PDF - Üriner Şikayeti Olmayan Gebelerin Üriner Enfeksiyon

Aile Hek Derg 1997; 1(1): 34-36
ÜR‹NER fi‹KAYET‹ OLMAYAN GEBELER‹N
ÜR‹NER ENFEKS‹YON YÖNÜNDEN
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
EVALUATION OF ASYMPTOMATIC PREGNANT WOMEN FOR URINARY TRACT INFECTIONS
1
2
3
4
Fatih Özcan , Bilal Gümüfl , Zeynep Yoldafl , Mustafa Yeter
Özet
Summary
Bu çal›flmada, asemptomatik bakteriürinin, hangi gebelik trimestirlerinde daha çok görüldü¤ünü, oran›n› ve sorumlu mikroorganizmalar› saptamay› amaçlad›k. Araflt›rma grubumuz, Manisa Do¤umevi
Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Poliklini¤ine 1 fiubat - 1 Hazran 1995
tarihleri aras›nda baflvuran, üriner enfeksiyon flikayeti olmayan 104
gebeden oluflmakta idi. Çal›flmaya al›nan tüm hamilelerin tam idrar
incelemeleri, üriner sistem ve obstetrik ultrasonografileri yapt›r›ld›.
Tam idrar tahlillerinde bakteriürisi (her mikroskop sahas›nda 10 ve
üzeri bakteri görülmesi bakteriüri olarak kabul edilmifltir) olan hastalardan idrar kültürü istendi. ‹drar kültürlerinde, %5 kanl› agar ve
EMB besiyerleri kullan›ld›. ‹drar kültürlerinde üreme olanlar antibiyograma göre uygun antibiyotikle tedavi edildi. Tedavi gören hastalara daha sonra 13. günde kontrol idrar mikroskopisi ve kültürü yap›larak tedavinin etkinli¤i de¤erlendirildi. Asemptomatik bakteriüri
en çok 2.trimestirde görüldü (%52). Üç trimestirde de en çok üreyen
mikroorganizma E.Coli idi (p=0.001). Çal›flma grubumuzdaki hamilelerin ö¤renim düzeyi ile üriner enfeksiyonun iliflkisi aç›s›ndan
gruplar aras›nda anlaml› düzeyde farkl›l›k bulundu (p=0.019).
In this study, we aimed to determine in which pregnancy trimesters
asymptomatic bacteriuria is more commonly seen, at what percentage it is seen and the identification of the microorganisms. 104 pregnant women without any complaints suggesting urinary tract infection who were referred to the gynecology and obstetrics outpatient
clinic of Manisa Maternity Hospital between 1 February and 1 June
1995, constituted our research cases. All the patients underwent
complete urinanalysis, urinary tract and obstetric ultrasonography.
Patients who had bacteriuria (10 and more bacteria per microscopic area was accepted as bacteriuria) underwent urine culture examinations. %5 blood agar and EMB medias were used for urine cultures. The patients with positive results were treated with the spesific antibiotics according to the sensitivity tests. The patients who were treated underwent microscopic urine examination and urine culture on the 13th day to evaluate the efficacy of the treatment. Asymptomatic bacteriuria was mostly seen in the second trimester (%52).
In all three trimesters the bacterium which was mostly identified was
E.coli (p=0.001). There was a statistically significant difference between the groups in respect of the education level and incidence of
the urinary tract infections (p=0.019).
A n a h t a r s ö z c ü k l e r : Üriner sistem enfeksiyonu, gebelik, bakteriüri
Key words: Urinary tract infection, pregnancy, bacteriuria
Girifl
ebelik dönemindeki asemptomatik bakteriüri prevalans›, gebe olmayan kad›nlarda oldu¤u gibi %5
civar›ndad›r. Kad›nlarda, asemptomatik bakteriüri
prevalans› 5 yafl›ndan sonra her 10 y›lda bir %1 oran›nda artt›rmaktad›r. Hamile kad›nlarda yafl, cinsel aktivite,
parite ve düflük sosyoekonomik durum bakteriüri görülme s›kl›¤›n› artt›rmaktad›r. Gestasyon, bakteriüriden tek
bafl›na sorumlu de¤ildir. Zira, ilk tetkiklerinde negatif idrar kültürü olan gebelerin %1’den daha az›n›n, gebeli¤in
geç döneminde bakteriürisi olmaktad›r. Gebelerde tedavi
G
edilmemifl asemptomatik bakteriüri, piyelonefrite kadar
gidebilir.
Gebelikte meydana gelen hormonal ve mekanik de¤ifliklikler piyelonefrit riskini anlaml› bir flekilde art›r›rlar.
Erken gebelik döneminde tedavi edilmemifl asemptomatik bakteriürili kad›nlar›n yaklafl›k %30’unda daha sonra
akut piyelonefrit geliflmektedir.
Gebelik piyelonefriti, anlaml› maternal ve fetal risklerle birliktedir.1
Biz bu çal›flmada, asemptomatik bakteriürinin, hangi
gebelik trimestirlerinde daha çok görüldü¤ünü, oran›n›
ve sorumlu mikroorganizmalar› saptamay› amaçlad›k.
1)
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr.
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji Anabilim Dal›, Üroloji Uzman›, Yard. Doç. Dr.
3)
Manisa Do¤umevi Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Uzman›
4)
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji Anabilim Dal›, Üroloji Uzman›
2)
1997 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli€i Uzmanl›k Derne€i (TAHUD)’a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r.
Copyright © 1997 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.
Gereç ve Yöntem
Araflt›rma grubumuz, Manisa Do¤umevi Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Poliklini¤ine 1 fiubat-1 Haziran 1995
tarihleri aras›nda baflvuran, üriner enfeksiyon flikayeti olmayan 104 gebe hastadan oluflmakta idi. Hastalar trimestirlerine göre üç gruba ayr›ld›. Yafllar›, ö¤renim düzeyleri ve kaç›nc› gebelikleri oldu¤u soruldu. Birinci trimestirde 15, ikinci trimestirde 54, üçüncü trimestirde 35 hasta mevcuttu. Gebelerin rutin ürolojik ve obstetrik muayeneleri yap›ld›. Çal›flmaya al›nan tüm kad›nlar›n tam idrar
incelemeleri, üriner ve obstetrik ultrasonografileri yapt›r›ld›. Tam idrar tahlillerinde bakteriürisi (her mikroskop
sahas›nda 10 ve üzeri bakteri) olan hastalardan idrar kültürü istendi. Asepsi-antisepsi kurallar›na uyularak orta
idrarlar› steril bir tüpe al›nd›. ‹drar kültürlerinde %5 kanl› agar ve EMB besiyerleri kullan›ld›. Üreyen mikroorganizmalar›n biyokimyasal yöntemlerle tiplendirilmesi yap›ld›. Antibiyogram testi için disk difüzyon yöntemi kullan›ld›. ‹drar kültürlerinde üreme olanlar antibiyograma
göre uygun antibiyotikle tedavi edildi. Antibiyotik olarak, fetüse zararl› etkisi olmayan ajanlar kullan›ld›. Tedavi gören hastalara daha sonra 13. günde kontrol idrar
mikroskopisi ve kültürü yap›larak tedavinin etkinli¤i de¤erlendirildi.
Bulgular›n karfl›laflt›r›lmas›nda istatistiksel olarak kikare yöntemi kullan›ld›.
Araflt›rmam›zdaki 104 kad›n›n 33’ü (%31.7) ilkokul mezunu, 37’si (%35.6’s›) ortaokul mezunu, 34’ü (%32.7)
ise lise mezunudur. Kad›nlar›n yafl gruplar›na göre ö¤renim düzeyi Tablo 2’de gösterilmifltir.
Kad›nlar›n, halen kaç›nc› hamilelikleri oldu¤unu gösteren bilgiler Tablo 3’de yer almaktad›r.
Tablo 3 Çal›flmaya al›nan kad›nlar›n gebelik say›lar›n›n
yafl gruplar›na göre da¤›l›m›
Gebelik Say›s›
Yafl
Gruplar›
1.
2.
s
%
s
%
s
19-24
25-29
30+
31
4
51.7
0
20
22
10
9
36.7
41.7
45
7
11
7
11.6
45.8
35
3
-
12.5
-
Toplam
35
33.6
41
39.4
25
24
3
3
Tablo 1 Çal›flmaya al›nan kad›nlar›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m›
19-24
25-29
30+
Toplam
60
24
20
57.7
23.1
19.2
104
100
Tablo 2 Kad›nlar›n yafl gruplar›na göre ö¤renim düzeyi
Yafl gruplar›
Ortaokul
Lise
60
24
20
100
100
100
104 100
Üriner Enfeksiyon*
Var
Yok
Toplam
s
%
s
%
‹lkokul
Ortaokul
Lise
21
17
10
63.6
45.9
29.4
12
20
24
36.4
54.1
70.6
33
37
34
Toplam
48
46.1
56
53.9
104
2
X = 7.894 p= 0.019
(*): ‹drar kültürüne göre
Üriner enfeksiyon görülen hamilelerle, üriner enfeksiyon görülmeyen hamilelerin trimestirlere göre da¤›l›m›
yönünden, gruplar aras›nda fark bulunamam›flt›r.
x2=3.224, serbestlik derecesi=2, p=0.200 (Tablo 5). Yine
ayn› tabloda, asemptomatik bakteriüriye, en çok 2. trimestirde rastland›¤›n› görmekteyiz (%53.7).
Kad›nlar›n Ö¤renim Düzeyi
‹lkokul
Toplam
s
%
Tablo 4 Hamilelerin ö¤renim düzeyi ile
üriner enfeksiyon aras›ndaki iliflki
Çal›flmam›zda incelenen 104 gebenin yar›s›ndan fazlas› (%57.7) 19-24 yafl grubunda yer almaktad›r (Tablo 1).
%
%
Çal›flma grubumuzdaki hamilelerin ö¤renim düzeyi
ile üriner enfeksiyonun iliflkisi aç›s›ndan gruplar aras›nda anlaml› fark vard›r. x2=7.894, serbestlik derecesi=2,
p=0.019 (Tablo 4).
Bulgular
s
4.
%
Ö¤renim Düzeyi
Yafl Gruplar›
3.
s
Tablo 5 Üriner enfeksiyonlar›n trimestirlere göre da¤›l›m›
Toplam
Trimestirler
s
%*
s
%
s
%
s
19-24
25-29
30+
20
8
5
33.4
33.3
25
19
8
10
31.6
33.3
50
21
8
5
35
33.3
25.
60 100
24 100
20 100
Toplam
33
31.7
37
35.6
34
32.7 104 100
Üriner Enfeksiyonu
Üriner Enfeksiyonu
Olan Gebeler
Olmayan Gebeler
Toplam
%
(*) Yüzdeler sat›r yüzdesidir.
Aile Hekimli¤i Dergisi Journal of Family Practice Cilt 1 Say› 1 1997
1.Trimestir
2.
“
3.
“
Toplam
s
%
s
%
7
29
12
46.7
53.7
34.3
8
25
23
53.3
46.3
65.7
15
54
35
48
46.2
56
53.8
104
2
X = 3.224 p= 0.200
35
Üç trimestirde de en çok üreyen mikroorganizma
E.Coli’dir. Yaln›z üçüncü trimestirde 4 olguda Candida
saptanm›flt›r (%33.3). Üreyen mikroorganizmalar›n trimestirlere göre da¤›l›m› aç›s›ndan gruplar aras›nda
anlaml› farkl›l›k bulunmufltur. x2=17.193, serbestlik derecesi=2, p=0.001 (Tablo 6).
Tablo 6 Üreyen mikroorganizmalar›n trimestirlere göre da¤›l›m›
Gruplar
E.Coli
s
%
Gr(-) basiller
s
%
Candida
s
%
Toplam
1.Trimestr
2.Trimestr
3.Trimestr
7
20
8
100
69
66.7
9
-
0
31
0
4
0
0
33.3
7
29
12
Toplam
35
72.9
9
18.8
4
8.3
48
2
X = 17.193 p= 0.001
Yap›lan ultrasonografik incelemelerde hastalar›n hiç
birisinde üriner sistemde anatomik patoloji ve fetal plasental anomali saptanmam›flt›r.
Tart›flma
Gebelikte hem anatomik, hem de fizyolojik ürolojik
de¤ifliklikler görülmektedir. Piyeloüreteral dilatasyon
gebelik bafllang›c›ndan itibaren 5. ve 6. aylarda meydana
gelmektedir. Do¤umdan sonraki 24-48 saat içinde bu de¤ifliklikler tekrar eski haline dönmeye bafllamaktad›r.2
Bizim çal›flma grubumuzda da, asemptomatik bakteriürinin en s›k görüldü¤ü dönem 4.-6. aylard›r (2.trimestir). Son trimestirde bu oran düflmektedir. Literatürde
asemptomatik bakteriürinin gebelerin %2-5’inde görüldü¤ü bildirilmektedir.3 Bizim olgular›m›z›n %46.1’inde
(48 hasta) asemptomatik bakteriüri belirlendi. Bunu, sosyoekonomik yetersizlikler ve e¤itim düzeyinin düflük olmas› sonucu gebelik bak›m›nda meydana gelen eksikliklere ba¤lamaktay›z. Çünkü, tablo 4’de görüldü¤ü gibi
araflt›rma grubumuzdaki hastalarda e¤itim düzeyi yükseldikçe bakteriüri insidans› azalmaktad›r (p=0.019).
Gebelikte üriner sistemin bakteriyel enfeksiyonlar›n›n
görülme s›kl›¤›nda belirgin bir art›fl vard›r. Normal sa¤l›kl› kad›nlar›n %1.1’inde görülen bakteriüri s›kl›¤› gebelikle birlikte artar. Gebe idrar›nda, 1 ml’de 10’un üzerindeki bakteri bulunmas› bakteriüri olarak kabul edilir.
Bakteriüri ve lökositüri, enfeksiyonun endikatörleridir.4
E.Coli, gebelikteki üriner enfeksiyon vakalar›n›n
%80’inin fazlas›nda sorumlu patojendir. Daha az oranda
klebsiella, enterobakter ve mantarlar sorumludurlar.5 Çal›flmam›zda, her üç trimestirde de en çok üreyen mikroorganizma, E.Coli (%72.9) idi. Bunu s›ras›yla %18.7 ile
gram (-) basiller ve %8.3 ile Candida izlemekteydi. Tab-
lo 6 patojen ajanlar›n trimestirlere göre da¤›l›m›n› göstermektedir.
Asemptomatik bakteriüri, tedavi edilmesi gereken bir
durumdur. Asemptomatik enfeksiyonlar›n komplikasyonlar› olarak piyelonefrit, prematürite, düflük a¤›rl›kl›
do¤umlar, anemi, hipertansiyon ve preeklampsi say›labilir.6
1994’te Adams ve arkadafllar›, yapt›klar› bir çal›flmada sa¤l›kl› gebelerin hospitalize edilifl nedenleri aras›nda
%4.7 oran›nda üriner sistem enfeksiyonlar›n›n bulundu¤unu, yine düflük a¤›rl›kl› do¤umlar›n %8’inden üriner
traktüs enfeksiyonlar›n›n sorumlu oldu¤unu rapor etmifllerdir.7-8
Gebelik boyunca hastalar›n üriner sistem enfeksiyonlar› aç›s›ndan takibinde rutin idrar incelemelerinin yan›s›ra radyolojik araçlardan ultrasonografinin yeri ayr›d›r.
Radyolojik inceleme sadece 2. ve 3. trimestirlerde baflvurulabilen kullan›m› s›n›rl› bir yöntemdir. Biz hastalar›m›z›n tümüne ultrasonografik inceleme yapt›r›p hastalar›m›z› enfeksiyonla iliflkili genitoüriner sistem anomalileri yönünden de araflt›rd›k. Yüzdört kiflilik çal›flma
grubumuzda enfeksiyonu bulunan 48 gebenin ultrasonografik incelemesinde herhangi bir anomaliye rastlanmad›. Bu nokta önemlidir, zira gebelikte tekrarlayan üriner sistem enfeksiyonu olan hastalar›n %20’sinde anatomik genitoüriner sistem anomalileri saptanm›flt›r.1
Gebelikteki bakteriürinin tedavisi semptomatik hastal›klar›n geliflmesini önleyecektir. Birçok çal›flma, asemptomatik bakteriürinin tek doz antibiyotik ile tedavisinin
uzun süreli tedavi kadar etkili oldu¤unu bildirmektedir.9
Ancak biz, ülkemiz koflullar›n› dikkate alarak hastalar›m›za kültür sonuçlar›na göre anne ve fötüse en az
yan etki yapacak olan antibiyoti¤i 10 gün süreyle uygulad›k.
Sonuç olarak; ülkemizde hekime baflvuran gebelerin
rutin ayl›k takiplerinde asemptomatik bakteriüri yönünden dikkatli davran›lmas›, gerekli laboratuvar incelemelerinin yap›lmas› hem anne, hem de bebek sa¤l›¤›
aç›s›ndan önemlidir.
Kaynaklar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Gelifl tarihi: 09.06.1995
Kabul tarihi: 21.03.1996
7.
‹letiflim adresi:
Yard. Doç. Dr. Fatih Özcan
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi 45020 MAN‹SA
‹fl Tel: (0236) 232 31 33 - 232 58 89 Faks: (0236) 237 02 13
8.
36
9.
S a n t G R , M e a r e s J r E M . Urinary-tract infections. Pathophysiologic
Principles of Urology’de. Ed. Sant GR. New York, Blackwell Scientific
Publications, 1994; 284-6.
D r a g o J R . Urinary tract problems in pregnancy. AUA update series III.
1984; 19.
M a c f a r l a n e M T . Pregnancy In Urology. 2. bask›. Baltimore, Williams
and Wilkins, 1995; 274.
Semezuk M, Surmacz L. Quantitative studies of urine sediment morphology during the course of pregnancy. Wiad-Lek 1994; 47(5-6): 171.
Schaeffer AJ. Infections of the urinary tract. Campbell’s Urology’de. Ed.
Wolsh PC, Retik AP, Stamey TA, Vaughan ED. 6. bask›. Cilt 1.
Philadelphia, WB Saunders, 1992; 731.
Schieve LA, Handler A, Hershow R, Persky V, Davis F. Urinary tract
infection during pregnancy: Its association with maternal morbidity and
perinatal outcome. Am J Public Health 1994; 84(3): 405.
Adams NM, Harlass FE, Sarno AP, Read JA. Antenatal hospitalization
among enlisted service women 1987-1990. Obstet-Gynecol 1994; 84(1): 35.
Mittendorf R, Herschel M, Williams MA, et al. Reducing the frequency of low birth weight in the United States. Obstet-Gynecol 1994; 83(6):
1056.
Tan JS, File TM. Treatment of bacteriuria in pregnancy. Drugs 1992; 44(6): 972.
Özcan F ve ark. Üriner fiikayeti Olmayan Gebelerin...