VERGİ İCRA HUKUKU

AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
AÖF MALİYE - 5.YARIYIL
KİTABIMI İNCELEME DOSYASI
NEVİN SEÇKİN ULUS
77.YARIYIL
DERSLER
1. DEVLET BÜTÇESİ
2. KOMU EKONOMİSİ-1
3. ÖZEL VEGİ HUKUKU-1
4. MALİYET MUHASEBESİ
5. PARA- BANKA
6. SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
ÖNSÖZ
NEVİN SU YAYINLARI
-1-
YAYINLARI
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Sevgili arkadaşlar,
Nevin Su
YAYINLARI
DİSİPLİNLER alanında AÖF öğrencileri için hazırladığım sınavlara hazırlık kitaplarımda ÖĞRENMEYİ
SAĞLAYACAK, ÖĞRENDİKLERİMİZİ KÖKLEŞTİRECEK VE TEKRARLIYORUM, İDDİA EDİYORUM
KİTAPLARIM ÜZERİNDEN DİSİPLİNLİ OLARAK
CALITIĞINIZDA BAŞARI SİZİNLEDİR. Kitaplarımda
NASIL ÇALIŞMALIYIZ BAŞLIĞINDA BİR ÖNSÖZ
BULUNMAKTADIR. O ÇALIŞMA YÖTEMİNİ UYGULAYIN BAŞARIN.
Dört yıladır iletişim halindeyiz. On yıl dershane hocalığından sonra daha iyi ve faydalı neler yaparım duygularıyla başladığım kişisel yolculuğumda artık bir
durak noktasına geldim. Dört yıl günde 16 saat yüzlerce kitap sayfaları, belki de milyonlarca kere vurduğum klavye tuşları arasında yaptığım yolculuk beni bir
manada Profesyonelliğin girdabına cumburlop attı.
Şimdi en büyük sorumluluğun akıntıya karşı hiç yorulmadan, duraksamadan kulaç atmak gerektiğinin
bilincindeyim. Bu yolculukta en büyük destekçimin siz
öğrencilerim olduğuna yüksek inancım tamdır. Bu
inanç bana büyük bir şevk ve heyecan veriyor. Bu
gecen 4 yılda tam 14 kitap hazırladım. Bunların 2 si
kurum sınavları – iktisat-Maliye alan- diğerleri ise AÖF
iktisat, AÖF Maliye ve AÖF İşletme bölümlerinin 5-67-8. Yarıyıl dönemleri için sizlerin sınavlarda başarılarınıza doğrudan destek olacak kitaplardır.
Bu yıl kitaplarımı alan arkadaşlarla inter aktif ilişki
içinde olacağım. Günlük çalışma saatlerimin 1/3 benden destek talebinde bulunan arkadaşlara ayıracağım. Onlarla çok verimli çalışmalar yapacağız. Yazılı,
görsel konu ve ders anlatımları, mail üzerinden soru
desteği, anlamadıkları veya zorlandıkları derslerde
isteklerine yazılı sözlü destekler gibi… Bakalım sonuçlarını hep beraber göreceğiz. Allah utandırmasın.
SAYGILARIMI SUNUYOR, HEPİNİZE TEKRAR
Lütfen bu satırlarımı bir tevazu yoksunluğu, alçakgönüllülük ihlali olarak algılamayın. İddia ediyorum ve
tüm varlığımı ortaya koyuyorum ki BENİM KİTAPLARIM sizleri sınavlarınızda başarıya götürecek yegâne
temel kaynaktır. Bir disiplin ve metodolojik bir çalışma
programı uygulayarak kitaplarım üzerinden derslerinize çalışırsanız başarınız mutlaktır. Bu mücadelemde
beni ancak sizlerin başarısı mutlu eder. Ben biliyor ve
inanıyorum ki --VARLIKLI OLMAKLA VARLIKLI
OLAMAK ARASINDA İNCE BİR ÇİZGİ VARDIR.--BU ÇİZGİ VAR OLMA ÇİZGİSİDİR. BENİM VAR OLMAM VE MANEVİ VARLIĞIM SİZLERİN HİZMETİNİZE SUNDUĞUM KİTAPLARIMDIR.
BAŞARILAR DİLİYORUM.
NEVİN SEÇKİN ULUS
Arkadaşlar, KİTAPLARIM AÖF Yayınladığı DERS
Kitaplarının paradigmasına tapa tap uygun olarak
hazırlanmıştır. Yayınladığım Kitaplarım ilgili derslerin
ve bu derslerin her ünitesinde verilen tüm bilgilerin en
ince detaylarına kadar incelenmesi neticesinde; ucu
açık, inceleyici ve analitik düşünce metodu uygulanarak sorulara dönüştürülmüştür. Bu soruların yanında
öğrenmeyi pekiştiren temelleştirici bilgi olan HAP
BİLGİLERLE desteklenmiştir. Öğrenim hayatı icazet
için, öncelikle bizden sorulan sorulara doğru cevaplar
verebilmemizi ister. Bu tür sorgulamada doğru cevapları verirsek başarmış oluruz. Ancak genel olarak Hayat, özel olarak ta Çalışma Hayatı soru sormamızı
ister. İşte ben yukarıda belirttiğim BİLİM DALLARI ve
-2-
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
1. DERS: DEVLET BÜTÇESİ:
Nevin Su
YAYINLARI
Yanıt E
HAP BİLGİ:
1. Parlamento tarafından onaylanması siyasi
niteliğini oluşturmaktadır.
2. Bütçe sürecinin belirli yasal çerçevede yürütülmesi ise hukuki niteliğini vurgulamaktadır.
1. ÜNİTE
DEVLET BÜTÇESİ ÖZELLİKLERİ VE İŞLEVLERİ,
DEVLET BÜTÇESİ KAVRAMI VE ÇEŞİTLİ TANIMLARI
 Bütçe en basit biçimiyle, kamu kesiminin
ürettiği hizmetlerin finansman aracıdır.
 Artan kamu giderleri ve artırılması zor olan
kamu kaynakları arasında bir denge kurma
zorunluluğu, devletleri bütçe yapmaya zorlamıştır.
 Devletin bu süreçte planlama yapması kamu harcamaları ve kamu gelirleri arasındaki
dengeyi sağlaması gerekir. Ülkemizde ise
Osmanlının son dönemlerinde bütçe kelimesi bazı belgelerde kullanılmış olsa da
genellikle “muvazene defteri”, “muvazene-i
maliye” ve “muvazene-i umumiye” gibi kavramlar daha yaygın kullanılmıştır. 1961
Anayasası’ndan başlayarak yerleşik bir kavram olarak bütçe kelimesi kullanılmıştır.
Devlet Bütçesi Özellikleri
1. Gelir giderleri gösteren bir doküman
2. Gelirlerin tahmini
3. Araç
4. Fiyat etiketli bir hedef sınıflaması
5. Tercih yapma mekanizması
6. Plan
7. Ayrıntılı bilgi içeriyorsa, çalışma planı
8. Yürütme organı ile halk arasında yapılan bir
sözleşme
 Klasik anlamda bütçe, kamu kurum ve kuruluşlarının, belirli bir dönem için gelir ve giderlerini tahmin eden, bunların uygulanmasına
önceden izin veren hukuki bir dokümandır.
 Klasik tanım, bütçenin siyasi ve hukuki niteliğini vurgulamaktadır.
SORU - 1.
Devlet Bütçesi kavramı ile verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A. Devletin gelir ve gider belgeleri
B. Yürütmenin bulduğu mali kaynaklarla kaynakların kullanılma gereksinmesini kapsaması
C. Ülkelerin anayasalarında genel hatları ile
ele alınması
D. Hem kamu hem de özel kesimin gelir ve gider dengesini kapsaması
E. Kamu ve kuruluşların tüm unsurlarıyla geleceğe ait tahminlerini kapsaması
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Bütçe en geniş ulusal amaçlara hizmet etmek gayesiyle kaynakların kamu ve özel
sektörlere dağılımını yapar; ulusal ekonominin gelişmesi, tam çalışma, fiyat istikrarı ve
ödemeler dengesinin olumluya gidebilmesi
için devletin harcamalarını ve gelirlerini aksettiren ekonomik bir belge kavramları bulunur.
SORU - 2.
Gelişen müdahaleci devlet, sosyal devlet anlayışıyla bütçe hangi işleve sahip olma özelliği
kazanmıştır?
A. Siyasi
B. Hukuki
C. Denetim
D. Kaynak tahsisi
E. Ekonomi
Çağdaş anlamda bütçe tanımı, etkin kaynak
tahsisi gelir dağılımında adaleti ve ekonomik
istikrarı sağlaması olarak tanımlamalara girerken; bu tanımlar klasik tanımların içine
girmiş ve klasik maliyecilerin anladığı dar
kapsamlı bir mali denge aracı olmaktan çıkıp
ekonomik denge aracı olmaya geçişiyle niteliği ve kapsamı genişlemiştir.
Paul Leroy-Beaulieu’a göre bütçe “Belirli bir
dönemde toplanacak gelirler ile yapılacak giderlerin tahmini ve karşılaştırmalı cetveli olduğu kadar yetkili organlar tarafından bu giderlerin yapılması ve o gelirlerin toplanması
için verilen izindir.
Edgar Allix bütçeyi “Devletin belli bir süre
içindeki gelir ve giderlerini tahmini olarak belirleyen, gelirin toplanmasına giderin yapılmasına izin veren bir tasarruftur.
Rene Stourm“Devlet bütçesi, kamu gelirleri
ile giderlerinin önceden verilmiş iznini (tahmin
ve onay) kapsayan bir tasarruftur.”Prof.Dr.
Gülay Coşkun,Hükümetin geçmiş yıllardayaptığı harcamalarının yasama organı ve kamuoyunda hesabını veren bir rapordur.” biçiminde tanımlamıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu göre bütçenin tanımı
-3-
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Belirli bir dönemdeki gelir ve giderlerin tahmini ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları
gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe
konan belge olarak tanımlandığını unutmayınız.
BÜTÇENİN KLASİK İŞLEVLERİ
Nevin Su
YAYINLARI
na karşılık bütçe gelirlerine ilişkin olarak
bütçe yasası, vergi yasalarının ve her türlü
mali yükümlülükler getiren yasaların bir yıllık
sürede de yeniden uygulanmasına izin veren bir yasadır. Bütçe kanunları, hukuksal
açıdan karma bir nitelik taşımaktadır.
Bütçenin Denetim işlevi
 Devlet bütçeleri ülke ekonomilerinde
GSMH’nin yaklaşık %20’si ile %60’ı arasında paya sahiptir.
 Denetim, görevini yapan ve yapmayan kamu görevlilerini belirlemek için de kullanılmaktadır.
 En az kaynakla en fazla sosyal faydayı sağlayacak biçimde bütçe uygulamasının yapılması etkinlik denetimi adını almaktadır.
 Günümüzde bu denetim, verimlilik, etkililik
ve tutumluluk yani VET olarak çevrilen denetim türü geliştirilmiştir.
Hukuki mevzuata uygun denetim
 Yasallık
 Mevzuat
 Biçimsel denetimi olarak ayrılmaktadır.
Bütçenin Siyasal işlevi
SORU - 3.
Hükümetlerin hazırlamış olduğu bütçenin yasama organı tarafından güvenoyu alamaması
aşağıdaki hangi fonksiyonuna aittir?
A. Denetim fonksiyonu
B. Siyasal fonksiyonu
C. Hukuki fonksiyonu
D. İktisadi-mali fonksiyonu
E. Kaynakların tahsisi fonksiyonu
Yanıt B
HAP BİLGİ:
 Hükümetlerin siyasi tercihlerinin parlamentolar aracılığıyla onaylanması ve uygulanması
bütçenin siyasi işlevini açıklamaktadır. Parlamentolarda, hükümetlerin hazırlayıp getirdiği bütçelerin onaylanması bir yandan bütçenin uygulanmasına izin verirken diğer yandan
hükümete de bir anlamda güvenoyu verilmektedir. Çünkü bütçenin parlamentoda onaylanmaması hâlinde hükümet politikalarını uygulama olanağını yitirmektedir. Dolayısıyla
parlamento hükümetin politikalarını beğenmediğini ifade etmiş olmaktadır ki bunun anlamı güvensizliktir.
 Bütçenin siyasi işlevi sadece demokratik ülkelerde geçerlidir.
BÜTÇENİN CAĞDAŞ İŞLEVLERİ
1. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
2. Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi
3. Ekonomide istikrarı sağlama işlevi
4. Kamu yönetiminde bir araç olarak kullanıma
işlevi
SORU - 5.
Piyasa tarafından üretilmeyen ancak toplum
için gerekli olan mal ve hizmetlerin üretilmesi
bütçenin hangi işlevi kapsamında yer alır?
A. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
B. Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi
C. Ekonomide istikrarı sağlama işlevi
D. Kamu yönetiminde bir araç olarak kullanıma
işlevi
E. İktisadi Mali işlevi
Yanıt A
HAP BİLGİ:
 Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi, bir yandan
kamu kesimi ve özel kesim arasında kaynak
tahsisinde etkinliğin sağlanmasını amaçlarken diğer yandan kamu kesiminin yapacağı
hizmetlerde birbirine rakip çıkar ve talepler
arasında kaynak tahsis etmesini de amaçlar.
Kaynak tahsisinde etkinsizliğe neden olan konular ;
1. Dışsallıklar
2. Tam rekabet koşullarının sağlanamaması
SORU - 4.
Cumhurbaşkanının bütçe yasasını veto edememesinin nedeni aşağıdaki hangi fonksiyonundan kaynaklanmaktadır?
A. Denetim fonksiyonu
B. Siyasal fonksiyonu
C. Hukuki fonksiyonu
D. İktisadi-mali fonksiyonu
E. Kaynakların tahsisi fonksiyonu
Yanıt C
HAP BİLGİ:
 Bütçenin hukuksal niteliği konusunda iki
farklı görüş arasında yer alan bir görüşte,
bütçenin gider kısmının idari tasarruf, gelir
kısmının ise yasa olduğu biçimindedir.
 Bütçenin gider kısmının hukuki değeri bir
meclis kararı ve bir şart tasarruftur çünkü yıl
içerisinde yasada görülen ödenek miktarları
idarenin isteği gereği değişebilmektedir. Bu-
-4-
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
HAP BİLGİ:
 Klasik maliyeciler, bütçeye hukuki yaklaşım
sergilerken; modern maliyeciler ise, iktisadi
açıdan yaklaşmışlardır.
SORU - 9.
Çağdaş anlamda bütçe tanımına aşağıdakilerden hangisi girmez?
A. Kaynaklar etkin tahsisi
B. Gelir dağılımında adalet
C. Ekonomik istikrar
D. Mali denge aracı
E. Kamu yönetiminde araç olma
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Mali denge aracı, klasik maliyecilerin dar
anlamda bütçe tanımı olarak bilinmelidir.
3. Tekelleşme eğilimlerinin artması
4. Risk ve belirsizlik
SORU - 6.
Kamu harcamaları ve vergileri kullanmak sureti
ile düşük gelirli sosyal gruplara gelir transfer
edilmesi bütçenin hangi işlevidir?
A. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
B. Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi
C. Ekonomide istikrarı sağlama işlevi
D. Kamu yönetiminde bir araç olarak kullanıma
işlevi
E. İktisadi Mali işlevi
Yanıt B
HAP BİLGİ:
 Günümüzde devletlerin zaman zaman “modern
Robin Hood” olarak davranması gerektiği söylenmektedir. Bir başka deyişle devletin zenginden daha çok alıp geniş halk kesimlerine hizmet götürmesi gerektiği söylenmektedir. Devletler bu biçimde bir politika izlerlerse gelir dağılımında nispi bir düzelme ortaya çıkacaktır.
SORU - 10.
Aşağıdakilerden
hangisi
bütçenin
sik işlevleri arasında yer almaz?
A. Mali işlevi
B. Siyasi işlevi
C. Hukuk işlevi
D. Denetim işlevi
E. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
SORU - 7.
Devletin, kamu harcamaları ve vergilerin miktar
ve bileşimi değiştirerek ekonomiye el atması
bütçenin aşağıdaki hangi fonksiyonudur?
A. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
B. Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi
C. Ekonomide istikrarı sağlama işlevi
D. Kamu yönetiminde bir araç olarak kullanıma
işlevi
E. İktisadi Mali işlevi
Yanıt C
HAP BİLGİ:
 Ekonomik istikrarı sağlama kavramı tam istihdamı sağlanmayı, fiyat istikrarını sağlanmayı, ödemeler dengesini sağlanmayı ve
ekonomik kalkınmayı sağlamayı kapsamaktadır.
Kla-
Yanıt E
SORU - 11.
Jandarma devlet anlayışı içinde devletin hizmetlerini yerine getirirken meydana gelen maliyetlerin finansmanını gerekli kılan bütçe işlevi
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Mali işlevi
B. Siyasi işlevi
C. Hukuk işlevi
D. Denetim işlevi
E. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
Yanıt A
SORU - 12.
Aşağıdaki bütçe ilkelerinden hangisi sadece
demokratik ülkelerde geçerlidir?
A. Mali işlevi
B. Siyasi işlevi
C. Hukuki işlevi
D. Denetim işlevi
E. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
Yanıt B
HAP BİLGİ:
 Bütçenin siyasi işlevi sadece demokratik ülkeler de geçerlidir. Çünkü halkın isteklerinin ve rızasının bütçelerde yer bulabilmesi,
ancak demokratik hakların kullanımıyla gerçekleşebilmektedir. Demokratik olmayan
toplumlarda bütçenin siyasi işlevinden bahsedilemez.
SORU - 8.
Aşağıdakilerden hangisi Klasik Maliye yaklaşımına göre, bütçenin sağladığı temel fonksiyonlarından biri değildir?
A. Bütçe denkliği
B. Kaynakların amacına uygun kullanımı
C. Özel kesime göre oluşacak marjinal faydanın daha yüksek olması
D. Ekonomik ve sosyal gelişmeye hizmet etmesi
E. İsraf ve savurganlığın önüne geçilmesi
Yanıt D
-5-
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
SORU - 13.
Aşağıdakilerden hangisi demokratik toplumların bütçenin siyasi işlevine olanak tanıyan örneklerden biri değildir?
A. Halkın isteklerinin ve rızasının yer bulması
B. Lobi faaliyetlerinin yapılması
C. Konferans yapılması
D. Hükümet başkanının istek ve tercihlerini
yansıtması
E. Gösteriler yapılması
Yanıt D
SORU - 14.
Parlamentonun yaptığı bütçe denetimi aşağıdakilerden hangisidir?
A. İdari denetim
B. Yasallık denetimi
C. Siyasi denetim
D. Etkinlik denetimi
E. Yasallık denetimi
Yanıt C
SORU - 15.
Görevini yapan ve yapmayan kamu görevlilerini denetlemek için yapılan denetim türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. İdari denetim
B. Yasallık denetimi
C. Siyasi denetim
D. Etkinlik denetimi
E. Yasallık denetimi
Yanıt A
HAP BİLGİ:
 İdarenin
kendi
kendini
denetlemesi anlamında yönetsel yada idari denetim
olarak adlandırılmaktadır.
Nevin Su
YAYINLARI
D. Etkinlik denetimi
E. Yasallık denetimi
Yanıt E
SORU - 18.
Aşağıdakilerden hangisi bütçenin çağdaş işlevlerinde biri değildir?
A. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
B. Gelir dağılımında adalet işlevi
C. Ekonomik istikrar işlevi
D. Siyasi işlevi
E. Kamu yönetiminde bir araç olması
Yanıt D
SORU - 19.
Aşağıda verilenlerden hangisi kaynak tahsisi
etkinlik işlevinin öneminin artmasına neden
olan gelişmelerden biri değildir?
A. Özel sektör etkin kaynak tahsisi yapamaması
B. Özel sektörün eksik kaynak tahsisi
C. Özel sektörün aşırı kaynak tahsisi
D. Özel sektörün dışsallık meydana getirmesi
E. Özel sektörün 0ptimum kaynak tahsisi
Yanıt E
HAP BİLGİ:
 Kaynak tahsisi etkinlik işlevinde kaynakların
kıt ve toplumun istek ve ihtiyaçlarının sonsuz olduğu bir durumda devletin tercih
yapması gerekecektir. Bu tercihler, onun
hangi hizmetleri üstleneceği, hangi hizmetlere daha fazla ya da daha az kaynak tahsisi edeceğine karar vermeye zorlayacaktır.
Bu yüzden devlet bütçeler aracılığı ile bazı
görevler üstlenmelidir. Örneğin tam rekabetin geçerli olmadığı ve ölçeğe göre artan
getiri ile çalışan endüstrilerde tekelleşme
eğilimi ortaya çıkmaktadır.
SORU - 16.
Devlet bütçesinin büyük ve aynı zamanda kamu parasını kullandırmayı gerektirmesinden doğan denetim türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. İdari denetim
B. Yasallık denetimi
C. Siyasi denetim
D. Etkinlik denetimi
E. Yasallık denetimi
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Etkinlik Denetimi: En az kaynakla en fazla
sosyal faydayı sağlayacak biçimde bütçe uygulamasının denetlenmesidir.
SORU - 20.
Devletin bölgesel, Sektörel ve bireysel düzenlemeler ile zenginden alıp fakire aktarması bütçenin hangi ilkesi kapsamında değerlenmeye
alınır?
A. Kaynak tahsisinde etkinlik işlevi
B. Gelir dağılımında adalet işlevi
C. Ekonomik istikrar işlevi
D. Siyasi işlevi
E. Kamu yönetiminde bir araç olması
Yanıt B
Gelir dağılımında adalet işlevi
SORU - 21.
Aşağıdakilerin hangisi son zamanlarda bütçelerin daha çok çağdaş işlevlerinin öne çıkma
nedenleri arasında gösterilemez?
A. Eksik rekabet piyasaların varlığı
B. Tekelleşme eğilimleri
C. Özel sektörün dışsallık meydana getirmesi
SORU - 17.
Bütçe işlemlerinin hukuka uygun olup olmadığının denetlenmesine ne ad verilir?
A. İdari denetim
B. Yasallık denetimi
C. Siyasi denetim
-6-
AÖF MALİYE-5.YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
D. Özel sektörün eksik ve aşırı kaynak tahsisi
E. Serbest piyasa ekonomisinin işleyişine son
vermek istemesi
Yanıt E
SORU - 22.
Ülkemizde devlet bütçesi yasal kaynağını hangi kanundan alır?
A. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu
B. 5017 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu
C. 5016 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu
D. 5015 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu
E. 5014 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu
Yanıt A
HAP BİLGİ:
 Bütçe yapma hakkı yasama organı kullanmaktadır.
 Yürütme organının siyasi tercihleri; Milli
gelirin ne kadarının hizmetleri yapması için
ayrılacağı ve milli gelirin hangi öncelik sırası ile hizmetler ayrılması.
 Yürütme organı bütçe ile verilen ve belirtilen yetki içinde hizmetlerini yürütür.
SORU - 23.
Aşağıdakilerden hangisi bütçe yasa tasarısının bir şekle bağlı belirlenmesinde rol alan
etkenlerden biridir?
A. Hükümleri
B. Hazırlama kuralları
C. Bütçe yasasının ayrıntılı bir şekilde saptanması
D. Bütçenin mali yıl içinde uygulanmasını sağlama
E. Yukarıdakilerin hepsi
Yanıt E
HAP BİLGİ:
 1982 Anayasası, bütçenin bir yasa olarak, Yasa tasarısının hazırlamakla TBMM’ndeki
çalışma ve onaylanma koşullarını hükme bağlamıştır. Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu ise, devlet bütçesinin esas bir şekle ait
hükümlerini, hazırlama kurallarını, bütçe uygulamasını ayrıntılı biçimde saptamış ve yasal ilkeleri belirlemiştir. Bütçe yasa tasarısı işte bu
yasal ilkelere göre hazırlanmak, TBMM’nde görüşülüp onaylanmak ve mali yıl içinde uygulanmak zorundadır.
Nevin Su
YAYINLARI
SORU - 24.
Aşağıdakilerden hangisi ülkelerin mali yılbaşını
saptamakta etken olan rollerden bir olarak kabul edilmez?
A. Ülke ekonomisi
B. Ülke nüfusu
C. Ülkenin gelenekleri
D. İklim ve tarımsal üretim koşulları
E. Ülkedeki yatırım ve bayındırlık hizmetlerinin
durumu
KİTABIMIN 6-10. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
-7-
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
2.
DERS: KAMU EKONOMİSİ:
Nevin Su
YAYINLARI
 Kamu teşebbüsü “ekonomik amaç için kamunun tahsis ettiği kaynakları kullanarak bir
bedel karşılığında mal ve hizmet üreten,
devletin sermaye, yönetim ya da denetim
açısından doğrudan ya da dolaylı egemen
ya da söz sahibi olduğu” kuruluşlardır.
7. ÜNİTE
KAMU GİRİŞİMCİLİĞİ VE ÖZELLEŞTİRME
TEORİSİ
 Özel girişimciliğe “ticari girişimcilik” adı da
verilmektedir.
 Kamu girişimciliği ise özel girişimcilikten oldukça farklı bir kavramdır.
 Özel girişimlerde kâr motifi esas olduğu
hâlde kamu girişimlerinde kamu yararı motifi
öne geçmektedir.
 Kâr motifi ve kamu yararı motifi kamu ve
özel girişimleri birbirinden ayıran tek kriter
değildir.
Kamu girişimciliğinin nedenleri
 Bu nedenler ülkelerin gelişmişlik düzeyine,
ülkeden ülkeye tamamen değişebilmektedir.
Chomsky’ye göre, kamu girişimciliğinin nedenleri:
 Özel teşebbüse destek ve öncülük etmek
 Monopolleri kontrol etmek
 Petrol ve gaz gibi doğal kaynakları işletmek
 Kamu hizmetlerini yürütmek
 Yatırımlardan kazanç sağlamak
 Kaynakların etkin kullanımını sağlamak
 Özel teşebbüsün yok olmasını önlemek
 Dışsallıklarda denge sağlamak
 Kalifiye idareci ve teknisyen yetiştirmek
 İstihdamı yükseltmek
 Üretimi arttırmak
 Gelir dağılımındaki eşitsizlikleri azaltmak
 Bölgesel kalkınmayı ilerletmek
 Fiyat istikrarını temin etmek
 Zorunlu ihtiyaçları sübvanse etmek
 Modernizasyon getirmek
 Döviz kazanmak/biriktirmek
 İhracatı arttırmak
 Sosyalizmi gerçekleştirmek
 Yurt içindeki sermayedarların gücünü dengelemek
 Ulusun kendi kendine yeterliliğini arttırmak
 Ulusal prestiji arttırmak
 Kamu politikasını tamamlamak
 Ulusal güvenliği sağlamak
 Çok uluslu şirketlerde denge sağlamak
Kamu girişimleri konusunda tanımlama sorununu irdeleyen aşağıdakilerden hangisidir?
 V.V. Ramanadham
 Ramanadham, çok sayıda kamugirişimi türünün mevcut olması ve bunların da birbirinden ayrı özelliklere sahip olması nedeniyle kamu girişimi kavramınıtanımlamanın güç
olduğu belirtilmiştir.
 Konuyu ayrıntılarıyla analiz eden bir diğer
yazar Leroy P. Jones’tir.
 Jones, kamu girişimi kavramını ortaya koymaya çalışırken,Mülkiyet Sonuç kriterlerinden yararlanan
 Jones’in, kamu/özel kurum ile kamu/özel girişim kavramlarını açıklığa kavuşturulmuştur.
Jones’e göre
 Kamu girişimleri, devletin mülkiyet ve karar
verme konusunda yetkili olduğu vetam özel
mallar üreten kuruluşlardır.
R.P.Short’a göre
 Kamu girişimlerinin sahibi devlettir ve devlet
tarafından kontrol edilir.Kamu girişimleri ticari faaliyette bulunurlar.
Kamu girişimciliğini üç ana grupta toplanırsa,
 Ekonomik nedenler
 Sosyal nedenler
 Siyasal nedenler
Ekonomik nedenler
 Özel girişimlere destek ve öncülük etmek
 Yatırımlarda risk ve belirsizlik faktörleri
 Girişim ikâmesi
Ülkemizde de kamu girişimleri Baklacıoğlu için
 “Kamu teflebbüsü, sermayesinin tamamına
veya yarısından fazlasına sahip olarak ya
da diğer yollarla, devletin, diğer kamu tüzel
kişilerinin veya devletle anılan tüzel kişilerin
yönetimine, yönetim organları vasıtasıyla
hakim olduğu teşebbüs tür.
Sosyal nedenler
 Gelir ve servet dağılımındaki eşitsizlikleri
azaltmak
 İstihdamı yükseltmek
DPT tarafından IV. BYKP’nde
-8-
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
rişimlerin yerine devamlı bir sermaye yapısına sahip, ayrı bir hukuki ve mali varlığı bulunan işletmeler kurulması benimsenmiştir.
Kamu yönetimi girişimlerine “devlet dairesi
biçiminde kamu girişimleri” adi da verilmektedir.
Siyasal nedenler
 Milli güvenlik ve bağımsızlığın korunması
 Ulusal prestijin arttırılması
 Ekonomik sistemler olarak sosyalizmin benimsenmesi
KAMU GİRİŞİMCİLİĞİNİN TÜRLERİ
 Kamu girişimi kavramı statik değil, yer ve
zaman koşullarına göre sürekli değişen dinamik nitelikte bir kavramdır.
Karma İktisadi Girişimcilik
Dar anlamda karma iktisadi girişim
 Kamu ve özel sektör ortaklığı anlaşılmakta
ortaklığın gerek sermaye, gerekse işletmenin yönetimine fiili katılma şeklinde olması
Kamu girişimciliğinin türleri:
 Kamu adına girişimcilik
 Kamu yönetimi girişimciliği
 Karma iktisadi girişimciliği
 Kamu iktisadi girişimciliği
Geniş anlamda karma iktisadi girişim
 Kamu sektörünün mutlaka hem sermayeye
hem de işletmenin yönetimine bilfiil katılmış
olmasının gerekmemesi kamu sektörü, bir
girişimin sermayesinin tamamını koymuş
olup bu girişimin özel sektör tarafından işletilmesinin mümkün olması kamu sektörünün
sermayeden hiç pay sahibi olmadığı bir girişimin yönetimini de üstlenmesi mümkündür.
Kamu özel kesim sermayelerini yapısında
birleştiren “şirket” biçiminde kurulmak durumunda olması
Kamu adına girişimcilik Tarihte görülen ilk kamu girişimciliği türü
 Devlet başkanlarının kendi nam ve hesaplarına, ancak görünürde kamu adına yaptıkları iktisadi faaliyetlerdir.
 Mısır’da firavunların yağhaneleri
 Roma İmparatorlarının tersaneleri
 Fransa krallarının halı ve çini işletmeleri
 Osmanlı padişahlarının dokuma ve halı fabrikaları
 Günümüzde kamu adına girişimciliğin yeri
ve önemi kalmamıştır.
Anonim şirket tipinin karma iktisadi girişim açısından sağladığı yararlar
 Sermayelerinin belirli paylara bölünmüş olması, ortaklar genel kurulunun ve şirket organlarının dengeli şekilde oluşması, denetiminin kolay olması bir tercih nedeni olmaktadır.
 Devlete mali açıdan tasarruf sağlaması girişimin hareket özgürlüğüne kavuşması
mümkün olması
 Girişimin bürokrasiden arındırılarak daha
etkin çalışması sağlanabilmesi
 Devletin özel girişimlere öncülük ve destek
görevini daha kolay gerçekleştirebilmesi
 Girişimlerin piyasada kârlı ve verimli çalışmaları ekonomideki atıl fonların yatırımlara
kaymasını sağlaması
Kamu Yönetimi Girişimciliği:
 Devletin bir ekonomik faaliyeti bizzat bir işletmeci olarak yürütmesi
 Kamu idaresinin bütçesi içerisinde yürütülmesi
 Personelin genellikle devlet memuru olması
 Tipik örneklerinin rejiler ve ofisler olması
 Rejiler, kâr veya zararı kendisine ait olmak
üzere devlet tarafından işletilen, gelir ve giderleri bağlı bulunduğu kuruluşun hesaplarına aktarılan girişimlerdir. Kamu yönetimi
girişimciliği örnekleri
 Askerî fabrika ve atölyeler
 DSİ su dağıtımı
 Karayolları Genel Müdürlüğü tamir atölyeleri
 Döner sermayeler
 Ofisler ise rejilere göre daha özerk ve ticari
işletme nitelikleri ağır basan kuruluşlardır.
Ofisler kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulurlar ve tüzel kişilikleri
bulunur.
 Kamu yönetimi girişimciliği, özellikle XIX.
yüzyılın sonlarından itibaren giderek önemini kaybetmeye başlamış ve zamanla bu gi-
SORU - 1.
Kamu girişimciliğinin günümüzde en yaygın
olan türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Kamu adına girişimcilik
B. Kamu yönetimi girişimciliği
C. Karma iktisadi girişimciliği
D. Kamu iktisadi girişimciliği
E. Döner sermaye
Yanıt C
HAP BİLGİ:
-9-
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kamu iktisadi girişimciliği yaygın bir hâl aldığını, kamu yönetimi girişimciliğine oranla daha
olumlu yanları bulunduğunu unutmayınız.
SORU - 2.
Aşağıdakilerden hangisi Kamu iktisadi girişimciliğinin özellikleri arasında yer almaz?
A. Özel mallar üretememesi
B. Bir kanun veya kanunun verdiği yetkiye dayanması
C. Özel mallar üretmesi
D. Ticari ve sınai alanda piyasa koşullarına göre çalışması
E. Sosyal fayda/maliyet ilişkilerini göz önünde
bulundurması
Yanıt A
HAP BİLGİ:
 Tüzel kişilikleri, idari ve mali özerklikleri bulunan, yönetiminde ve sermayesinde kamunun hakim olduğu girişimler olduğunu
unutmayınız.
Kamu iktisadi girişiminin temel özellikleri
 Devletin tam kamusal ve yarı kamusal
(karma) mallar üreten kuruluşları, kamu iktisadi girişimi değildir. Tam kamusal üreten
devlet kuruluşlarını “Kamu Kurumu”, yarı
kamusal mallar üreten kuruluşları ise “Kamu
iktisadi Kurumu” olarak adlandırabiliriz. Kâr
motifi ve kamu yararı motifi Karlı olmayan,
ancak sosyal faydası yüksek olan ekonomik
faaliyetlerinde kamu iktisadi girişimleri tarafından yapılması mümkündür.
 Kamu iktisadi girişimlerinin tüzel kişilikleri,
idari ve mali özerklikleri vardır. İdari özerklik, girişimin devlet dışında kendi organları
vasıtasıyla yönetilmesini ifade eder. Mali
özerklik ise girişimin kendi mal varlıklarının
bulunması demektir.
 Kamu iktisadi girişimlerinin yönetiminde ve
sermayesinde kamu payı hâkimdir.
 Devlet bütçesi dışında özerk bütçelerle yönetilirler.
 Kamu iktisadi girişimleri genel bütçeden
yardım alabildikleri gibi, kârlarının da kısmen genel bütçeye devredilmesi mümkündür. Devlet muhasebesi esaslarına göre
değil ticari muhasebe (genel muhasebe)esaslarına göre yönetilirler.
 Kamu iktisadi girişimleri, uygulamada devlet
işlemlerine uygulanan esas ve usullere tabi
değildirler. Genellikle personel işlemleri,
devlet personel rejiminin dışında tutulmak-
Nevin Su
YAYINLARI
tadır. Alım satım işlemlerinde ihale sistemi
yönünden ayrı esaslara tabidirler.
 Kamu iktisadi girişimleri, devletle olan ilişkilerinde kamu hukukuna, üçüncü kişilerle
olan ilişkilerinde ise özel hukuka tabidirler.
SORU - 3
Kamu iktisadi girişimlerinin hem kamu hukuku
tüzel kişisi hem de özel hukuk tüzel kişisi görünümünde olmasının nedeni aşağıdaki hangi
özelliğinden kaynaklanmaktadır?
A. Alım satım işlemlerinde ihale sistemi yönünden ayrı esaslara tabi tutulması
B. Devletle olan ilişkilerinde kamu hukukuna,
üçüncü kişilerle olan ilişkilerinde özel hukuka tabi olması
C. Devlet muhasebesi esaslarına göre değil ticari muhasebe esaslarına göre yönetilmesi
D. Genel bütçeden yardım alabildikleri gibi,
kârlarının kısmen genel bütçeye devredilmesinin mümkün olması
E. Devlet bütçesi dışında özerk bütçelerle yönetilmesi
Yanıt B
Özelleştirme
 Özelleştirme; ekonomi, işletme ve yönetim,
hukuk, politika bilimi gibi birçok disiplinin ilgi
alanına girmektedir.
 Örneğin, ekonomi bilimi açısından en geniş
anlamda özelleştirme, devletin iktisadi faaliyetlerinin azaltılması veya tamamen ortadan
kaldırılmasıdır. Daha dar bir anlamda, devletin iktisadi faaliyetlerini gerçekleştiren kamu iktisadi teşebbüslerinin mülkiyetinin özel
kesime devredilmesidir. Buna karşın, hukuk
bilimi açısından özelleştirme, kamu iktisadi
teşebbüslerinin yönetiminin özel kesime
devredilmesi demektir. Dolayısıyla hukuk bilimi açısından “yönetimin özelleştirilmesi”,
ekonomi bilimi açısından ise “mülkiyetin
özelleştirilmesi” önem arz etmektedir.
Dar anlamda özelleştirme
 Sadece kamu iktisadi teşebbüslerinin mülkiyet ve yönetiminin özel kesime devrini
ifade etmektedir. Gerçekten de günümüzde
özelleştirme deyince bundan çoğunlukla
kamu iktisadi teşebbüslerinin satışı anlaşılmaktadır.
Dar anlamda özelleştirme konusunda farklı görüşler:
 Mutlak olarak bir mülkiyet devri söz konusu
olması ve bu devir işleminin kamu iktisadi
- 10 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
teşebbüsü sermayesinin en az % 51’i kadar
olmasının gerekliliği
 Devredilecek sermaye payının pek önemli
olmadığı, % 10 veya % 20 gibi bir pay devrinin de özelleştirme olarak kabul edilebileceğinin öne sürülmesi
 Dar anlamda özelleştirmede % 51’in kıstas
alınması doğrudur. mülkiyetin % 50’sinden
fazlası özel kesime ait olacağından yönetim
de özelleştirilmiş olacaktır.
YAYINLARI
lar olarak gösterilebilir. Ekonomik kontroller,
diğer bir ifadeyle dolaysız kontroller politikası” ile de devlet, üretim faktörlerinin piyasada serbestçe oluşabilecek fiyatlarına müdahalede bulunur. Mal ve hizmetler satış fiyatlarının kontrolü, ücret kontrolü, kira kontrolü,
faiz oranı kontrolü, döviz kuru kontrolü vb.
uygulamalar dolaysız kontroller politikasının
başlıca uygulama araçlarını oluşturmaktadır.
 Önemle belirtmek gerekir ki devletin ekonomik faaliyetler üzerindeki regülasyon ve
kontrolleri yukarıda sayılanlar ile sınırlı değildir. Örneğin vergileme, zorunlu askerlik,
trafik regülasyonu (araçların belirli aralıklarla fenni muayeneye tabi tutulması, araçlarda güvenlik kemeri takma zorunluluğu vb.),
trafik kontrolü (hız kontrolü, içkili araç kullananların tespiti için yapılan kontroller vb.),
çevre düzenlemesi vb. şekillerde regülasyon ve kontrol uygulamaları da söz konusudur. Bu ikinci tür regülasyon ve kontrolleri
“yasal idari regülasyon ve kontroller” olarak
adlandırmak mümkündür. Yukarıda belirttiğimiz diğer türdeki regülasyon ve kontrolleri
ise “ekonomik regülasyon ve kontroller” olarak adlandırabiliriz.
 “Yasal kurumsal serbestleşme” devletin
ekonomiye yaptığı düzenleme ve kontrollerin kaldırılmasını ifade etmektedir. Bir diğer
deyişle, yasal kurumsal serbestleşme mevcut “ekonomik” regülasyon ve kontrollere
son verilmesi anlamını taşımaktadır.
Geniş anlamda özelleştirme tanımı
 Kamu iktisadi faaliyetlerinin sınırlandırılmasına veya tamamen ortadan kaldırılmasına
yönelik yapılan uygulamalar olarak tanımlanmıştır.
 Milli ekonomide, serbest piyasa ekonomisini
güçlendirecek ve devletin iktisadi etkinliğini
azaltacak uygulamaları kapsayan yelpazede ele alınmaktadır.
Geniş anlamda özelleştirme yöntemleri
 Yasal kurumsal serbestleşme
 Fiyatlama yöntemi
 Kupon yöntemi
 Sübvansiyonlar
 İhale yöntemi
 İmtiyaz yöntemi
 Ortak girişim yöntemi
 Yönetim devri yöntemi
 Kiralama yöntemi
 Yap,işlet,Devret yöntemi
 Gönüllü organizasyonlar
 Devlet, çeşitli iktisat politikası araçlarını (para ve kredi, maliye, dış ticaret, vb.) kullanarak ekonomiye müdahale edebilir. Devletin
ekonomiye müdahalesi bazen belirli ekonomik faaliyetleri direkt olarak düzenlemeye
tabi tutması (regülasyon) ve/veya mal ve
faktör piyasalarında serbestçe oluşabilecek
fiyatlara müdahale etmesi şeklinde olabilir.
Birinci türde devlet müdahalesine “ekonomik regülasyon”, ikincisine ise “ekonomik
kontrol” adı verilir. Örneğin; devletin, piyasaya giriş ve çıkışı düzenlemeye (regülasyona) tabi tutması, bazı alanlarda yasal tekeller oluşturması, uluslararası ticareti bazı
yasal engeller vasıtasıyla (tarifeler, miktar
kısıtlamaları vb.) düzenlemeye tabi tutması,
kamu iktisadi teşebbüslerinin görev zararlarının hazineden karşılanması, bu teşebbüslere hazineden yardım yapılması, bazı özel
sektör yatırımlarına sübvansiyonlar sağlanması vb. uygulamalar ekonomik regülasyon-
Nevin Su
SORU - 4.
Temel amacı tüm sektörlerde rekabetin canlandırılması ve ekonomide verimliliğin yükseltilmesi olan özelleştirme türü aşağıdakilerden
hangisi ile ifade edilir?
A. Yasal kurumsal serbestleşme
B. Fiyatlama yöntemi
C. Kupon yöntemi
D. Sübvansiyonlar
E. İhale yöntemi
Yanıt A
SORU - 5.
Yasal tekellerin kaldırılması aşağıdaki hangi
özelleştirme kapsamında ele alınmaktadır?
A. Kupon yöntemi
B. Sübvansiyonlar
C. Yasal kurumsal düzenleme
D. İhale yöntemi
E. İmtiyaz yöntemi
Yanıt C
HAP BİLGİ:
- 11 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Yasal tekellerin kaldırılmasının rekabet politikası açısından önemine gelecek olursak;
kamu güvencesi ve imtiyazı altında çalışan
teşebbüsler özel teşebbüslere oranla rekabet açısından daha güçlüdürler. Kamu iktisadi teşebbüslerinin devlet müdahalesi dışında mali ve idari yönden özerk olarak çalışmaları kabul edilmişse de bu kabul ediliş
sözde kalmakta ve siyasal iktidarların bu kuruluşlar üzerinde müdahaleleri söz konusu
olmaktadır. Piyasada, KİT’lere hazineden
ek finansman kolaylıkları sağlanması, görev
zararlarının hazineden karşılanması gibi
düzenlemeler, doğrudan ve dolaylı olarak
rekabeti ve ekonomide verimliliği azaltmaktadır. Yasal kurumsal serbestleşme yönünde alınacak kararlar serbest piyasa ekonomisinin güçlenmesini ve işlerlik kazanmasını
sağlayacaktır.
Fiyatlama Yöntemi
 Devlet, sunduğu pek çok kamusal mal ve
hizmetlerin karşılığında çoğunlukla bir bedel
talep etmez ve bu mal ve hizmetlerin finansmanını vergi gelirleri ile karşılama yolunu seçer. Vergileme teorisinde “ödeme
gücü yaklaşımı” adı verilen bu yöntemle vatandaşların, kamusal mal ve hizmetlerin finansmanına hizmetlerden yararlandıkları
ölçüde değil, ödeme güçlerine orantılı olarak katılmalarının istenmesidir.
Nevin Su
YAYINLARI
 Kamu işletmelerinde verimlilik, özel işletmelere oranla çok daha düşüktür.Bunun nedeni, kamu işletmelerinde çalışanlar ile işletmelerin gelirleri arasında direkt ve yakın bir
korelasyon mevcut olmamasıdır. Çoğunlukla kamu işletmelerinde çalışanlar az da çalışsalar aynı ücreti almaktadırlar.
 Kamu işletmelerinde israf yaygındır. Kişiler
kendi sahip olmadıkları serveti korumak için
daha az çaba gösterirler.
 Kupon yöntemi, karar mekanizmasının devletten piyasaya devredilmesiyle özel kesimde ekonomik etkinliğin artması sonucunu
doğurur. Kupon yöntemi uygulanmasındaki
temel güçlük hizmetten yararlanması planlanan potansiyel kişi ve/veya grupların belirlenmesinde ortaya çıkmaktadır.
Üreticinin Desteklenmesi: Sübvansiyonlar
Devlet tarafından özel ve kamusal teşebbüslerin üretiminin teşviki ve idamesi için yapılan
ayni ve/veya nakdi yardımlardır. Kupon yöntemi ile devlet, belirli tüketici kesimlerin belirli mal ve hizmetlere olan tüketiminin teşvikini ve idamesini sağlarken sübvansiyonlar
ile devlet belirli üretici kesimlerin üretim faaliyetlerini çeşitli şekillerde destekler. Sübvansiyonlar aynı zamanda “iktisadi gayeli
mali yardımlar” olarak da adlandırılmaktadır.
Sübvansiyonların başlıca türleri
Tüketicinin Desteklenmesi: Kupon Yöntemi
 Kupon yöntemi, belirli tüketici kesimlerin belirli mal ve hizmetlere olan tüketimini teşvik
etmek suretiyle geliştirilmiş bir uygulamadır.
Bu yöntemde, devlet gelir düzeyi düşük olan
kimselere belirli kamusal mal ve hizmetleri
bizzat sunmak yerine bu kimselere sunulacak hizmetin bedelini kapsayan bir kupon
vermektedir.
 Böylece bu kimselerin hizmeti özel kesimden karşılayabilmeleri mümkün olmaktadır.
Örneğin, devlet, yoksul kimselere eğitim
hizmetini bizzat açacağı parasız yatılı okullarda sunmak yerine bu kimselere hizmetin
özel kesimden karşılanması için bir para
yardımında bulunabilir ya da direkt olarak
para yardımı yapmak yerine bu kimselere
bir kupon vererek onların hizmeti özel okullardan tedarik edebilmelerine yardımcı olur.
Kupon yöntemi uygulamasına çeşitli örnekler aşağıda gösterilmiştir.
Kupon yönteminin başlıca esasları
- 12 -
 Kredi Sübvansiyonları: Devletin, belirli bazı sektörlerde veya üretim dallarında faaliyet
gösteren işletmelere piyasadaki cari faiz
haddinden daha düşük bir faizle sağladığı
krediler kredi sübvansiyonlarıdır. Zirai işletmelere sağlanan krediler bu konuda örnek
verilebilir. Kredi sübvansiyonları esasen
ucuz faizli (düşük faizli) yardımlar şeklinde
olabileceği gibi sadece anaparanın vade
sonunda ödenmesini öngören faizsiz yardımlar şeklinde de olabilir.
 Garanti Sübvansiyonları: Devletin, belirli
bazı sektörlerde veya üretim dallarında faaliyet gösteren işletmelere borç temini için
garanti vermesi, bir anlamda onlara kefil
olması, garanti sübvansiyonlarını ifade etmektedir. Burada devletin, faizlerin ve anaparanın vade sonunda ödenmesinde “garantör” rolünü oynaması söz konusudur.
Borcun anaparasının ve faizinin ödenmemesi hâlinde alacaklı alacağını devletten
tahsil etmek hakkına sahiptir. Garanti süb-
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
vansiyonları, devletin riski özel kuruluş ile
paylaşması anlamına gelmektedir
 Karşılıksız Nakit Sübvansiyonlar: Devlet
belirli bazı faaliyet alanlarına karşılıksız para yardımında bulunabilir. Bu tür sübvansiyonların, kredi sübvansiyonlarından farkı,
devletin, üreticiye yaptığı yardım karılığında
faiz ve anaparanın ödenmesini şart koşmamasıdır.
 Sübvansiyonlar, şüphesiz özel tüketim ve
yatırım malları arzının genişletilmesinde
önemli bir role sahiptir. Bu özelleştirme yöntemi, milli ekonomi içerisinde piyasa ekonomisinin ağırlığını artıracak bir etki göstermekle birlikte bazı sakıncalar da doğurabilir. Sübvansiyonların verilmesinde temel
güçlük, sübvanse edilecek potansiyel üreticilerin saptanmasında ortaya çıkmaktadır.
Dahası, sübvansiyonların dağıtımındaki düzensizlik, aynı sektörde faaliyette bulunan
işletmeler ve hatta sektörler arasında da
eşitsizlikler doğurur.
İhale Yöntemi
 Devlet bazı mal ve hizmetlerin üretimini özel
kesime ihale yoluyla devredebilir. İhale yöntemi ile devlet, mal ve hizmet arzını kendi
gerçekleştirmek yerine, bunları özel kişi ve
kuruluşlardan satın almaktadır. İhale ya da
sözleşme yöntemi özellikle mahalli idare
hizmetlerinde yaygın bir uygulama alanı bulabilmektedir. Mahalli idarelerin çöp toplama, yol, cadde, sokak yapımı, bakımı ve
onarımı, yeşil sahalar ve parklar düzenlenmesi, su ve dinlenme tesislerinin yapımı,
YAYINLARI
otopark yapımı vb. hizmetleri geniş ölçüde
özel sektöre ihale yoluyla yaptırılabilecek
hizmetlere örnek teşkil etmektedir. Çeşitli
kamu kuruluşlarının gereksinimleri olan malları özel sektörden ihale yoluyla satın almaları da bu yöntem içerisinde ele alınmaktadır. Kamu kuruluşlarının demirbaş alımları,
taşıt alımları, yiyecek ve giyecek maddeleri
satın alımları bu alanda örnek olarak gösterilebilir.
 Rekabetçi bir ortamda mal ve hizmet arzı,
ihale yoluyla özel sektöre devredilirse sonuçta daha etkin ve ucuza hizmet elde
edilmesi mümkün olur. İhale yönteminin başarısı, ihale duyurularının mümkün olduğunca geniş bir kitleye ulaştırılması ve böylece rekabetçi bir ortam yaratılmasına bağlıdır. Öte yandan özel sektör ile yapılacak
ihalelerde uzun dönemli sözleşme ya da
kontrat imzalanmasından kaçınılması özelleştirmenin başarısı için gereklidir. Yine sözleşmenin yenilenmesi, ihaleyi alan kişi ve
kuruluşun etkin hizmet sunması ile bağlantılı olmalıdır. Sözleşme devam ettiği müddetçe, devletin yetkili kuruluşlarının ihaleyi alan
kimsenin faaliyetlerini kontrol etmesi de
önem taşımaktadır.
 Vergi Sübvansiyonları: Vergi teşvikleri ve
sübvansiyonları başlıca şu şekillerde olabilir: belirli bazı sektörler için düşük vergi
oranları uygulanması, gelir ve kurumlar vergisinde yatırım indirimi sistemi, hızlandırılmış Amortisman, vergi istisna ve muafiyetleri, vergiye tabi gelirden bazı indirimlerin (örneğin, bağış ve yardımlar, sağlık giderleri
vb.) yapılmasına izin verilmesi, zarar mahsubu vs.
 Ayni Sübvansiyonlar: Bu tür sübvansiyonlara tipik örnek olarak devletin özel kişi ve
kurumlara bedava (veya çok düşük fiyatla)
kamu arazisi tahsis etmesidir. Burada devlet, belirli bazı alanlara özel sektörün girmesinde teşvik edici rol üstlenmektedir.
Nevin Su
İmtiyaz Yöntemi
 Geleneksel olarak geniş ölçekte sunulması
gerekli bazı üretim faaliyetlerini devlet kendi
tekeline almakta ve hizmeti bu şekilde arz
etmeyi yeğlemektedir. Belirli bazı üretim
alanlarında (elektrik, su, üretim ve dağıtımı,
haberleşme sistemi, demiryolu vb.), firma
ölçeğinin artmasıyla firmanın maliyetlerinde
önemli azalmalar görülebilmektedir.
 İktisat literatüründe “ölçek ekonomileri” ya
da “içsel ekonomiler” olarak adlandırılan bu
konu, devletin ekonomiye müdahalesinin bir
gerekçesini oluşturmaktadır.
 Ölçek ekonomilerinin söz konusu olduğu
üretim faaliyetlerine örnek olarak, telekomünikasyon hizmetleri, elektrik; gaz, su üretim ve dağıtımı, demir yolu, hava yolu vb.
endüstrileri gösterebiliriz. Gerçekten de bu
tür faaliyetler pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede devletin tekelindedir. Bunun
nedenini kısaca şu şekilde açıklayabiliriz.
Geleneksel iktisat teorisinde bu tür faaliyet
alanlarında devlet müdahalesi olmadığında
bunları piyasada üretecek bir kaç özel teşebbüsün var olacağı ve bunların da kendi
aralarında anlaşarak veya kıran kırana rekabet ederek doğal tekel” konumuna gelebi-
- 13 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
lecekleri görüşü hâkimdir. Bu açıdan, bu tür
faaliyet alanlarında zaman içerisinde ortaya
çıkacak “özel tekel” yerine kamu tekellerinin
oluşturulması görüşü hâkim olmuştur.
 Ancak, özelleştirme düşüncesinin teorik düzeyde tartışıldığı 1970’li yıllarda, bazı iktisatçılar doğal tekel söz konusu olabilecek
üretim faaliyetlerinin piyasa ekonomisine
“imtiyaz” (franchising) yöntemi ile devredilebileceğini savunmuşlardır.
SORU - 6
Aşağıdakilerden hangisi İmtiyaz yönteminin
özelliklerinden biri değildir?
A. Doğal tekel söz konusu olan üretim alanları
bir sözleşme ile özel kesime devredilmesi
B. Mevcut doğal tekelin, kamu ekonomisinden
piyasa ekonomisine geçmesi
C. Kilit noktasının pazarlık sürecinin olması
D. Mülkiyet hakkı devlette saklı kalmak kaydıyla belirli bir süre için kamu teşebbüsünün
yönetimi
E. Sözleşmede nitelikleri belirlenen mal veya
hizmetin en düşük bedel ile piyasaya sunmayı kabul eden firmaya verilmesini ifade
etmesi
Yanıt D
Ortak Girişim Yöntemi
 Kamu özel kesim sermayelerini yapısında
birleştiren bir tür olarak “şirket” biçiminde
kurulmak durumundadır. Uygulamada hemen hemen bütün ülkelerde karma iktisadi
girişimler anonim şirket şeklinde kurulmaktadır.
 Anonim şirket şeklinde karma iktisadi girişim
oluşturmanın sağladığı bazı avantajlar bulunmaktadır. Birinci olarak, anonim, şirketlerde sermayenin paylara bölünmüş olması,
ortakların hisseleri oranında şirket genel kurulunda temsil edilebilmeleri, şirket denetiminin kolay olması önem arz etmektedir.
İkinci olarak, kamu iktisadi teşebbüslerinde
mevcut olan hükümetin müdahalesi ve bürokrasinin etkinliği hususları anonim şirket
şeklinde organize edilmiş bir karma iktisadi
girişimde o kadar belirgin değildir. Üçüncü
olarak anonim şirket şeklinde oluşturulan bir
karma iktisadi girişimde bunların kârlı ve verimli çalışabilmeleri sonucunda ekonomik
büyümenin hızlanması söz konusu olabilmektedir.
 Karma iktisadi girişimlerde kamunun sermaye payı çok farklı olabilmektedir.
Nevin Su
YAYINLARI
Sermayede kamu payı çok az olduğu durumlarda karma iktisadi girişimine ne ad verilir?
 Kamu iştiraki
Ortak girişim yönteminin başarılı sonuçlar verebilmesi için gerekli kriterler nelerdir?
 Devletin söz konusu girişim üzerinde üretim,
yatırım, finansman, fiyat vb. konularda fazla
etkide bulunmaması
 Girişimin idari ve mali yönden tam bir özerklik içerisinde bulunması gereklidir. Geniş anlamda düşünüldüğünde ortak girişim yöntemi her ne kadar bir özelleştirme uygulaması olarak düşünülebilirse de özelleştirme
taraftarları
SORU - 7.
Kamu özel kesim ortaklığının ancak belirli bazı
alanlarda ve sınırlı olarak uygulandığı özelleştirme türüne ne ad verilir?
A. İhale yöntemi
B. İmtiyaz yöntemi
C. Ortak girişim yöntemi
D. Yönetim devri yöntemi
E. Kiralama yöntemi
Yanıt C
Yönetim Devri Yöntemi
 Devlet bazen kamu teşebbüsleri ve kamu
kuruluşlarının “mülkiyet Hakkı”nı kendisinde
saklı tutarak sadece yönetimin özelleştirilmesini sağlayabilir
Yönetim devri yönteminin uygulama şeklinin
işlemesi:
 Devlet, yönetimi devredilecek kamu teşebbüsleri ve kurumlarını ilan eder.
 Mülkiyet hakkı devlette saklı kalmak kaydıyla belirli bir süre için kamu teşebbüsünün
yönetimi özel kesime devredilmektedir.
 Devlet, yönetimi devralan özel kişi ve/veya
kurumlara teşebbüsün mali yapısının iyileştirilmesi ve etkin hizmet sunulması için gerekli fon ve kolaylıkları sunmaktadır.
 Sözleşmeye bazen yönetimi devralan kişi
veya şirketin sözleşme sonunda işletmenin
belirli bir oranda hissesine sahip olacağı
hükmü konulabilmektedir.
 Sözleşmede pekâlâ yönetimi devralan şirketin sözleşme süresi bitiminde şirketi tamamen satın alabileceği hükmü de yer alabilir.
Bu tür tedbirler şüphesiz yöneticinin daha
etkin çalışması sonucunu doğurur.
 Bu yöntem özellikle “mülkiyet Transferi”nden önce bazı kamu iktisadi teşebbüsleri
ve kurumlarının rehabilitasyonu ve özelleş-
- 14 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
tirmeye hazır bir hâle getirilmesi için önem
taşımaktadır.
 Yönetim devri yöntemi, başlıca turizm sektöründe, devlet turistik işletmelerinin, hastanelerin, kreş ve huzur evlerinin, sanitasyon
merkezlerinin, şehir içi yolcu taşımacılığı
hizmetlerinin özelleştirilmesinde önem arz
etmektedir. Özellikle Kit’lerin mülkiyetinin
özel kesime devri amaçlanıyorsa, bunlardan
mali durumlarının bozuk olanlarının yönetimi özel kesime devredilebilir.
Kiralama Yöntemi:
 Gerçek anlamda özelleştirmeyi ifade etmemesi
 İşletmelerin mali yapılarını iyileştirmek ve
satışa arz edilebilir bir duruma getirebilmesinin amaçlanması
 Mülkiyet transferini, öngörmemesi
 Hizmetin ifasında görevli kişilerin kamu personeli olması
 İşletmenin sahip olduğu varlıkların devletin
mülkü olması
SORU - 8.
Hem yönetim ve hem de faaliyetlerin yürütülmesinden özel kesimin sorumlu olduğu ve çalışanlar da kamu personeli olmadığı kiralama
yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Hizmetin Devlet Tarafından Sunulması
B. İhale Yöntemi
C. Yönetim devri yönetimi
D. Kiralama yöntemi
E. Yap, işlet, devret yöntemi
Yanıt D
 Hizmetin Devlet Tarafından Sunulması:
Burada işçiler, kamu personeli, bir diğer deyişle devletin kendi memuru ve işçisidir.
Hizmetlerde kullanılan araç ve gereçler devletin kendi mülküdür.
 İhale Yöntemi: Hizmetin özel kuruluşa sözleşme yoluyla devredildiği ve özel kuruluş
hizmeti kendi araç, gereç ve işçileri vasıtasıyla sunduğu bir yöntemdir.
 Yönetim Devri Yöntemi: Hizmetin, devletin
kendi araç, gereç ve işçileri vasıtasıyla
sunmakla birlikte üst yönetiminin özelleştirilmesi anlaşılmalıdır. Burada, hizmetin yönetilmesi ve yürütülmesinde karar yetkisi
“özel yöneticiye geçmektedir.
Yap, işlet, Devret Yöntemi
 Bu yöntem yabancı sermayenin ülkeye girişini özendirmek açısından özellikle gelişmekte olan ülkelerde uygulanmaktadır. Bu
Nevin Su
YAYINLARI
yöntem yabancı yatırımcıların, gelişmekte
olan ülkelerde bazı faaliyetleri bizzat oluşturması, belirli sürelerle işletmesi ve daha
sonra devlete devretmesini öngörmektedir.
Yap, işlet, devret yöntemi petrol arama istasyonlarının bulunması, eğlence merkezlerinin oluşturulması, turistik tesis ve işletmeler kurulması vb. alanlarda uygulanabilmektedir.
 Gelişmekte olan ülkelerde, yurt içindeki
sermaye birikiminin yetersizliği, devletin sınırlı vergileme potansiyeline sahip olması
vb. faktörler ekonomik kalkınma için engel
teşkil edebilir. Bu yüzden yabancı yatırımcıların bu ülkelerde yatırım yapmaları için
devletin bazı vergisel teşvikler sağlaması
gerekmektedir.
 Yap, işlet, devret yöntemi ile ülkeye kalifiye
iş gücü, sermaye ve teknoloji akışı olacağı,
bu suretle ekonomik kalkınmanın hızlandırılacağı savunulmaktadır. Bu yöntemin sadece uluslararası düzeyde değil, ülke yatırımcılarının da ilgisini çekebileceğini belirtmekte yarar bulunmaktadır. Yurt içi yatırımcılara
bir para karşılığı olmaksızın kamu arazisinin
verilmesi ve bunların bu araziler üzerine inşa edecekleri işletmeleri belirli süreler işletmeleri ve daha sonra devlete devretmeleri
sağlanabilir.
Gönüllü Organizasyonlar
 Bazı kişi ve kurumların kamusal mal ve
hizmetlerin sunulmasına gönüllü katkıları
olabilir. “Hayırsever kuruluşlar”, “vakıflar”,
“kâr amacı gütmeyen kurumlar” gibi çeşitli
adlar ile bilinen gönüllü organizasyonların
faaliyetleri devlet tarafından teşvik edilebilir.
Bu tür kuruluşlara vergisel teşvikler sağlanması, posta hizmetlerinde uygulanan tarifeden ayrı, daha düşük bir tarife uygulanması
vb. uygulamalar yapılması mümkündür.
 Bu tür organizasyonlar özellikle okul ve hastane yapımı, huzurevi yapımı, öğrencilere
eğitim ve araştırma bursu verilmesi, kültürel
ve sanatsal faaliyetler (müzeler, özel kütüphaneler, sanat galerileri, senfoni orkestrası
kurulması vb.) düzenlenmesi, çevre koruma
merkezleri, kan bankaları, kreş evleri vb.
konularda aktif olarak görev alabilirler.
Özelleştirmenin Ekonomik Rasyoneli: Serbest
Piyasa Ekonomisini Güçlendirmek
 Rekabet kurumunun işlerlik kazandırmak
 Kaynak kullanımında ve kaynak dağılımında
etkinliği sağlamak ve sonuç olarak ekonomide verimliliği artırmak
- 15 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
SORU - 9.
Kamu iktisadi teşebbüslerinin tekel statülerinin
kaldırılmasının serbest piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak için yeterli olmamasının nedenlerinden biri olarak kabul edilemez?
A. Özel teşebbüslere oranla çeşitli yönlerden
üstün bir duruma sahip olması
B. İflas tehlikesi ile karşı karşıya bulunmaması
C. Devletin sınırlı vergileme potansiyeline sahip olması
D. Zararlarının genel bütçe içerisinden karşılanması
E. Yeni ve modern teknolojileri izlemelerinin
mümkün olmaması
Yanıt C
Özelleştirme Sosyal Rasyoneli: Servetin Geniş
Kitlelere Yayılmasını Sağlamak
Nevin Su
YAYINLARI
B. KİT'lerin hazine ve Merkez Bankası üzerindeki yükünü kaldırmak
C. Rekabet kurumuna işlerlik kazandırmak
D. Sermaye piyasasını geliştirmek
E. Gizli işsizliği ortadan kaldırmak
Yanıt C
KİTABIMIN 92- 100. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
Servet dağılımındaki dengesizliği arttıran faktörler
 Gelir dağılımı
 Gelirin kullanımı
 Devlet tarafından KİT’lerin kurulup işletilmesi
 Özel teşebbüslere teşvik tedbirlerinin sunulması
 Kuşaklar arasında servetin intikali
SORU - 10.
Gelir ve servet dağılımının düzeltilmesinde özelleştirme politikalarının başarılı olabilmesi için
aşağıdakilerden hangisi gerekli şartlar arasında
yer almaz?
A. KİT hisse senetlerinin gelir ve serveti düşük
olanlarca satın alınması için özendirici tedbirlerin alınması
B. Kamu kesiminin bütün alanlarında uygulanabilir bir niteliğe sahip olması
C. Sosyal özelleştirme uygulamalarını kapsaması
D. İşçi, yönetici ve küçük tasarruf sahiplerinin
kamu mülkiyetine ortak olması
E. Sermaye mülkiyetini tabana yayarak gelir
transferi sağlaması
Yanıt B
HAP BİLGİ:
 Sermaye mülkiyetini tabana yayma olarak
adlandırılan bu sosyal özelleştirme politikası, ESOP adı verilen bir program ile gerçekleştirilir.
SORU - 11.
Aşağıdakilerden hangisi özelleştirmenin diğer
amaçları arasında yer almaz?
A. Devlete gelir sağlamak
- 16 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
3. DERS: ÖZEL VERGİ HUKUKU-1
Nevin Su
YAYINLARI
Bu özel düzenleme, inşaat ve onarma işlerinde kâr
ya da zararın, ancak işin tamamen bitmesinden
sonra ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır.
1. ÜNİTE
GELİR VERGİSİ-1:
VERGİYİ DOĞURAN OLAY VE MÜKELLEFİYET
Vergiye ilişkin hukuk kurallarını vergi hukuku olarak
adlandırmaktayız.
Vergi hukuku dar anlamda;
Yalnızca adı vergi olan kamu gelirlerini kapsarken
Geniş anlamda;
Vergi dışında kalan harç, resim ve diğer kamu gelirlerini de kapsamaktadır.
Vergi hukuku kendi içerisinde çeşitli ayrımlara tabi
tutulmaktadır. Tüm vergilere ilişkin genel kurallar
Genel vergi hukuku, her bir vergiye ilişkin kurallar
özel vergi hukuku içerinde yer almaktadır.
Genel vergi hukuku içerisinde yer alan konular
 Vergi ödevi
 Vergi borcunun doğumu
 Vergilendirme işlemleri
 Vergi borcunun ortadan kalkması
 Vergi icrası
 Vergi cezaları
 Vergi uyuşmazlıklarının çözümlenmesi
Gelir, bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içinde
elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.
Gelirin vergilendirilmesi açısından sahip olması
gereken özellikleri nelerdir?
 Gerçek kişi tarafından elde edilmesi
 Gelirin bir takvim yılı içinde elde edilmiş olması
 Gelirin “safi” ve “gerçek” tutarının vergiye
tabi Olması
 Elde edilen gelirin “kazanç” veya “İrat” niteliğinde Olması
Sadece paylı komandit şirkette komanditer ortakların payı kurumlar vergisine tabi tutulur.
Komandite ortaklar her iki tür komandit şirkette de
ticari kazanç elde ederler ve gelir vergisine tabi
olurlar. Adi komandit şirketin komanditer ortakları
da menkul sermaye iradı geliri elde etmeleri nedeniyle yine gelir vergisine tabi tutulur.
İnşaat ve onarma işlerinde gelirin yıllık olması ilkesi
geçerliliğini yitirmektedir.
Gelirin Safi ve Gerçek Tutarının Vergiye Tabi
Olması
Gelirin safi tutarının dikkate alınması, bu gelirin
elde edilmesiyle ilgili masrafların, gayri safi gelirden
düşülebilmesi anlamına gelmektedir.
Safi tutar elde edilmesi için indirilmesi gereken
kalemler nelerdir?
 Kazanç ve iratların elde edilmesi için yapılan masraflar
 Yıpranma payları
 Zararlar
Gelir
 Kazanç ve iratlardan oluşur.
Kazanç
 Bedensel, zihinsel çalışma ile veya sermaye
konularak elde edilen gelirdir.
1.Aşağıdakilerden hangisi kazanç türlerinden
biri değildir?
A. Serbest meslek kazançları
B. Ücretler
C. Gayrimenkul sermaye iradı
D. Ticari kazanç
E. Zirai kazançlar
Kazanç türleri
 Serbest meslek kazançları
 Ücretler
 Ticari kazanç
 Zirai kazançlar
İrat
 Sermayenin başkasına kullandırılması neticesinde sağlanır.
İrat türleri
 Gayrimenkul sermaye iradı
 Menkul sermaye iradı
YANIT C
2.Gelir vergisine konu olan kazanç ve iratlar kaç
başlık altında sayılmıştır?
A. 3
B. 4
C. 5
D. 6
E. 7
Gelir vergisine konu olan kazanç ve iratlar
 Ticari kazançlar,
 Zirai kazançlar,
 Ücretler
 Serbest meslek kazançları
 Gayrimenkul sermaye iratları,
 Menkul sermaye iratları,
 Diğer kazanç ve iratlar
- 17 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
YANIT E
3.Emek ile sermayenin müşterek gelirine ne ad
verilir?
A. Ücret
B. Kazanç
C. İrat
D. Ticari kazanç
E. Zirai kazanç
YANIT B
Emek geliri
 Ücret
Emekle sermayenin müşterek geliri
 Kazanç
Sadece sermayenin geliri
 İrat
Teşebbüs gelirleri
 Ticari kazançlar,
 Zirai kazançlar
4.Aşağıdakilerden hangisi emek geliri kapsamında ele alınır?
A. Ticari kazanç
B. Zirai kazanç
C. Serbest meslek kazançları
D. Gayrimenkul sermaye iradı
E. Menkul sermaye iratları
Emek gelirleri
 Ücretler
 Serbest meslek kazançları
Nevin Su
YAYINLARI
E. Menkul sermaye iradı
YANIT B
Gelirin kapsamını belirleyen teoriler
 Kaynak teorisi
 Net artış teorisi
Kaynak teorisine göre gelir
 Kişilerin sahip oldukları üretim faktörlerinden devamlı bir şekilde elde ettikleri değerlerdir.
Kaynak teorisi özelliklerinin gelir kapsamında
değerlemeye almadığı gelirler
 Geçici olarak elde edilen gelirler
 Servet unsurlarında meydana gelen değer
artışları
Net artış teorisine göre gelir
 Bir kişinin, belirli bir dönemde net varlığında
gerçekleşen artış veya azalışı ifade eden
değişimdir.
 Kişinin ilgili dönemdeki tüketim ve tasarruf
toplamı olarak alması
Net artış teorisine göre gelir sayılan bileşenler
 Piyango ikramiyeleri
 Miras hisseleri
 Servetteki değer artışları
Ülkemizde gelir kavramı kaynak teorisine
göre tanımlanmıştır.
Servet gelirleri
 Gayrimenkul sermaye iratları,
 Menkul sermaye iratları,
YANIT C
Sui gen eriş (nevi şahsına münhasır) gelir türü
 Diğer kazanç ve iratlar
Emek ve sermayenin bizzat sahibi tarafından
kullanılan gelir türleri
 Ticari kazançlar
 Zirai kazançlar
 Ücretler
 Serbest meslek kazançları
Sermayenin başkasına kullandırılması sonucunda elde edilen iratlar
 Gayrimenkul sermaye iratları
 Menkul sermaye iratları
5.Aşağıdakilerden hangisi istisna kapsamında
ele alınan alınmıştır?
A. Şans oyunlarından çıkan ikramiyeler
B. Nafaka ödemeleri
C. Bağışlar
D. Yardımlar
6.Kaynak teorisi ve net artış teorisi arasında
gelir tanımı uygulaması gerçekleştiren ülke
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Hollanda
B. Portekiz
C. Lüksemburg
D. Fransa
E. Belçika
YANIT D
Gelir vergisinde vergiyi doğuran olay gelirin elde
edilmesidir.
Gelir vergisi kanununa göre gelirin elde edilmesi ile ilgili esas alınan ilkeler
 Tahsil ilkesi
 Tahakkuk ilkesi
Tahsil Esasına Göre Elde Etme:
Elde edilmiş olma, bazı durumlarda paranın elde
edene ödenmesi anlamına gelmektedir
7.Aşağıdakilerden hangisi tahsil ilkesi esasına
göre ele alınan gelir türlerinden biri değildir?
A. Ücretler
- 18 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
B.
C.
D.
E.
Nevin Su
YAYINLARI
Gayrimenkulün satışı tapu sicil müdürlüğünde,
gayrimenkul satış vaadi ise noterde yapılmak
zorundadır.
Gayrimenkul-menkul sermaye iratları
Ticari ve zirai kazançlar
Serbest meslek kazançları
Diğer kazanç ve iratlar
Tahsil ilkesi esasına göre ele alınan gelir türleri
 Ücretler
 Gayrimenkul-menkul sermaye iratları
 Serbest meslek kazançları
 Diğer kazanç ve iratlar
YANIT C
8.Aşağıdakilerden hangisi tahakkuk ilkesi esasına göre ele alınan gelir türlerinden biridir?
A. Ücretler
B. Gayrimenkul-menkul sermaye iratları
C. Ticari ve zirai kazançlar
D. Serbest meslek kazançları
E. Diğer kazanç ve iratlar
Tahakkuk Esasına Göre Elde Etme:
 Elde etme bazı durumlarda ise gelirin hukuken elde edenin tasarrufuna geçmiş olması
anlamına gelmektedir.
Tahakkuk esasını kabul etmiş gelirler
 Ticari ve zirai kazançlar
YANIT C
Yurt dışında elde edilen kazanç ve iratlar ne
zaman elde edilmiş sayılacaktır?
 Mükellefin bunları Türkiye’de hesaplarına
intikal ettirdiği yılda
Ticari Kazanç Açısından Vergiyi Doğuran Olay
Satılarak işletmeden çekilen gayrimenkuller için
vergiyi doğuran olay
 Fatura tarihi itibari ile meydana gelir
Taksitli satışlarda vergiyi doğuran olay
 Satışla gerçekleşir.
Kendi nam ve hesabına inşaat yap-saltçılığı ile
uğraşanların arsa payı üzerinde yaptıkları satışlarda vergiyi doğuran olay ne zaman ortaya çıkar?
 Tamamlanan inşaatın teslimi ile
Gayrimenkulün satışı tapu dışı mukavele ile
yapılmışsa vergiyi doğuran olay ne zaman kabul edilir?
 Akdin yapıldığı yılda doğduğunun kabulü
gerekir
1958 yılına ait gayrimenkulün tahliyesi ve kiracılık hakkının devri karşılığı olan tazminatın 1966
yılındaki mahkeme kararı ile alınması nedeniyle
vergiyi doğuran olay hangi yıl gerçekleşecektir.
 1966 yılında
Serbest Meslek Kazancı Açısından Vergiyi Doğuran Olay
Tahsilatın yapılması ve buna ilişkin serbest meslek
makbuzunun düzenlenmesiyle gerçekleşir
Serbest meslek kazancı elde eden meslek erbabının KDV yükümlülüğü ne zaman başlar?
 Gelirin tahakkuk etmesi
Gelir vergisinde yükümlülük türleri:
 Tam mükellefiyet
 Dar mükellefiyet
Tam mükellef/dar mükellef ayırımı:
 Ülkelerin egemenlik haklarından kaynaklanmaktadır.
Tam mükellefin hem Türkiye’de hem de Türkiye
dışında elde ettikleri gelirler dar mükellefin ise
 Sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirler vergileme kapsamına alınmıştır.
Dar mükellefin
 Yurt dışı kazançları ile ilgilenilmemektedir.
Dar mükellefin kazançları
 İkametgâhlarının bulunduğu ülke tarafından
vergilendirilmektedir.
Kimlerin tam mükellef sayılacağı konusunda
göz önünde bulundurulan hususlar nelerdir?
 İkametgâh
 Tabiiyet
İkametgâh ilkesi gereği tam mükellefiyet
 Türkiye’de yerleşmiş olanlar
 Kesin dönüş yaparak Türkiye’ye yerleşen
Türk vatandaşları
 Bir takvim yılı içinde altı aydan daha fazla
süreyle Türkiye’de oturan Türk vatandaşları
Kimlerin Türkiye’de yerleşmiş sayılacağı
 İkametgâhı Türkiye’de bulunanlar
 Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar
 Alman vatandaşlığında olmasına rağmen
Türkiye’de yerleşmiş ve ticaretle uğraşan bir
yabancı
- 19 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
E. Diğer kazanç ve iratlar
Ülkede altı aydan fazla kalsalar da Türkiye’de
Tam mükellef olmayacakları öngörülen kişiler
 Belli ve geçici bir görev veya iş için Türkiye’ye gelenler
 Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.
Tabiiyet İlkesi Gereği Tam Mükellefiyet
 Yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları
Türk vatandaşlarının elde ettikleri gelirler için
yurt dışında vergi ödemeleri hâlinde, bu gelirlerin ayrıca Türkiye’de vergilendirilmeyeceğinin
öngörülmüş olmasının nedeni nedir?
 Çifte vergilendirmenin önlenmesi
Dar mükellefler
 Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler
 Çalışma veya oturma izni alarak, altı aydan
fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk
vatandaşları
Türkiye’de yerleşmiş olan Türk tabiiyetinde olan
veya olmayanlar
 Tam mükellef
Türkiye dışında yerleşmiş olanlar
 Dar mükellef
Türkiye’ye yerleşmiş olanlar Türkiye’de yerleşmiş olmayanlar
 Gerek Türkiye’de gerekse yabancı ülkelerde
Elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilir
Sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilir (yersellik ilkesi)
9.Bir yabancının Türkiye’deki bir şirket için yaptığı danışmanlık hizmetinden elde ettiği gelir
çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Ticari kazanç
B. Ücret
C. Zirai kazanç
D. Serbest meslek kazancı
E. Diğer kazanç ve iratlar
YANIT B
10.Sigorta işiyle uğraşan bir yabancı gerçek
kişinin Türkiye’de görevlendireceği bir temsilci
vasıtasıyla elde edeceği gelir türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Ticari kazanç
B. Ücret
C. Zirai kazanç
D. Serbest meslek kazancı
YANIT A
11.Türkiye’de yerleşmemiş olan bir yabancı
Sanatçının, Türkiye’de verdiği konserden elde
ettiği gelir türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Ticari kazanç
B. Ücret
C. Zirai kazanç
D. Serbest meslek kazancı
E. Diğer kazanç ve iratlar
YANIT D
12.Türkiye’de yerleşmemiş olan yabancı gerçek
kişinin, Türkiye’deki gayrimenkulünü satması
sonucu elde edeceği geliri aşağıdaki hangi vergilendirmeye tabi tutulacaktır?
A. Ticari kazanç
B. Menkul sermaye iradı
C. Gayrimenkul sermaye iradı
D. Serbest meslek kazancı
E. Diğer kazanç ve iratlar
YANIT E
13.Emanetçi pozisyonunda mal satımı aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. İşyeri
B. Acente
C. Ticari mümessil
D. Konsinyasyon
E. Ticari vekil
14.Aşağıdakilerden hangisi yurt dışında yaşayan dar mükelleflere getirilen indirim ve istisnalar arasında yer almaz?
A. İhracat istisnası
B. Özürlü şahıs indirimi
C. Sergi ve panayırlara katılımının teşviki
D. Ulaştırma işlerinden elde edilen kazançlar
E. Safi kazanç olarak bilet bedelleri tutarının
yarısı esas alınması
Yurt dışında yaşayan dar mükelleflere getirilen
indirim ve istisnalar
 İhracat istisnası
 Sergi ve panayırlara katılımının teşviki
 Ulaştırma işlerinden elde edilen kazançlar
 Safi kazanç olarak bilet bedelleri tutarının
yarısı esas alınması
Yurt dışında yaşayan dar mükelleflerin yararlanamayacağı indirim ve istisnalar
Ücretlilere mahsus sakatlık indirimi
Özürlü şahıs indirimi
Asgari Geçim indirimi
YANIT B
- 20 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Yurt dışında yaşayan dar mükelleflerin yıllık
beyanname ile bildirmek zorunda oldukları gelirleri
 Ticari kazançlar
 Gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar
 Vergi kesintisine tabi tutulmamış gayrimenkul sermaye iratları
Yurt dışında yaşayan dar mükelleflerin Türkiye’de vergi muhatabı mevcutsa yıllık beyanname beyannamenin verileceği yer
 Onun Türkiye’de oturduğu yerin
Yurt dışında yaşayan dar mükelleflerin Türkiye’de vergi muhatabı yoksa yıllık beyanname
beyannamenin verileceği yer
 İşyerinin bulunduğu yer vergi dairesi
Dar mükelleflerin yıllık beyanname verilmeyen
hâller
 Tevkif suretiyle vergilendirilmiş kazanç ve
iratlar
15.Dar mükellef gerçek kişilerin Türkiye’de elde
ettikleri kazançlar üzerinden yapılacak tevkif a
oranlarının %0 olduğu kazanç aşağıdakilerden
hangisidir?
A. Çok yıllı inşaat onarma işi yapanlara ödenen... Bedeller üzerinden
B. Sergi ve panayırlardaki faaliyetlerden elde
edilen kazançlar
C. Gayrimenkul sermaye iratları
D. Gayri maddi hakların satışı
E. Kâr payları
YANIT B
16.Dar mükellef işletmenin yurt dışına vergi
cenneti ülkelere para transferi emsal üzerinden
yapılacak tevkif at oranı yüzde kaç olarak belirlenmiştir?
A. 5
B. 10
C. 15
D. 20
E. 30
YANIT E
Münferit Beyanname
Dar mükellefiyete tabi olanların, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur.
17.Aşağıdaki dar mükellefin hangi hakları vergi
iadesi alabileceği durumlarda anlam taşır?
 Telif ve patent hakları
Nevin Su
YAYINLARI
18.Münferit beyanname, kazancın elde edildiği
tarihten itibaren ne kadar süre ile vergi dairesine bildirilmek zorundadır?
A. 7 gün
B. 15 gün
C. 20 gün
D. 1 ay
E. 3 ay
YANIT B
Dar Mükelleflerin Beyanname Vermeme, Toplama Yapmama Avantajı
 Verginin stopaj yoluyla alınması
19.Tam mükellefler, vergisi stopaj yoluyla alınan iratlar için limitin geçilmesi durumunda
 Beyanname vermek zorundadırlar.
20.Birden fazla işverenden ücret, sınırı aşan
gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye
iradı geliri elde edilmesi gibi durumlarda
 Beyan zorunluluğu
Dar mükelleflerde ticari kazanç için verilen beyannameye dâhil edilmeyen gelirler hangisidir?
 Tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratları
 Kurumlardan elde edilen kâr payları
Çifte Vergileme Sorunu
Türkiye’de ve yurt dışında elde edilen kazançların
tamamı üzerinden vergi alınması, yurt dışı kazançların elde edildiği ülkede de vergilendirilmesi durumunda, çifte vergilendirmeye sebep olmaktadır.
Çifte vergilendirmenin olumsuz etkisini giderme
yolları
 Ülkeler arasında imzalanan çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmaları
Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması bulunmaması durumunda sorunun çözümü için
 Sınırlı mahsup yöntemi
Sınırlı mahsup yöntemi
Dışarıda ödenen vergilerin beyanname üzerinden
hesaplanan vergiden düşülmesi
Hukuki anlamda çifte vergileme
Aynı kişi ve aynı vergi konusu üzerinden, aynı dönemde birden fazla devlet tarafından vergi alınması
(A) ülkesinde ikamet eden ve (B) ülkesindeki bir
şirketin ortağı olan kişinin elde ettiği kâr paylarının,
her iki ülkede de vergilendirilmesi
Ekonomik anlamda çifte vergileme
- 21 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Birden fazla kişinin aynı vergi konusu üzerinden, ayrı ayrı vergilendirilmesi
 Bir üye ülke vatandaşı kişinin, bir başka üye
ülkedeki kişiye ödediği tazminatın gider olarak düşülmesine izin verilmemesi ve tazminatın ödendiği ülkede de gelir olarak vergilendirilmesi
 Aynı ülke içinde yer alan şirketin kârı üzerinden önce kurumlar vergisi alınması, arkasından ortaklara dağıtılan kâr payları üzerinden gelir vergisi alınması
Vergilendirme Yetkisinin Paylaşılması:
 Kaynak devlet
 Mukim devlet
Nevin Su
YAYINLARI
 Türkiye’de gelir vergisi stopajı yapılmaz.
 KDV kesintisi yapılır.
Hizmet veren kişinin Türkiye’ye gelmiş ve yıl
içinde en az 183 gün Türkiye’de kalmış olması
durumunda vergileme yetkisi;
 Kaynak devlete geçer.
Türkiye’nin imzaladığı anlaşmalar genellikle stopaj
oranını %10 gibi seviyelere indirmektedir.
Değer Artış kazançlarında vergileme yetkisi
 Genellikle kaynak ülkeye vermektedir.
KİTABIMIN 109-115. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
Kaynak devlet
 Gelirin elde edildiği veya servetin bulunduğu
ülkedir.
Mukim devlet
 Geliri elde eden kişinin veya servet sahibinin ikamet ettiği ülkedir.
21.Çifte vergilendirmeyi önleme konusunda
Türkiye’nin geliştirdiği Türkiye modeli hangi
yılda geliştirilmiştir?
A. 1963
B. 1979
C. 1969
D. 1971
E. 1982
YANIT C
 OECD Modeli 1963
 Birleşmiş Milletler Modeli1979
 ABD’nin uyguladığı modeller
 Türkiye’nin geliştirdiği1969
OECD Modeli
 Mukimlik ilkesi
Hizmet karşılığı ödemenin yapıldığı ülke ile
aramızda çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması yoksa
 %20 oranında gelir vergisi stopajı ve %18
KDV stopajı
Ödeme yapılan ülke ile aramızda çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması olması durumunda
 Hizmet verenin Türkiye’de ikamet edip etmediğine bakılır.
Kişi yurt dışında ikamet ediyor ya da Türkiye’ye
gelmiş ama 183 günden az kalmış ise vergilendirme yetkisi
 Tam mükellef olduğu ülkeye aittir
- 22 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
Gider kavramının kayıpların ayrı tanımlandığı
durumlarda
 İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar sağlaması için
belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerinin hasılattan düşülen kısmı
4. DERS: MALİYET MUHASEBESİ:
1.ÜNİTE
MALİYET MUHASEBESİNDE KULLANILAN
TEMEL KAVRAMLAR
Gider kavramı:
Bilançodan hareketle, varlık ve yükümlülüklerdeki
değişikliklere göre tanımlanabileceği gibi, sonuç
hesaplarından hareketle kârı olumsuz yönde etkileyen akımları belirtmek üzere tanımlanabilir.
Giderden söz edebilmek için gerekli koşullar
 İşletmenin faaliyetlerini sürdürülmesi ile ilgili
olması
 İşletme sahibinin özel seyahatleri için çekilen paralar,
 Kişisel gereksinimleri için kullanılan stoklar,
gider değildir.
 Stoklar işletme faaliyetlerinin devamı için
yapılmadığından gider haline dönüşmemekte,
 yalnızca işletmeden çekilen değerler olarak
kabul edilmektedir.
Gider kavramı kapsamı
 Geniş kapsamlı
 Dar kapsamlı
Geniş kapsamlı Gider tanımı
İşletmeden çekilen ve konan değerler hariç olmak
üzere, belirli bir muhasebe döneminde varlıklarda
meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerde
meydana gelen artışlardan dolayı öz kaynaklarda
Ortaya çıkan azalışlardır.
1.Bir işletmenin belirli bir dönemdeki mamul
teslimi veya üretim, hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri sonucunda işletmenin varlıklarında meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerinde meydana
gelen artışlardan kaynaklanan özkaynak azalışları aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Maliyet
B. Geniş kapsamlı gider
C. Dar kapsamlı gider
D. Net toplam hâsıla
E. Kayıp
YANIT C
2.Kayıp kavramını içeren gider tanımı
Belirli bir muhasebe döneminde hasılattan düşülen yararı tükenmiş maliyetler aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Gelir yaklaşımında gider
B. Kayıp kavramında gider
C. Dar kapsamlı gider
D. Geniş kapsamlı gider
E. Maliyet
YANIT B
Gelir yaklaşımında gider tanımı
Gelir tablosunda karşı akım olarak kârı olumsuz
Yönde etkileyen akımları belirtmek üzere faydası
tükenmiş maliyetleri ifade eder.
 Gelir yaklaşımında giderden söz edebilmek için
Mamul ve hizmetlerin işletme faaliyetlerinin devamı
için tüketilmiş ve söz konusu tükenmiş maliyetlerin
hasılattan düşülmüş olması gerekmektedir.
Maliyetlerin yararının belirli bir dönemde tüketilmiş olması gerekir.(üç yıllık kira gideri ödenmesi
değildir)
Gider örnekleri
 Varlıklardaki azalış
 Borçlardaki artış bir
 Temettü ödemesi(gider değildir)
Harcama
 Bir mal, fayda ve hizmet taşıyan maliyetleri
ifade etmesi
Birden fazla safha olması durumunda maliyetlerin hesaplanması sırasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar
 Maliyetlerin önceki safhadan devralınmasının sağlanması
 Herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan
ödeme ve borçlanma olması
Harcama kavramını ifade eden ödemeler
 Bir varlık elde etmek
 Bir hizmet sağlamak
- 23 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
 Borç altına girmek
3.Herhangi bir amaçla işletme tarafından ödenen nakdin, transfer edilen varlığın, katlanılan
borcun veya sunulan hizmetlerin para cinsinden ölçülmüş tutarları hangisi ile ifade edilir?
A. Maliyet
B. Geniş kapsamlı gider
C. Dar kapsamlı gider
D. Harcama
E. Kayıp
YANIT D
Harcamanın ortaya çıkış şekilleri
 Bir şey üretmek amacı
 Üretimle ilgisiz olağanüstü bir olay
4.Harcamaların bir varlığın edinilmesi için yapılarak doğrudan doğruya işletmenin bilanço yapısını etkilemesi aşağıdakilerden hangisi ile
ifade edilir?
 İktisap harcaması
5.Aşağıdakilerden hangisi İktisap harcaması
kapsamında yer almaz?
A. İlk madde alımı
B. Karşılık giderleri
C. Makine alımı
D. Bina alımı
E. Satış çabalarına ödenen tutarlar.
YANIT B
Harcamanın gidere dönüşmesi için gerekli koşul nedir?
 Harcama karşılığında elde edilen yararın,
aynı dönemde tüketilmesinin gerekmesi
Harcamayı gerektirmeyen tamamlayıcı giderler
nelerdir?
 Amortisman giderleri
 Karşılık giderleri
 Takas yoluyla mamul ve hizmetlerin tüketilmesi
Harcamanın henüz gider haline dönüşmemiş
hallerini yazınız?
 Peşin olarak satın alınan ilk maddeler
 Peşin ödenmiş giderler
 Peşin olarak duran varlık satın alımı
Harcamaların gider sayılabilmesi için gerekli
koşullar nelerdir?
 İşletmeye ait faaliyetlerin sürdürülmesi için
yapılmasının gerekmesi
 İşletmenin öz kaynağını azaltmış olması
 Harcamanın işletmenin öz kaynağını korumak için yapılmış olması
Gider sayılan harcamalar nelerdir?
 Pazarlama fonksiyonunun yerine getirilmesinde satış elemanlarına ödenen maaş ve
primler
 Risklerin önlenmesi ve bunların giderilmesi
için ödenen sigorta primleri
Giderin tanımlanmasında
 Yararı tükenen maliyetlerden söz edilmektedir.
Maliyet nedir?
 Herhangi bir mamulü veya hizmeti, kullanıldığı veya satıldığı yerde veya durumda elde
edebilmek için doğrudan doğruya ve dolaylı
olarak yapılan toplam harcamalardır.
Muhasebe standartlarında maliyet kavramını
açıklayınız?
 Maliyet; bir varlığın elde edilmesinde veya
inşaatında ödenen nakit veya nakit benzerlerini veya verilen diğer bedellerin gerçeğe
uygun değerini veya belli durumlarda diğer
muhasebe standartlarında yer alan özel hükümler uyarınca ilk muhasebeleştirme sırasında ilgili varlığa atfedilen bedeldir.
Varlık maliyetinin hesaplanmasında dikkate alınan maliyet unsurları
 Satın alma maliyeti
 Dönüştürme maliyetleri
 Diğer maliyetler
6.Aşağıdakilerden hangisi Satın alma maliyetleri
arasında yer almaz?
A. Varlığın satın alma fiyatı
B. Gümrük vergileri
C. Genel üretim giderleri
D. Taşıma, yükleme boşaltma maliyetleri
E. Varlıkların edinilmesiyle doğrudan ilişkisi kurulabilen diğer maliyetler
YANIT C
Genel üretim giderlerinin dönüştürme maliyetleri
kapsamında ele alındığını unutmayınız.
Satın alma maliyetinin belirlenmesinde indirim
konusu yapılan unsurlar
 Ticari ıskontolar ve benzeri diğer indirimler
SORU 7
1. Stokların mamule dönüştürülmesi için yapılan direkt işçilik giderleri
2. Üretimle ilgili diğer giderler
3. Taşıma, yükleme boşaltma maliyetleri
4. Genel üretim giderleri
- 24 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri dönüştürme maliyetleri kapsamında ele alınmaz?
1. 1 ve 3
2. Yalnız 4
3. 1.2.3
4. Yalnız 3
5. 3 ve 4
YANIT D
Diğer maliyetler
 Stokların mevcut konum ve duruma getirilmesi için yapılan diğer giderler
 Maliyet kapsamına alınmayan giderler
 Üretimle ilgisi olmayan genel yönetim giderleri
 Satış giderleri
 Mamul stokların depolama giderleri
 Normalin üzerinde gerçekleşen fire ve kayıplar
 Boş kapasiteye düşen sabit genel üretim giderleri
 Finansman giderleri
Maddi duran varlıkların maliyet unsurları
 İndirimler ve ticari iskontolar düşüldükten
sonra, ithalat vergileri
 İade edilmeyen alış vergileri dâhil, satın alma fiyatı
 Duran varlığın sökülmesi ve taşınması maliyetleri
 Duran varlığın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyeti
 Stok üretimi dışında bir amaçla belirli bir süre kullanımı sonucunda katlandığı yükümlülük
8.Aşağıdakilerden hangisi maddi duran varlık
kaleminin maliyetine girmeyen ve doğrudan
sonuç hesaplarına gider olarak kaydedilecek
maliyet unsurlarından biri değildir?
A. Duran varlığın Restorasyonuna ilişkin tahmini maliyeti
B. Yeni bir tesis açılmasının maliyetleri
C. Yeni bir mamul veya hizmetin reklam ve tanıtım harcamaları
D. Personel eğitim masrafları
E. Yönetim giderleri
YANIT A
Diğer; doğrudan sonuç hesaplarına gider olarak
kaydedilecek maliyet unsurları;
 Genel giderler
 Özel amaçlı varlık niteliği taşımayan varlık
ediniminden kaynaklanan finansman giderleri Olarak bilmelisiniz.
Nevin Su
YAYINLARI
Maliyetlerin Gidere Dönüşmesi
Yapılan harcamaların bir kısmı varlık maliyetini
oluşturup doğrudan bilançoda (finansal durum tablosunda) raporlanırken, bir kısım harcamalar gider
olarak doğrudan sonuç hesaplarında izlenmekte ve
gelir tablosunda raporlanmaktadır.
9.Aşağıda maliyetlere ait yararların tükenmesi
koşullarından hangisi yanlıştır?
A. Üretilen mamullerin satılması
B. Dönemin hasılatını oluşturmasının gerekmesi
C. Finansal raporlama dönemi ile ilgili bulunmaması
D. Söz konusu maliyetin yararının o dönemde
tüketilmiş olmasının gerekmesi
E. Dönem hasılatının elde edilmesiyle ilgili bulunmasa dahi varlık maliyetlerine ait faydaların, ölçülebilir bir biçimde tükenmiş olması
Finansal raporlama dönemi ile ilgili bulunması gerektiğini unutmayınız.
YANIT C
10.Aşağıdakilerden hangisi doğrudan dönem
hasılatı ile ilişkilendirilemeyen giderlerden biridir?
A. Stokların satılıp müşterilere devredilmesi
B. Yangın, deprem, sel gibi doğal afetlerden
dolayı söz konusu olan maliyetler
C. Dönem sonunda değer kaybına uğrayan
stoklar
D. Tahsil edilmeyen alacaklar
E. İmalatla ilgili ilk madde
 Doğrudan dönem hasılatı ile ilişkilendirilemeyen giderler
 İmalatla ilgili ilk madde
 İşçilik ve genel üretim giderlerinin toplamı
YANIT E
 Doğrudan dönem hasılatı ile ilişkilendirilebilen giderler
 Stokların satılıp müşterilere devredilmesi
 Yangın, deprem, sel gibi doğal afetlerden
dolayı söz konusu olan maliyetler
 Dönem sonunda değer kaybına uğrayan
stoklar
 Tahsil edilmeyen alacaklar
Finansal raporlama ile ilgili giderler
 Pazarlama satış ve dağıtım giderleri
 Araştırma geliştirme giderleri
 Genel yönetim giderleri
- 25 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Maliyeti oluşturan bir harcamanın birden fazla
muhasebe dönemini ilgilendirmesi halinde yapılması gereken nedir?
 Söz konusu harcamanın mamul veya hizmetin satıldığı veya kullanıldığı mali dönemlere dağıtılmasının gerekmesi
Nevin Su
YAYINLARI
layı işletmenin kaybettiği gelirler olarak tanımlanır.
Giderlerin saptanması
 Bir varlığı değerleme anlamı taşıması
Varlık
 Geçmişte meydana gelen olaylar sonucunda ortaya çıkan ve hâlihazırda işletmenin
kontrolünde olup gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerlerdir.
Bazı muhasebe standartları gideri belirlerken yenileme maliyetlerinden, gerçeğe uygun değerden
hareket ederken; bazıları ise tarihi maliyetlerden
hareket etmektedir.
Faydası henüz tükenmeyen maliyetlerin varlık
olarak muhasebeleştirilmesinin nedeni nedir?
 Bu değerlerden gelecekte ekonomik fayda
sağlanmasının beklenmesi
Maliyetlerin gidere dönüşüm esasları incelenirken dikkat edilmesi gereken husus nedir?
 Şekil değiştiren maliyetler ile faydası tükenmiş maliyetler arasındaki ayrıma
11.Ortakların sermayeye katkıları dışında, özkaynakta artışla sonuçlanan ve işletmenin dönem içindeki olağan faaliyetlerinden elde edilen
brüt ekonomik fayda tutarı aşağıdakilerden
hangisi ile ifade edilir?
A. Fırsat maliyet
B. Varlık
C. Hasılat
D. Gelir
E. Faaliyet hacmi
YANIT C
 İşletmenin mamul ve hizmet satışından
elde ettiği ve varlıklarda artışa neden olan
işlem hasılattır.
Mamul ve hizmetlerin kullanılıp tüketilmiş olması
her zaman maliyetlerin faydalarının tükendiği anlamına gelmez. Örneğin, yakıt malzemesinin, genel
idare binasının ısıtılması için kullanılması durumunda yakıtın kullanılması ile yararı da tükenmekte
ve gidere dönüşmektedir. Ancak yakıt, üretim faaliyetinde, üretim amacı ile kullanılmış ise, bu durumda yakıt maliyeti, mamul maliyeti haline dönüşmekte ve böylece şekil değiştirmiş bulunmaktadır. Bu durumda yakıt maliyetinin yararı tükenmemekte, yalnızca şekil değiştirmiş olmaktadır.
Yönetim Kararlarında Kullanılan Diğer Maliyet
Kavramları
 Ek maliyet
 Batmış maliyet
 Fırsat maliyeti (Alternatif maliyet)
Ek maliyet ne demektir?
 Faaliyet hacminde yapılan bir değişmenin
maliyete denir.
Batık maliyet ne demektir?
 Bir karar işlemi sırasında o karardan etkilenmeyen maliyetlere denir.
Batık maliyetlerin özellikleri
 Seçenekler arasında yapılan seçime ilişkin
kararlardan etkilenmemesi
 Yöneticilerin verecekleri kararlarda geçersiz
olaması
 Sabit, değişken veya yarı değişken nitelikler
taşımasının mümkün olması
Fırsat maliyeti
 Bir seçeneğin seçilmesi nedeniyle, vazgeçilen diğer seçeneklerin kullanılmasından do-
12.Aşağıdakilerden hangisi hasılat kavramına
dâhil edilmeyen tutarlardan biri değildir?
A. Üçüncü kişiler adına tahsil edilen tutarlar
B. Satış vergileri
C. Mamul veya hizmet vergileri
D. Tahsil edilemeyen alacaklar
E. KDV
YANIT D
%10 komisyon ile çalışan bir sigorta acentesinin
satmış olduğu bir trafik sigorta poliçesinden tahsil
ettiği vergiler hariç net prim tutarı T600 ise, acentenin hasılat tutarı T60 olacaktır.
İşletmenin kendi bünyesine uygun maliyet muhasebesi sistemini kurmasının elde edeceği
yararları nelerdir?
 Birim maliyet hesaplaması
 Giderler kontrolü
 Geleceğe yönelik planlar yapılması
 İşletme lehine süratli kararların alınması
Maliyet muhasebesinin fonksiyonları
 Ölçüm
- 26 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Üretim ve pazarlama maliyet muhasebesinde,
Maliyetlerin hesabında yapılan temel işlem ve
kullanılan teknikler
 İşletmenin çalışma alanına uygun maliyet
merkezlerinin seçimi ve ana hesapların bu
maliyet merkezlerine göre biçimlendirilmesi
 İşletme faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan
giderlerin çeşitlerine ve fonksiyonlarına göre
belirlenmesi
 Maliyet giderlerinin maliyet merkezlerine
dağıtımı ve maliyet merkezlerinde maliyetlerin tespiti
 Maliyet merkezlerinde toplanan giderlerin
toplu olarak belirtilmesi
 Mamul veya hizmetler arasında dağıtılıp, birim maliyetlerinin bulunması ve maliyet bilgilerinin raporlanması
14.Aşağıdakilerden hangisi üretim maliyet muhasebesinde, maliyet çalışmasının amaçlarından biri değildir?
A. Üretilen mamul ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek
YAYINLARI
B. Dönem içinde oluşan kıymet hareketlerini
kayda alıp dönem sonunda bu bilgileri işletme ilgililerine rapor etmek
C. Stokların değerlerini hesaplama
D. Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını
korumak koşulu ile, olanaklar ölçüsünde
maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek
E. Seçenekler arasında karar vermek durumunda olan yöneticilere maliyetle ilgili düzenli, etkili ve güvenilir bilgiler vermek
 Kontrol
 Rapora bağlama
 Maliyet muhasebesi işlemleri yalnız üretim
maliyetlerini değil, aynı zamanda pazarlama
maliyetlerini de kapsaması
Soru 13
1. Gider merkezleri
2. İşlemler
3. Alıcılar
4. Mamul maliyetleri
5. Sipariş hacimleri
Yukarıdakilerden hangileri üretim maliyet muhasebesinin ilgi noktalarından biridir?
A. 1 ve 2
B. 1.3.5
C. 2 ve 5
D. 1.2.4
E. 3 ve 4
YANIT D
Pazarlama maliyet muhasebesinin ulaştığı maliyet türleri nelerdir?
 Pazarlama işlevleri
 Satış bölgeleri
 Alıcılar
 Mamuller
 Sipariş hacimleri
 Satış elemanları
Nevin Su
Finansal muhasebe
 Dönem içinde oluşan kıymet hareketlerini
kayda alıp dönem sonunda bu bilgileri işletme ilgililerine rapor ederek işletmenin finansal yapısında, performansında ve nakit
akışlarında meydana gelen değişmeler hakkında bilgi vermektedir.
YANIT B
Bilânço (finansal durum tablosu)
 İşletmenin belirli bir tarihteki varlık ve kaynak yapısı ortaya konularak, işletme yönetiminin, idaresi kendilerine verilen varlıkları
gereği gibi koruyup koruyamadıkları ölçülmektedir.
Gelir tablosu
 İşletme varlıklarının belirli bir dönemde kâr
sağlayacak şekilde kullanılıp kullanılmadıkları ortaya konmaktadır.
Finansal muhasebenin sağladığı fayda nedir?
 Kendi imkânlarıyla işletme hakkında bilgi
alamayan işletme ilgililerine, alacağı ekonomik kararlarda ışık tutmak üzere genel
amaçlı finansal tabloların hazırlanmasını
sağlar.
Maliyet muhasebesinin temel amacı
 Yönetime gerekli bilgileri sağlamak
Maliyet muhasebesinin özellikleri nelerdir?
 İçe yönelik bilgiler üretmesi
 Ürettiği bilgilerin yönetim aracı olarak kullanılması
 Parasal değerler yanında miktar hareketleriyle de ilgilenmesi
Maliyet muhasebesinin finansal muhasebeden
farkı nedir?
 Kayıtlarda ve raporlamada sadece zaman
dönemlerini esas almaması
 Üretim birimleriyle ilgili kayıt ve hesaplamalara da ağırlık vermesi
- 27 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Bazı amaçlar için tahmini verilerin de kullanılması
Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasındaki bağlantı hesapları
 Maliyet muhasebesi bağlantı hesabı
 Maliyet muhasebesi yansıtma hesabı
Çünkü maliyet muhasebesi, dönem içinde satılan
mamuller ile dönem sonunda elde bulunan mamul
ve yarı mamullerin üretim maliyetlerini saptayarak,
gelir tablosu ile bilânço düzenlenmesinde yardımcı
olmaktadır.
Maliyet muhasebesinin genel muhasebe dışındaki amaçları
 Yönetim muhasebesine yönelik planlamanın
yapılması
 Bütçelerin hazırlanması
 Giderlerin sorumluluk merkezleri itibariyle
ayrıntılı olarak izlenip maliyet kontrolü ve
başarı değerlendirmesinin yapılması
16.Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi
karşılaştırması ile ilgili olarak aşağıda verilen
ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Temel amaçları ve ilkelerinin farklı olması
B. Bilgi alış verişi yönünden birbirlerine bağlı
bulunması
C. Temel amaçları ve ilkelerinin aynı olması
D. Her iki muhasebenin kayıt, tanıtma ve analiz yönleriyle müşterek bir özellik taşıması
E. Elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi yönünden her iki uygulamada kıymet hareketlerinin farklı bölümlenmeyi gerektirmesi
YANIT C
Genel muhasebeden alınarak maliyet muhasebesinin özel hesaplarına geçirilen maliyetler
nelerdir?
 İlk madde ve malzeme giderleri
 Direkt işçilik giderleri
 Genel üretim giderleri
 Pazarlama satış dağıtım giderleri
 Yönetim giderleri ile ilgili para ve miktar hareketlerine ilişkin bilgiler
Bağımsız Muhasebe Sistemi
YAYINLARI
 Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi
birbirinden ayrı olarak yürütülmesi
 Her iki muhasebenin hesaplarını kendi bünyeleri ve hesap alanı içinde tutması
15.Maliyet muhasebesinin genel muhasebenin
hangi amacını gerçekleştirilmesinde yardımcı
olmaktadır?
 İşletme karlılığının ölçümü
 Maliyet muhasebesi, başlangıçta genel muhasebeden bilgi almakta, sonuçta da kendisi genel muhasebeye bilgi aktarmaktadır.
Nevin Su
17.Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi birlikte çalışmakla beraber, bazı ana ve yardımcı
hesapların her iki muhasebede de ayrı ayrı tutulduğu sisteme ne ad verilir?
A. Bağımsız muhasebe sistemi
B. Birleşik muhasebe sistemi
C. Hesap ayrılığı sistemi
D. Tam maliyet yöntemi
E. Değişken maliyet yöntemi
YANIT C
18.Dönem sonunda maliyet muhasebesi bağlantı hesabı ile maliyet muhasebesi yansıtma hesaplarının karşılaştırıldığı muhasebe sistemi
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Bağımsız muhasebe sistemi
B. Birleşik muhasebe sistemi
C. Hesap ayrılığı sistemi
D. Tam maliyet yöntemi
E. Değişken maliyet yöntemi
YANIT A
Bağımsız muhasebe sistemi
Çalışmalarını merkezî sisteme bağlayan büyük
işletmelerde kullanılır.
İsteyen işletmeler için muhasebe sistemi uygulama
genel tebliğindeki 7/A seçeneğinde bu sistem de
önerilmiştir.
19.Gerek finansal muhasebe ve gerekse maliyet
Muhasebesi kayıtları birlikte tutulduğu muhasebe sistemi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Bağımsız muhasebe sistemi
B. Birleşik muhasebe sistemi
C. Hesap ayrılığı sistemi
D. Tam maliyet yöntemi
E. Değişken maliyet yöntemi
Hesap planında, maliyet muhasebesi hesapları
İle finansal muhasebe hesapları birbirinden ayrılmamış ise, bunun birleşik muhasebe sistemi olduğunu unutmayınız.
YANIT B
Hesap Ayrılığı Sistemi
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi birlikte
çalışmakla beraber, bazı ana ve yardımcı hesaplar
- 28 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
Giderlerin Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırılması
Belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine
doğrudan doğruya yüklenip yüklenememesine göre
giderler, direkt ve endirekt olarak bölümlenir.
Direkt Giderler:
Belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine
doğrudan doğruya herhangi bir dağıtım anahtarı
kullanmadan yüklenebilen giderlerdir.
Direkt Giderler
 Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
 Direkt işçilik giderleri
Direkt giderlerin en önemli özelliği
Bunların belirli bir üretim birimi için ne kadar harcandığının doğrudan doğruya hesaplanabilmesidir.
her iki muhasebede de ayrı ayrı tutulur. Ana gider
hesapları ve bunlara ait yardımcı hesaplar, ayrıntılı
olarak maliyet muhasebesinde tutulurken, finansal
muhasebede de ana gider hesapları ayrıca izlenir.
Uygulama Genel Tebliği’nde hesap ayrılığı sistemi
öngörülmüştür. Giderler hem 7. grupta hem de 6.
grupta kodlanmıştır.
20.Aşağıdakilerden hangisi giderler sınıflandırma açılarından biri değildir?
A. Çeşitleri
B. İşletme fonksiyonları
C. Amortisman türleri
D. Mamullere yüklenmesine
E. Faaliyet hacmiyle olan ilişkilerine
 Kontrol edilebilirlik özelliklerine ve Fiili olup
olmamasına göre de giderlerin sınıflandırma
açılarından biri olduğunu unutmayınız.
YANIT C
21.Tükenme payları giderlerin hangi çeşidine
göre sınıflandırması kapsamında ele alınır?
A. Giderlerin İşletme Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırılması
B. Giderlerin Çeşitlerine Göre Sınıflandırılması
C. Giderlerin Mamullere Yüklenmesine Göre
Sınıflandırılması
D. Giderlerin Faaliyet Hacmiyle Olan ilişkisine
Göre Sınıflandırılması
E. Giderlerin Kontrol Edilebilirlik Özelliklerine
Göre Sınıflandırılması
Endirekt Giderler
Belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine
doğrudan doğruya yüklenemeyip, birtakım dağıtım
ölçüleri yardımı ile yüklenebilen giderlerdir.
23.Aşağıdakilerden hangisi Endirekt giderlerden biri değildir?
A. Direkt işçilik gideri
B. Hizmet gider yerinde ortaya çıkan her türlü
giderler
C. İkramiyeler
D. Yıllık izin ücreti
E. İşletme malzemesi
YANIT A
Giderlerin Çeşitlerine Göre Sınıflandırılması
 İlk madde ve malzeme giderleri
 İşçi ücret ve giderleri
 Memur ücret ve giderleri
 Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
 Çeşitli giderler
 Vergi
 Resim ve harçlar
 Amortismanlar
 Tükenme payları
 Finansman giderleri
YANIT B
22.Aşağıdakilerden hangisi giderlerin İşletme
Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırılması kapsamında ele alınmaz?
A. Tedarik
B. Araştırma, geliştirme
C. Pazarlama
D. Genel yönetim ve finansman
E. Değişken giderler
YANIT E
Giderlerin Faaliyet Hacmiyle Olan ilişkisine Göre Sınıflandırılması
 Sabit giderler
 Değişken giderler
 Yarı sabit
 Yarı değişken gider
24.Maliyet hacim kâr analizlerinde, esnek bütçelerin hazırlanmasında ve giderlerin kontrolünde
büyük önem taşıyan gider sınıflandırma çeşidi
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Çeşit
B. İşletme fonksiyonu
C. Mamullere yüklenmesi
D. Faaliyet hacmi
E. Fiili olup olmaması
YANIT D
Giderlerin Kontrol Edilebilirlik Özelliklerine Göre Sınıflandırılması
 Kontrol edilebilen giderler
 Kontrol edilemeyen giderler
- 29 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
YAYINLARI
Çeşitli maliyet hesaplama yöntemlerinin birleşiminden maliyet sistemleri ortaya çıkar. Maliyet sisteminden söz edebilmek için, değişik açılardan gruplandırılan üç grup maliyet yöntemlerinin her birinden, en az bir yöntemin alınarak bir araya getirilmesi gerekir.
Kontrol edilebilen giderler
 Sorumlu yöneticinin karar ve faaliyetlerinden önemli ölçüde etkilenen giderler, ilgili
bölüm için kontrol edilebilen giderdir.
Kontrol edilemeyen giderler
 Sorumlu yöneticinin karar ve faaliyetinden
etkilenmeyen giderler kontrol edilemeyen
giderdir.
Giderlerin kontrol edilebilirliği sorumluluk muhasebesi açısından önem taşımaktadır.
Maliyet kapsamına göre maliyet yöntemleri
 Tam maliyet yöntemi
 Değişken maliyet yöntemi
 Normal maliyet yöntemi
 Asal maliyet yöntemi (Direkt maliyet yöntemi)
Maliyetlerin saptanması zamanına göre maliyet
yöntemler
 Fiili maliyet yöntemi
 Tahmini maliyet yöntemi
 Standart maliyet yöntemi
Giderlerin Fiili Olup Olmamasına Göre Sınıflandırılması
Fiili Giderler
 Tahakkuk etmiş, gerçekleşmiş giderlerdir.
Fiili maliyet yöntemi esasına göre kurulmuş
maliyet sistemlerinde
 Maliyetler fiili tutarlara göre yani fiilen gerçekleşen tutarlara göre hesaplanır.
Maliyetlerin saptanma şekline göre (üretim biçimine göre) maliyet yöntemleri
 Sipariş maliyet yöntemi
 Evre (safha) maliyet yöntemi
Standart giderler
 Faaliyet yapılmadan önce bilimsel yöntemlere göre belli bir gelişme düzeyinde, belli
koşullara göre gerçekleşmesi beklenen
standart verilere göre hesaplanır.
Üretim maliyet muhasebesi sistemi, üç yöntemin
sentezinden oluşur.
Standart maliyet yöntemini uygulayan işletmelerde
 Standart giderler ile fiili giderlerin ayrı ayrı
izlenmesi gerekir.
25.Giderlerin direkt ve endirekt olarak bölümlemeye tabi tutulduğu sınıflandırması şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A. İşletme fonksiyonu
B. Mamullere yüklenmesi
C. Faaliyet hacmiyle olan ilişkisi
D. Kontrol edilebilirlik özelliği
E. Fiili olup olmaması
YANIT B
Maliyet Sisteminin Oluşturulması
Üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin ölçülmesi, işletmenin benimsediği maliyet sistemi doğrultusunda yapılır.
Maliyet sistem yöntem unsurları
 Maliyetlerin kapsamı
 Nitelik
 Hesaplanış şekli
Nevin Su
26.Aşağıdakilerden hangisi Maliyet kapsamına
göre maliyet yöntemleri arasında yer almaz?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Safha maliyet yöntemi
C. Değişken maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Direkt maliyet yöntemi
YANIT B
Tam Maliyet Yöntemi
Tüm maliyet unsurlarının maliyetin içine sokulduğu
yöntemdir.
Gerek “Üretim maliyeti” gerek “Satış maliyetinin
hesaplanmasını sağlamak üzere tüm giderlerin, bu
arada endirekt giderlerin tabi tutulacağı işlemlerle
Bunların dağıtımını sağlayan emsallerin kullanış
biçimine yönelmiş bir uygulamayı belirtmektedir.
Üretim maliyet muhasebesinde
Tam maliyet yöntemi, dönemin üretim giderlerinin
Tamamının, bunların direkt, endirekt, sabit, değişken olmasına bakılmaksızın, dönemde üretilen
mamullerin maliyetine, yüklenerek stoklara aktarılması esasına dayanır.
Pazarlama maliyet muhasebesi
Pazarlama giderlerinin tamamının bunların direkt,
endirekt veya değişkenlik derecesine bakılmaksızın, mamuller satış bölgesi, alıcılar, dağıtım kanalları vs. bakımından yapılacak analiz türüne göre
- 30 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
ilgili pazarlama alanına yüklenmesi esasına dayanır.
Tam maliyet yönteminde bulunan giderler
 Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
 Direkt işçilik giderleri
 Endirekt gider niteliğinde genel üretim giderleri
27.Ülkemizde hangi maliyet yöntemi yaygın olarak uygulanmaktadır?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Değişken maliyet yöntemi
C. Standart maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Asal maliyet yöntemi
YANIT A
Tam maliyet yönteminin en önemli yararı nedir?
 Her mamulün satış fiyatına göre bütün giderlerden
 sonra bırakabileceği kâr unsurunu görme
imkanını yöneticilere sağlanması ve yönetimin bu uygulamaya alışkın olmasıdır.
Tam maliyet yönteminin en önemli sakıncası
nedir?
 Endirekt giderlerin maliyetlere yüklenmesinde bazı dağıtım ölçüsünden yararlanılması
zorunluluğunun olması ve söz konusu dağıtım ölçülerinin bazen subjektif olabilmesidir.
Birim maliyetlerin dönemler arasında büyük
dalgalanmalar göstermesine yol açmasının nedeni nedir?
 Sabit giderlerin üretim hacmiyle bağlantısının olmaması
Değişken Maliyet Yöntemi
Giderler değişken ve sabit olarak ayrılmakta ve
maliyeti bulunacak birimlere yalnızca değişken giderler yüklenmektedir.
Üretim maliyet muhasebesinde üretilen birimlerin birim maliyetinin hesabında dikkate alınan
giderler
 Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
 Direkt işçilik giderleri
 Genel üretim giderlerinin değişken kısmı
Pazarlama maliyet muhasebesinde değişken
maliyet yönteminin uygulanması
Analizi yapılmak istenen pazarlama alanlarına yalnızca değişken giderler yüklenmekte, böylece her
bir pazarlama bölümünün toplam net kâra katkı
sının ne olduğu kolayca saptanabilmektedir.
Nevin Su
YAYINLARI
28.Kâra geçiş noktasının belirlenmesinde ve
çeşitli yönetim kararlarının alınmasında etkili bir
yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Değişken maliyet yöntemi
C. Standart maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Asal maliyet yöntemi
YANIT B
Giderler sabit ve değişken olarak ayrıldığından,
yönetimin alacağı kararlar karşısında etkilenebilecek değişken giderlerde oluşacak değişliklikler kolayca saptanabilir. Diğer taraftan sabit giderlerin
dağıtımı söz konusu olmadığından, giderlerin dağıtındaki yanlış uygulamalardan ortaya çıkacak hatalar ve anlaşmazlık önlenir.
29.Üretim hacmine bağlı olarak ortaya çıkan
maliyet dalgalanmalarını önleyerek, dönemler
arasında karşılaştırma yapılmasına imkan veren
maliyet yöntemi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Değişken maliyet yöntemi
C. Standart maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Asal maliyet yöntemi
YANIT D
Normal maliyet yöntemi;
Değişken giderlerin tamamının, sabit giderlerin ise
Kapasite kullanım oranına göre maliyetlere yüklenmesi esasına dayanır.
Bu yöntem Türkiye muhasebe standartlarından
TMS 2 Stoklar standardında mamul maliyetlerinin
birim maliyetlerinin hesaplanmasında uygulanması
istenen yöntemdir.
Üretim hacmine bağlı olarak ortaya çıkan maliyet
dalgalanmalarını önleyerek, dönemler arasında
karşılaştırma yapılmasına imkân vermektedir.
Üretim maliyetlerine aktarılan giderler
 Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
 Direkt işçilik giderleri
 Değişken genel üretim giderlerinin tamamı
 Sabit genel üretim giderlerinin dönem içinde
kullanılan kapasiteye ait olan kısmı
30.Aşağıdaki giderlerden hangisi üretim maliyetlerine aktarılan giderler arasında yer almaz?
A. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
B. Direkt işçilik giderleri
C. Boş kapasiteye düşen sabit genel üretim giderleri
D. Değişken genel üretim giderlerinin tamamı
- 31 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
E. Sabit genel üretim giderlerinin dönem içinde
kullanılan kapasiteye ait olan kısmı
Boş kapasiteye düşen sabit genel üretim giderleri
Sonuç hesaplarına aktarıldığını unutmayınız!
YANIT C
31.Üretilen birimlerin maliyetine yalnızca direkt
ilk madde ve malzeme giderleri ve direkt işçilik
giderleri yüklenmekte, genel üretim giderlerinin
Tamamının maliyet dışında bırakıldığı maliyet
yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Değişken maliyet yöntemi
C. Standart maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Direkt maliyet yöntemi
YANIT D
Direkt maliyet yöntemi; genel üretim giderlerinin
maliyetlerin önemsiz bir parçası olması durumunda
uygulanır. Ancak günümüzde, genel üretim giderleri
maliyetlerde önemli bir pay tuttuğundan, bu yöntemin uygulama alanı pek yoktur. Stok değerlerini en
düşük düzeyde göstermek isteyen muhasebeciler
için yöntem çekici gelebilir.
32.Aşağıdakilerden hangisi maliyetlerin saptanması zamanına göre maliyet yöntemlerden
biri arasında yer alır?
A. Tam maliyet yöntemi
B. Değişken maliyet yöntemi
C. Standart maliyet yöntemi
D. Normal maliyet yöntemi
E. Direkt maliyet yöntemi
YANIT C
33.Aşağıdakilerden hangisi fiili Maliyet ya da
tarihi Maliyet Yöntemi özelliklerinden biri değildir?
A. Maliyetlerin, faaliyet yapıldıktan sonra giderlerin fiilen gerçekleşen tutarları esas alınarak hesaplandığı yöntem olması
B. Maliyetlerin hesaplanması gerçek verilere
dayanması
C. Yönetim açısından her zaman gerekli olan
maliyetler arasında yer alması
D. Maliyetlerin sağlıklı bir biçimde kontrolünün
yapılmasını sağlaması
E. Verilerin karşılaştırılmasında kullanılabilecek kıstasların bulunmaması
YANIT D
Maliyetlerin sağlıklı bir biçimde kontrolünün yapılması ihtiyacına cevap veren yöntemin standart
maliyet yöntemi olduğunu unutmayınız.
Nevin Su
YAYINLARI
34.Ön tahmin yöntemi aşağıdaki hangi maliyet
yöntemi içerisinde kullanılmaktadır?
A. Standart maliyet yöntemi
B. Safha maliyet yöntemi
C. Sipariş maliyet yöntemi
D. Fiili maliyet yöntemi
E. Tahmini maliyet yöntemi
YANIT D
Ön tahmin nedir?
Geciken bir giderin ne kadar olabileceği öngörülüp
maliyet hesaplarına borç, gider karşılık veya gider
yansıtma hesapları denilen fiili giderleri bekleme
niteliğindeki hesaplara alacak kaydedilir. Fiili giderlerin kesin tutarı saptanınca bu hesaplar kapatılır.
Farklar dönem sonuna kadar ya birbirini yok eder
ya da önemsiz denecek kadar küçülür. Küçülen
farklar dönem sonunda, ya mamul stokları ve satılan mamullerin maliyetleri arasında paylaştırılarak
veya doğrudan sonuç hesaplarına aktarılarak kapatılır. Fiili giderlerin böylece ön tahminleri yapılarak
kayıtlara alınması, fiili maliyet yönteminin yapısını
bozmaz. Ülkemizde daha çok fiili yöntemin kullanıldığı görülmektedir.
Tahmini Maliyet Yöntemi
Maliyetlerin, geçmiş deneyimlerden ve cari girdi
fiyatlarından yararlanılarak önceden tahmin edilmesi ve kayıtların bu maliyetlere göre tutulması
esasına dayanan bir yöntemdir. Burada önceden
tahmin edilen maliyetler, bilimsel olmayan bir biçimde geçmiş verilerden yararlanılarak tahmin
Edilmektedir.
Standart Maliyet Yöntemi
Maliyetlerin olması gereken tutarlarının faaliyet
yapılmadan önce, bilimsel yöntemlerle önceden
saptanması ve kayıtların bu maliyetlere göre tutulmasını öngören bir yöntemdir. Standart maliyet
yöntemine göre saptanan maliyetler ilgili mamullerin fonksiyonların, bölümlerin veya operasyonların
fiili maliyetlerin ne olması gerektiğini gösterir. Bu
maliyetler, belli bir gelişme düzeyinde belli koşullar
altında bir işletmede gerçekleşmesi gereken ve
bilimsel yöntemlere göre saptanan standart verilerdir. Böylece standart maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde, işletme içi faaliyetlerin kontrol edilmesine imkân verecek ölçüler veya normlar elde
edilmiş olmaktadır. Fiili maliyetlerin standart maliyetlerden farklı olması halinde, fiili maliyetlerin
standartlardan olan sapmaları, analiz edilerek nedenleri araştırılmakta ve kontrol edilebilir nitelikte
olan kısımları kontrol edilemeyen kısımlardan ayrılarak yönetime rapor edilmektedir. Böylece yönetimin gerekli düzeltici önlemleri almasına imkân sağlamaktadır.
- 32 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Maliyetlerin Saptanma şekline (Üretim Biçimlerine) Göre Maliyet Yöntemleri
 Sipariş maliyet yöntemi
 Evre (safha) maliyet yöntemi
Sipariş Maliyet Yöntemi
 Belli partiler halinde üretim yapan ve her
partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte
mamuller üreten işletmelerde kullanılır.
Evre (Safha) Maliyet Yöntemi
 Birbirini izleyen ve birbirine bağlı aşamalarda sürekli ve seri olarak kitle halinde mamul
elde edilen işletmelerde kullanılır. Bu yöntemde evrelere ilişkin maliyetlerin ölçülmesi
esastır.
TEKDÜZEN MALİYET MUHASEBESİNDE
KULLANILAN HESAPLAR-7/A VE 7/B SECENEĞİ
Türkiye uygulamalarında Tekdüzen Hesap Planı’nda 7. Grup maliyet hesaplarına ayrılmıştır.
Maliyet hesapları
Mamul ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe
getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.
Maliyet hesapları
 İşletmelerin fiili maliyet veya önceden saptanmış maliyet (standart maliyet veya tahmini maliyet) yöntemleri gibi farklı maliyet
hesaplama yöntemlerini uygulama olanağı
verecek biçimde oluşturulmuştur.
Türkiye uygulamalarında, tekdüzen muhasebe
sisteminde gider hesapları
7/A ve 7/B olarak iki seçeneğe ayrılmıştır.
7/A seçeneğinde giderler defteri kebirde
 Fonksiyon esasına göre
7/B seçeneğinde
 Çeşit esasına göre belirlenmiştir.
Ek finansal tablo düzenleme zorunda olmayan ve
belirlenmiş aktif büyüklüğünü ve satış hasılatını
aşmayan küçük ticaret işletmeleri ile hizmet ve üretim işletmeleri isterlerse 7/B seçeneğini uygulayabilirler.
Nevin Su
YAYINLARI
Maliyet hesap gruplarının her biri defter-i kebir
hesabı düzeyinde hangi hesaplara bölümlenmiştir?
 Gider hesapları
 Yansıtma hesapları
 Fark hesapları
35.Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden
Bağımsız çalışması durumunda kullanılan hesap aşağıdakilerden hangisidir?
A. Fark hesapları
B. Hesapların işleyişi hesapları
C. Bağlantı hesapları
D. Gider yansıtma hesapları
E. Maliyet hesapları
YANIT C
Fark hesapları
 Standart maliyet yöntemi uygulandığında
kullanılır.
Hesapların işleyişi
 Gider hesapları
Gider Hesapları
Dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır.
Gider hesaplarına yapılacak kayıtlara ilişkin olarak
düzenlenecek muhasebe fişlerinde gider yerleri ve
gider çeşitleri hesaplarına ait numaralar birlikte
yazılır.
Gider Yansıtma Hesapları:
 Fiili maliyetlerin uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, bunlara
(standartlara) göre saptanan giderlerin ilgili
hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
Fark Hesaplar:
 Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin
uygulanması halinde fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki farkların
kaydedildiği hesaplardır. Fark hesapları
borç ve alacak kalıntısı verebilir.
Çeşit esasına göre bölümleme(7B)
0- İlk madde ve malzeme giderleri
1- İşçi ücret ve giderleri
2- Memur ücret ve giderleri
3-Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
4-Çeşitli giderler
5-Vergi resim ve harçlar
- 33 -
Nevin Su
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
6-Amortisman ve tükenme payları
7-Finansman giderleri
Sorumluluk merkezine göre bölümleme
 Esas üretim gider yerleri
 Yardımcı üretim gider yerleri
 Yardımcı hizmet gider yerleri
 Yatırım gider yerleri
 Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
 Araştırma geliştirme gider yerleri
 Pazarlama satış ve dağıtım gider yerleri
 Genel yönetim gider yerleri
 Finansman gider yerler
Eş zamanlı kayıtlama
Giderin doğuş anında muhasebe kaydı yapılırken,
söz konusu giderin türü ile hangi sorumluluk merkezine ait olduğunun belirlenmesi ve buna göre ait
olduğu fonksiyonel gider hesabına kaydedilmesi
gerekir.
Yansıtma hesapları ile aktarma
Fiili maliyet yönteminde, ilgili fonksiyonel gider hesaplarının borcunda bir ay içinde toplanan giderler
ay sonlarında; yansıtma hesaplarının alacağı ile
ilgili maliyet hesaplarının borcu karşılığında maliyetlere yansıtılır.
Fonksiyonel gider hesapları ile bunların yansıtma
hesapları yılsonunda karşılaştırılarak kapatılır.
Gider bütünlüğünü koruma
Tebliğ, maliyet hesaplarının izlenmesinde, hesap
Ayrılığı sistemini seçmiştir. Maliyet hesaplarında
giderlerin bütünlüğü korunmuş ve işletmenin esas
faaliyeti ile ilişkili olan ve üretim maliyetine verilmeyen dönemin faaliyet giderleri ve finansman giderleri de maliyet hesapları grubunda izlenmiştir.
Maliyet Muhasebesini bağımsız uygulama
700 ve 701 numaralı hesaplar bu amaç için açılmıştır.
İsteyen firmalar maliyet muhasebesi hesapları ile
genel muhasebe hesaplarını hiç karşılaştırmayabilirler. Bu yöntemi seçenler genel muhasebe bölümünde “700” numaralı hesabı, maliyet muhasebesi
bölümünde ise “701” numaralı hesabı çalıştırır.
Yılsonunda bu hesaplar karşılıklı olarak kapatılır.
Giderlerin Çeşit Esasına Göre İzlenmesi-7/B
Seçeneği Uygulaması
Bu uygulamada; giderler defter-i kebirde maliyet
dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet
çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider
YAYINLARI
dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya
Mamul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır.
Gider çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili gider yerlerine yüklenmesinde, işletmeler, eş zamanlı kayıt düzenini bu seçenek için de
kullanarak yardımcı defterlerde fonksiyonel gider
hesaplarını ve gider yerlerini izleyebilirler.
7/B seçeneğinde işletmelerin 79 No.lu gruptaki
maliyet hesapları
79 - Gider Çeşitleri
790 ilk Madde ve Malzeme Giderleri
791 işçi Ücret ve Giderleri
792 Memur Ücret ve Giderleri
793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
794 Çeşitli Giderler
795 Vergi, Resim ve Harçlar
796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
797 Finansman Giderleri
798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı
799 Üretim Maliyet Hesabı
Çözümli Sorular
1.Dönembaşı yarımamül stokları
Dönemsonu yarımamül stokları
Dönem içinde üretime başlanan
yukarıdaki bilgilere göre üretimi
mamül miktarı kaç birimdir?
2000 birim
3000 birim
18000 birim
tamamlanan
Üretime girenler

Dönembaşı yarı mamül + dönem içinde
üretime başlanan
 Üretimden çıkanlar

Dönemsonu yarı mamul + dönem
içinde üretimi tamamlanan
Dön.baş + Üret. Başl. = Dön.sonu + Üret. Tamamlanan
2.000
+
x = 17.000
18.000
=
3.000
+
2. 2.600,00 tl nominal ücretli olan bir işçi %20
akord zammı almaktadır.Bir birim mamülü
üretmek için akord zammı 18 dk dır.İşçi 25 birim
üretmiştir.
- 34 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Zaman akorduna göre işçinin günlük ücreti ne
kadardır?
Akord Faktörü = [ Normal işçi ücreti+ (Normal
saat ücreti x Akort zammı oranı)] /60
[2.600
+(2.600x
0,20)]
/
60
=
52
Bir birim için dakika olarak belirlenen akord
zamanı, üretim miktarı ve akord faktörü ile çarpılarak
bulunur.
Yani; bulduğumuz 52 birim 1 dak denek gelmektedir.
akort zamanı 18 dakika olduğuna göre; 52 x 18
=
936
kazanç)
Ve 25 birim üretmiştir.
25x936 =23.400 (hak edilen günlük kazanç)
KİTABIMIN 173-185. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
- 35 -
Nevin Su
YAYINLARI
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
YAYINLARI
E. Paranın nötr oluşu
5. DERS: PARA- BANKA:
6-ÜNİTE
PARA POLİTİKASI VE PARASAL
AKTARIM MEKANİZMASI





Nevin Su
FAİZ KANALI
DÖVİZ KURU KANALI
KREDİ KANALI
BİLANÇO KANALI
VARLIK FİYATLARI KANALI
Parasal Aktarım Mekanizmasında Gecikme Sorunu
 Merkez Bankaları nihai amaçlarını belirledikten sonra, bu amaçlara ulaşmak için
hangi politika araçlarını kullanacaklarını belirlemek zorundadırlar. Bu süreçte, para politikasını yürütenlerin yaşadıkları temel problemlerden biri gecikme sorunudur.
SORU -1.
Hangisi parasal aktarım mekanizması bileşenlerinden biri olamaz?
A. Kur
B. Faiz
C. Risk
D. Kredi
E. Bilanço
Yanıt C
SORU -2.
Net değer ile kullandırılan krediler parasal aktarım mekanizmasının hangi kanalını oluşturur?
A. Banka kredileri kanalı
B. Bilanço kanalı
C. Risk kanalı
D. Para kanalı
E. Faiz kanalı
Yanıt B
SORU -3.
Bilanço kanalına göre genişlemeci para politikası sonucu hangisi meydana gelir?
A. Faiz oranları değişmez.
B. Faiz oranları artar.
C. Hisse senedinin fiyatları düşer.
D. Hisse senedinin fiyatları artar.
E. Firmaların net değeri düşer.
Yanıt D
SORU -4.
Uygulanan merkez bankası politikalarının uzun
dönemde sadece fiyatlar genel düzeyini artırmasına ve reel değişkenler üzerinde etkili olamamasına ne ad verilir?
A. Paranın uzun dönemde yansızlığı
B. Faiz etkisi
C. Likidite etkisi
D. Fiyat etkisi
Yanıt A
SORU -5.
Negatif arz şoklarını para ve maliye politikası
önlemleri ile önlemeye çalışan politikaya ne ad
verilir?
A. Kalkınma politikası
B. İstikrar politikası
C. Denge politikası
D. Ekonomi politikası
E. Kamusal politikaları
Yanıt B
HAP BİLGİ:
 İstikrar politikasının amacı kısa dönemde
ekonomik dalgalanmaların etkisini azaltmak
ve toplam talep eğrisini kaydırmaktır.
SORU -6.
Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyindeki artış
%50 ve üzerinde ise bu hangi enflasyon türüne
aittir?
A. Çekirdek enflasyon
B. Ilımlı enflasyon
C. Hiperenflasyon
D. Dörtnala enflasyon
E. Yüksek enflasyon
Yanıt C
SORU -7
Para politikasının hedeflediği değişkenler ile
enflasyon arasındaki ilişkinin zayıflamasında
aşağıdakilerden hangisinin rolü yoktur?
A. Para ve kredi büyüklükleri ile enflasyon arasındaki kısa vadeli ilişkinin istikrarsız olması
B. Merkez bankalarının, fiyat istikrarını sağlamak görevlerinden uzaklaşması
C. Standart bir para tanımının yapılmasının
güçleşmesi
D. Spekülatif atakların yoğunluğu
E. Döviz kuru hedeflemesi rejimi kapsamında
merkez bankalarının faiz oranları üzerindeki
kontrolünü kaybetmesi
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Bu çerçevede enflasyon hedeflemesi rejiminin oluşturulması ve yaygınlaşması, parasal
büyüklüklere veya döviz kuruna dayalı rejimlerin etkinliğini zaman içinde kaybetmesine paralel olarak ortaya çıkmıştır. Parasal
büyüklüklerin ya da döviz kurunun hedeflenmesinde yaşanan bu zorluklar karşısında
merkez bankaları, enflasyon hedeflemesi
rejimini alternatif bir para politikası stratejisi
olarak geliştirmiştir.
SORU -8.
Merkez bankaları belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesinde kaydedilen ilerlemeler ve yapıl-
- 36 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
ması düşünülenlere dair kamuoyuna bilgi sunma ve raporlama işlevi enflasyon hedeflemesinin hangi ön koşulunu ifade etmektedir?
A. Şeffaflık
B. Anlaşılır olma
C. Hesap verebilirlilik
D. Mali baskıdan uzak olma
E. Merkez bankasının bağımsızlığı
Yanıt A
SORU -9.
Aşağıdakilerden hangisi aktarım mekanizmasının ilk adımında ortaya çıkacak etkilerden biri
değildir?
A. Faizler genel düzeyi
B. Kredi piyasası
C. Toplam talep düzeyi
D. Varlık fiyatları
E. Bekleyişler
Yanıt C
HAP BİLGİ:
 Bu aşamada, faizlerdeki değişiklikler varlık
fiyatlarına, döviz kuruna ve kredi koşullarına
yansımak suretiyle öncelikle finansal piyasaları etkilemektedir.
 İkinci aşamada finansal piyasalardaki değişiklikler ekonomik birimlerin harcamalarını
etkileyecek ve ekonomide toplam talep düzeyi değişecektir.
 Üçüncü aşamada ise toplam harcamalardaki bu değişmeler yurt içi enflasyon beklentisini, üretimi ve fiyatlar genel düzeyini etkilemektedir. Merkez bankasının para politikası uygulamalarının toplam talebi ve enflasyonu etkilemesi hemen gerçekleşmez.
Politika değişimleri etkilerini ancak belirli bir
gecikme süresi sonunda gösterirler. Bu gecikme süresiyle ilgili genel bir mutabakat
olmasa da gecikmenin genellikle 1 yıl sürdüğü kabul edilir.
SORU -10.
Ekonomik faaliyetlerin düzeyini ölçen GSYİH
verisine ancak ilgili çeyrekten üç ay sonra ulaşılabilme ne tür gecikmedir?
A. Tanı gecikmesi
B. Düzenleme gecikmesi
C. Veri gecikmesi
D. Yürütme gecikmesi
E. İç gecikme
Yanıt C
HAP BİLGİ:
 Para politikası uygulayıcılarının ekonomide
yaşanan gelişmeleri takip etmek amacıyla
kullandıkları verilerin elde edilmesi sürecinde ortaya çıkan gecikmedir.
SORU -11.
Nevin Su
YAYINLARI
Politika uygulayıcılarının yeni bir politika izlemeye karar vermeleri ile bu politika ile ilgili aracı uygulamaya sokmaları arasında geçen zaman
ne tür bir gecikmedir?
A. Tanı gecikmesi
B. Düzenleme gecikmesi
C. Veri gecikmesi
D. Yürütme gecikmesi
E. İç gecikme
Yanıt D
SORU - 12.
Bir politikanın uygulamaya konulmasıyla, ekonomi üzerinde etkilerinin ortaya çıkması arasında geçen zamanı ifade eden gecikme türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. İç gecikme
B. Dış gecikme
C. Tanı gecikmesi
D. Yürütme gecikmesi
E. Etkinlik gecikmesi
Yanıt E
HAP BİLGİ:
 İç gecikme: Para politikasında bir değişikliğe ihtiyaç duyulduğu an ile merkez bankasının para politikasındaki değişikliği uygulamaya başladığı an arasında geçen zamandır.
 Dış gecikme: Belli bir politikayı uygulamaya
koyduktan sonra, bu politika kapsamında
değişmesi beklenen hedef değişkenin etkilendiği zamana kadar geçen süredir.
Örneğin, kamu harcamalarının kısıtlanabilmesi için öncelikle kamu birimlerinin harcama alışkanlıklarının değişmesi gerekmektedir.
Ekonomide gecikme sorununun yaşanmaması durumunda faiz oranlarındaki
yükselişin sonucu ne olur?
 Dönemi içerisinde ekonomideki toplam harcamaları azaltacak Toplam talep ve çıktı
düzeyi düşecektir.
 Enflasyon oranını düşürmek için 2020 yılında sıkı para politikası uygulaması ile faiz
oranlarını yükselten bir merkez bankası,
gecikme sorununun yaşanmaması durumunda amacına 2021 yılında ulaşırken, gecikme sorunuyla birlikte amacına ancak
2023 yılında ulaşabilmektedir.
Ekonomide pozitif bir talep şokunun yaşandığını ve toplam talepteki artışa bağlı olarak üretimin potansiyel düzeyinin üzerine çıktığını ve
ekonomi üzerinde enflasyonist bir baskının hissedildiğini varsayalım?
 Gecikme sorununun yaşanmaması durumunda, bu sorunu tespit eden bir merkez
bankası aynı anda faiz oranlarını yükseltecek ve talep şokuna bağlı olarak çıktı düze-
- 37 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
yinin artması ihtimalini, yaşanmadan ortadan kaldırabilecektir. Çıktı düzeyinde bir
değişiklik olmaması durumunda ise enflasyon oranı da istikrarlı bir şekilde seyredecektir. Buna karşılık gecikme sorununun
varlığı, merkez bankasının talep şokunun
yarattığı etkilere karşı zamanında bir politika
geliştirebilmesine engel olacaktır
SORU - 13.
Aşağıdakilerden hangisi deflâsyonun ortaya
çıkma nedenleri arasında değerlendirilemez?
A. Mal ve hizmet talebinde düşme
B. Fiyatlarda meydana gelen düşüş
C. Teknolojik yenilikle gelen verimlilik artışı
D. Ticaretin serbestleşmesi ile ortaya çıkan
kazançlar
E. Ekonomik istikrarın azalacağı yönünde beklentiler
Yanıt E
SORU - 14.
Mal ve hizmetlerin mutlak fiyatlarının ağırlıklı
ortalamasına ne ad verilir?
A. Para
B. Enflasyon
C. Fiyatlar genel düzeyi
D. Tüfe
E. Üfe
Yanıt C
SORU - 15.
Fiyat endekslerinden biri olan tüfe ülkemizde
hangi kurum tarafından oluşturulmaktadır?
A. BBDK
B. TMTF
C. ÜFE
D. TÜİK
E. AÇEV
Yanıt D
SORU - 16.
Tüfe için temel alınan yıl kaçtır?
A. 1999
B. 2000
C. 2001
D. 2002
E. 2003
Yanıt E
SORU - 17.
Ülke ekonomisinde belirli bir referans döneminde yurt içine yönelik üretimi yapılan ürünlerin fiyatlarının zaman içinde karşılaştırılarak
fiyat değişikliklerinin gösterildiği
endekse ne ad verilir?
A. Enflasyon
B. Deflâsyon
C. Üfe
D. Tefe
E. Tüik
Nevin Su
YAYINLARI
Yanıt C
SORU - 18
Monetaristler için aşağıdakilerden hangisi toplam talep eğrisinin yer değişmesine neden
olur?
A. Yatırımlar
B. İhracat
C. İthalat
D. Para arzı
E. Para talebi
Yanıt D
SORU - 19.
Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyindeki artış
%50 ve üzerinde ise bu hangi enflasyon türüne
aittir?
A. Çekirdek enflasyon
B. Ilımlı enflasyon
C. Hiperenflasyon
D. Dörtnala enflasyon
E. Yüksek enflasyon
Yanıt C
SORU - 20.
Hangisi üretici fiyatları (üfe) endeksi ana sektörleri arasında yer almaz?
A. Eğitim
B. Balıkçılık
C. İmalat
D. Tarım
E. Sanayi
Yanıt A
SORU - 21.
Keynes yen görüşü göre aşağıdakilerden hangisi toplam talep eğrisinin konumunu değiştirmez?
A. Net ihracat
B. Kamu harcamaları
C. Yatırım
D. Teknoloji
E. Tüketim
Yanıt D
SORU - 22.
Bir ekonomide varlık piyasaları ve gayrimenkul
piyasalarında meydana gelen enflasyon oranı
üzerinde fiyat artışlarına ne ad verilir?
A. Deflâsyon
B. Enflasyon
C. Varlık fiyatı balonu
D. Üfe
E. Tüfe
Yanıt C
SORU - 23.
Toplam arz eğrisi aşağıda yaşanan gelişmeler
nedeni ile sola doğru kaymaz?
A. Petrol fiyatlarında yaşanan artış
B. Kuraklık
C. Deprem
D. Tüketimin azalması
- 38 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
E. Enerji kısıtlamaları
A.
B.
C.
D.
E.
Yanıt D
SORU - 24.
Bir ekonomide cari yıla göre tüfe değeri 100, bir
yıl önceki tüfe değeri ise 70 ise enflasyon oranı
yüzde kaçtır?
A. %37,5
B. %30
C. %25
D. %20
E. %15
Yanıt A
SORU - 25.
Harcama grupları düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi tüketici fiyat endeksi mal sepetinde bulunmaz?
A. Eğitim
B. Giyim ve ayakkabı
C. Ev eşyası
D. Ulaştırma
E. Sanayi
Yanıt E
SORU - 26.
Hangisi zaman tutarsızlığı probleminin geniş
sonuçları arasında yer almaz?
A. Para politikası kararları alanlar sürekli firmaları şaşırtamaz.
B. Genişletici para politikası yüksek üretim düzeyi yaratamaz.
C. Genişletici para politikası yüksek enflasyona
neden olur.
D. Para politikası uygulayıcıları işçileri sürekli
şaşırtamaz.
E. Genişletici para politikası deflâsyon yaratır.
Yanıt E
SORU - 27
Yüksek enflasyonun etkileri?
 Kaynak tahsisinde etkinliğin bozulması
 Kredi piyasasında vadelerin kısılıp, uzun
vadeli yatırımların finansmanında sorunlar
yaşanmasına
SORU - 28.
TÜİK, tüketici ve üretici fiyatları endekslerini
Laspeyres zincirleme fiyat endeksi yönetimine
göre hangi yıldan itibaren hesaplamaya başlamıştır?
A. 2003
B. 2004
C. 2005
D. 2006
E. 2007
Yanıt C
SORU - 29.
Bir önceki dönem endeks değeri 130 iken cari
dönem endeks değeri 150 olarak gerçekleşmiş
ise enflasyon oranı aşağıdakilerden hangisidir?
Nevin Su
YAYINLARI
%10
%12
%14
%15
%20
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Enflasyon oranı= 150-130/130. 100
E O= %15
SORU - 30.
Bir ekonomide 2010 yılı fiyat düzeyi 140 iken,
2011 yılı fiyat düzeyi ise 130’ olarak belirlenmiş
ise, 2011 yılı fiyat düzeyindeki değişme aşağıdakilerden hangisidir?
A. Dezenflasyon yaşanmıştır.
B. Fiyatlar %7.14 oranında artmıştır.
C. Fiyatlar % 5,5 azalmıştır.
D. 2011 yılında Deflasyon yaşanmıştır.
E. Hepsi
HAP BİLGİ:
 Negatif enflasyon anlamına gelen deflasyon
da, deflasyon oranı ile ölçüldüğünü bilmelisiniz.Enflasyon, fiyat endeksi değerinin
kendisi anlamına gelmeyip, bu değerin değişim hızını ifade etmektedir.
SORU - 31.
Sürekli enflasyonun ortaya çıkması için gerekli
koşul aşağıdakilerden hangisi değildir?
A. Kamu açıklarının açığın para basılarak finanse edilmesi
B. Devletin toplam talebi sürekli olarak artırması
C. Toplam talebi parasal genişlemeyle karşılaması
D. Negatif arz şokları
E. Hepsi
Yanıt D
SORU - 27.
Kamu kesimi açığı dışında sisteme çıkan paranın toplam talep üzerindeki etkisi;
 İç talepte bir artışa ve parasal genişleme ile
yerli paranın değer kaybetmesine, ihracatın
artmasına yol açacağını bilmelisiniz.
SORU - 32.
Parasal Genişlemenin Nedenleri arasında yer
alamaz?
A. Ekonomik Canlanma
B. İstihdamı Arttırma
C. Bütçe açıklarını kapama
D. İthalatı arttırmak
E. Ekonomik büyüme
Yanıt D
HAP BİLGİ:
- 39 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Zaman tutarsızlığı probleminin genel sonucunu şu şekilde özetlemek mümkündür. Para politikası kararlarını alanların firmaları ve
işçileri sürekli şaşırtması mümkün değildir.
daha yüksek üretim düzeyi yaratmaz ama
daha yüksek bir enflasyona yol açar.
 Akılcı davranan ekonomik birimler üretim artışını hedef alan bir merkez bankasının gelecekteki politikasının genişlemeci olacağını
öngörerek ücret ve fiyatlarda artış yaparak
enflasyon beklentisine neden olurlar. Sonuçta üretim artışı sağlanmadan yüksek bir
enflasyon düzeyinde denge sağlanmış olur.
Bu bağlamda genişlemeci politikalar uzun
dönemde ekonomik büyümeyi değil enflasyonu arttırmaktadır
SORU - 33.
Yüksek bütçe açıklarının muazzam ölçüde para
basılıp finanse edilmesi ile aşağıdakilerden
hangi dönemlerde görülür?
A. Enflasyon
B. Deflasyon
C. Dörtnala enflasyon
D. Ilımlı enflasyon
E. Hiperenflasyon
Yanıt E
HAP BİLGİ:
 Devlet bütçe açıklarını vergileri arttırarak
veya borçlanarak kapattığında bunun enflasyonist etkileri olmayacak, sürekli enflasyon oranlarının yaşanabilmesi için bütçe
açıklarının para arzı artışı ile finanse edilmesi gerekecektir. Bütçe açıkları sürekli devam ederse ve bu açık sürekli para arzı artışı ile finanse edilirse yüksek enflasyona
yol açabilecektir.
SORU - 34.
Birinci Dünya Savaşı sonunda yaşanan ve fiyatların ortalama olarak ayda %300 civarında arttığı ülke aşağıdakilerden hangisidir?
A. Almanya
B. Polonya
C. Yunanistan
D. Macaristan
E. Türkiye
Yanıt A
SORU - 35.
Aşağıdakilerden hangisi enflasyonun maliyetinin etkili olacağı alanlardan biridir?
A. Karar alma ve yatırım süreci
B. Kredi piyasası
C. İşgücü piyasası
D. Dış piyasa ve toplumsal alan
E. Hepsi
Yanıt E
Nevin Su
YAYINLARI
SORU - 36.
Enflasyonist ortamın yaratacağı sonuçlardan
biri değildir?
A. Fiyatları algılama ve sağlıklı karar almada
yaşanan
sorunlar
B. Geleceğe ilişkin belirsizliklerin artması
C. Uzun vadeli tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarından
kaçınma
D. Reel faizlerin düşmesi
E. Birikimlerin üretken olmayan alanlara kayması
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Enflasyonun yarattığı belirsizlik, yatırımcının
kendini garantiye almak ve riskten korunmak adına, fazladan bir getiri talep etmesine ve dolayısıyla reel faizlerin yükselmesine
yol açar. Ayrıca enflasyon, ekonomik birimlerin birikimlerini enflasyondan korumak
amacıyla üretken olmayan döviz, altın, gayrimenkul gibi alanlara yöneltmelerine neden
olur. Enflasyon, karar alma sürecindeki belirsizliğe paralel olarak kredi piyasasında
uzun vadeli kredi alabilme olanaklarını sınırlandırır. Enflasyon, ülkeye giren yabancı
sermayenin ağırlıklı olarak kısa vadeli olmasına yol açarak ekonomideki kırılganlıkları arttırır. Enflasyon, gelir dağılımının giderek bozulmasına neden olur. Çünkü enflasyonist ortamda tasarruf edebilme imkânı
olan kesimler, yüksek reel faizlerden yararlanabilirken, gelir düzeyi düşük kesimlerin
bu imkânı olmayacaktır.
SORU - 37.
Enflasyonla ilgili yanlış ve yetersiz görüşler
arasında yer almaz?
A. Yüksek fiyat düzeylerinin enflasyonla karıştırılması
B. Tek seferlik fiyat artışlarının enflasyon ile
karıştırılması
C. İstikrar kazanmış yüksek fiyat düzeylerinin
enflasyon kabul edilmesi
D. Gelirlerin fiyatlar ile birlikte artmasının enflasyon olarak kabul edilmesi
E. Ekonomik birimlerin sadece satın alma güçlerinin azalması biçiminde düşünülmesi
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Fiyat düzeyi ne kadar yüksek olursa olsun
eğer fiyat düzeyi istikrar kazanmışsa bu durumun enflasyonla herhangi bir ilgisi yoktur.
Bunun yanında enflasyon, ekonomik birimlerin satın alma güçlerinin azalması biçiminde düşünülmektedir. Ekonomik birimlerin bu
- 40 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
düşüncesi eğer gelirleri fiyatlar oranında artarsa enflasyondan bahsedilemeyeceği şeklinde bir yorum yapılabilmesine olanak vermektedir. Ancak bu düşünce tarzı enflasyonun sadece bir açıdan etkisini göz önüne
aldığı için yanlıştır. Çünkü gelirler fiyatlar
oranında artsa bile, ekonomik istikrarsızlık
yine ortadan kalkmayacaktır. Örneğin ekonomik birimler yine para şeklinde tasarruf
yapmak istemeyecektir. Ayrıca enflasyonun
parasal genişleme şeklinde tanımlanması
da yetersiz görüşlerden biridir. Enflasyonun
bu şekilde tanımlanmasında, toplam harcamaların mal ve hizmet arzından daha fazla olduğuna işaret edilmek istenmektedir.
Bu tanımlama amacı açısından doğru fakat
ifade ediliş biçimiyle hatalıdır. Parasal genişlemenin enflasyona yol açtığı şeklinde
yorum yapabilmek için, işin bir de talep tarafına bakmak gerekmektedir. Burada dikkat
etmemiz gereken nokta, para talebinin üzerindeki parasal genişlemenin enflasyonist
olduğudur. Çünkü para arzı arttığında aynı
zamanda para talebi (elde para tutma isteği)
de artmışsa parasal genişleme toplam harcamaları arttırmayabilir. Ekonomide bir mal
veya hizmet üretildiğinde aynı zamanda bir
gelir yaratılmaktadır. Dolayısıyla para miktarı bu ek üretim yani ekonomik büyüme kadar arttırılır ise fiyatlar genel düzeyi üzerinde bir etki yaratılmaz. Bunun yanında, para
arzı artmadığı hâlde paranın dolaşım hızının artması harcamaları arttırabilir. Kısacası
bu görüşün eksik yanı, dikkati sadece para
miktarına çekiyor olmasıdır. Bu yüzden parasal genişleme enflasyona yol açan son
derece önemli bir öğe olmakla beraber, enflasyonun tek ve en iyi endeksi olarak kabul
edilmesi de doğru değildir. Bir başka sorunlu durum ise tek seferlik fiyat artışları ile enflasyonun birbirine karıştırılmasıdır. Fiyat artışlarının enflasyon olarak tanımlanması için
süreklilik arz etmesi gerekmektedir.
Para ve Deflasyon
 Genel olarak Deflasyon, fiyatlar genel düzeyinde düşmedir. Enflasyon sıfırın altına düştüğünde ki bu negatif enflasyondur, bu durum Deflasyon olarak adlandırılmaktadır. Bir
ekonomide Deflasyonist bir sürecin yaşanması; ekonomik belirsizliklerin artması, kaynak dağılımının bozulması ve sağlıksız büyüme performansına neden olmak gibi sorunlara neden olabilir.
Deflasyonun Nedenleri
 Hem talep hem de arz şokları Deflasyona
yol açabilir. Negatif talep şoklarında, düşen
fiyatlar mal ve hizmetlerin talebindeki düş-
Nevin Su
YAYINLARI
meyle ortaya çıkarken pozitif arz şoklarında
ise fiyatlardaki düşüşler, çıktı artışıyla olabilir. Bununla birlikte, Deflasyon nadiren oluşur. Borçlulardan alacaklılara gelirin yeniden dağıtılmasına yol açar.
Deflasyonun Belirleyicileri nelerdir?
 Toplam arz ve toplam talep şokları
 Şiddetli bir negatif talep şokunun yaşanması
 Toplam talep eğrisinin sola doğru kayması
olarak bilinmelidir.
 Üretim miktarı düşer ve ekonomideki fiyat
artış hızı negatif düzeyde gerçekleşir.
 Bir varlık fiyatı balonu patlaması
 Aşırı derecede sıkı politikalar
 Daraltıcı para politikası negatif para arzı şokunun yaşanması Deflasyona sebep olan
diğer etkiler olarak bilinmelidir.
SORU - 38.
Aşağıdakilerden hangisi negatif arz şokuna örnek olarak gösterilemez?
A. Ticaretin serbestleşmesi sonucu oluşan kazançlar
B. Teknolojik yenilik
C. Varlık fiyatı balonu
D. Uzun süreli siyasi istikrar beklentilerinin
artması
E. Ekonomik istikrarın artacağına ilişkin beklentilerin artması
Yanıt C
HAP BİLGİ:
 Deflasyon: Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde yaşanan azalmadı r.
 Varlık Fiyatı Balonu: Bir ekonomide gayrimenkul ya da varlık piyasalarında enflasyon
oranının üzerinde gerçekleşen aşırı fiyat artışlarının olmasıdır. Şok etkisi, ilk Deflasyonist etkiyi güçlendiren güven kaybı ve azalan fiyat beklentileri yoluyla ağırlaşmış olabilir. Alternatif olarak pozitif bir arz şokunda,
toplam arz eğrisi sağa doğru kayacak. Bu
değişimden sonra (toplam talep değişmezken) üretim düzeyi daha yüksekken fiyatlar
genel düzeyi düşecektir. Pozitif arz şokları,
teknolojik yenilik ve verimlilik artışı, ticaretin
serbestleştirilmesi sonucu oluşan kazançlar
veya uzun vadeli siyasi ve ekonomik istikrarın artacağı beklentileri de dâhil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.
SORU - 39.
Bir ekonomide talep ve arz şoklarının bir arada
yaşanması sırasında aşağıdakilerden hangisi
gözlemlenir?
A. Toplam talep eğrisinin sola toplam arz eğrisinin sağa doğru kayması
B. Deflasyonist baskıların artması
C. Üretim miktarında daraltıcı etki
- 41 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
D. Nominal faiz oranlarında sıfır düzeyine yaklaşması ve reel faiz oranlarının pozitif olması
E. Hepsi
SORU - 40.
Nominal faiz oranları sıfır ya da sıfıra yakın olduğunda aşağıdakilerden hangisi söz konusu
olamaz?
A. Para talebi sonsuz ya da sonsuza yakın bir
esnekliğe sahip olması
B. Para politikası etkinliğinin kaybolması
C. Likidite tuzağına girildiği anlamı taşıması
D. Para tutmanın alternatif maliyetinin yüksek
olması
E. Fazla fonların yatırıma kanalize olmaması
Yanıt D
HAP BİLGİ:
 Likidite tuzağında, para otoritesi ekonomiyi
canlandırmak için para arzını arttırsa da para tutmanın alternatif maliyeti sıfır olduğu
için para talebi sonsuz olur. Sonuç olarak
fazla fonlar yeni yatırımlara kanalize olmayabilir. Likidite tuzağı genellikle devam eden
deflasyona dönüşür.
 Ekonomik birimler para arzının gelecekte izleyeceği yolun değiştirileceğine inanmadıkları sürece, geçici olacağını düşündükleri
cari para arzı artışlarına tepki vermezler. Bu
durumda, politika yapıcıların, deflasyonist
ortamda politika uygulamalarının sınırlı düzeyde kalmasına neden olur. Fiyatların yükseleceği yönünde sözü kredi bil olabilmesi
için yapılan uygulamaların bugünü değil geleceği de kapsaması gerekir. Beklentilerin
rolü deflasyonun kalıcılığı açısından çok
önemlidir. Olumsuz bir talep şoku sonucunda, bugünkü mal fiyatlarının gelecekteki mal
fiyatlarına göre çok yüksek olduğunu varsayalım. Bu durumda gelecekte daha yüksek
harcama beklentisi nedeniyle bugünkü harcamalar azaltılacaktır. Bu ise ekonomi üzerinde cari dönemde yatırımları aşan tasarruf
fazlalığı anlamına gelir. Ancak bir kez cari
fiyat seviyesi azalmaya başlarsa beklenen
fiyat seviyesi de düşmeye başlayabilir ve
ekonomik aktivite daha da yavaşlar. Böylelikle fiyatlardaki düşüşlerin, gelecekteki fiyat
gelişmeleri ile ilgili beklentileri güçlendirmesiyle bir deflasyonist spiral oluşabilir.
Nevin Su
YAYINLARI
SORU - 41.
Aşağıdakilerden hangisi deflasyonun maliyetlerinden biri değildir?
A. Toplam talep kaynaklı deflasyonun istihdamı azaltması
B. Deflasyon borç-deflasyon ve kredi çöküşü
gibi olumsuz mekanizmalar yoluyla finansal
aracılık işlevini olumsuz etkilemesi
C. Sözleşmeli ödenmemiş borçların reel değerini yükseltmesi
D. Borcun reel değerinde bir artış yarattığı için,
borçlulardan alacaklılara bir gelir transferi
yaratması
E. Nominal faiz oranında düşürücü etki yaratması
Yanıt C
KİTABIMIN 290-296. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
 Likidite Tuzağı: Faiz oranlarının sıfır ya da
sıfıra yakın olması durumunda para talebinin sonsuz yada sonsuza yakın olduğu
ekonomik ortamdır.
- 42 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Nevin Su
YAYINLARI
6. DERS: SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ:
test edilmesi için verilerin toplanarak analiz edilmesini ve sonuca ulaşılmasını içermektedir.
1. ÜNİTE:
BİLİMSEL YÖNTEME GİRİŞ:
bir sorun çözme yolu olarak bilimsel süreç içinde çok farklı bilgi edinme yolları kullanmıştır.
Ary, Jacobs, Razavieh ve Sorensen’ın bilgi kaynakları
 Deneyim
 Otorite
 Tümdengelime dayalı akıl yürütme
 Tümevarıma dayalı akıl yürütme
 Bilimsel yöntem
İnsanlar önceleri nedenini açıklayamadıkları doğal
olayları mitolojik öyküler yoluyla açıklamaya çalışmışlardır. Örneğin, bir doğa olayı olarak yıldırımın,
Zeus’un kızması sonucu elindekini fırlatmasıyla
oluştuğuna inanmışlardır. Daha sonraları felsefe,
gerçeği anlama çabasında mitolojinin yerini almıştır.
Dahası, gerçeği arama yolunda akıl ön plana çıkmaya başlamıştır. Başlangıçta felsefe, bilimi de
kapsayan geniş bir anlamda kullanılmıştır.
Önceleri fen bilimleri, daha sonraları ise, yaklaşık
19. yüzyıl ortalarında, sosyal bilimler olarak adlandırılan tarih, ekonomi, sosyoloji ve psikoloji gibi
bilimler felsefeden kopmuştur.
Bilim ve felsefenin gerçeği anlama yolundaki farklı
bakış açıları, inceledikleri ve yanıt aradıkları sorulardan çok, bu soruların nasıl bir yöntemle yanıtlanacağıdır.
Felsefede gerçeği arama yöntemi olarak sistemli ve
tutarlı bir akıl yürütme süreci ön planda iken; bilimde sorunlarla ilgili denenceler öne sürme, gözlemler
yaparak onları test etme ve sonuca ulaşma yöntemi
ön plandadır. İnsanlar doğal ve toplumsal çevrelerinde olup bitenleri anlamlandırmaya çalışırken
yalnızca bilimden Yararlanmazlar. Kişisel deneyimleri, başkalarının deneyimleri ve bilgisi (otorite),
bilinen bilgilerden akıl yürütme yoluyla yeni bilgilere
ulaşma gibi farklı yollarla da çevrelerini anlamlandırmaya çalışırlar. Bazı bilim insanları bilimi daha
çok doğruluğu kanıtlanmış, sistematik bilgiler bütünü olarak görürken; bazıları ise bir sonuç ya da
ürün olmaktan çok, gerçeği arama süreci olarak
görmektedirler. Bilimin kavramsallaştırılması yanında, doğası ile ilgili de farklı anlayışlar bulunmaktadır. Bazıları bilimi, sistematik bir düzen içinde olduğuna inanılan fiziksel ve toplumsal dünyanın, nesnel bir şekilde, duyu organları aracılığıyla anlaşılıp
kavranması olarak görürken; bazıları da, fiziksel ve
toplumsal dünyanın anlaşılmasında kişinin kendi
değer, inanç ve ön kabullerinin önemli rol oynadığına inanmaktadırlar. Hangi anlayış benimsenirse
benimsensin, bilimin bilgi üretme yolu olarak bilinen
ve kabul edilen bir yöntemi vardır.
Bilimsel Yönteme Giriş
Bir sorunun belirlenip sınırlandırılması ve tanımlanmasını, o sorunla ilgili geçici çözüm yolları olarak denenceler ileri sürülmesini, bu denencelerin
Kişisel deneyim
 İnsanların çok eskiden beri sorunlarının çözümünde kullana geldikleri bilgi kaynaklarından biridir.
 Deneyimlerden bilgi çıkarma sürecidir.
 Deneyimler üzerinde yansıtıcı düşünmeyi
gerektirir.
1.Üzerinde düşünmedikçe bilgiye dönüşmez
olan bilgi kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
A. Otorite
B. Kişisel deneyim
C. Tümdengelime dayalı akıl yürütme
D. Tümevarıma dayalı akıl yürütme
E. Bilimsel yöntem
Sezgiler
 Deneyim sonunda da kazanılmış olabilir.
Kişisel deneyimler kişilerin karşılaştığı sorunların
çözümünde çözüm yolu olabilir.
Deneyimlerin sınırları
 Birinin her konuda deneyime sahip olma
olasılığının olmaması
 Kişinin yaşantılarıyla sınırlı olması
Kişi, kendi deneyimleriyle sahip olmadığı ancak
Başkalarının bir otorite olarak sahip olduğu bilgiyi
kaynak olarak kullanmaktadır.
Otorite ile ilişkili bilgi kaynakları
 Deneyim ve uzmanlığa sahip bir birey
 İstatistik veri tabanı
 Ansiklopedi
 Gelenek ve görenekler(yeni sorunlara eski
çözüm yolları her zaman çare olmayabilir)
YANIT B
2.Bilgisini sorgulamadan sorunların çözümünde
kullanmaya çalışmanın çoğu zaman yanıltıcı
olduğu aşağıdaki bilgi kaynağının hangisinin
sınırlılıkları arasında yer almaktadır?
- 43 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
A.
B.
C.
D.
E.
Otorite
Kişisel deneyim
Tümdengelime dayalı akıl yürütme
Tümevarıma dayalı akıl yürütme
Bilimsel yöntem
YANIT A
Tümdengelime dayalı akıl yürütme
 Eski Yunan filozoflarının katkısı ile ortaya
çıkması
 Sorunların çözümüne daha sistematik bir
yaklaşım getirmesi
 Aristo mantığı olarak da adlandırılması
3.Genel bir önermeden özel bir önermeye ve bu
iki önerme arasındaki ilişkiye dayalı olarak yapılan çıkarımdan hareketle bir sonuca giden sistematik bir akıl yürütme, düşünme süreci asadakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Deneyim
B. Otorite
C. Tümdengelime dayalı akıl yürütme
D. Tümevarıma dayalı akıl yürütme
E. Bilimsel yöntem
YANIT C
Tümdengelimse akıl yürütme sürecinin basamakları
 Genel önerme
 Özel önerme
 Çıkarım
Tümdengelime dayalı akıl yürütme sınırlılıkları
 Doğru sonuca ulaşabilmek için genel yâda
özel önermenin doğru olması zorunluluğunun olması bilinenler arasında ilişki kurularak bilgiye ulaşılabilmesi
4.Tümevarıma dayalı akıl yürütme sürecinin
oluşumunda başı çeken isim aşağıdakilerden
hangisidir?
A. Kerlinger
B. Francis Bacon
C. Einstein
D. Arya
E. Caicos
Bacon’a göre, önce doğayı gözlemlemek, oradan
olgusal verileri toplamak ve bunları akıl yürütme
süzgecinden geçirerek genellemelere ulaşmak gerekir. Tümevarıma dayalı akıl yürütme olarak
adlandırılan bu süreç, daha sonraları bilimsel yöntemin de temellerini oluşturmuştur.
YANIT B
Tümevarıma dayalı akıl yürütme yaklaşımındaki
en önemli sorun
Nevin Su
YAYINLARI
 İlgili tüm örneklerin gözlenmesinin olanaklı
olmaması
Dogma
 Araştırmaya gerek duymadan, doğruluğu
denemesiz ve tartışmasız kabul edilen ve
değişmez sayılan düşüncedir.
5.Herhangi bir düşüncenin olaymış sonucunda
bir karara varılmadığı akıl yürütme yöntemi
aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Genel önerme
B. Özel önerme
C. Dogma
D. Tümevarıma dayalı akıl yürütme
E. Eksik tümevarıma dayalı akıl yürütme
YANIT E
6.Tümdengelime dayalı ve tümevarıma dayalı
akıl yürütme sürecini birleştirerek yeni bir bilgi
edinme yolunu deneyen bilim felsefecisi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Kerlinger
B. Francis Bacon
C. Einstein
D. Darwin
E. Caicos
YANIT D
Bu yönteme bilimsel yöntem denilmektedir.
Tümevarıma dayalı akıl yürütme ile bilimsel
yöntem arasındaki en önemli fark
Bilimsel yöntemde denence denilen ve daha önceki
verilere dayalı olarak geliştirilen ve sonucun geçici
tahminini içeren bir yargı olmasıdır. Bilimsel yöntemde, bu yargıyı test etmek için yeni veriler toplanmakta ve bu denenmelerin doğrulanıp doğrulanmadığı test edilmektedir.
Bilimsel yöntem
 Hem tümdengelime dayalı hem de tümevarıma dayalı akıl yürütme süreçlerini birlikte
kullanmaktadır.
Denence (Hipotez):
 Karşılaşılan bir sorunun çözümü için daha
önceki bilgi ve deneyimlere dayalı olarak
önerilmiş ancak doğruluğu henüz sınanmamış bir önermedir.
Bilimsel yöntemin gerçekleşme süreç adımları
 Sorunun belirlenmesi
 Sorunun sınırlandırılması ve tanımlanması
denenmelerin oluşturulması
 Denenmelerin test edilmesi için verilerin
toplanması verilerin analiz edilmesi
 Sonuç
- 44 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
7.Günlük yaşamda karşılaştığımız bir güçlük
alınyazında doldurulması gereken bir boşluk
bilimsel yöntemin gerçekleşme süreç adımlarının hangisini ifade etmektedir?
A. Sorunun belirlenmesi
B. Sorunun sınırlandırılması ve tanımlanması
denencelerin oluşturulması
C. Denenmelerin test edilmesi için verilerin
toplanması
D. Verilerin analiz edilmesi
E. Sonuç
YANIT A
Sorunun çözümü için gerekli koşul
 Sorunun sınırlandırılmasına ve tanımlanmasına gereksinim olması
8.Bilimsel yöntemde sorunun sınırlandırılması
ve tanımlaması aşaması aşağıdakilerden hangisini ifade etmektedir?
A. Sorunun çözülebilecek bir duruma getirilmesini ifade etmesi ve sorunun tüm boyutlarını aynı anda çözmek yerine bir boyutunun
ele alınması
B. Sonucun denenceleri doğrulayıp doğrulamadığının test edilmesi
C. Günlük yaşamda karşılaştığımız bir güçlük
alınyazında doldurulması gereken bir boşluk
olması
D. Denenmelerin test edilmesi için verilerin
toplanması
E. Sonuç
YANIT A
Denencelerin ifade edilmesi
 Geçici çözüm önerileri oluşturmak
 Ne tür gözlemler yapılacağı ya da bilgi toplanacağı konusunda araştırmacıya rehberlik
eden aşama
Denencelerin test edilmesi için uygun verilerin
toplanma yöntemleri
 Gözlem
 Görüşme
 Anket
Verilerin analiz edilmesi ve sonuç
 Sonucun denenmeleri doğrulayıp doğrulamadığının test edilmesi
Bilimsel yöntem, karşılaşılan bir sorunun çözümünde, başka bilgi kaynaklarına göre, daha doğru ve
sistematik bir yoldur.
Nevin Su
YAYINLARI
Kerlinger’e göre bilim
 Doğrudan tanımlanmaması, onun yerine işlevinin ve doğasının açıklanmasının daha
uygun olacağı görüşündedir.
9.Aşağıdakilerden hangisi Kerlinger’e göre bilimin yanlış anlaşılmış bir kavram olmasına neden kalıp yargılar arasında yer almaz?
A. Bilim insanının beyaz önlüklü, laboratuvarda
şişe ve tüplerle çalışan biri olarak görülmesi
B. Bilim adamlarının gerçek dünyadan ve sorunlarından habersiz insanlar gibi algılanması
C. Bilimin donmuş ya da statik bir konu olarak
ele alınması
D. Mühendislik ve teknoloji ile aynı anlamda
görülmesi
E. Hepsi
YANIT C
Yıldırım’ a göre bilimi tanımlamadaki güçlüğün
nedenleri
 Bilimin donmuş ya da statik bir konu değil,
sürekli olarak hızı artarak gelişen bir etkinlik
oluşu
 İnceleme konusu ve yöntemi yönünden
kapsamı ya da sınırları kesinlikle belirli olmayan bir etkinlik olması
10.Aşağıdakilerden hangisi Einstein’a göre bilim tanımını yansıtır?
A. Nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünüdür.
B. İnsanoğlunun biriktirdiği kaydedilmiş bilgilerdir.
C. Gerçeği arama etkinliğidir.
D. Her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile
mantıksal olarak düzenli düşünme arasında
uygunluk sağlama çabasıdır
E. Gözlem ve gözleme dayalı akıl yürütme yoluyla önce dünyaya ilişkin olguları, sonra bu
olguları birbirine bağlayan yasaları bulma
çabasıdır (Usel)
YANIT D
Bilim bir üründür ancak ona ulaşmak için izlenen
yol bilimsel yöntemdir.
Yıldırım bilimi
 Denetimli gözlem ve gözlem sonuçlarına
dayalı mantıksal düşünme yolundan giderek
olguları açıklama gücü taşıyan deneneler
bulma ve bunları doğrulama yöntemi” olarak
görmektedir. Bu tanım bilimsel yöntemin ta
kendisidir.
Erkuş bilimi
 Bilgi üretme yolu, etkinliği
- 45 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Ürün olarak bilimsel bilgi
 Hem bilimsel yöntemin bir sonucu ya da
ürünü, hem de onun başlangıcıdır.
Bilimsel araştırma sürecinin ilk başlangıcı
 Var olan bilgi birikimini incelemek
Ürün olarak bilimsel bilgi
 Süreç olarak bilimin başlangıç noktasının
temeli
Einstein ve Usel bilimi bir çaba olarak görmekle
birlikte, ayrıldıkları önemli bir nokta vardır.
Einstein
 Bilime konu olan evreni düzenden yoksun
bir yapı
Usel
 Bunları birbirine bağlayan yasaların olduğu
düzenli bir yapı
Bilimi Niteleyen Özellikler
 Bilim bir bilgi toplama yolu değil, bir analiz
yöntemidir.
 Bilim olgusaldır. Doğa-ötesilik ve metafizik
bilimsel alanın dışındadır.
 Bilim mantıksaldır
 Bilim nesneldir. Bilimsel bulgular uzman
olan herkes tarafından, göz önünde, gizli
olmadan, test edilebilir.
 Bilim eleştiricidir.
11.Bilimin hangi özelliği sosyal bilimleri tam
olarak karşılamaz?
A. Genelleyici
B. Nesnek
C. Mantık
D. Seçici
E. Olgusal
YANIT A
Bilim evrenseldir. Tüm zamanlar ve tüm yerler için
Genel geçer bilimsel ilkelerin bulunmasının zorluğunu dile getirmektedir.
Bilim kayıtlıdır.
Bilim birikimlidir.
Bilim sistematiktir
Bilimin Sayıltayları
 Bilim bazı ön kabullerden hareket eder.
Bunlara sayıltay ya da varsayım denir.
Sayıltay
 Deneyle kanıtlanmamış olmakla birlikte kanıtlanabileceği umulan kuramsal düşünüş
ya da varmış ve gerçekmiş gibi kabul edilerek bir şeyde dayanak olarak kullanılan, bir
olayı açıklamada yararlanılan ilke
Nevin Su
YAYINLARI
12.Aşağıdakilerden hangisi doğanın düzenine
ait temel sayıl taylarından biri değildir?
A. Evrenin doğal sıralanışı ve düzeni
B. Bir olayın nedenini bulmak için ilk nedenini
ve sonunu bilmenin gerekmemesi
C. Doğadaki olayların en ekonomik yollarla
açıklanması
D. Olayların genelleme özelliği sahip olması ve
birbiriyle ilişkisi
E. Araştırma koşulları
YANIT E
Bilimsel araştırma süreci ve araştırmacıyla ilgili
sayıl taylar
 Araştırma koşulları
 Denek
 Katılımcılarla ilgili veri toplama araçları
 Kullanılan istatistiksel işlemler
Kontrol edilemeyen değişkenler
 Deney ve kontrol gruplarını eşit derecede
etkiler.
Deney ve kontrol grupları
 Birbirleriyle etkileşime girmedikleri bir sayıltayı olması
Gerçeği yansıttığı kabul edilen veri toplama sayıl tayları
 Görüşme
 Anket
 Gözleyen
Araştırmayı yapan bilim insanıyla ilgili sayıl taylar
 Bilimsel yansızlık ve dürüstlük
 Kuşkucu, sorgulayıcı, eleştirel bakış açısı
 Bilimsel etik kurallarına bağlılık
Bilimin Amaçları
 Kuram geliştirme
Kuram
 Birçok veri topladıktan sonra, o verilerin bir
araya getirilmesi, düzenlenmesi ve öğrenme
olayını açıklayan bir bilgi bütününe dönüştürülmesi
Arya, Caicos, Razavieh ve Sorensen’a göre kuramların temel işlevleri
 Görgül bulguların düzenlenmesini ve olgunun açıklanmasını sağlaması
 Olguların yordanmasını sağlaması
 Yeni araştırmalara kaynaklık etmesi
Ary, Jacobs, Razavieh ve Sorensen’e göre kuramın özellikleri
- 46 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 Sorunla ilgili gözlenen olguları açıklaması(basitlik kuralı)
 Bilgiler bütünü ve gözlenen olgularla tutarlı
 olması
 Doğrulanması için araçlar sunması
 Yeni keşifler doğurması ve araştırılması gereken yeni sorunları belirtmesi
13.Bilimsel kurama ulaşmanın ilk aşaması aşağıdakilerden hangisidir?
A. Olguları betimleme
B. Açıklama
C. Yordama
D. Denetimleme
E. Saptama
Kuramların oluşturulma sürecinde gerçekleştirdiği amaçlar
 Bilim betimleme
 Açıklama
 Yordama
 Denetimleme
Bilimsel kurama ulaşmanın ilk aşaması
 Olguları betimleme
YANIT A
14.Sınıflama olgusu bilimsel kuramın hangi
aşamasında yer alır?
A. İlerleme
B. Açıklama
C. Yordama
D. Denetimleme
E. Betimleme
YANIT E
Betimleme olguları
 Saptama
 Sınıflama
 Dile getirme
Ne?”, “nedir?” sorularına yanıt arar.
Türkiye’nin 2011 yılında ihraç ettiği mallar nelerdir
Ve ihraç edilen ülkeler hangileridir?
Maddenin aşağı düştüğünün gözlenmesi
Olgunun dışına çıkmak gerekmez;
Olguyu oluş sürecinde gözlemek ve betimlemek
yeterlidir.
15.Aşağıdakilerden hangisi Bilimsel kuramın
açıklama aşamasını ifade eder?
A. Ne? Nedir? Sorularına yanıt arar.
B. Türkiye’nin 2011 yılında ihraç ettiği mallar
nelerdir?
C. Bir olgunun oluş biçimini değil, oluş nedenini gösterme süreci
D. Maddenin aşağı düştüğünün gözlenmesi
E. Olgunun dışına çıkmak gerekmez.
Nevin Su
YAYINLARI
Niçin sorusuna yanıt aranır.
Herhangi bir maddenin niçin aşağıya düştüğünün
belirlenmesi
Neden sonuç ilişkisi kurmayı gerektirir.
YANIT C
Yordama
 Hiçbir bilgiye dayalı olmadan kör bir tahminde bulunma değil, var olan bilgilere dayalı olarak incelenen konuyla ilgili gelecekte
neler olabileceği hakkında tahminde bulunmaktır.
 Bilimin ilerlemeci ve birikimci özelliği yordama yapabilmesine bağlıdır
 Kerlinger’e göre bir kuramın yeterliliği onun
yor dayıcı gücüne bağlıdır.
Kuramsal bilgi- yordama – kuram
16.Kuramın sağlamlığına kanıtını ifade eden
bilimsel kuram aşaması aşağıdakilerden hangisidir?
A. İlerleme
B. Açıklama
C. Yordama
D. Denetimleme
E. Betimlem
YANIT C
Denetimleme:
 İnsanlar nedenini bildikleri bir olayın denetiminde yapabilirler.
17.Bir araştırmanın bilimsel olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli değildir?
A. Bilimin tüm amaçlarını yerine getirmesi gerekmez.
B. Tek başına betimleme de bir bilimsel etkinliktir.
C. Bilimin amacının olayları ve olguları tek tek
betimlemek ya da nedenlerini açıklamak
değildir.
D. Bilimde genelleme fikri çok önemlidir.
E. Bilimin tüm amaçlarını yerine getirmesi zorunludur.
YANIT E
Araştırmacıları kurama götüren adımlar
 Olguları betimlemek
 Nedenlerini açıklamaya çalışmak
 Yordama gücünü test etmek ve denetimlenebilirliğini göstermek
- 47 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Bilimsel Tutum ve Değerler
Bilim insanları bilimsel araştırma sürecinde bazı
bilimsel tutumlara sahip olmalı ve bu süreci bilimsel
etik ilkeleri doğrultusunda gerçekleştirmelidirler.
Yapılan işin öteki insanlarla ilgili olması ve toplumu
etkilemesi bu tutum ve ilkelere uymayı zorunlu hale
getirmektedir.
Ary, Jacobs, Razavieh ve Sorensen için, bilim
insanının taşıması gereken bilimsel tutum özellikleri
 Bilim insanları bilimsel verilere karşı kuşkucu olmalıdırlar.
 Bilim insanları nesnel ve tarafsız olmalıdırlar.
 Bilim insanları değerlerle değil olgularla uğraşır
 Bilim insanları yalıtılmış olgularla uğraşmaz.
Bilimsel çalışmaların özünde dürüstlük kavramı yatar.
Bilim insanlarının bağlı olmaları gereken temel
sorumlulukları
 Araştırmanın tasarımı ve yürütülmesinde en
yüksek mesleki standartlara sahip olmak.
 Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi
sırasında özeleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak.
 Aynı konu üzerinde araştırma yapmış ve
yapmakta olan başka araştırmacılara karşı
onların katkılarını içtenlikle ve açıkça teslim
edici tavır içinde olmak
 Bu tavırlarını bilimsel makale yazımında
tam olarak korumak.
Bilim Anlayışında Çeşitlilik
 Pozitivist bilim anlayışı
 Pozitivizm ötesi/anlamacı/yorumlamadı bilim anlayışı
 Eleştirel kuram bilim anlayışı
18.Pozitivizm anlayışını ilk olarak ortaya atan
kişi
A. August Comte
B. Bacon
C. Galile
D. Newton
E. Descartes
YANIT A
Pozitivist bilim anlayışının temel ilkesi
Bizim dışımızda duran gerçek bir maddi evren bulunmaktadır. Bu gerçek, maddi evrende her şey
doğa yasalarınca yönetilmektedir. Doğada eğer bir
gerçek varsa onun bir miktarı vardır ve
Nevin Su
YAYINLARI
O miktarı ölçebiliriz. Bilim, bu gerçekleri ölçerek
doğanın yasalarını bulma uğraşısıdır.
Pozitivist bilim anlayışında, bilim insanları doğadaki
olayların (gerçeklerin) gözlenmesi sırasında nesnel
davranırlar ve ölçme sürecine bir etkileri olmaz.
Pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel sayıltayları
 Bilimsel ilerleme birikimlidir.
 Bilimsel bilgi tek ve meşru bilgidir.
 Gerçek hakkında dini, felsefi, sanatsal bilgiden daha doğru bir bilgi türüdür.
 Görgülü verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesinde, kuram oluşturulmasında normatif bakış açılarına, değer yargılarına, kanılara ve kişisel bakış açılarına yer yoktur.
 Meşru bilgiye ancak mantık, istatistik ve matematik kullanılarak, yani doğa bilimlerinin
yöntemleri ile ulaşılabilir.
 Kavramlar gerçeklerin sayısal olarak ölçülmesine olanak tanıyacak şekilde işlevsel
hale getirilmelidir.
 Bilimin amacı neden-sonuç ilişkilerini açığa
çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan yasalar
ortaya koymaktır.
Pozitivist bilim anlayışının temeli
 Bizim dışımızda, bizden bağımsız olarak var
olan gerçekliği nesnel bir şekilde ölçerek ortaya çıkarmak, böylece doğanın temel yasalarına ulaşmaktır.
Pozitivist sosyal bilim anlayışı
 Değişik durumlarda ortaya çıkan ve genellenebilir
 İnsan davranışlarının olduğu bir toplumsal
gerçeklikten söz etmektedir.
 Karmaşık bir toplumsal gerçeklikle ilgili farklı
değişkenler birbirinden ayrı olarak incelenebilir
 Pozitivist toplumsal bilim anlayışında
Değişkenlerden birinin etkisini incelemek
olasıdır.
Pozitivist bilim anlayışında
 Araştırmacı ile araştırılan konu arasında bir
ilişki olmaması
Pozitivist bilim anlayışında son amaç
 Genelleyebilir bir bilgi formuna ulaşmaktır.
 Neden-sonuç ilişkisi araması
Pozitivist Bilim Anlayışına Eleştiriler
- 48 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
 İndirgemeci ve mekanik doğa görüşü fikrineydi.
 Mekanik ve indirgemeci doğa görüşü etik
sorumluluk, bireysellik, özgürlük, seçenek
gibi kavramları dışlıyordu.
Pozitivist bilim anlayışına önemli karşı çıkışlardan biri
 Şair William Blake
Blake
 Evrenin mekanik bir yapı olmaktan çok yaşayan bir organizmaya benzediğini belirtmiştir.
 Mekanik ve materyalist bilim anlayışı yaşamın kendisini dışlamaktadır.
 Pozitivist anlayış yaşamı biyokimya, biyofizik, titreşim, dalgalar olarak görmektedir.
 Hâlbuki yaşamın kendisi yaşayan bir canlı
olarak algılanmalıdır.
Danimarkalı felsefeci Kierkegaard
 Bireyle ve onun kapasitesinin en üst düzeye
kadar geliştirilmesiyle ilgilenmiştir.
 Kişinin kendi potansiyelinin farkında olması
varoluşunun anlamıdır.
 Pozitivist anlayışın bireyselden uzak genellenebilir insan davranışlarıyla uğraşması, bireyin insani özelliklerinin dışlanmasına neden olmaktadır.
 Gerçeğin öznelliği ve somutluğu bir ışıktır.
19.Pozitivist bilim anlayışının önemli ilkelerinden biri doğrulana bilirliğe en büyük eleştiri
aşağıdakilerden hangisine aittir?
A. Karl Popper
B. Blake
C. Kierkegaard
D. Cohen
E. Manion
Popper’a göre bir kuramın doğruluk ölçüsü
 Yalnızca deneye dayalı verilerle doğrulana
bilirliği değil aynı zamanda yanlışlanabilirliğidir de.
 Eğer bir kuram görgül verilerle yanlışlanamıyorsa doğru demektir.
YANIT A
Feyerabend’e göre
 Bilim öteki bilgi türleri ile karşılaştırıldığında
ayrıcalıklı bir konumu hak etmemektedir.
 “Her şey gider” ilkesi Feyerabend’in bilim
anlayışını ifade etmektedir.
 Bu ilkeye göre, herhangi bir olayı ya da olguyu, örneğin yıldızların konumuna göre
Nevin Su
YAYINLARI
açıklamak ile geleneksel bilimsel ilkelere
göre açıklamak arasında fark yoktur.
Feyerabend’in üzerinde durduğu önemli bir
nokta
 Bilimin ve bilim insanlarının etkinliklerinin
toplumsal sonuçlarıdır.
 Bilimsel bilgi insanlar için yararlı sonuçlar
üretebileceği gibi insanların aleyhine de bilgiler üretebilmektedir. Silahlanma yarışı ve
doğanın tahribatı bunlara örnektir.
 Feyerabend’e göre özgür bir toplumda bir
bilginin bilimsel olması, insanların ona mutlak itaatini gerektirmemektedir
20.Emekle performans arasındaki ilişkinin toplumda tam olarak gerçekleşmemesi Newton’un
geleneksel pozitivist bilim anlayışına karşı getirilen hangi temel eleştiri arasında yer alır?
A. Sistem
B. Doğrusallık
C. Modelleme
D. Hata
E. Zaman
Gürsakal’ın yeni bilim” adlı çalışmasında
Newton’un geleneksel pozitivist bilim anlayışına
karşı temel eleştirileri
 Sistem
 Doğrusallık
 Hata
 Zaman
YANIT B
Sistem
 Karşılıklı etkileşim içinde olan şeyler ve
bunların arasındaki ilişkilerin anlaşılması
Sistemler
 Modellenebilir
Modeller orijinal sistemin davranışını deneysel olarak tekrarlayarak incelemekte kullanılır. Toplumsal
konularda durağan değildir.
Zaman içinde değişen bu sistemlere dinamik sistemler denir.
Doğrusallık

 Toplumsal yaşamda tam olarak gerçekleşmez.(emekle performans arasındaki ilişkiyi)
Klasik Newtoncu, pozitivist bilim anlayışına
karşı başka bir eleştiri
 Hata kavramı
- 49 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
Pozitivist bilim anlayışında belirli bir noktaya kadar,
örneğin yüzde beşlik bir hata, kabul edilebilir bir
hatadır.
Ancak, yeni bilim çalışmaları, örneğin Kaos Kuramı,
bu tür küçük hataların önemli sonuçlar doğurabileceğini belirtmektedir.
SORU 21.
1.Einstein’in Görecelik Kuramı
2.Kuantum Fiziği
3.Kaos Kuramı
Yukarıdaki numaralardan hangisi Pozitivizm
ötesi anlayışın doğmasına neden olan gelişmeler arasında yer alır?
A. Yalnız1
B. 2 ve 3
C. 1 ve 3
D. 1.2.3
E. Yalnız3
YANIT D
Görecelik kuramı
 Zaman ve uzayın bakan kişiye göre değiştiğini bize göstermiştir.
Kuantum fiziği ve felsefesi
 İnsanların doğayı algılama ve anlayış biçimini değiştirmiştir.
Belirsizlik, düalistte, olasılık ve gözlemci gözlenen
bütünlüğü gibi ilkelerle geleneksel belirlenimci görüşe karşı yeni bir bakış açısı geliştirilmiştir.
22.Kargaşa kuramının doğayı ve toplumu anlamak için getirmiş olduğu yeni bakış açısı aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Görecelik kuramı
B. Kelebek etkisi
C. Fraktal geometri
D. Güçsüzlük
E. Araştırma deseni
YANIT C
Kaos kuramının ortaya koyduğu ilkeler
 Faraktal geometri
 Kelebek etkisi
Kelebek etkisi
 Küçük nedenlerin büyük sonuçlara yol açabileceği gerçeğidir.
YAYINLARI
 Bu ilke, “Çin’deki bir kelebeğin kanat çırpışı
Meksika Körfezinde bir fırtınaya neden olabilir.
 Evrende hiyerarşi değil “heterarşi” olduğu
iddia edilmektedir.
 Yani sistemler piramit sel (hiyerarşik) değil,
önceden kestirilemeyen düzenlerdir.
 Düzen düzensizlikten doğabilir.
 Pozitivizm ötesi görüşler tek ve mutlak bir
doğrunun olmadığı tezini savunurlar.
 Zaman durağan değildir.
Pozitivist ötesi, doğacı, yorumlamacı bilim anlayışı
 Toplumsal bilimciler tarafından oluşturulmuştur.
Nevin Su
Cohen, Manion ve Morrison post pozitivist bilim anlayışının ayırt edici özellikleri
 İnsanlar eylemlerinde kendilerine özgü ve
yaratıcıdırlar.
 İnsanlar toplumsal dünyalarını aktif olarak
yapılandırırlar. Onlar pozitivizmin
 pasif oyuncak bebekleri değildir.
 Durumlar durağan ve katı değil değişken ve
akıcıdır.
 Olaylar ve bireyler eşsizdirler ve gen ellenemezler.
 Toplumsal dünya kendi doğal durumunda,
araştırıcı tarafından müdahale ya da manipüle edilmeden araştırılmalıdır.
 Araştırılan olaya bağlılık esastır.
 İnsanlar durumları, bağlamları ve olayları
yorumlarlar ve bu yorumlara bağlı kalarak
eylemde bulunurlar.
 Bir olay ya da durumun birden çok bakış
açısı ya da yorumu olabilir.
 Gerçeklik çok katmanlı ve karmaşıktır.
 Birçok olay daha basite indirgenemez, bu
nedenle onları basite indirgemek yerine olduğu gibi betimlemek daha doğrudur.
 Durumları bir araştırıcı gözüyle değil bir katılımcı gözüyle incelemek gerekir.
 Bizim dışımızda, bizden bağımsız, nesnel
bir gerçekliğin olduğu anlayışı terk edilerek,
gerçekliğin toplumsal olarak oluşturulduğu
anlayışı benimsenmektedir.
 Bilim insanının görevi bizden bağımsız dış
dünya hakkında veri toplamak ve onları
analiz etmek değil, insanların kendi deneyimlerine atfettikleri anlamları yorumlamak
ve çözümlemektir.
Pozitivist paradigmanın gerçekleştirmeye çalıştığı ilkeleri
 Nesnellik
 Ölçüle bilirlik
 Yordanabilirlik
 Kontrol, örüntü
 Yasa oluşturma
 Davranışın kurallarını belirleme
- 50 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
24.Aşağıdakilerden hangisi Eleştirel kuramın
amaçları arasında yer almaz?
A. Değiştirme
B. Eşitliği sağlayarak, güçsüzleri özgürleştirmek
C. Demokratik bir toplumda bireyleri özgürleştirmeyi sağlamak
D. Siyasal
E. Anlam ve yorum
YANIT E
Güçsüzlük
Söz hakkı verilmeyen, düşünceleri alınmayan, uygulamaları başkaları tarafından yönlendirilen bireyleri anlatmaktadır.
 Bir çalışanın neler yapacağına, kendisine
danışılmadan, yöneticiler tarafından karar
verilmesi
Eleştirel kuramın önemli gördüğü kavramlar
 Gücün meşruiyeti ve eşitlik
 Baskı
 Söz hakkı
 İdeoloji
 Güç
 Katılım
 Temsil
 Dâhil edilme
 İlgiler
Eleştirel kuramın araştırma konuları
 Gücün güçsüze de verilerek bunun resmileştirilmesi
YAYINLARI
 Sosyal demokrasinin sağlanması için, eğitim ile toplum arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi
 Dengesizliklerin ortadan kaldırılması
 Özgürlüğün sağlanması
 Program hazırlanırken katılımcılığa yer verilmesi
 Öğrencilerin daha rahat ve demokratik bir
ortamda yetiştirilmesi
 Öğretmenlerin profesyonelleştirilmesi
Pozitivist ötesi paradigma
 Dünyayı, üzerinde yaşayanların bakış açılarına göre anlamayı ve yorumlamayı hedeflemektedir.
Pozitivist paradigma
 Gözlenen olay
Pozitivist ötesi paradigma
 Anlam ve yorum
23.Eleştirel kuram paradigması öncüsü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Karl Popper
B. Habermas
C. Kierkegaard
D. Cohen
E. Manion
YANIT B
Eleştirel kuramın amacı
 Siyasaldır
Nevin Su
Habermas’ın yansıtıcı uygulamalar yoluyla ideoloji eleştirisinin aşamaları
Aşama 1
 Var olan durumun tanımlanması ve yorumlanması.
Aşama 2
 Mevcut durumun oluşmasının nedenlerini
İdeoloji ve ilgilerin analizi, mikro ve makro
düzeyde bu durumu oluşturan gücün ve
meşruiyetinin incelenmesi.
Aşama 3
 Durumun değiştirilmesi için bir öneri getirme
Aşama 4.
 Öneri doğrultusunda geliştirilen uygulamanın başarısının değerlendirilmesi.
İdeoloji eleştirisinin boyutları
 Kuramsal
 Yansıtıcı
 Uygulama
25.Eleştirel kuramın durumu anlama ve değiştirme anlayışına en uygun araştırma yöntemi
 Eylem araştırması
26.Aşağıdakilerden hangisi olgucu bilim anlayışı özellikleri arasında yer alır?
A. Küçük çaplı araştırma
B. Dışarıdan yönetilen araştırma
C. Davranışı etkileyen olgunun ilgi olması
D. Pratik bilgi
E. İstatistiğin kullanılmaması
YANIT B
Bilimsel Araştırma Süreci
 Araştırma Sorununun Belirlenmesi ve Sınırlandırılması
 Alan yazın Taraması
 Araştırma Modelinin Belirlenmesi
 Araştırma Verilerinin Toplanması
 Araştırma Verilerinin Analizi ve Yorumlanması
 Araştırma Sonucunun ve Doğurgularının
ifade Edilmesi
- 51 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
27.Sorunun araştırılma gerekçeleri arasında
alan yazındaki boşluk ve yaşanılan deneyimlerin yer aldığı bilimsel araştırma süreci aşaması
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Alan yazın Taraması
B. Araştırma Modelinin Belirlenmesi
C. Araştırma Verilerinin Toplanması
D. Araştırma Sorununun Belirlenmesi ve Sınırlandırılması
E. Araştırma Verilerinin Analizi ve Yorumlanması
YANIT D
28.Araştırılan sorunla ilgili daha önce ve şu anda var olan bilgilerin bulunması, okunup, eleştirel olarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi
süreci aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A. Eylem araştırması
B. Örnek olay araştırması
C. Araştırma deseni
D. Araştırma modeli
E. Alan yazın taraması
YANIT E
Alan yazın taraması
 Hem sorunun bulunması ve ifade edilmesinde, hem sorunun kuramsal çerçevesinin
oluşturulmasında hem de bulguların tartışılmasında önemli işlevler görür.
Araştırma Amaçlarının Belirlenmesi
Araştırmada temel alınan ana soru ve buna bağlı
olarak oluşturulan sorular ya da denenceler açık bir
şekilde ifade edilmelidir.
Sonraki aşamalarına kılavuzluk eder.
 Genel amaç
 Ayrıntılı belirlenen araştırma soruları
 Denencelerden oluşur
Nevin Su
YAYINLARI
Yukarıdakilerden hangisi nitel araştırma yöntemleri içinde tercih edilen modeller arasında
yer alır?
A. 1.2.3.
B. 1.3.5
C. 2 ve 4
D. 4 ve 5
E. 1.2.5
YANIT C
Nicel araştırma yöntemleri içinde tercih edilen
modeller
 Tarama
 Neden sel karşılaştırma
 İlişkisel araştırma
Nitel araştırma yöntemleri içinde tercih edilen
modeller
 Eylem araştırması
 Örnek olay araştırması
Araştırma deseni
 Araştırmanı n temel değişkenleri ve bunların
ilişkilerinin nasıl bir ağ aracılığıyla araştırılması
Araştırma Verilerinin Toplanması
 Veri toplanacak grubun belirlenmesi
 Veri toplanacak kaynağın belirlenmesi
 Araştırmada belirlenen değişkenlere ilişkin
verilerin toplanması
Nicel bir yöntem belirlenmişse
 Daha çok kişiden veri toplanacak demektir.
Araştırma modeli nitelse
 Üzerinde veri toplanacak kişi ya da birim
daha az olacaktır.
Araştırma Modelinin Belirlenmesi
Yöntem seçiminde ilk dikkate alınacak
Nokta
 Sorunun nitel, nicel ya da karma bir yöntemle mi araştırılacağının saptanması
 Soruna en uygun araştırma modeli
 Uygun olarak araştırma neden seleni oluşturulma
SORU 29.
1. Tarama
2. Eylem araştırması
3. Neden sel karşılaştırma
4. Örnek olay araştırması
5. İlişkisel araştırma
Araştırma sürecinde en sık kullanılan veri toplama yolları
 Anket
 Gözlem
 Görüşme
 Belge tarama
Nicel veri toplama yöntemleri kullanılan araştırmalarda verilerin analizi için
 İstatistik tekniklerine gereksinim vardır.
30.Aşağıdakilerden hangisi örneklemden elde
edilen verilerin evrene genellemesi sürecinde
kullanılan istatistiksel tekniklerden biridir?
A. Frekans dağılımı
B. Grafikler
- 52 -
AÖF MALİYE 5. YARIYIL KİTABI İNCELEME KİTAPÇIĞI
C. Aritmetik ortalama
D. t-testi
E. Standart sapma
YANIT D
KİTABIMIN 318-327. SAYFASINDAN ALINMIŞTIR.
- 53 -
Nevin Su
YAYINLARI