Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi

Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi
http://www.cumhuriyet.edu.tr/sbe/index.php?cubid=1&Dil=TR&Id=1057
İlaç Tanıtım ve Pazarlama Faaliyetlerinin Önemi
Tolgay ERCAN1, Mehmet TOP2
2Hacettepe
1Gen
İlaç ve Sağlık Ürünleri, Ankara.
Üniversitesi İİBF Sağlık İdaresi Bölümü, Ankara
Geliş Tarihi / Received
17.11.2016
Kabul Tarihi / Accepted
22.12.2016
Yayın Tarihi / Published
31.12.2016
Özet: İlaç Sektörü insan hayatını ve sağlığını ilgilendiren bir konu olduğundan geçmişten günümüze ele
alındığında tek başına değerlendirilmesi mümkün değildir. İlaç sektörü bilgi ve teknolojik gelişim ile devamlı
olarak temas halindedir. Bazı bilimlerden direkt olarak etkilenirken bazı bilimlerden de dolaylı yoldan
etkilenmektedir. Kimya bilimi ile yeni moleküllerin keşfi, teknoloji ile bu moleküllerin hayata geçirilmesi, toplum
bilimleri ile de toplumun tamamına yönelik çalışabilecek etik değerleri ortaya koymak zorundadır. Sonuçta
verilecek tedavi yöntemlerinin o toplumun tamamı tarafından kabul edilebilir ve o toplumun gelenek, görenek ve
tutumlarını da sergileyen bir tedavi yönteminin de belirlenmesi gerekmektedir. Bu yönde firma temsilcileri,
doktorlar, kamu görevlileri ve hastalar etik değerler doğrultusunda hareket etmeli ve de akılcı ilaç kullanımına
destek vermelidirler.
Anahtar Sözcükler: Tıbbi ürün tanıtım temsilcisi, Akılcı ilaç kullanımı, İlaç Tanıtım ve Pazarlama, Türk İlaç
Sektörü
Importance of Drug Promotion and Marketing Activities
Abstract: Because of the Pharmaceutical Industry is a matter of concern for human life and health, it can’t be
evaluated alone when it is taken up on a daily basis. The pharmaceutical industry is constantly in contact with
information and technological development. While it is directly influenced by some sciences, it is indirectly
influenced by some sciences. With the discovery of new molecules through chemical science, the passing of these
molecules through technology, and the social sciences as well as the ethical values that can work towards the
whole of the society. The resulting treatment modalities can be accepted by the whole community, and a
treatment modality that exhibits the traditions, customs and attitudes of that community also needs to be
identified. In this way, company representatives, doctors, public officials and patients should act in line with
ethical values and support rational drug use.
Keywords: Medicinal Product Promotion Representative, Rational Drug Use, Drug Promotion and Marketing,
Turkish Drug Industry
Sorumlu yazar: Tolgay ERCAN
Adres, Gen İlaç ve Sağlık Ürünleri, Ankara
e-mail: tolgayercan@yahoo.com
1
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
1. GİRİŞ
İlaç sektörü dünyadaki en önemli sanayiler
doktorlara anlatılmalıdır. İlaç pazarlamasında tıbbi
ürün
arasındadır. Türkiye’de ilaç sektörü 56 çok uluslu
gelişmesindeki
artışı,
toplumların
refah
rasyonel olmayan ilaç kullanımının da önüne
seviyesinin yükselmesi, demografik özelliklerin
geçilmektedir (7,14).
toplum ihtiyaç ve taleplerini değiştirmesi, yaşam
3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin
koşullarının değişim göstermesi ve dünyanın
Tanıtım Faaliyetleri Hakkındaki Yönetmeliğe göre;
ekosisteminin de etkilenmesi gibi nedenlerden
beşeri tıbbi ürün tanıtımını, “ürünlerin tıbbi-
dolayı, insanlarda görülen sağlık sorunları da
artmaya
devam
sektörü,
insan
etmektedir.
hayat
ömrünün
bilimsel özellikleri hakkında ruhsat/izin sahipleri
Bu
tarafından
standardının
uzamasında
temsilcilerinin aktivitelerini, tıbbi ve mesleki kitap
ve dergilere verilecek ilanları, doğrudan postalama
benzeri ürünlere yapılan harcamalar sürekli artış
veya diğer iletişim araçları yoluyla yapılacak
eğilimi göstermektedir. Toplam sağlık harcamaları
duyuruları, bilimsel ve ürün tanıtım toplantılarını
ülkelere göre değişmekle birlikte genel olarak bu
ve benzeri etkinlikler ile yapılacak faaliyetler”
İlaç sektörü ile ilgili olarak
olarak tanımlamıştır (3).
maliyetlerin kontrol altına alınması, rasyonel ilaç
İlaç tanıtımı faaliyetleri doktorların yeni ilaçlar
kullanım politikalarının geliştirilmesi, hekim ve
hakkında bilgilendirilmeleri açısından çok büyük
hastalarda bilinçli ilaç kullanımının geliştirilmesi,
önem taşımaktadır (2). İlaç sektöründe tanıtım
ilaç pazarlamasında kullanılan tıbbi ürün tanıtım
çalışmaları, günümüzde giderek artan biçimde
elemanlarının etik kurallara uyması, ilaç ve de
gibi
takip
noktalar
sağlık
sistemlerinin
ülkelerin
özgü
ve
toplumların
beşerî tıbbi ürünlerin tanıtım çalışmalarının neden
olabildiği etik dışı sorunlar çeşitli çevrelerde
yer almaktadır (4,7,9,12).
kendine
profesyonellerinin
gündemine girmeye başlamıştır. Türkiye’de ilaç ve
sağlık
politikalarında çözmesi gereken unsurlar arasında
pazarlaması
ruhsat/izin
verme faaliyetlerini; bu çerçevede ürün tanıtım
bir sektördür (1). Sağlık harcamaları içinde ilaç ve
reçete/doz
veya
meslek mensuplarına gerçekleştirilecek bütün bilgi
oynadığı rol itibariyle, kritik öneme sahip stratejik
oran %30-40’dır.
düzenlenen
sahiplerinin adı, talebi, katkısı, desteği ile sağlık
ve
sürdürülebilir bir sağlık sektörünün inşasında
İlaç
ve
bir unsur olarak yer almasıyla suiistimaller ve
nüfusunun
geliştirilmesi
tanıtımı
eczacılık hizmetlerinin de pazarlamada etkileyici
arasındadır (11).
elektronik
ilaç
de yararlanmaktadır. İlaç pazarlaması içerisinde
ayıran ve en fazla yatırım yapan sektörler
artmasında,
yenilikler
dijital platformu esas alan iletişim tekniklerinden
sektörü dünyada AR-GE yatırımlarına en fazla pay
ilaç
ve
birebir tıbbi ürün tanıtım temsilcileri ile birlikte
ilerlemekte olan bir sektör haline gelmiştir. İlaç
bağlamda
rol
pazarlamasını da güçlendirmiştir. Artık ilaç sektörü
yoğun AR-GE çalışmalarını da içeren sürekli
çeşitlenerek
önemli
internet teknolojisi ve bilgisayar yazılımlarının
İnsan sağlığına
yönelik olmasından dolayı değişen dünyamızda
Dünya
temsilcileri
fonksiyonlara sahiptir. Günümüzde mobil iletişim,
firma olmak üzere 31 bin çalışanı ve 300 firma ile
faaliyet göstermektedir (1,8).
tanıtım
çoğunlukla tartışma konusu olabilmektedir. Yasal
nitelikler
tanıtım çalışmalarının yanı sıra, yasal olmayan
taşımaktadır. İlaç tanıtımı yapılırken sadece ilacı
uygulamaların
satmak amaçlanmamalı, aynı zamanda bilinçli ilaç
da
pazarlama
yöntemlerinin
olumsuz etkileri olarak araştırma konusu olmuştur
tüketimi, ilaçların yan etkileri de (advers) özenle
(5).
2
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
İlaç sektörü unsurlarından birisi olan tıbbi ürün
da eczacıdır. Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri
tanıtım temsilcileri ise ilaç firmalarının doktor ve
tanıtım
eczacılarla ilişkisini / iletişimini sağlayan kişilerdir.
getirirken Sağlık Bakanlığı’nın belirttiği yasal
İlaç tanıtım reklamlarının yasak olması nedeniyle
kurallara uymak zorundadırlar.
tıbbi ürün tanıtım temsilcileri doktor, diş hekimi ve
3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin
eczacılara ilaçları tanıtmak görevini yapanlardır
Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte ürün
(6).
temsilcisi “Üniversitelerin, ürün tanıtım temsilcisi
İletişim, pazarlama ve tanıtımın vazgeçilmez bir
yetiştiren
öğesidir. Doğru ve etkili bir iletişim hem insan
diplomalarını ibraz etmeleri hâlinde veya en az
sağlığını korur hem de tanıtım ve pazarlama
yüksekokul mezunu olup Türkiye İlaç ve Tıbbi
faaliyetlerinde de dinamik bir sürecin devamlılığını
Cihaz Kurumu tarafından yapılan veya yaptırılan
sağlar. İlacı tercih eden doktor, tüketen hasta
sınavı başarı ile geçenlere Kurum tarafından
olduğundan, doğru ve etkili bir iletişimde tıbbi
yeterlilik belgesi düzenlenen kişilerdir” olarak
ürün tanıtım temsilcilerine çok büyük görev ve
tanımlamaktadır. İlgili yönetmelikte tıbbi ürün
sorumluluklar düşmektedir. Doktor, diş hekimi ve
tanıtım temsilcisinin doktor, diş hekimi ve eczacı
eczane ziyaretlerindeki iletişimi, beden dili ve
haricindeki sağlık meslek mensuplarına herhangi
diksiyonu çok önemlidir (7).
bir ürün ve benzerinin tanıtımını yapamayacağı ve
Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcisi ziyaretlerinde
tanıtım malzemesi veremeyeceği belirtilmektedir.
tanıtım materyalleri kullanırken güncel medikal
Tanıtım sırasında sağlık mesleği mensuplarının
bilgilerini de en iyi şekilde aktarabilmelidir.
ilaçlar veya tıbbi ürünler hakkındaki şikâyet, öneri
Tanıtım
ve yan etkilere/komplikasyonlara ilişkin geri
ve
pazarlama
faaliyetleri
esnasında
ve
pazarlama
faaliyetlerini
bölümlerinden
bildirimleri
ihtiyacı ortaya çıkaran sorular yöneltirken, aynı
servislerine veya ilgililere iletmek zorundadırlar
zamanda çok iyi birer dinleyici olduklarını da
(3).
göstermelidirler. Ancak bu sayede ziyaretlerinde
3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin
doğru mesajı verebilirler. İlaç tanıtım ve pazarlama
Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik tıbbi
faaliyetlerinde doktor, diş hekimi ve eczacıdan
ürün tanıtım temsilcilerinin mesai saatleri içinde
gelen geribildirimlerin doğru bir şekilde alınması
kamu hizmeti veren sağlık kuruluşlarında tanıtım
hem Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri hem de
yapabilmeleri
firmanın
beraberinde
önemlidir.
tanıtım
ve
açısından
birtakım
getirmiştir.
Bu
ilgili
bilim
kuralları
kurallar;
da
‘Sağlık
pazarlama
kuruluşlarında yetkili amir tarafından belirlenen
faaliyetlerinde, iletişim devamlılık gerektiren bir
saatler içinde ve sağlık hizmetlerini aksatmayacak
süreçtir.
şekilde tıbbi ürün tanıtım temsilcileri tanıtım ve
1.
Ürün
gereklilikleri
için
firmalarındaki
olanlara
ihtiyaç-talep odaklı çalışmalı, karşısındaki kişiye
kurumsal
kendi
mezun
yerine
Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcilerinin
pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirirler ve de
Tanıtım ve Pazarlama Faaliyetleri
Tıbbi
Ürün
Tanıtım
Temsilcileri tanıtım
Tıbbi
ve
Ürün
tanıtım
temsilcileri
tanıtım
faaliyetlerini gerçekleştirirken ilgili sağlık kuruluşu
pazarlamasını yaptıkları ilacın müşterisi doktor,
giriş ücreti isteyemez’ şeklindedir (3).
diş hekimi ya da eczacıdır, fakat ilacı kullanan
Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri diğer sektörlerde
hastadır. Hasta ilacı seçme yetkinliğine sahip
çalışan insanlardan çok daha fazla dikkatli ve
olmadığından; kararı veren doktor, diş hekimi ya
sorumluluk sahibi olmaları gerekir. Çalıştıkları
3
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
ilacın farmakolojisini çok iyi bilmeli ve karşısındaki
Beşerî
kişiye doğru bir şekilde aktarabilmelidirler. Bu
Yönetmelik gereği ilaç firmalarının doğrudan halka
bağlamda çalıştıkları firmaların medikal bilim
tanıtım yapmaları, medya ve iletişim araçlarını
servis uzmanlarına çok büyük iş düşmektedir (3).
kullanmaları ve reklam vermeleri yasaklanmıştır.
Firmalar ürün tanıtım temsilcilerine medikal
Bu nedenden dolayı tanıtımda kullandıkları araç ve
eğitimi, sağlık otoriterlerinin uygun bulduğu
gereçler çok büyük önem taşımaktadır. Tanıtımda
şekilde bilimsel ve objektif olarak vermelidirler.
kullanılan araç ve gereçler reklam, diğer rakip
Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri ilacın etken
firmaları veya tıbbi ürünleri kötüleyen, rencide
maddesini, endikasyonunu, kontrendikasyonunu,
edecek açıklamalar, simgeler vb. içermemelidir (2).
yan etkilerini, saklama koşullarını, ticari takdim
Özellikle sahada vakit geçiren Tıbbi Ürün Tanıtım
şeklini, ticari adını, fiyatını, uygulama yöntemini
Temsilcileri tanıtım ve pazarlama faaliyetlerini
çok iyi bilmelidirler. Bunun yanında yalnızca
yerine getirirken ilaç tanıtım broşür ve diğer
çalıştıkları ilacı değil, çalıştıkları alanla ilgili diğer
yardımcı
ilaçlar hakkında da bilgi sahibi olmalıdırlar (7).
malzemeler yönetmeliğin belirlediği çerçeveler
İlaç tanıtım ve pazarlama faaliyetleri yerine
içinde hazırlanır. Doktorlara iletilen bu sembolik
getirilirken hukuksal çizgi de çok önemlidir.
hatırlatıcı malzemelerin değeri asgari ücretin
Otoriterlerin koyduğu yasa ve ilkelere bağlı
%2,5’ini geçmeyecek şekildedir (3). Özellikle
kalırken, etik değerler doğrultusunda vicdanlarına
doktorlara ve eczacılara ilacın tanıtımının yapıldığı
göre de hareket etmelidirler.
broşürler bilimsel verilere göre hazırlanması ve
Firmalar eczacılara yönelik tanıtım ve pazarlama
etik değerlere göre oluşturulması gerekir. Her
faaliyetlerini yürütürken uygun şekilde rekabet
broşür yılına göre numaralandırılır ve de ilaç
koşullarını yerine getirmelidirler. Aşırı rekabetten
pazarda olduğu sürece saklanır.
kaynaklı eczanelere ihtiyaçtan fazla satılan ilaçlar
İlaç
yine hızlı bir tüketim oluşmasına da neden
malzemeleri amacı dışında kullanılmamalıdırlar.
olabilmektedir. Fazla depolanan bu ilaçlar Tıbbi
İstenmeyen durumların oluşmasına engel olmak
Ürün Tanıtım Temsilcilerine yönelik satış baskısı
için broşür ve malzemelerin sağlık kuruluşlarına
oluşturabilir. Bu nedenden dolayı uygun şekilde
rastgele bırakılmamasına
ilaç satımı ve rekabet koşulları oluşturulmalıdır.
geçmemesine çok dikkat edilmelidir. İlaç firmaları
2.
ve çalışanları belirtilen mevzuata uygun hareket
İlaç Tanıtım ve Pazarlamada Kullanılan
Tıbbi
Ürünlerin
Tanıtımı
malzemelerden
firmaları
Hakkında
yararlanırlar.
tarafından
oluşturulan
Bu
tanıtım
ve hastaların
eline
Yöntem ve Malzemeler
etmelidirler.
Günümüzde Türkiye’de dahil birçok ülkede ilaç ve
Tıbbi
beşerî
tanıtım
pazarlama faaliyetleri yerine getirirken çalıştıkları
faaliyetlerinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.
firmaların medikal bilim servis uzmanlarının
Tıbbi ürün tanıtım temsilcilerini kullanmak en
belirlediği broşür, literatür, kitap veya her türlü
etkin yöntemlerden birisi olmakla birlikte; internet
tanıtım malzemesi dışında, kendi belirledikleri
tabanlı
tanıtım malzemelerini asla çalışmamalıdırlar.
tıbbi
veya
ürünlerin
mobil
satış
iletişim
ve
tabanlı
birçok
Ürün
Tanıtım
İlaç
yanında kongre veya sempozyum gibi bilimsel
otoriterlerinin veya kuruluşlarının düzenlediği
toplantılara katılmak, ya da bu toplantılara bilimsel
bilimsel kongrelere katılmaktadırlar. İlaç firmaları
anlamda desteklemek faaliyetleri arasındadır (2).
bilimsel
destek
bilimsel
tıp
sağlarken
dernekleri,
ve
yöntemlerden de yararlanılmaktadır. Bunların
4
firmaları
Temsilcileri tanıtım
toplantıya
tıp
katılım
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
sağlayacak kişiye değil, bizzat organizasyona bu
neden olur. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı gereksiz
desteği sağlarlar (3). Bu kongrelerde toplantı ya da
ve uygun olmayan ilaç tüketimi artırarak, ilaç
çalışmalar yaparak tanıtımını yaptıkları ilacın daha
etkileşimlerine, advers (yan) etkilere ve devlet
fazla doktora ulaşma fırsatını yakalarlar. Bu
bütçesine
kongrelerde
maliyetlerinin
stantlar
açarak
direkt
görsel
olumsuz
de
yük
daha
bindirerek
fazla
tedavi
olmasına
yol
çalışmalar da bulunurlar. İlaç firmaları tanıtım ve
açabilmektedir (10).
pazarlama faaliyetlerini yaparken kullandıkları
Doktorlar
yöntem, malzeme ve çalışmalar bakanlığın sıkı
ziyaretlerinden
denetim ve kurallarına tabidir. Bütün tanıtım
etkilenmektedirler.
faaliyetleri mevzuatlar ile belirlenmiştir.
Temsilcileri tanıtım ve pazarlama faaliyetlerini
3.
yerine getirirken doktorlarla sık sık iletişim
Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Pazarlama
tıbbi
ürün
tanıtım
elemanlarının
azımsanmayacak
Tıbbi
ölçüde
Ürün
Tanıtım
Faaliyetleri
içindedirler. Bu durum uygun olmayan ilaç
Akılcı ilaç kullanımı, hastaya uygun olan ilacın,
tüketimini arttırabilmekte ve gereğinden fazla ilaç
uygun olan sürede ve dozda verilerek en düşük
reçetelendirilmesine
fiyatta sunulmasıdır (10). Akılcı ilaç kullanımında
Bununla beraber Akılcı Olmayan İlaç tüketimi ile
ilacın tedaviye uygun, etkili, güvenli ve maliyetinin
ilgili
düşük olması gerekir.
kullanımını sonucunda oluşan bakteriyel dirençtir.
Akılcı ilaç kullanımında ilaç firmaları, Tıbbi Ürün
5.
Tanıtım Temsilcileri, doktorlar, eczacılar, sağlık
Pazarlama Faaliyetleri
otoriterleri,
ödeme
Farmakovijilans çalışmaları beşerî tıbbi ürünlerin
kuruluşları, hemşireler ve de hastalar olmak üzere
oluşabilecek advers etkilerinin takip edilebilmesi
herkesin sorumluluğu vardır.
ve tıbbi ürünlerin ortaya çıkaracağı zararların
Akılcı ilaç kullanımının uygulanması sektörün,
önlenebilmesi amacı ile ruhsat sahibi firmalara
kalitesinin artmasına, verimli ve adil bir hale
yönelik görev ve sorumlulukları içermektedir (13).
gelmesini sağlayacaktır (10). Tıbbi Ürün Tanıtım
İlaçların yararlı etkilerinin yanında, istenmeyen
Temsilcileri gereksiz ve özellikle pahalı ilaçların
etkileri de olabilir. Bu istenmeyen etkiler hastada
reçete edilmesine yönelik tanıtım ve pazarlama
beklenmedik sonuçlar meydana getirebilir. İlaç
faaliyetleri yürütmemelidirler. Hekimlerin tedavi
firmaları
protokollerine uygun hareket ederek tanıtım ve
pazarlama faaliyetlerine geçmeden önce büyük bir
pazarlama faaliyetlerini yerine getirmelidirler.
titizlik ile laboratuar ve canlı denek çalışmalarını
4.
meslek
Akılcı
kuruluşları,
Olmayan
İlaç
geri
Tanıtım
ve
en
etkili
neden
örnek,
gereksiz
Farmakovijilans
yeni
olabilmektedir.
antibiyotik
Çalışmalarında
geliştirdikleri
moleküllerin
yürütürler. Her ne kadar bir ilaç piyasaya
Pazarlama Faaliyetleri
çıkmadan önce, genel olabilecek istenmeyen zararlı
İlaç tanıtım ve pazarlama faaliyetleri yapılırken,
etkiler tespit edilsede; piyasaya çıktıktan sonra,
ilaç firmaları ve Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri
kullanıcıların artmasıyla beraber yeni advers
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımına (AOİK) yönelik
etkiler gözlenebilmektedir. Hiçbir ilaç yüzde yüz
faaliyetlerin oluşmaması için dikkatli olmalıdırlar.
güvenli değildir. Binlerce, milyonlarca hastada
AOİK yönelik yapılan her türlü faaliyet tıbbi ürün
kullanılan bir ilaç, başka bir hasta tarafından
tanıtım elemanlarının doktor karşısında imajını
kullanıldığında, advers etki görülebilmektedir. İlaç
zedeler. Aynı zamanda ilaç firmalarının sağlık
firmaları ilaçların advers
otoriterleri karşısında zor durumda kalmasına
pazarlama faaliyetlerini yerine getirirken mutlaka
5
etkilerinden
dolayı
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ercan ve Top 2016
farmakovijilans çalışmalarına da önem vermek
2. SONUÇ
zorundadırlar.
Tüketimi artan ilacın doğru ve etik bir şekilde
Farmakovijilans
pazarlama
pazara sunulması gerekmektedir. Bu faaliyetlerin
faaliyetlerinde en titiz yapılması gereken çalışma
yasal yönetmelikler ile belirlenmesi sayesinde, ilaç
faaliyetidir ve çok geniş bir kavramdır. Burada iyi
tanıtım faaliyetlerinin daha düzenli ve daha
üretim teknikleri, kaliteli eğitim, ilaç uygulama
bilimsel hale gelmesi sağlanmıştır. Sağlık Bakanlığı
hatalarının önlenmesi, uygun doz ilaç kullanımı,
ilaçların gereksiz ve yanlış şekilde tüketilmesini
etkinlik verilerinin değerlendirilmesi, aşırı doz,
azaltmak için, akılcı ilaç kullanımına yönelik
zehirlenme durumu, endikasyon dışı kullanım,
çalışmaları ile ilaç tüketimindeki savurganlığın
yarattığı şiddetli advers etki sonucu ölüm vakaları,
önüne geçilmektedir. Bu sayede yapılan bu
ilaç-ilaç etkileşimleri, ilaç-besin etkileşimleri gibi
düzenlemeler ile insanların ilaçlara kontrollü bir
tüm faaliyetleri içine alan bilimsel çalışmaların
şekilde ulaşması sağlanmıştır.
bütünüdür.
ilaç
İlaç tanıtım ve pazarlama da müşteri ilacı kullanan
güvenliğini de beraberinde getirmektedir. İlaç
değil, ilacı reçetelendirendir. Bu yüzden ilaç
pazarında yer alan hiçbir ilaç %100 güvenli olarak
tanıtımında
kabul edilmemekle; ancak faydası zararından daha
yoktur, kanıta dayalı bilimsel verileri olan bir
fazla olan ilaç olarak değerlendirilmektedir.
bilginin aktarımı vardır. Yanlış şekilde tanıtılması
Farmakovijilans çalışmalarının diğer bir amacı ise,
toplumun sağlığı yönünden ve ekonomik olarak
advers etkilerin ve ilaç etkileşimlerinin önceden
çok büyük zararlara neden olabilmektedir. Bu
tahmin edilebilir hale getirilmesidir. Bu sayede risk
yüzden mutlaka otoriterlerin belirlediği kurallar
faktörlerinin tespit edilerek hastalarında ilaç
çerçevesinde bu tanıtım ve pazarlama faaliyetleri
kullanımında
yerine getirilmelidir.
Firmalar
çalışmaları
Farmakovijilans
aktif
tüm
rol
çalışmaları
alması
çalışanlarını
sağlanmalıdır.
aslında
direkt
olarak
pazarlama
farmakovijilans
Türk İlaç Sanayinin gelişebilmesi ve ilerleyebilmesi
eğitimini vermek, advers etkilerin sorumlulukları
için, her ne kadar devletin desteği vurgulansa da,
hakkında
aynı zamanda bu sektörde yer alan herkesin etik
tüm
personelini
bilgilendirmek
zorundadır (13).
ilkeler doğrultusunda hareket ederek; alacakları
Ruhsat sahibi firma, sağlık mesleği mensubu
tüm kararlarda, kamu yararını gözetmeleri gerekir.
tarafından bildirilen bir advers etkiyi, mutlaka
İnsanlar kullanmadıkları ilacı, evde ihtiyacım
Türkiye
olabilir
Farmakovijilans
Merkezi’ne (TÜFAM)
düşüncesi
içerisinde,
olmamalıdırlar.
bildirmek ile yükümlüdür (13). İlaç firmaları
Gereksiz yapılacak her türlü harcama ve ilaç
piyasada olan ilaçların güvenli olduğunu garanti
tüketimi,
etmek
engellenmeli,
zorundadırlar.
İlaç
firmaları
piyasada
ülkemizdeki
akılcı
ilaç
herkes
tarafından
kullanımına
destek
hastalar tarafından kullanılan ilacın güvenliliğini
vermelidirler. İnsan sağlığını yalnızca yasa ve
kendi içlerinde kurdukları farmakovijilans sistemi
kurallar korumaz, aynı zamanda etik değerler,
ile
ilkeler ve vicdanlar korur. Unutmayalım ki hasta
sağlarlar.
faaliyetlerini
İlaç
firmaları
bilimsel
farmakovijilans
şekilde
yapmak
bir
insan
için
zorundadırlar. İlaç firmaları bilimsel yürüttükleri
ulaşamamaktır.
farmakovijilans çalışmalarını doktor ve eczacıdan
KAYNAKLAR
oluşan departmanlarda yürütürler.
1.
en
büyük
çaresizlik
ilaca
AİFD. (2012): Türkiye İlaç Sektörü:
Vizyon 2023. Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği,
6
Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg.
2016 (1)2: 01-07
Ankara.
Ercan ve Top 2016
http://www.aifd.org.tr/wp-
Güvenlik Kurumu Başkanlığı. SGK Yayın No: 93.
content/uploads/2016/07/AIFD-VIZYON-2023-
11.
RAPORU.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016.
Raporu.
2.
AİFD.
(2015):
Sağlık
Meslek
TEPAV. (2015): İlaç AR-GE Ekosistemi
Türkiye
Ekonomi
Politikaları
Vakfı
(TEPAV).
Mensuplarıyla ve Örgütleriyle İlişkiler, Hasta
http://www.tepav.org.tr/upload/files/143022836
Örgütleriyle
44.Ilac_ARGE_Ekosistemi_Raporu.pdf. Erişim tarihi:
İletişim,
Dijital
Platformların
Kullanımı ve Beşerî Tıbbi Ürünlerin Hekim, Diş
10/10/2016.
Hekimi, Eczacılara Tanıtımı Hakkında Araştırmacı
12.
İlaç Firmaları Derneği (AİFD) İyi Tanıtım ve İyi
Günümüze Türkiye İlaç Endüstrisi. İstanbul: Scala
İletişim
Yayınları.
İlkeleri (5.2.
Araştırmacı
Metin). Ankara, 2015.
İlaç
Firmaları
Derneği.
13.
Turan,
Türkiye
N.
(2007):
Kuruluşundan
Farmakovijilans
Merkezi.
www.ifpma.org/wp.../01/AIFD-iyi-tanitimveiyi-
(2005): Beşerî Tıbbi Ürün Ruhsatı Sahipleri
iletisim-ilkeleri-5-2-20150220.pdf. Erişim tarihi:
İçinFarmakovijilans Kılavuzu. Ankara: Türkiye
10/10/2015.
Farmakovijilans
3.
Beşerî
Faaliyetleri
Tıbbi
Hakkında
Merkezi.
Ürünlerin
Tanıtım
http://www.farmakovijilansdernegi.org/UserFiles
Yönetmelik.
(2015):
/File/Farmako.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016.
Resmi Gazate, 3 Temmuz 2015; Sayı: 29505.
14.
4.
Reçetesiz İlaçlara Karşı Türk Eczacılarının Kanaat
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
Yüksel, C. A. (2000): İlaç Pazarlaması,
(2015): İlaç Sektörü. Ankara: Bilim, Sanayi ve
ve
Teknoloji Bakanlığı.
Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi,
5.
Civaner
M.
(2006):
Türkiye’de
İlaç
İstanbul.
Şirketlerinin Kullandıkları Pazarlama Yöntemleri
Ve Hekimlerin Bu Konudaki Değerlendirmelerinin
Etik
Açıdan
Sorgulanması.
(Yayımlanmamış
doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü.
6.
Eren,
M.
(2012):
“Sağlık
Biraz
Da
Kirlenmiş Bir Alan” Türkiye Sağlık Sektörü
İçerisinde
Mümessiller.
Çalışma
ve
Toplum,
2012/1, 187,217.
7.
Gümüş,
S.
(2014):
Sağlıkta
İlaç
Pazarlaması. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
8.
İlaç
İEİS. (2016): Türkiye İlaç Sektörü 2015.
Enüdstrisi
İşverenler
Sendikası,
Ankara.
http://www.ieis.org.tr/ieis/assets/media/kls/TR_I
lac_sektoru_2015.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016.
9.
Nalbantoğlu, N. (2009): Türkiye'de İlaç
Sanayi. İstanbul: Ticaret Odası Yayınları.
10.
Sosyal
Güvenlik
Kurumu.
Tutumlarını
(2013):
Topluma Yönelik Akılcı ilaç Kullanımı. T.C. Sosyal
7
Belirlemeye
Yönelik
Pilot