mimarlık eğitimi ve afet/deprem archıtectural traınıng and dısaster

advertisement
MİMARLIK EĞİTİMİ VE AFET/DEPREM
ARCHITECTURAL TRAINING AND DISASTER/EARTHQUAKE
COŞGUN N., TAŞ N., TAŞ M.
E-posta: nilaycosgun@gyte.edu.tr,nilufertas@uludag.edu.tr,murattas@uludag.edu.tr
_______________________________________________________________
Anahtar Kelimeler: Mimarlık Eğitimi, Deprem, UNESCO-UIA eğitim kriterleri, Veri
tabanı,
ÖZET Bu çalışma kapsamında, mimarlık eğitimi depreme dayanıklı yapı üretim süreci
yönünden irdelenmiştir. Bu amaçla 2005–2006 Türkiye Mimarlık Okulları Veritabanı
çalışmasından yararlanılmıştır. Veritabanına kayıtlı Türkiye’de ve KKTC’deki Mimarlık
Okullarının lisans eğitimi programlarındaki derslerin içerikleri UNESCO (United Nations
Educational, Scientific and Cultural Organization) ve UIA’nın (The Union of International
Associations) ortaklaşa belirlemiş olduğu Mimarlık Eğitim kriterlerinden depreme dayanıklı
yapı üretimi konusu ile ilişkili olan kriterler bağlamında sayısal bir değerlendirme
yapılmıştır. Buna bağlı olarak Türkiye’de Mimarlık Eğitiminin depreme dayanıklı yapı
üretimine duyarlılık konusunda performansı değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler
doğrultusunda Türkiye’de mimarlık eğitiminde depremle ilgili konular kapsamında
yapılması gereken iyileştirmeler önerilmiştir
ABSTRACT Within the scope of this study, architectural training is analyzed in terms of
the construction of earthquake resistant buildings. To this end, the Database Study of
Architecture Schools in Turkey (2005-2006) has been utilized. The contents of the
lessons in graduate programmes of the Architecture Schools in Turkey and TRNC which
are registered in this data base were evaluated in terms of the earthquake resistant
construction criteria in architectural training which have been jointly defined by UNESCO
and UIA. In accordance with this, the awareness of architectural training in earthquake
resistant construction has been assessed. Also related improvements within the
framework of earthquake in architectural training in Turkey have been recommended in
parallel with the evaluations.
GİRİŞ
Yapısal çevrenin yıkımı ve hasar görmesi depremlerden sonra görülen en belirgin
özelliktir. Türkiye jeolojik ve topoğrafik yapısı nedeniyle büyük can ve mal kayıplarına yol
açan deprem felaketleriyle sık sık karşılaşan ülkelerin başında gelmektedir. Son 60 yıl
içerisinde Türkiye’de meydana gelen doğal afetlerin yol açtığı yapı hasarları istatistikleri
dikkate alındığında hasarın %62’sinin depremler nedeniyle meydana geldiği
görülmektedir. 17 Ağustos 1999 depremi öncesine kadar son 99 yıl içerisinde ülkemizde
kayıtlara geçen, hasar yapan 146 deprem olmuş ve bu depremler nedeniyle 65.882 can
kaybı meydana gelmiştir. Yine bu depremler nedeniyle 128 bin yaralı ve 540 bin yıkılmış
veya ağır hasarlı yapı olduğu tahmin edilmektedir [1].
17 Ağustos 1999 Marmara Depremi dünyada en çok ölüme neden olan büyük depremler
arasında yer almaktadır. Kesin hasar tespit durumuna göre 213.843 konut, 30.540 işyeri
olmak üzere toplam 244.383 bina hasar görmüştür. Yıkılan, ağır ve orta hasar gören
konut ve işyeri sayısı 154.511’dir. Hasar gören konut ve işyerlerinin %32’si ağır, %32’si
orta, %36’sı az hasarlıdır. [Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi, “Depremler 1999”]. Bu
durumdan doğrudan etkilenen insan sayısının ise 1 milyon 500 bin civarında olduğu
695
açıklanmıştır [Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, hasar tespit
raporu, 14.02.2000]. Değerlerden de anlaşılacağı gibi deprem yapıları etkileyen önemli
bir doğa olayıdır.
Deprem olması muhtemel her yerde depreme dayanıklı yapı üretimi son derece önemli ve
göz ardı edilmemesi gereken bir konudur. Depreme dayanıklı bir yapının elde edilmesi
için nitelikli ve iyi yetişmiş insan gücünün, yapının işlevine uygun malzemenin, araç ve
gerecin, doğru seçilmiş teknoloji ile yapının taşıyıcı sisteminin, gerekli olan finans
kaynağının doğru bir yapım yönetim sistemi ile yönlendirilmesi ve yürürlükteki yasalarla
da desteklenmesi gereklidir (Önel, 2000). Türkiye’de ve KKTC’de YÖK’e (Yüksek Öğretim
Kurumu) bağlı ve sayıları 40’a yaklaşan mimarlık okullarından mezun olan öğrencilerin
eşdeğer standartta eğitim alamadıkları ve mesleği uygulamada yeterli deneyime sahip
olmadıkları konusundaki tartışmalar, 1999 Depremleri’nin ardından daha da yoğunluk
kazanmıştır. Bu tartışmalar çerçevesinde, mimarlık eğitiminin süresi ve içeriğine ilişkin
çeşitli görüşler belirtilmektedir. 1999 Depremleri sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi
Araştırma Komisyonu Raporu’nda da; “Türkiye’de inşaat mühendisi, mimar, şehir plancısı,
yer bilimci yetiştiren üniversitelerde ülkenin sahip olduğu deprem tehlikesi ve riski ile
konusunda
temel
bilgileri
içeren
eğitim
yeterince
zararlarının
azaltılması
verilmemektedir.” ifadesi yer almaktadır. Raporun ‘Öneriler’ bölümünde 30. maddede
ise; mimar, şehir plancısı, mühendis, yer bilimci yetiştiren üniversitelerin dört yıllık eğitim
programlarının Türkiye’nin sahip olduğu doğal afet tehlikesi dikkate alınarak yeniden
düzenlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır [1].
Mimarlık eğitiminde, birbirinin tamamlayıcısı niteliğinde olan derslerle, insan ihtiyaçlarını
karşılayacak fiziksel çevrelerin oluşturulabilmesine yönelik yapı üretim aşamalarının
gerektirdiği mesleki becerinin kazandırılması amaçlanmaktadır. Günümüzdeki sistemde
mimarlık lisans eğitimi dört yıllık bir süreci kapsamaktadır. Bu süreçte büroda ve
şantiyede olmak üzere yaz stajları da yer almaktadır. Eğitimin ilk yılından başlayarak,
mimarlık eğitimine yönelik temel bilgileri içeren, yoğun bir programda teorik
ve
uygulamalı derslerle mesleki bilgi ve yeteneğin kazandırılmasına çalışılmaktadır (Taş M.,
Taş N., Coşgun, 2004). Hızla değişen koşullar paralelinde, mimar adaylarına, gerçek
dünya pratiği içinde etkin bir şekilde çalışabilecekleri, toplumun sosyal, ekonomik,
bilimsel ve teknolojik biçimlenişinde süregelen değişiklikleri anlayabilecekleri ve bugünün
kısıtlılıklarının ötesinde daha iyi bir toplum kavramını formüle edebilecekleri (Lang, 1998)
bir eğitimin sağlanması gerekmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye’de mimarlık eğitimi depreme dayanıklı yapı üretim süreci
yönünden irdelenmiştir. Bu amaçla 2005–2006 Türkiye Mimarlık Okulları Veritabanı
çalışmasından yararlanılmıştır. Veritabanına kayıtlı Türkiye’de ve KKTC’deki Mimarlık
Okullarının lisans eğitimi programlarındaki derslerin içerikleri UNESCO ve UIA’nın
ortaklaşa belirlemiş olduğu Mimarlık Eğitim kriterlerinden depreme dayanıklı yapı üretimi
konusu ile ilişkili olan kriterler bağlamında sayısal bir değerlendirme yapılmıştır. Buna
bağlı olarak Türkiye’de Mimarlık Eğitiminin depreme dayanıklı yapı üretimine duyarlılık
konusunda performansı değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler doğrultusunda Türkiye’de
mimarlık eğitiminde depremle ilgili konular kapsamında yapılması gereken iyileştirmeler
önerilmiştir.
DEPREME DAYANIKLI YAPI ÜRETİMİNDE MİMARIN ROLÜ
Olası bir depremde en az zarar görmenin iki temel ilkesi; uygun yerleşme yerinin seçimi
ve bu yere uygun nitelikli ve depreme dayanıklı yapıların yapımıdır (Taş N., 2003).
Türkiye’de meydana gelen depremler sırasında oluşan yapı hasarlarının ve bunların neden
olduğu insan kayıpları ile maddi zararların çok yüksek düzeylerde oluşu birçok soru ve
sorunu gündeme getirmektedir. Deprem hasarlarının bu kadar yüksek düzeyde olmasının
hangi nedenlerden kaynaklandığının bilinmesi ise sorunların çözümü için oldukça
önemlidir. Yer seçimi, mimari ve ilgili mühendislik projeleri, yapım süreci ve yapının
bittikten sonraki kullanım ve bakım süreci yapıların olası depremlere karşı koyabilmeleri
696
açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmaların her birinde depremin olası etkilerine karşı
yerine getirilmesi gereken ölçütler ve sağlanması gereken performanslar bulunmaktadır
(Erman, 2002). Bu konulardaki sorumluluk mimar, şehir plancı, inşaat mühendisi,
jeoteknik mühendisi, elektrik mühendisi, makine mühendisi gibi meslek adamlarına,
yüklenicilere ve mal sahiplerine aittir.
Bir yapının üretilmesi temelde dört aşamalı bir süreçte oluşmaktadır. Bunlar, girişimplanlama-programlama, tasarım, yapım ve kullanım süreçleridir. Nitelikli ve depreme
dayanıklı bir yapı ilk olarak yürürlükteki yasa ve yönetmeliklerin yeterliliği olmak üzere bu
dört süreçte yer alan ve hizmet üreten kesimlerin, sağlıklı ürün/yapı üretmesi ve yapının
tüm üretim süreçlerine uzmanlıklarına göre etkin katılımlarıyla mümkündür.
Sürecin ilk aşaması olan girişim-planlama-programlama aşaması, yapıya gereksinmenin
varlığının tespiti ile başlayan, yapının planlanması ve programlanması çalışmalarını
içermektedir. Bu aşamada mekân ihtiyaçlarının ve performans gereklerinin belirlenmesi,
yer seçimi, finansman programı gibi konularda genel kararlar oluşturulmaktadır.
İkinci aşama olan tasarım aşamasında, çözümün nitelik ve nicelikleri hakkında genel
kararlar verilmekte ve yapılacak yapının projeleri elde edilmektedir. Özellikle tasarım
sürecinden yapım sürecinin sonuna kadar yapı üretimini gerçekleştirecek mimar ve ilgili
diğer disiplinlerden oluşan takımın göz önünde bulundurması gereken başlıca konulardan
biri deprem riskidir. Yapıyı ve yerleşimi etkileyecek deprem riski ile ilgili temel bilgiler
eğitim süresince öğrenciye kazandırılmalıdır. Tasarım sürecinde alınan her türlü kararın
yapının deprem güvenliğini etkileyeceği açıktır. Bu nedenle yapının deprem güvenliğini
düşünmek öncelikle mimarın görevidir. Diğer mühendislik tasarımı hizmetleri de mimarın
bu görevine hizmet eder ve destekler nitelikte olmalıdır.
Üçüncü aşama olan yapım aşaması, tasarlanan projenin hayata geçirilmesidir. Depreme
dayanıklı yapım, depreme dayanıklı yapı tasarımdan sonraki en önemli aşamadır.
Depremlerde can ve mal kayıplarının yüksek oranlı yaşanmasının önemli nedenlerinden
birisi yapım hataları ve kalitesizliğidir. Pek çok binanın depremlerde enkaz haline gelmesi,
bu yapıların deprem yönetmeliklerine ve ilgili standartlara göre tasarlanıp inşa edilmemiş
olmasından kaynaklanmaktadır. Depreme dayanıklı yapı tasarımı kadar yapım aşamasının
yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak yürütülmesinin örgütlenmesi ve etkin
denetimin sağlanması da mimarın görevleri arasındadır. Olası deprem zararlarının
azaltılabilmesi için yapım aşamasını etkileyecek temel bilgiler de eğitim süresince
öğrenciye kazandırılmalıdır.
Kullanım aşaması ise en uzun süreyi kapsayan aşamadır ve yapıya ilişkin sorunlar bu
aşamada ortaya çıkmaktadır. Depreme dayanıklı yapı üretimi için, yapı üretim sürecinin
her aşamasında deprem açısından nasıl davranacağını bilen her takım üyesinin eğitimi de
son derece önemli bir konudur. Yapı üretim örgütünün en önemli aktörlerinden biri olarak
mimarın deprem güvenliği yüksek ve nitelikli yapı üretimi konusunda eğitimi elbette çok
büyük önem kazanmaktadır. Mimarların bu konularda duyarlılık kazanmasında mimarlık
eğitimi birincil derecede rol oynamaktadır.
UNESCO ve UIA’nın Mimarlık eğitiminden ortak beklentilerinin belirlendiği kriterler
kapsamında, mimarlık eğitiminde depreme dayanıklı yapı üretim bilinci ve becerisinin
kazandırılması, bina tasarımı ile ilgili inşaat, strüktürel tasarım ve mühendislik
sorunlarının kavranmasını içeren eğitimlerin verilmesi ile mümkün gözükmektedir. Ayrıca
bu sorunların kavrandıktan sonra uygulamaya dönük mesleki bilgi birikimine dönüşmesi
için özellikle mimari tasarım derslerinde de ihmal edilmemesi gereken bir tasarım girdisi
olduğu sürekli vurgulanmalıdır. Özellikle tasarım aşamasında yapının deprem dayanımına
ters düşecek, sonradan düzeltilmesi pahalı, zor ve hatta mümkün olmayan mimari
tasarım yaklaşımları geliştirilmesinin ne tür sonuçlar ortaya çıkaracağı sürekli göz önünde
bulundurulmalıdır.
697
TÜRKİYE’DE MİMARLIK EĞİTİMİNİN DEPREME DAYANIKLI
ÜRETİMİNE DUYARLILIK PERFORMANSININ ANALİZİ
YAPI
Türkiye’deki mimarlık eğitimi ve depreme dayanıklı yapı üretimi bilincinin kazandırılması
ilişkisinin sorgulandığı bu analiz çalışmasında lisans eğitimi değerlendirilmiştir.
Değerlendirme sürecinde 2005 – 2006 Türkiye Mimarlık Okulları Veritabanı çalışmasından
yararlanılmıştır (Fidanoğlu, Coşgun, 2006). Bu veri tabanı çalışması YÖK’e bağlı bulunan
lisans eğitimi vermekte olan toplam 34 Mimarlık Bölümü’nü kapsamaktadır. Türkiye’de
mimarlık eğitiminin depreme dayanıklı yapı üretimine duyarlılık performansının analizi için
veritabanında UNESCO ve UIA eğitim kriterleri bölümünü cevaplandırmış olan 26 Mimarlık
Bölümü değerlendirmeye alınmıştır.
Veri tabanı sürecinde Mimarlık bölümlerinin kurgusu, yapısı ve eğitim kadrosu, lisans
eğitim programı ve lisans derslerinin içeriksel olarak UNESCO ve UIA eğitim kriterleri
bağlamında nitelikleri sorgulanmıştır. Mimarlık Bölümlerinden, lisans derslerinin UNESCO
ve UIA eğitim kriterleri ile ilişkisinin sayısal olarak derecelendirilmesi (3: Tam katkısı var
2: Kısmen katkısı var 1: Hiç katkısı yok) istenmiştir. Ayrıca tüm derslerin NCARB’ın (The
National Council of Architectural Registration Boards) ders gruplarına göre [2] (Genel
Eğitim, Mesleki Uygulama, Tasarım, Teknik Sistemler, Tarih/İnsan Davranışı/Çevre,
Seçmeli) sınıflandırılması talep edilmiştir (Fidanoğlu, Coşgun, 2006). Mimarlık
bölümlerinin bu ders gruplarına göre ders dağılımları Grafik 1’de verilmiştir.
70
60
Genel Eğitim
Mesleki Uygulama
Tasarım
Teknik Sistemler
Tarih/İnsan Davranışı/Çevre
Seçmeli
50
40
30
20
10
An
ad
olu
Ba
Un
hç
iv .
eş
eh
ir
Un
Ba
lık
iv.
es
ir
Çu
Un
ku
iv.
ro
va
Un
iv.
Di
Do
cle
ğu
Un
Ak
iv .
de
niz
Do
ku
Un
zE
iv.
ylü
lU
niv
Er
ciy
.
es
Un
iv.
Ist
Ha
an
liç
bu
Un
l
iv.
Kü
Ist
ltü
an
bu
rU
lT
İzm
n
iv.
ek
ir
nik
Yü
Un
ks
Ka
ek
iv.
ra
Te
de
k .E
niz
n
Te
st.
kn
ik
U
Ko
niv
ca
.
Le
eli
fke
U
niv
Av
.
ru
pa
Un
Mi
M
i
v.
m
er
ar
sin
Sin
Un
Or
an
iv.
ta
G.
do
S.
ğu
Un
Te
iv.
kn
ik
Sü
Un
S
ley
iv.
elç
ma
uk
n
Un
De
iv.
m
ire
lU
n
Tr
iv.
ak
ya
U
niv
Ul
ud
.
ağ
Ya
kın
Un
i
v.
Do
ğu
Un
Ye
i
dit
v.
Yı l
ep
dız
eU
Te
Zo
niv
kn
ng
ik
.K
Un
ar
ae
iv.
lm
as
Un
iv.
0
Grafik 1. Mimarlık bölümlerinin toplam derslerinin NCARB’ın ders gruplarına göre
dağılımları
Mimarlık bölümlerinin derslerinin NCARB’ın ders grupları sınıflandırılmasına göre; Anadolu
Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Mimarlık Bölümlerinde “Seçmeli” grubuna giren derslerin çoğunlukta olduğu
698
görülmektedir. Dokuz Eylül Üniversitesi, Haliç Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Bölümlerinde “Tasarım” ve “Teknik Sistemler” grubunda olan dersler diğer
gruplardaki derslere göre önemli bir farkla çoğunluktadır. Çukurova Üniversitesi, Selçuk
Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümlerinde ise “Genel Eğitim”
grubunda dersler yoğunlaşmıştır (Grafik 1).
UNESCO ve UIA Mimarlık eğitiminden ortak beklentilerini 11 kriterde belirlemişlerdir
(Tablo 1) [3]. Kriterler içerisinde UIA1, UIA2, UIA4, UIA5, UIA8, UIA10, UIA11 kriterleri
mimar adaylarına depreme dayanıklı yapı üretimine duyarlılık kazandırılması konusunda
ilişkili kriterlerdir. Bunlardan UIA8 kriteri direkt ilişkili görünmektedir. Bu nedenle, 26
Mimarlık Bölümünün lisans derslerinin UIA8 kriteri ile olan sayısal ilişkilerine dayanan
analiz bağlamında hazırlanan grafiklere göre değerlendirme yapılmıştır. Buna göre her
bölümün UIA8 kriterine göre derecelendirdikleri (özellikle; 3: Tam katkısı var 2: Kısmen
katkısı var) dersler ile toplam ders adetleri bağlamında oransal grafikler oluşturulmuştur.
Bölümlerce bu kriter açısından yapılan değerlendirilmede “1” olarak verilen
derecelendirme “hiç katkısı yok” anlamını taşıdığı için analizde dikkate alınmamıştır.
Tablo 1. UNESCO ve UIA Mimarlık Eğitimi Kriterleri [3]
UIA1
Estetik ve teknik gereklerin her ikisini de sağlayan mimari tasarımlar
yaratabilme yeteneği
UIA2
Mimarlık ve ilgili diğer sanat, teknoloji ve beşeri bilimlerin tarihi ve teorileri
konusunda yeterli bilgi
UIA3
Mimari tasarımın kalitesine etkisi düzeyinde, üzerinde bir etki olarak güzel
sanatlar konusunda bilgi
UIA4
Kentsel tasarım, planlama ve planlama sürecinin gerektirdiği beceriler
konusunda yeterli bilgi
UIA5
İnsanlarla yapılar ve yapılarla çevreleri arasındaki ilişkileri ve yapıları ve yapılar
arasındaki mekanları, insan gereksinimleri ve ölçekleri ile ilişkilendirme
gereğinin kavranması
UIA6
Mimarlık mesleğinin ve mimarın toplum içindeki rolünün özellikle toplumsal
etkenleri göz önüne alan ön hazırlık çalışmaları açısından kavranması
UIA7
Tasarım projeleri için ön çalışma hazırlama ve araştırma yöntemlerinin
kavranması
UIA8
Bina tasarımı ile ilgili inşaat, strüktürel tasarım ve mühendislik sorunlarının
kavranması
UIA9
Binaları iklim koşullarına karşı koruma ve dahili konfor koşullarını sağlayacak
bina fonksiyonları, yapı fiziği sorunları ile teknolojileri üzerine yeterli bilgi
UIA10
Bina kullanıcılarının gereksinimlerini yapı-imar yönetmelikleri ve maliyet
etkenleri tarafından belirlenen sınırlamalar içerisinde karşılayabilecek gerekli
tasarım becerileri
UIA11
Tasarım kavramlarını yapılara dönüştürme ve planların genel planlamalarla
bütünleştirme için gerekli olan üretim, örgütlenme, yasal düzenlemeler ve
işlemler konusunda yeterli bilgi
Mimarlık Bölümlerinin UIA8 kriterine göre “3” ve “2” olarak derecelendirilen lisans
derslerinin toplam ders adetleri ile karşılaştırmalı grafikleri ayrı ayrı hazırlanmıştır (Grafik
2, Grafik 3). Grafik 2.’den de izlendiği gibi bölümlerin ders adetleri 30-150 arasında
değişkenlik göstermektedir. Ders adetleri 100’ün üzerinde olan bölümler Türkiye’de
699
kurulan ilk üniversiteler bünyesinde yer almaktadır. Bu bölümlerin öğrenci ve öğretim
eleman sayıları da diğerlerine göre fazladır.
160
Toplam ders adedi
22
14
12
20
20
30
14
27
44
53
54
62
67
64
81
6
4
7
15
12
20
25
13
15
16
35
48
47
52
55
64
52
8
6
13
14
30
53
53
11
21
30
40
20
57
72
80
70
83
87
100
60
UIA8:3
109
105
120
112
140
142
150
Grafik 2’de UIA8 kriteri bölümlerce “3” olarak derecelendirilmiş ders adetlerinin toplam
ders adetlerine göre düşük olduğu görülmektedir. UIA8 kriterine göre “2” olarak
derecelendirilmiş ders adetleri de Dicle Üniversitesi mimarlık bölümü dışındaki bölümlerde
yine yüksek değildir (Grafik 3).
An
ad
olu
Ba
hç
Un
eş
iv .
eh
i
r
Ba
U
niv
l ık
es
.
ir
Çu
Un
ku
i
ro
v.
va
Un
Do
iv .
Di
ğu
cle
Ak
Un
d
iv .
en
Do
iz
ku
Un
zE
iv.
ylü
lU
Er
n
iv.
ciy
es
Un
Ist
iv .
Ha
an
liç
bu
Un
lK
Ist
iv.
ült
an
ür
Izm bul
Un
T
e
ir
iv.
kn
Yü
ik
Ka
ks
Un
ek
ra
iv.
de
Te
niz
k.E
Te
ns
kn
t.
ik
Un
K
oc
Le
i
v
ae
.
fke
li U
Av
niv
ru
.
pa
Mi
Un
Me
ma
i
v
rsi
rS
.
n
ina
Or
ta
n G Univ
do
.
.S
ğu
.U
Te
niv
kn
.
Sü
ik
Un
ley
iv .
ma Selç
uk
nD
Un
em
iv.
ire
lU
Tr
n
iv.
ak
ya
Un
Ulu
iv.
da
Ya
ğ
k ın
Un
Do
iv.
ğu
Ye
Un
dit
iv.
Yıl
ep
dız
eU
Zo
T
ng
ek
niv
nik
.K
ar
Un
ae
iv.
lm
as
Un
iv.
0
Grafik 2. Mimarlık bölümlerinin toplam dersleri ile UIA8 kriterine 3 verilmiş derslerle
sayısal ilişkisi
700
Toplam ders adedi
24
25
36
62
54
44
11
10
10
21
23
9
12
67
81
53
29
48
47
14
21
25
14
16
18
9
7
6
16
17
12
20
30
40
28
52
64
70
55
52
42
53
64
72
83
75
57
53
60
87
100
80
UIA8:2
109
105
120
112
140
142
150
160
An
ad
olu
Ba
hç
Un
eş
iv.
eh
ir
Ba
Un
lık
iv.
es
ir
Çu
Un
ku
iv.
ro
va
Un
Do
iv.
Di
ğu
c
Ak le U
niv
de
Do
niz
.
ku
Un
zE
iv.
ylü
lU
Er
niv
ciy
.
es
Un
Ist
i
H
an
v.
al
bu
l K iç Un
Ist
ült
an
iv.
ür
Izm bul
Un
Te
ir
iv.
k
Yü
nik
ks
Ka
Un
ek
ra
iv.
de
Te
niz
k.E
Te
ns
kn
t.
ik
Un
K
i
o
v.
Le
fke cael
iU
Av
n
ru
iv.
pa
Mi
Un
ma
Me
iv.
rS
r
ina sin U
Or
ta
nG
niv
do
.
.S
ğu
.U
Te
niv
kn
.
Sü
ik
Un
ley
iv.
ma Sel
n D çuk
Un
em
iv
ire
lU .
niv
Tr
ak
.
ya
Un
Ul
iv.
ud
Ya
kın ağ U
n
Do
iv.
ğu
Un
Ye
dit
iv.
Yıl
ep
dız
eU
Zo
Te
ng
n
kn
iv
.K
ik
ar
Un
ae
iv.
lm
as
Un
iv.
0
Grafik 3. Mimarlık bölümlerinin toplam dersleri ile UIA8 kriterine 2 verilmiş derslerle
sayısal ilişkisi
DEĞERLENDİRME
Mimarlık bölümlerinin NCARB’ın ders grupları bağlamında UIA8 kriterine “3” ve “2”
verilmiş derslerinin oransal ilişkisine göre “Teknik Sistemler” ve “Tasarım” grubundaki
derslerin daha yüksek oranda olduğu belirlenmiştir (Grafik 4). Depreme dayanıklı yapı
tasarımı ve üretimi konuları bu gruplarda yer alan derslerle daha çok ilişkilidir. Bununla
birlikte, depremler nedeniyle önemli kayıplar verilmiş ülkemizde bu oranların daha yüksek
olması gerektiği düşünülmektedir.
Mimarlık bölümlerinin UIA8 kriterine “3” ve “2” verilmiş derslerinin oranı ise Grafik 5’de
verilmiştir. Bu grafikte, mimarlık bölümlerinin lisans derslerinin UIA8 kriterine katkısı
açısından ortalama %53 civarında olduğu görülmektedir. Dicle Üniversitesi mimarlık
bölümünde derslerin UIA8 kriterine katkısı %100, Lefke Avrupa Üniversitesi ve Yeditepe
Üniversitesi mimarlık bölümleri derslerinin UIA8 kriterine katkısı ise %70’in üzerindedir.
En düşük oranların ise İstanbul Teknik Üniversitesi ve Erciyes Üniversitesi mimarlık
bölümlerinde olduğu belirlenmiştir. Bu bölümlerin UIA8 kriterine katkısı açısından ders
oranları %25’ler civarındadır.
701
A
n
B ado
ah
l
çe u U
şe
ni
v.
h
ir
B
al
U
ık
n
iv
e
Ç
.
uk sir
U
ur
n
ov
iv
.
a
D
U
oğ
ni
D
u
ic
v.
l
A
kd e U
D
ok en niv
.
uz iz
U
ni
Ey
v
lü
.
lU
Er
ci
ni
ye
v.
Is
s
ta
U
ni
H
n
Is bul aliç v.
ta
K
U
n
Iz
bu ült niv
m
.
l T ür
ir
U
ni
Yü ek
K
ni
v.
ar
k
k
ad se
U
ni
en k T
ek v.
iz
.E
Te
kn ns
t.
ik
U
Le Ko
ni
ca
fk
v.
e
el
iU
A
vr
n
u
M
pa iv.
im
U
ar M
ni
er
S
v.
O
in sin
rt
an
ad
U
n
oğ
G
.S iv.
u
.U
Te
ni
S
k
ül
ni
v.
ey
k
U
m Se
ni
an lç
v.
D uk
em U
n
ir
el iv.
Tr
U
ni
ak
v.
ya
U
U
l
u
Ya
da niv
kı
.
ğ
n
U
D
oğ niv
.
u
Y
U
Yı ed
ni
i
l
t
d
v.
ep
Z
on ız
e
g. Te
kn Un
K
iv
ar
i
ae k U
lm
ni
as v.
U
ni
v.
100%
67%
60%
53%
40%
39%
25%
100%
52%53%
80%
59%
56%
51%
38%
702
4%
64%
58%59%
Seçmeli
Tarih/İnsan
Davranışı/Çevre
Teknik Sistemler
Tasarım
5%
Mesleki
Uygulama
Genel Eğitim
20%
20%
15%
15%
10%
6%
4%
5%
0%
Grafik 4. Mimarlık bölümlerinin NCARB’ın ders grupları bağlamında UIA8 kriterine “3” ve
“2” verilmiş derslerinin oransal ilişkisi
120%
UIA8:3+UIA8:2
74%
72%
61%
43%
59%
47%
45%
52%
41%
48%
31%
26%
20%
0%
Grafik 5. Mimarlık bölümlerinin UIA8 kriterine “3” ve “2” verilmiş derslerinin oranı
Bu çalışma kapsamındaki 26 bölümden 12’sinin veri tabanında seçme derslerinin adları
belirtilmediği ve derecelendirilmediği için değerlendirmeye alınamamıştır. Mevcut verilerin
analizi sonucunda; NCARB’ın ders grupları toplamında UIA8 kriterine “3” ve “2” verilmiş
derslerin oranı %54’tür (Grafik 4). Bununla birlikte, mimarlık bölümlerinin lisans
derslerinin UIA8 kriterine katkısı açısından ortalama değerin %53 civarında olduğu
(Grafik5) dikkate alındığında çalışma kapsamındaki mimarlık bölümlerinin depreme
dayanıklı yapı tasarımı ve üretimine duyarlılık açısından yeterli performansta olduğunu
söylemek mümkündür.
SONUÇ
Mimarlık disiplininde depreme dayanıklı yapı üretimi konusunda duyarlılığın
kazandırılmasının ön koşulu eğitimdir. Deprem ülkesi olan Türkiye’de mimarlık eğitiminde
depreme dayanıklı yapı üretimine duyarlılık açısından daha yüksek performanslara
ulaşılması kaçınılmazdır. Türkiye’de yaşanan depremlerin sonrasında uzmanlarca yapılan
tespitler ve değerlendirmeler sonucunda, meydana gelen hasarların nedenleri
raporlanmıştır. Deprem hasarları ile ilgili raporlarda sıralanan nedenler arasında eğitim
yetersizliği de yer almaktadır. Türkiye’de mimarlık ve mühendislik öğrencilerine yeterli
düzeyde uygulamalı eğitim verilemediği bilinmektedir. Ayrıca, depreme dayanıklı yapı
üretim teknolojisinin gerektirdiği yenilikler konusunda disiplinlerarası bilimsel çalışma ve
araştırmaların öncelikle desteklenmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak;
• Mimarlık eğitimi veren okullarda depreme dayanıklı yapı üretimi konusunda asgari bilgi
düzeyi ve standardı belirlenmelidir.
• Depremin neden olduğu yıkımlar sürekli mimarlık öğrencilerine anlatılmalıdır. Bu
konuda sorumluluk ve bilgi sahibi meslek adamı yetiştirmek için öğrenciler
bilinçlendirilmelidir.
• Depreme dayanıklı yapı tasarımında bir mimarın bilmesi gerekenler mimari tasarımtaşıyıcı sistem tasarımı ilişkisinde mimari tasarım süreci bütününde ele alınmalıdır.
• Mimarlık eğitimi veren okullardaki eğitimcilerin hepsinin deprem konusunda
bilinçlenmeleri sağlanmalıdır. Bunun için sürekli olarak bu konularda fuar, kongre,
sempozyum ve tanıtım toplantıları düzenleyerek özellikle eğitimciler bu konunun içine
çekilerek ilgi duymaları sağlanmalıdır.
• Başta mimarlar olmak üzere yapı üretim sürecinde rol alan tüm meslek mensupları
özellikle depreme dayanıklı yapı üretim teknolojisinin gerektirdiği yenilikler konusunda
eğitilmelidir.
• Depreme dayanıklı yapı üretimi konusunda bilimsel çalışma ve araştırma yapmak
isteyen akademisyenler desteklenmelidir. Bu konuda çalışmaların toplanabileceği ve
sürdürülebileceği araştırma-geliştirme merkezleri kurulmalıdır. Dünyada bu konudaki
yenilikler ve gelişmeler izlenerek Türkiye’de tanıtılmalı ve Türkiye koşullarına
uyarlanarak geliştirilmelidir.
703
KAYNAKLAR (11-punto, kalın tip)
Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi, Depremler 1999, S:7-8
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Hasar Tespit Raporu,
14.02.2000.
Erman, E., (2002), Deprem Bilgisi ve Deprem Güvenli Mimari Tasarım, ODTÜ
Mimarlık Fakültesi Ara – Yayın Serisi:2002/1, sf: 31.
Fidanoğlu, E., Coşgun, N., (2006), Türkiye’de Mimarlık Eğitimine İlişkin Bilginin Açığa
Çıkartılması Sürecinde Veritabanı Oluşturma Çalışması, Mimarlık ve Eğitim Kurultayı
III, TMMO Mimarlar Odası Yayını, İstanbul, s. 479-491.
Lang, J., (1998) Öğrenciler İçin Mimarlığa Giriş: Temel Tasarım Dersini Yeniden
Düşünmek, Temel Tasarım/Temel Eğitim Sempozyumu, Derleyen: N.Teymur., Aytaç
Dural, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara, s:13.
Önel, H., (2000), Deprem Karşısında Çağdaş Taşıyıcı Sistemler ve Mimarlık, Deprem ve
Mimarlık Panel/Forum, Batı Akdeniz Mimarlık, TMMOB Antalya Şubesi, Sf:22.
Taş, M., Taş, N., Coşgun, N., (2004), Mimarlık Eğitimi, Deprem ve Prefabrikasyon, Beton
Prefabrikasyon Dergisi, Yıl:17, Sayı:72, Ekim, Ankara, S:11-18
Taş, N., (2003), Olası Deprem Zararlarını Azaltacak Model Önerisi ve Bursa Metropoliten
Alanı İçin Bir Yöntem, Danışman: Prof. Hakkı ÖNEL, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora
Tezi.
Web kaynakları
[1]
Deprem felaketi konusunda yapılan çalışmaların tüm yönleriyle incelenerek alınması
gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi
(10/66, 67, 68, 69, 70) Esas Numaralı 23.12.1999 Meclis Araştırması Komisyonu
raporu, Ankara, 1999,
http://www.belgenet.com/rapor/depremrapor_04.html
[2]
NCARB Education Standard, The National Council of Architectural Registration
Boards’ Education Standard, 2005–2006, pp. 5–13,
www.ncarb.org
[3]
UNESCO-UIA Validation System for Architectural Education, International Union of
Architects (UIA), XXII UIA General Assembly, Berlin, Germany, July 2002, p. 13.
http://www.uia-architectes.org/image/PDF/Systeme_eng.pdf
704
Download