 İ 4 S 2 0 50 m/sn sabit hızla gitmekte olan araç, bir tünele girdiğinde tüneli 20 sn’de geçiyor. Aynı uzunlukta başka bir araç aynı tüneli 40 sn’de geçtiğine göre ikinci aracın hızı kaç m/sn’dir? 1 3 2 4 zaman (sn) T 9. Hız (m/sn) İ K 15 D) Hız (m/sn) 0 1 2 3 4 Zaman(sn) Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir aracın alınan yol – zaman grafiği hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? 2 0 3 zaman (sn) A) B) Alınan yol(m) Alınan yol(m) 45 45 0 3 Zaman(sn) C) 62 Zaman(sn) Alınan yol(m) 45 İLKÖĞRETİM 6 3 D) Alınan yol(m) 0 0 45 3 Zaman(sn) 0 3 Zaman(sn) FEN ve TEKNOLOJİ 10. 13. D1 D2 F A) Bileşke kuvvet ile aynı yönlüdür. B) Büyüklüğü; bileşke kuvvetin büyüklüğünden büyüktür. C) Cismi hareket ettirici bir kuvvettir. D) Bileşke kuvvet ile aynı doğrultudadır. 2F Şekildeki özdeş dinamometrelere F ve 2F kuvvetleri uygulandığında gösterdikleri değerler D1 ve D2 olmaktadır. D Buna göre 1 oranı nedir? D2 A) 1 2 B) 1 C) 3 2 Aşağıdakilerden hangisi dengeleyici kuvvetin özelliğidir? D) 2 14. Burak Önder 10 N 11. I. Duran bir cismi hareket ettiren hareket eden bir cismi durduran, cisimlerin biçimlerini değiştiren etkiye kuvvet denir. II. Hareket halindeki bir cismin zamanla hızında değişme, meydana gelmiyorsa cisim sabit hızlı hareket yapmaktadır. III. Hareket eden cisimlerin hareket enerjileri vardır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 30 N Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli çubuk 10N ağırlığındaki Önder ve 30N ağılığındaki Burak ile şekildeki gibi dengededir. Buna göre dinamometrenin gösterdiği D1 diğeri kaç Newton’dur? O K U L İ A) I ve II D1 A) 20 B) 35 C) 40 D) 50 S T İ K 12. F K L 15. Durmakta olan bir cisme K noktasından L noktasına kadar F kuvveti etki etmektedir. Buna göre KL arasında cismin hareketi ile ilgili; I. Zamanla hızını arttırır II. Zamanla hızını azaltır III. Zamanla sabit hızlı hareket eder F1 IV B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II II F2 Noktasal K cismine etki eden F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibidir. Buna göre F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkesi hangi yöndedir?(sürtünmeler önemsiz) A) I FEN ve TEKNOLOJİ K III yukarıdaki ifadelerden hangileri doğru olur? (Sürtünmeler önemsiz) A) Yalnız I I 63 B) II C) III D) IV İLKÖĞRETİM 6 1. 5. Organel Çekirdek Sentrozom Kloroplast Ribozom Hücre I + + – + II + – + + III – – – + Aşağıdakilerden hangisi hız birimidir? A) m/sn2 B) m.s C) m/sn D) sn/m Şekildeki tabloda I, II ve III numaralı hücreler ile ilgili, aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? 6. A) B) C) D) 2. III. hücre, bakteri hücresi olabilir. I. hücrede, plastit bulunmaz. I. hücrede, hücre çeperi bulunmaz. I. hücrede, mitokondri bulunmaz. Aynı noktadan zıt yönlerde aynı anda sabit hızlarla harekete başlayan iki aracın hızları 30 km/sa ve 50 km/sa’dır. Buna göre 4 saat sonra iki araç arası uzaklık kaç km’dir? A) 120 B) 200 C) 280 D) 320 Aşağıda verilenlerden hangisi, çiçeğin görevidir? A) B) C) D) Tohum üretimi ile çoğalmayı sağlama Fotosentez ile besin sentezi Terleme ile ısı dengesinin ayarlanması Besin depolama O K U 7. 60 km/sa L K İ K noktasından 60 km/sa sabit hızla geçen bir araç L noktasına 4 saat sonra ulaşıyor. Buna göre KL arası uzaklık kaç kilometredir? S T 3. Aşağıda verilen canlılardan hangisinde embriyo gelişimini vücut içinde tamamlar? A) Yunus B) Kartal C) Hamsi D) Penguen İ K 8. 4. L a D) 2a+2b FEN ve TEKNOLOJİ D) 240 Yol(m) II Zaman(sn) 4 6 Yol – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketli için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? K noktasından harekete başlayan çocuk önce L noktasına sonra M noktasına daha sonra tekrar L noktasına geldiğine göre çocuğun yer değiştirmesi nedir? C) 2a C) 180 I b B) a B) 120 0 M A) 0 A) 90 80 Bir cismin son bulunduğu konum ile ilk bulunduğu konum arasındaki uzaklığa yer değiştirme denir. K L A) I. bölgede cisim 80 m yer değiştirmiştir B) II. bölgede cisim sabit hızlı hareket yapmıştır C) I. bölgede cismin hızı 20 m/sn’dir D) II. bölgede cismin durmaktadır 64 İLKÖĞRETİM 6 9. “Bir cismin son konumu ile ilk konumu arasındaki uzaklığa yer değiştirme denir.” Bir çocuk bulunduğu yerden önce kuzeye 40 m, daha sonra doğuya, 30 m, son olarakta güneye 40 m hareket ediyor. Buna göre çocuğun yer değiştirmesi kaç metredir? A) 30 10. B) 40 C) 70 13. “Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça cismin ağırlığı azalır.” M L N K D) 110 Deniz seviyesi Dinamometre ile bir cismin ağırlığını K, L, M ve N noktalarında ayrı ayrı ölçen bir öğrenci ölçümlerini not ediyor. Buna göre öğrenci cismin ağırlığını en büyük hangi noktada ölçmüştür? I. Birimi Newton’dur. II. Duran bir cismi hareket ettiren hareket eden bir cismi durduran, cismin şeklini değiştirebilen etkiye denir. A) K B) L C) M D) N Yukarıdaki tanımlar aşağıdaki seçeneklerden hangisini açıklamaktadır? A) Hız B) Kuvvet C) Yer değiştirme D) Hareket O K 11. “Bir cisme etki eden iki kuvvetin bileşkesi kuvvetlerin toplamı ile kuvvetlerin farkı dahil arasında her değeri alabilir.” Bir cisme etki eden 3N ve 8N’luk iki kuvvetin bileşkesi kaç Newton olamaz? A) 6 B) 9 C) 11 D) 12 U L 14. İ S T 6N ve 12N’luk iki kuvvetin bileşkesinin en büyük değeri R1, en küçük değeri R2’dir. R Buna göre 1 oranı nedir? R2 İ A) 1 K B) 2 C) 3 D) 4 12. D1 D2 D3 K 15. L Özdeş dinamometrelere ağırlıkları 60N ve 100N olan K ve L cisimleri şekildeki gibi asılmıştır. Buna göre dinamometrelerin gösterdiği değerler hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? D2 D3 D1 A) 80 B) 50 C) 60 D) 60 FEN ve TEKNOLOJİ 40 60 40 50 120 N K L M N P Ağırlığı önemsiz 5 eşit bölmeli tahterevallinin K ucunda 120N ağırlığındaki bir çocuk oturmaktadır. Tahterevallinin dengeye gelmesi için P noktasına kaç Newton ağırlığındaki başka bir çocuk oturtulmalıdır? 40 60 60 50 A) 40 65 B) 60 C) 80 D) 100 İLKÖĞRETİM 6