04.11.2009 **MAN 502T İşletme Yönetimi için Araştırma Yöntemleri** **** ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNE GİRİŞ ** 1. Yarıyıl** **Hafta 4** Hazırlayan: **Dr. Özlem İnanç, Işık Üniversitesi-İstanbul** Giriş •Bu haftaki dersimizde araştırma yöntemleri konusunu tartışacağız. felsefeleri ve araştırma •Ancak belirtilmelidir ki ders boyunca tartışılacak felsefeler ve bilimsel çalışmaların ele alınış biçimleri arasından birini seçip diğerlerinden tamamen uzak kalmanız sözkonusu değildir. İşletme Yönetimi İçin Araştırma Yöntemleri dersinde projenizi yazarken kullanacağınız bilgilerin verilmesi amaçlanmaktadır. Bugünkü derste öğreneceğimiz konularda projenizi yaparken önünüzü daha iyi görmenizi sağlayacaktır. 1 04.11.2009 **Araştırma Felsefesi** Araştırma felsefesi, bilginin yaratılması, geliştirilmesi ve doğası ile ilgilenir. Bilimsel bir proje hazırlanırken kullanılan değişik felsefeler, farklı varsayımların kabulünü gerektirmektedir. Bu varsayımlar araştırma stratejisinin ve yönteminin belirlenmesinde rol oynar. Bu nedenle araştırma felsefesi, sadece teoride değil pratik uygulamalarda da önemlidir. **Araştırma Felsefesi** Bu bağlamda araştırma felsefesi ile ilgili olarak iki farklı düşünce yöntemini tartışacağız: Epistomolojik yaklaşım ve ontolojik yaklaşım. Her iki yaklaşım da araştırma problemini ve gelişimini etkileyen farklılıklar içermektedir. projenin 2 04.11.2009 **Araştırma Felsefesi** Ancak, dersin başında da belirtildiği gibi burada tartışılacak yaklaşımlar, uygun olanları seçip almanız için sunulan bir alışveriş listesi olarak algılanmamalıdır. Epistomolojik ve ontolojik yaklaşımlar konusu üzerindeki tartışma, projenizi hazırlama aşamasında soruna daha geniş bir çerçeveden bakmanızı sağlamak amacını taşımaktadır **1.Epistemoloji** Epistomoloji, araştırmanın yapıldığı alanda “kabul edilebilir” bilginin niteliğini tartışır. Özellikle “sosyal bilimler de doğa bilimleri ile aynı yöntem ve kurallar çerçevesinde mi incelenmelidir?” sorusunun cevabını arar. Epistomoloji başlığı altında üç farklı yaklaşım ele alınacaktır: İlk yaklaşım olan positivizm, gerçek bilgiye doğa bilimlerinde kullanılan yöntemler aracılığı ile ulaşılacağını savunur. İkinci yaklaşım olan realizm positivizm ile benzerlikler taşır. Son olarak positivizm ile karşıt görüşler ileri süren bir epistomolojik yaklaşım olan interpretivizm tartışılacaktır. 3 04.11.2009 **1.1 Positivizm** Positivizm gözlemlenebilir sosyal gerçeklerle ilgilidir. Bu tip bir epistomolojik yaklaşımı benimseyen çalışmaların sonucunda, doğa bilimlerle ilgilenen araştırmacılarınki gibi genellenebilen, kuram olarak kabul edilebilecek sonuçlara ulaşılır. Positivist epistomolojik yaklaşıma göre sadece gözlemleyebildiğiniz bilgi güvenilir ve kabul edilebilirdir. Bu tip bilgilere ulaşabilmek için ortaya konacak hipotezler mutlaka bir teoriye dayandırılmalıdır. Gözleme toplanan veriler kullanılarak sözkonusu hipotezlerin tamamı ya da bir bölümü yanlışlanır ya da yanlışlanamaz ve teorinin gelişmesi, belki de değişmesi sonucu doğar. **1.1 Positivizm** Tıpkı doğa bilimlerde olduğu gibi, pozitivist yaklaşım “değer yargılarından arınmıs” bir araştırma metodolojisini destekler. Araştırmacı duygularının, düşüncelerinin ve değer yargılarının araştırmasını etkilemesine izin vermemelidir. Ancak sosyal bilimlerde belli veri toplama yöntemleri sözkonusu olduğunda (yüzyüze görüşme gibi) bu kuralın uygulanması güçleşir. Dahası “pozitivist araştırma felsefesi kapsamında yapılan araştırma projeleri tamamen objektif olmalı ve değer yargıları içermemeli” kuralının da bir değer yargısı olduğunu belirtmektedir. Positivist felsefe kapsamındaki çalışmalarda genelde objektif olarak toplanmış niceliksel (kantatif )verileri kullanılır. Böylelikle veriler istatistiksel yöntemlerle test edilebilir ve hipotezlerin yanlışlanıp yanlışlanamayacağına karar verilir. 4 04.11.2009 **1.2 Realizm** Realizm de pozitivizm gibi kabul edilebilir bilginin ne olduğunu araştırır. Realist düşünceye göre duyularımız vasıtası ile algıladığımız bilgiler gerçek bilgilerdir. Nesneler insan zihnindeki yansımalarından bağımsız olarak bir varlığa sahiptir. Yani akıldan bağımsız bir gerçeklik vardır. (Bu çerçevede, realizm idealizmin tam tersini savunmaktadır.) Positivizm ile benzer şekilde realizm de gerçeğe ulaşmak için verilerin toplanması ve anlaşılması aşamalarında bilimsel yöntemlerin uygulanması gerektiğini savunur. **1.2 Realizm** Realist felsefe doğrudan realizm ve eleştirel realizm olarak iki farklı türde incelenmektedir. Doğrudan realizm felsefesine inanan araştırmacılar insanın beş duyusu ile algıladığı dünyanın gerçeğin kendisi olduğunu savunurken eleştirel realist felsefeye göre duyularla algılananlar nesnelerin görüntüleridir kendileri değil. Beş duyu ile algılalnan veriler aklın süzgecinden geçirilerek asıl gerçeğe ulaşılır. 5 04.11.2009 **1.3 Interpretivizm** Sosyal bilimler alanında çalışan araştırmacıların pekçoğu, positivist felsefenin savunduğu düşüncelerin doğal bilimler için uygun ancak sosyal bilimlerin alanı olan gerçek dünya için geçerli olmadığını, doğa bilimlerde ulaşılan “kanunlara” sosyal bilimlerde ulaşmanın kolay olmadığını savunurlar. Çünkü, sosyal bilimlerde araştırma konusu insan, insan ilişkileri ve gerçek dünyadır ve bu karışık ve kompleks bütünlükten herkes için geçerli olan kuramlara, genellemelere ulaşmak mümkün gözükmemektedir. Bu bağlamda pek çok sosyal bilimciler interpretivizm felsefesini benimsemektedir. **1.3 Interpretivizm** Interpretivizme göre geçerli olan bilgiler araştırmacının yorumudur. Araştırmacının yapması gereken insanlar arasında “sosyal aktörler” olarak farklılıklar olduğunu kabul etmektir. Her birey yaşamı boyunca çeşitli roller üstlenir. (anne, öğretmen, eş, arkadaş vb.) Her aktörün rolünü yorumlayışı farklı olabilir bu nedenle araştırmacının empati yapabilmesi önemlidir. Her birey farklı olduğundan araştırmanın sonuçları genellenemez.(Genelleme yapmak gereklilik de değildir) 6 04.11.2009 **2.Ontoloji** Epistemoloji kabul edilebilir bilginin ne olduğu konusunu tartışırken ve “doğa bilimlerinde kullanılan araştırma yöntemleri sosyal bilimler için de uygun mudur?” sorusunun cevabını ararken, ontoloji gerçeğin doğası ile ilgilenir. Araştırmacıların gerçeği ararken yaptığı varsayımları sorgular. Ontolojik başlığı altında iki farklı yaklaşım ele alınacaktır: Nesnelcilik (objectivism) ve öznelcilik (subjectivism). **2.1 Nesnelcilik** Nesnelcilik yaklaşımına göre sosyal varlıklar, sosyal aktörlerden bağımsız olarak vardırlar. Örneğin insan kaynakları yöneticiliği, yöneticinin kimliğinden ve rolü yorumlanışından bağımsız olarak tanımlanabilir; sorumlulukları belirlidir. 7 04.11.2009 **2.1 Öznelcilik** Öznelcilik yaklaşımına göre sosyal varlıklar, sosyal aktörlerin rolleri anlayış, kavrayış ve uygulamalarına bağlı olarak vardırlar. Sosyal aktörler arasındaki iletişim ve ilişkiler, sosyal varlığın niteliklerini belirler. Bu nedenle araştırmacının sosyal aktörler ile iletişimi önemlidir. **Pragmatizm (Faydacılık)** Epistomolojik ya da ontolojik yaklaşımlar hakkındaki tartışmalar kaçınılmazdır. Özellikle pozitivist ve interpretivist yaklaşımlar arasındaki tartışmalara çok sık rastlanır. Uygulamada sadece tek bir yaklaşımı belirleyip diğerlerini reddetmenin gerçekçi olmadığını düşünen araştırmacılar pragmatist bir yaklaşımı benimsemektedirler. Pragmatizme göre hangi araştırma felsefesinin seçileceğinin belirleyicisi olan faktör araştırma sorularıdır. Bir felsefe belirli bir araştırma sorusunu cevaplamak için diğerlerinden daha faydalı olacaksa, söz konusu felsefe seçilmelidir. Farklı araştırma sorularının cevaplarının bulunması için farklı araştırma felsefeleri seçilebilir. Yani bir araştırma probleminin farklı bölümleri farklı felsefelere göre hazırlanmış olabilir. Herhangi bir araştırma felsefesinin diğerlerinden üstün olması durumu sözkonusu değildir. Önemli olan araştırma sorularına en iyi açıklama bulacak felsefenin seçilmesi ve uygulanmasıdır. 8 04.11.2009 **Araştırma Yaklaşımları (Research Approaches)** Bilimsel araştırmalar yaklaşımları tüme-varım (induction) ve tümden-gelim (deduction) olarak ikiye ayrılır: TÜMDENGELİM yönü teoriden veriye doğrudur. •Belirli bilimsel kurallar izlenir. •Değişkenler arsındaki nedensellik ilşkisini açıklamaya çalışır. •Kantatif (niceliksel) veri kullanır. •Araştırmacı araştırma konusundan bağımsız olmalıdır •Araştırma sonucunda genelleme yapılmalıdır. Bu nedenle yeterince büyük bir veri seti ile çalışılmalıdır. •Araştırmanın TÜMEVARIM yönü veriden teoriye doğrudur. •Amaç olayları ve olaylarda yeralan insanların davranışlarını anlamlandırmaktır. •Araştırmacı araştırma konusundan bağımsız değildir.Araştırmacı araştırma sürecinin bir parçasıdır. •Araştırma süresince araştırma metodunda ya da felsefesinde değişikliklere olanak sağlayacak şekilde esnektir. •Kalitatif (niteliksel) veri kullanır., •Genelleme ile ilgilenmez. •Araştırmanın Sonuç **Bu derste araştırma felsefeleri ve araştırma yöntemleri konusunu tartıştık. Gelecek haftadan itibaren bilimsel araştırma planını incelemeye başlayacağız. Görüşmek üzere. 9