2010 STAJA BAŞLAMA KURSU mali tablolar

advertisement
2010 STAJA BAŞLAMA KURSU
Mali Tablolar Analizi
MALATYA TESMER TEMEL EĞĐTĐM STAJ MERKEZĐ
Mali Tablolar
Muhasebe sistemi içerisinde elde edilmiş muhasebe bilgilerini Đşletme içi (Ortaklarına,
yöneticilerine ve çalışanlarına) ve işletme dışı ( Kredi verenlere, Devlete, Topluma,
Yatırımcılara) gruplara mali tablolar vasıtasıyla ile bilgi vermek. Tüm ilgililer işletmenin faaliyet
ve sonuçları ile ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak
istemektedirler. Đşletmenin faaliyet ve sonuçları konusunda bilgi kaynağı ise o işletmenin
muhasebe kayıt ve belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali tablolardır.
Bu tablolar muhasebe sürecinin ilk verileri olup sonraki aşamada, söz konusu mali tabloların
daha önceki dönem tablolarıyla karşılaştırılması ya da çeşitli analiz teknikleri uygulanması
suretiyle bilgilerdeki değişmelerin izlenmesi ve yorumlanması gelir. Mali tabloların
yorumlanması, işletmenin geleceğine ilişkin kararların alınmasında en önemli yol göstericidir.
Mali Tabloları, işletmelerin bir dönemde yaptığı işlemlerin muhasebe ilke ve kurallarına
uygun olarak kaydedilmesi sonucunda faaliyet sonuçlarının bir arada görüldüğü sonuç
tabloları olarak tanımlanabilir.
Mali Tabloların Düzenlenme Amaçları
1) Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar alma süreçlerini kolaylaştırmak.
2) Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak.
3) Varlıklar ve kaynaklardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkındaki bilgi
edinmek.
Mali tablolarda aktarılan bilgiler, bu bilgilerin kullanıcıları olan karar vericiler tarafından
en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir,
karşılaştırılabilir olması ve zamanında düzenlenmiş olması gerekir.
Mali Tablo Türleri
1)Bilânço
2)Gelir tablosu
3) Satışların maliyeti tablosu
4) Fon akım tablosu
5) Nakit akım tablosu
6) Kâr dağıtım tablosu
7) Öz kaynaklar değişim tablosu
8) Dağıtılmamış Kârlar Tablosu
9) Net Đşletme Sermayesi Değişim Tablosu
Bu tablolardan, bilânço ve gelir tablosu ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek
mali tabloları oluştururlar
Mali Tablolar Analizi
Mali Tablolar Analizini, bir işletmenin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve finansal yönden
gelişmesini değerlendirmek, gelişmesini görmek ve işletme ile ilgili geleceğe dönük tahminler
yapılabilmesi için, Mali Tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman
içinde göstermiş oldukları eğilimlerin incelenmesi olarak tanımlamak mümkündür.
Mali Tablolar Analizinin Sınıflandırılması1 Yapılış Amacına Göre;
1- Yönetim Analizi
2- Yatırım Analizi
3- Kredi Analizi
4- Toplu Pazarlık Analizi
2 Kapsamına Göre;
1- Statik Analiz
2- Dinamik Analiz
3 Yapan Kişiye Göre;
1- Đç Analiz
2- Dış Analiz
Mali Tablolar Analiz Yöntemleri
Karşlaştırmalı Tablolar Analizi ( Tutar Karşılaştırması )
Yüzdeler Analizi ( Dikey Yüzdeler )
Eğilim Yüzdeleri Analizi ( Trend )
Oran Analizi ( Rasyo Analizi)
KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ
Bir işletmenin iki veya ikiden fazla yılına ilişkin mali tablolarının, birbirini izleyen yıllar
bakımından karşılaştırılmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan hesap kalemlerinin
göstermiş olduğu değişikliklerin incelenerek değerlendirilmesidir, bu analiz türünde dikkat çekici
değişiklikler olan hesap grupları arasında ilişki kurulmaya çalışılır.
KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ
Bir işletmenin bilanço kalemleri arasında şu nedenlerden dolayı değişiklik oluşabilir:
—Đşletmenin hesap döneminde kar veya zarar etmesi,
—Yeni ekonomik varlıklar elde etmesi veya mevcut varlıkların akil değiştirmesi, işletmenin
varlık yapısının değişmesi,
—Yabancı kaynak kullanımının artması veya mevcut yabancı kaynakların ödenmesi,
—Yabancı kaynakların vade yapılarının değişmesi,
—Đşletmenin sermaye yapısının değişmesi, sermayesinin artması veya azalması,
Hesaplama; Uygulaması
Bilânçolar karşılaştırılırken şu işlemler sırasıyla uygulanması gerekmektedir.
a) Farklı hesap dönemlerinde veya tarihlerde düzenlenmiş bilânçolar bir arada gösterilir.
Analizin sağlıklı bir sonuç vermesi için; analizi yapılacak bilânçoların aynı dönemleri
kapsaması, aynı uzunlukta olması ve dönem bilânço rakamlarının geçmiş donem bilanço
rakamlarıyla karşılaştırabilir olması gerekmektedir. Çünkü tutarlılık kavramı gereği bilânço
rakamlarının analizde sorun çıkmaması için karşılaştırılabilir olması çok önemlidir. Ayrıca, yine
tutarlılık kavramı gereğince dönemler itibariyle bilânçoların düzenlenmesinde aynı esas ve
ilkelere uyulmuş olması da gerekmektedir.
b) Bilânço kalemlerinin değişikliklerin, artış veya azalışların tespit edilmesi gerekmektedir.
Farklı tarihlerde düzenlenmiş bilançolar bir arada gösterildiğinde, bilanço kalemlerindeki
değişiklikleri ilk bakışta görmek ve rakamlar arasında anlamlı bir ilişki kurmak zor olabilir.
Bilânço kalemlerindeki artış ve azalışlar hesaplanıp ayrıca gös-terildiği takdirde, bilanço
kalemlerindeki değişikliklerin daha kolay görülmesi sağlandığı gibi, inceleme ve yorum için
ipuçları da elde edilmiş olur.
Karşılaştırılan bilânço sayısı ikiden fazla olduğu takdirde artış veya azalışların hangi
dönem esas alınarak saptanacağı konusunda iki farklı görüş bulunmaktadır.
KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALĐZĐ
Bilanço Kalemleri Bilanço Dönemleri Artış / Azalış (TL)
AKTĐF
Dönen Varlıklar
Duran Varlıklar
Aktif Toplamı
PASĐF
Kısa Vadeli Borçlar
Uzun Vadeli Borçlar
Öz sermaye
Pasif Toplamı
B0
300
500
800
300
300
200
800
B1
700
200
900
B2
500
700
1.200
B1/B0
+400
-300
+100
B2/B0
+200
+200
+300
500
100
300
900
100
500
600
1.200
+200
-200
+100
+100
-200
+200
+400
+400
Bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar daima bir önceki dönem ait verilere göre hesaplanır.
(Ortak bir karşılaştırma ve sağlıklı bir analize imkân verdiği için birinci yolun daha anlamlı
olduğu ileri sürülmektedir.)
Bilânço kalemlerindeki değişiklikler, artış ve azalışlar, yüzde olarak ifade edilir: Bilânço
kalemlerindeki değişikliklerin yalnızca rakamla gösterilmesi anlamlı sonuç vermeyebilir. Bu
nedenle bilânço kalemlerindeki değişikliklerin, artış veya azalışların rakamın yanında yüzde
olarak da ifade edilmesi daha anlamlı olacak ve analizin sağlıklı sonuç vermesini sağlayacaktır.
Đkiden fazla yılın bilânçoları karşılaştırıldığında değişiklikler yüzde olarak; Belli bir dönem temel
alınarak bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar temel yıla bölünerek hesaplanır.
Bilânço kalemlerindeki artış veya azalışlar daima bir önceki döneme ait verilere bölünerek
hesaplanır.
Karşılaştırmalı Bilânço Analizinin Yorumlanması
Karşılaştırmalı olarak düzenlenen bilânçoların oluşan artış ve azalışları rakam ve yüzde
olarak karşılaştırması yapılır. Önemli tutar ve yüzde olarak değişiklik gösteren bilânço kalemleri
tespit edilir. Tespit edilen bilânço kalemlerindeki değişikliklerin diğer bilânço kalemleriyle
ilişkisi kurulmaya çalışılır. Böylelikle analiz yapılmış olur. Tespit edilen hususlarla ilgili yorum
tamamlanarak ilgili kişi veya kuruluşlara analiz sonuçlan bildirilir.
Bu analiz tekniğinde mali analistin görevi yalnızca bilânço kalemlerindeki değişiklikleri
saptamak değil, değişikliklerin nedenini saptamak ve gelişmelerin olumlu olup olmadığını tespit
etmektir.
Yorumlama;
Dönen varlıklardaki değişiklik
Kasa ve bankalardaki değişiklik
Menkul kıymetlerdeki değişiklik
Stoklardaki değişiklik
Alacaklardaki değişiklik
Satış hacmindeki değişiklik
Stoklar, alacaklar ve satışlardaki değişikliklerin karşılaştırılması
Kısa vadeli yabancı kaynaklardaki değişiklik
Đştiraklerdeki değişiklik
Maddi duran varlıklardaki değişiklik
Maddi duran varlıklardaki değişiklik ile satış hacmindeki değişikliğin karşılaştırılması
Uzun vadeli yabancı kaynaklardaki değişiklik
Öz kaynaklardaki değişiklik
Değerlendirme
Bütün bilânço analiz tekniklerinde olduğu gibi sadece bir analiz tekniği kullanılarak analiz
yapılması yanlış sonuçlara gö-türebileceğinden, analizin diğer analiz teknikleri ile desteklenmesi
gerekmektedir.
YÜZDE YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ)
Mali tablolarda yer alan hesap kalemlerinin, içinde bu-lundukları toplamlara oranlarının
hesaplanarak analiz edil-mesine dikey analiz, diğer bir ifadeyle yüzde yöntemi ile analiz denir.
Dikey analiz tekniği yardımıyla, incelenen dönemin oranlan analiz edilebileceği gibi, bu
oranlarla önceki dönemlerin oranlan veya sektör ortalama oranları karşılaştırarak da yapılabilir.
Bir işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlan ile ilgili tam bir fikir edinebilmek için, onun
faaliyette bulunduğu endüstri ko-lundaki diğer işletmelerle de karşılaştırılması gerekir. Farklı
yıl-lara ait verilerle oluşturulan karşılaştırmalı tablolar bu imkanı vermez. Đşletmeler arası
karşılaştırma yapılabilmesi için maki tabloların müşterek esasa indirgenmesi, bir başka deyişle
mali tablo kalemlerinin yüzdelerle ifade edilmesi gerekir. Bu yöntemde her tablo kalemi yüzde
ile ifade edildiğinde tabloların anlatılması ve anlaşılması daha kolay hale gelir.
YÜZDE YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ KULLANIM AMACI
Yüzde yöntemi ile analiz tekniği, bir işletmenin finansal du-rumunu ve faaliyet sonuçlarını
incelemek amacıyla kullanır. Yüzde yöntemi ile analiz daha çok tek bir döneme ilişkin bilanço ve
gelir tablosuna uygulandığından statik bir analiz türüdür. Ancak istenirse yüzde yöntemine göre
hazırlanmış birden fazla döneme ilişkin mali tabloların karşılaştırılması veya aynı sektördeki
diğer işletmelerle karşılaştırmak için kullanıldığında dinamik analiz ya-pılmış olur. Bu analiz
tekniğinin uygulanması sırasında, mali tab-loların varlık ve kaynak yapılarında yer alan her bir
kalemin varlık ve kaynak yapısı toplamı içindeki yüzde oranı belirlenir. Böylece hem aynı
işletmenin farklı dönemlerine ilişkin mali tablolarında yer alan kalemlerin, toplam içerisindeki
oransal paylan saptanır, hem de aynı sektördeki çalışmalarını sürdüren işletmelerin mali tab-loları
ile karşılaştırmalar yapma olanağı sağlar.
Dikey analiz tekniği bilânçoda uygulandığında, bilânçoda yer alan hesap kalemlerinin içinde
bulunduğu hesap grubu, hesap sınıfı ve aktif veya pasif toplamları içindeki yüzdelik oranı diğer
bir ifadeyle ağırlığı belirlenir. Bu şekilde tespit edilen oranları, iş-letmenin içinde bulunduğu
sektördeki ortalamalar veya diğer fir-malara ait mali tabloların analizi sonucunda bulunan
oranlarla mukayese edilerek yorumlanır.
Yüze indirgenmiş tablolar hazırlandıktan sonra, her kalemin kendi grup toplamı ve genel toplam
içindeki ağırlığının uygun olup olmadığı incelenir. Hesaplanan oranlar geçmiş dönem ve-rileri ve
rakip işletmenin verileri ile mukayese edilebilir. Böylece işletmenin durumu ve genişleme yönü
analiz edilmiş olur.
YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ)
Bilindiği gibi bilânçoyu oluşturan hesaplar öncelikle aktifin veya pasifin bir kalemi, sonrada
aktif veya pasifte yer alan grup-lardan birinin kalemi durumundadır. Bu açıdan bir bilançonun
yüzdelerle gösterilmesinin temeli, aktif ve pasif toplamlarının 100 kabul edilerek her aktif
kalemin aktif toplamına, her pasif ka-lemin pasif toplamına cari oran hesaplanır. Aynı şeklide
grup toplamlarına göre de yüzdeleri saptanır. Bunun için her grup toplamı ayrı ayrı 100 kabul
edilerek, grubu oluşturan kalemlerin kendi grup toplamlarına oranı saptanır.
YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ)
Bilânçoda yer alan bilânço kalemlerinin yüzde değerlerinin saptanmasını şu şekilde formüle
edebiliriz:
Bilânço Toplamına Göre Yüzde= Bilânço Kaleminin Mutlak Değeri x 100
Aktif (Pasif ) Toplamı
Grup Toplamına Göre Yüzde= Grup Đçindeki Kalemin Mutlak Değeri x 100
Grup Toplamı
Đndirimleri olan bilânço kalemleri gerek grup gerekse aktif veya pasif toplamlarına net değerleri
ile dikkate alınırlar. Başka bir anlatım biçimi ile dikey yüzdeleri net değer üzerinden
he-saplanmasını gerektirir. Ancak öz kaynaklar grubunun indirim kalemi olan "dönem net zararı"
grup ve pasif toplamlarına oranı saptanır fakat yüzdesi parantez içinde gösterilir.
YÜZDE YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ (DĐKEY ANALĐZ)
Dikey yüzdelerle ifade edilmiş yukarıdaki örnek bilânçoda D1 ve D2 ile gösterilen tablo
kalemleri iki farklı işletmeye ait rakamlar şeklinde verilmiş ise bu iki işletmenin karşılaştırılması
kolaylaştırılmıştır. Birinci işletmede dönen varlıklar aktif toplamının % 42,2' sini oluşturuyorken,
ikinci işletmede %50,2'sini oluş-turmaktadır. Duran varlıklar %57,8‘Đni, ikinci işletmede ise
%49,8'ini oluşturmaktadır, Birinci işletmenin duran varlık payı daha fazladır.
Kısa vadeli borçlar, toplam kaynakların birinci işletmede %40,9'u, ikinci işletmede ise %38,1'ini
oluşturmakta, uzun vadeli borçlar için bu oranlar %15,6 ve %11,3 olarak gözükmektedir. Öz
sermayenin toplam kaynaklar içindeki nispi payı birinci işletmede %43,5 ikinci işletmede %50,6
oranındadır. Birinci işletmede yabancı kaynakların toplam olarak nispi payının daha yüksek
olması, birinci işletmenin ikinci işletmeye göre mali yapısının daha güçsüz olduğu şeklinde
yorumlanabilir.
Dikey yüzde yöntemi genellikle, iki farklı işletmenin kar-şılaştırılması için kullanılır. Ancak
yöntem aynı işletmenin farklı yıllarına ait verilerin karşılaştırılması içinde kullanılır. Yukarıdaki
örnekte D1 ve D2 ile ifade edilen sütunlar aynı işletmenin birbirini izleyen iki yıla ait verilerini
ifade ediyor olsaydı, o zaman işletmenin ikinci yılda birinci yıla göre daha karlı bir yıl geçirdiği
şeklinde bir karşılaştırma yapmak gerekecekti.
Sonuç:Sadece dikey yüzdeler tekniğine dayanarak ya da diğer tekniklerden sadece herhangi birini
kullanarak yorum yapmak mümkün olmaz. Genellikle bütün tekniklerin kullanılması suretiyle
elde edilen veriler birlikte değerlendirilmek suretiyle bir yargıya varılmaya çalışılır.
EĞĐLĐM (TREND) YÜZDELERĐ YÖNTEMĐ ĐLE ANALĐZ
Birkaç yıllık mali tabloların incelenmesi karşılaştırmalı tablolar ile yapılabilirse de, uzunca bir
denemi kapsayan süre içerisinde işletmenin durumu görülmek istendiğinde yöntemin
uygulanması güçlük arz eder. Bu takdirde yıllar itibariyle tablo kalemlerinin eğilim yüzdelerinin
hesaplanması işletme seyrinin daha rahat görülmesini ve tablo kalemleri arasındaki ilişkilerin
daha rahat kurulmasını sağlar.
Trend analizleri, analitik inceleme prosedürlerinde en çok kullanılan tekniklerden biridir. Esası
bir hesaba ait bakiyelerin, dönemler itibariyle değişimlerinin, bulunması ve analizine da-yanır.
Bu analiz yöntemi uygulanarak, birbiriyle ilişkili hesapların belli bir sürede gösterdikleri
değişimler karşılaştırılarak analiz yapılabilmektedir.
Eğilim yüzdeleri analizinde, mali tablolarda yer alan ka-lemlerin dönemler arasında göstermiş
olduğu artış veya azalışlar saptanmak ve bu değişikliklerin temel yıla göre oransal önemleri
ortaya konularak, işletmenin gelişme yönü incelenmektedir.
Trend analizleri iki amaçla kullanılmaktadır. Bu amaçlar:
a-)
Đlgili hesabın geçmiş dönemlere ait verilerinden yararlanarak, Đncelenen dönemde olması
gereken bakiyeyi tahmin etmek ve tahmin edilen bu değeri mali tablolarda kayıtlı değer ile
karşılaştırmak.
b-) Đlgili hesabın geçmiş dönemlere ait verileri ile incelenen döneme ait tutarı karşılaştırarak,
olağan olmayan bir değişim olup olmadığını incelemektir
Böylece birbirleriyle ilişkili elan kalemlerdeki eğilimlerin uzun dönemde etkileşimini incelemek,
işletmenin kendi içinde dinamik bir analizi yapılarak, finansal durumunun ve faaliyet
sonuçlarının bütünü hakkında bilgi sahibi olmak olanaklı hale gelmiş olur.
Bu tekniklerden beklenen yararın sağlanması için mali tabloların karşılaştırılabilir olması gerekir.
Enflasyonun eğilim yüzdeleri yöntemiyle yapılan analizde yüzde değerlerinin
değerlendirilmesinde dikkate alınması gerektiği açıktır. Bu nedenle enflasyonun etkileri mali
tablolar hazırlanırken giderilmesidir. Böylece mali tabloların eğilim yüzdeleri ile karşılaştırılması
daha anlamlı olur. Sadece yüzdelerdeki değişiklikleri izlemek yanıltıcı olabileceği için mutlak
rakamlardaki değişmelerinde göz önünde bulundurulması gerekir.
Eğilim yüzdeleri ile analiz tekniği bir işletmenin mali tablolarındaki bütün kalemlere
uygulanabileceği gibi, sadece aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilecek seçilmiş bazı kalemlere de
uygulanabilir. Hangisi yapılacak olursa olsun, her kalemin ayrı eğilim (trend) yüzdeleri
hesaplanacağından tekniğin uygulanış biçiminin değişmeyeceği tabidir.
Eğilim yüzdeleri tekniği, belli dönemlere ilişkin, mali tabloların kaynak ve varlık kalemlerinin
artış ve azalışları ve bu değişmelerin baz yılma oranla yüzdesel önemlerini ortaya koyduğu için
tam anlamı ile dinamik analiz çalışmaları yapılmasını sağlamaktadır. Ancak bu tekniğin
uygulanmasından beklenen yararın elde edilebilmesi için, incelemeye konu dönem sayısının fazla
olması gerekir.
Eğilim yüzdeleri tekniği aşağıdaki işlem sırasına göre uygulanır.
— Öncelikle baz olarak seçilen yılın bilanço kalemleri 100 olarak ifade edilir.
— Eğilim yüzdeleri, her kalemin baz yılındaki tutara bölünmesi ile bulunur.
—Eğilim (eğilim) yüzdelerinin. Hesaplanışını şu şekilde formüle edebiliriz:
Eğilim(Trend) Yüzdesi= Eğilim Yüzdesi Hesaplanacak Yılın Mutlak Değeri x 100
Baz Alınan Yılın Mutlak Değeri
EĞĐLĐM (TREND) YÜZDELERĐ YÖNTEMĐ ÎLE ANALĐZ
Eğilim (eğilim) yüzdelerinin hesaplanışı sırasında, temel alınan yılda mutlak değeri olmayan bir
kalemin diğer yıllar için eğilim (eğilim) yüzdesi de olmaz.
Eğilimlerin karşılaştırılmasında, her kalemin gösterdiği eği-limin belirlenmesi ve eğilimler
arasındaki farklılığın ortaya ko-nulması gerekir. Eğilim yüzdeleri endeks şeklinde pozitif değerler
olup, 100'ün üzerindekiler "artış", 100' ün altındakiler "azalış" gösterir. Yapılan açıklamalar
ışığında eğilim (eğilim) yüzdeleri tekniğini aşağıdaki örnek bilânçonun bazı kalemleri üzerinde
gösterelim.
Trend yüzdelerinden görüldüğü gibi dönen varlıklar toplamında D2 yılında küçük bir azalma
olmuş ancak D3 'den itibaren hızlı bir artış görülüyor. Kısa vadeli borçlarda ise, önce küçük bir
artış, D3'den itibaren ise bir azalma görülüyor. Đşletmenin borç ödeme gücü açısından olumlu bir
gelişme var, likidite kuvvetleniyor denilebilir. Buna karşılık D2'den itibaren uzun vadeli
borçlardaki artış, kısa vadeli borçların uzun vadeye dönüştürüldüğünü göstermektedir.
Enflasyonist dönemlerde borçlanmaların uzun vadeli yapılması tercih edilir. Ancak uzun vadeli
borçlardaki artış, kısa vadeli borçların ödenmeyip vadelerin uzatılmasından kaynaklanıyorsa
olumsuz yorumlanır. Ancak "B" işletmesinde likiditenin yıllar itibariyle güçlendiğini göz önüne
alınırsa böyle bir olumsuz durumun varlığından söz edilmez. Đşletmenin duran varlıklar sabit
kalmış,D4 ‘den itibaren bir artış görülmüştür. Öz sermayenin D2'de azalması, D3'den itibaren
artış görülmesi ancak bu artışın uzun vadeli borç artışlarının altında olması işletmenin öz
sermayesini kuvvetlendirmesi gerektiği şeklinde yorumlanabilir.
Eğilim yüzdelerinin bütün mali tablo kalemleri için hesaplanmasına gerek yoktur. Önemsiz
bilânço kalemleri ya da diğer kalemlerle ilişki kurulmayan kalemlerin eğilim yüzdeleri
hesaplanmaz. Aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilen kalemlerin eğilim yüzdeleri hesaplanır ve
birlikte yorumlanır.
Eğilim yüzdelerinde her kalem her ayrıntı üzerinde durulmaz. Ancak aralarında anlamlı ilişkiler
kurulabilen yukarıdaki şemada özetlenmiş durumları bir kez daha gözden geçirelim.
a-) Stoklar-Net Satışlar
Stoklar ve net satışlar ilişkisinde stoklar artarken, net satışlar azalıyor ise olumsuz
yorumlanır. Çünkü bu durum, stokların satılamadığı, elde birikip kaldığı ve bu nedenle stok
maliyetinin ve bozulma, demode olma riskinin arttığı anlamına gelir. Stokların satılıp paraya
dönüştürülememesi işletme likiditesi üzerinde olumsuz etki yapar. Satışların artırılamaması da
karlılığı olumsuz yönde etkiler.
Stoklar azalırken, net satışlar artıyor ise bu durum olumlu yorumlanır. Çünkü bu durum
stokların satıldığını, satış gelirlerinin dönen varlıklara nakit ya da diğer varlıklar şeklinde
döndüğünü, yani stokların dönüşüm hızının yüksek olduğunu gösterir. Böylece işletme stok
bulundurmanın riski ve stoklama maliyetlerine de katlanmak zorunda kalmayacaktır.
b-) Stoklar- Ticari Borçlar
Stok kalemleri ile ticari borçlar arasında bir ilişki kurulabilir. Stoklar artarken, kredili stok
alımlarından doğan ticari borçlar azalıyor ise olumludur. çünkü bu, stok alımları peşin
yapılıyor,mevcut borçlarda zamanında ödeniyor anlamını taşır. Ancak bunun tersi bir durum
varsa, stoklar azalırken, ticari borçlar artıyorsa, bu olumsuz bir durumdur. Borçlardaki artışın
tamamen yeni stok alımlarından kaynaklanmadığı, bir takı m borçların vadesinde ödenmemesi
nedeniyle vade uzatılmasına gidildiği gibi bir anlam çıkarılabilir.
c-) Net Satışlar- Ticari Alacaklar
Net satışlar ile ticari alacaklar arasındaki ilişki de; net satışlar ile ticari alacaklar aynı hızda
artıyor yada net artışlar artarken, ticari alacaklar azalıyor ise olumlu bir durum söz konusudur.
Birinci durumda satışların kredili yapıldığı ikinci durumda ise sa-tışların büyük ölçüde peşin
yapıldığı anlaşılmaktadır. Ancak net satışlar azalırken, ticari alacaklar artıyorsa bu durum
olumsuz karşılanır. Böyle bir durumda net satışların azalması durumu bile arzu edilmezken,
bununla birlikte birde ticari alacaklar artıyorsa alacaklardaki artışın satışlardan kaynaklanmadığı,
iyi bir tahsilat politikası güdülemediğinden, alacakların tahsil edilemediği ve vade uzatılması
nedeniyle yeni alacakların doğduğunu düşünebiliriz.
d-) Net Satışlar- Dönen Varlıklar
Net satışlar ile dönen varlıklar birlikte artış göstermesi, satışların getirişinin yine dönen varlıklara
döndüğünü, dolayısıyla işletmenin borçlanmaya gerek duymaksızın faaliyetlerini
yürütebileceğini, işletmenin ödeme gücünün iyi olduğunu gösterir ve olumlu karşılanır. Ancak
dönen varlıklar azalırken, net satışlarda yavaş bir artış yada her iki kalemde de azalış, satış
getirisinin dönen varlıklara dönmediğini uzun vadeyle kredili satış yapıldığını, dönen varlıklar
bünyesinin zayıfladığını gösteren olumsuz bir durumdur.
e-) Net Satışlar- Maddi Duran Varlıklar
Net satışlar ile maddi duran varlıklar arasındaki ilişkinin kurulmasında, net satışlar azalırken,
maddi duran varlıklar artıyor ise bu, duran varlık alımı suretiyle artırılan kapasitenin iyi
kullanılamadığı, bir başka deyişle üretim artırıldığı halde bunların satılamadığı gibi olumsuz bir
durum ifade eder. Net satışlarda artış var ancak bu artış duran varlık artışlarının altında ise ,
kapasite artışının henüz satışlara tam olarak yansımadığını söyleyebiliriz. Oysa net satışlar ve
duran varlıkların birlikte artış göstermesi üretimin arttığını ve üretilenlerin satıldığını gösterir ki
arzu edilen bir durumdur.
f-) Dönen Varlıklar- Kısa Vadeli Borçlar
Dönen varlıkların kısa vadeli borçlarla karşılaştırılması borç ödeme gücünün ölçülmesinde
kullanılır. Dönen varlıklar azalırken, kısa vadeli borçların artması kabul edilmeyecek olumsuz bir
durumdur. Kısa vadeli borçlar, dönen varlıların bünyesindeki nakit ve nakde çevrilir değerlerle
ödeneceğine göre böyle bir durumun devam etmesi işletmenin borçlarını ödeyemez bir duruma
düşmesi anlamını taşır. Bunun tersi bir durum arzu edilir. Dönen varlıklar artarken, kısa vadeli
borçlar azalıyor ise işletmenin borç ödeme gücü açısından olumlu bir durum söz konusudur.
Ancak bu durumda da dönen varlılar içinde atıl fonların tutulmamasına dikkat edilmelidir.
Yüksek nakit ve nakit benzeri değer tutulması, hızlı dönüşümü sağlanarak karlılığa
dönüştürülecek değerlerin atıl kalmasına ve karlılığın olumsuz etkilenmesine neden olur. Daha
sonra oranlar konusunda da değinileceği gibi, bu dengenin iyi kurulması gerekir. Kredi verenler
için borç ödeme gücü ne kadar yüksekse durum o kadar iyidir. Ancak ortaklar için ilk önemli
husus karlılıktır. Bu nedenle ortaklar, yüksek döner varlık yerine, dönüşüm hızı yüksek olan
dönen varlık bulundurulmasını tercih ederler.
g-) Maddi Duran Varlıklar – Öz kaynaklar
Maddi duran varlıklar – öz kaynaklar ilişkisinin kurulmasında, her iki kalem birlikte artıyorsa,
duran varlıkların öz kaynaklarla finanse edildiği anlamını taşır ve arzu edilen bir durumdur. Uzun
vadeli kullanım amacıyla alınan duran varlıkların ya uzun vadeli borçlanılarak yada öz kaynak
kullanılarak alımı tavsiye edilir. Kısa vadeli borçlanmayla duran varlık alınması halinde borç
ödeme zamanı geldiğinde duran varlığın satışı söz konusu olmayacağına göre, eğer diğer likit
değerleri yeterli düzeyde değilse, işletme bu borçlarını ödemede zorlanabilir. Nitekim eğer maddi
duran varlıklar artarken öz kaynaklar aynı kalıyor ise, duran varlıklar yabancı kaynaklar ile
alınmıştır. Eğer uzun vadeli yabancı kaynaklar kullanılmış ise sorun yok, fakat bu durumda aynı
zamanda kısa vadeli borçlarda da artma varsa bu olumsuz karşılanır.
h-) Borçlar – Öz Kaynaklar
Borçlar – öz kaynaklar ilişkisinin kurulmasında, öz kaynak artış hızının, borçlardaki artış
hızından fazla olması arzu edilir. Çünkü finansman kaynakları içinde öz kaynakların yabancı
kaynaklara göre daha fazla olması alacaklılar için daima arzu edilir ve bu durum mali gücün
kuvvetli olmasını ifade eder. Eğer borçlar azalırken, öz kaynaklar artıyorsa, olumlu ve tersi
durum ise genellikle olumsuz olarak yorumlanır.
ı-) Brüt Satışlar – Net Satışlar
Satış kalemleri arasındaki ilişkilerin kurulmasında brüt satışlar ve net satışlar rakamlarının
birlikte artması, hasılatı azaltıcı satış indirimleri kalemlerinde fazla artış olmadığı anlamını taşır
ve olumlu bir durumu ifade eder, Net satışların,brüt satışlardan daha yavaş artması veya brüt
satışlar artarken, net satışların azalması kabul edilmeyecek olumsuz bir durumdur. Öte yandan
brüt satışlardaki artışa karşılık faaliyet giderlerindeki azalış yada dana yavaş artış tabii ki olumlu
olarak yorumlanır.
MALĐ TABLOLARIN ANALĐZĐNDE RASYOLAR
Cari Oran
Asit Test Oranı
Kaldıraç Oranı
Aktif Karlılığı Oranı
Özvarlık Karlılığı
Net Kar Marjı (%)
Faaliyet Kar Marjı (%)
RASYOLAR
Temel Analiz
Temel analizde ilk olarak mali tablolar incelenir. Mali tablolar; bilânço, gelir tablosu ve nakit
akım tablosudur.
Bilanço: Şirketin toplam aktiflerini, borçlarını ve özsermayesini gösterir. Aktifler, dönen ve
duran varlıklar diye ikiye ayrılır. Dönen varlıklar şirketin en likit aktifleridir. Duran varlıklar ise
şirketin likit olmayan aktiflerini gösterir. Pasifler, kısa vadeli borçlar, uzun vadeli borçlar ve
özsermaye olmak üzere üçe ayrılır. Borçlar kendi aralarında ticari ve finansal olarak ayrılırlar.
Özsermaye ise şirketin sermayesi, yedekleri, yeniden değerleme fonu ve net karını içerir.
Gelir tablosu: Şirketin dönem içindeki satışlarını, satışların maliyetini, faaliyet giderlerini,
faaliyet dışı gider ve gelirini, vergi karşılıklarını ve kar/zararını gösterir.
Nakit akım tablosu: Đşletmenin nakit giriş ve çıkışlarını gösterir. Faaliyet karına nakit çıkışı
gerektirmeyen kalemler ilave edilir, işletme sermayesi değişimleri ve finansal hareketlere bakılır.
CARĐ ORAN
Şirket kısa vadeli borçlarını ödeyebilir mi?
Cari oran hesaplanarak şirketin borç ödeme gücü hakkında bilgi edinilebilir. Oranın yıllar içinde
büyümesi şirketin cari borç ödeme gücünün arttığını gösterir. Aynı dönem için karşılaştırılan
şirketler arasında cari oranı yüksek olan şirketler daha likit durumdadırlar.
Cari Oran
=
Toplam Dönen Varlıklar
Toplam Kısa Vadeli Borçlar
ASĐT TEST ORANI
Şirketin likiditesi değişiyor mu?
Kısa vadede hızla nakde dönüşebilecek dönen varlıkların, kısa vadeli borçları karşılama gücü için
Asit Test oranı incelenebilir;
Asit Test Oranı=Toplam Dönen Varlıklar - Stoklar - Diğer Dönen Varlıklar
Toplam Kısa Vadeli Borçlar
KALDIRAÇ ORANI
Şirketin borçları artış göstermiş mi?
Yüksek borçluluk firmanın borç ödeme gücünü olumsuz etkileyerek finansal riskini arttırabilir.
Yüksek borçluluk hissedarların yüklendiği riski arttıracaktır.
Kaldıraç Oranı
=
Toplam Borçlar
Toplam Aktifler
AKTĐF KARLILIĞI ORANI
Đşletme kaynaklarını karlı bir şekilde kullanabiliyor mu?
Aktif Karlılığı Oranı işletmenin varlıklarını karlı bir şekilde kullanıp kullanmadığını gösterir.
Yüksek oran firmanın aktif yatırımlarından daha fazla kar ettigini gösterir.
Aktif Karlılığı Oranı =
Net Dönem Karı
Aktif Toplamı
ÖZ VARLIK KARLILIĞI
Đşletme özvarlıklarını karlı bir şekilde kullanabiliyor mu?
Đşletmenin öz sermayesine yapılan yatırımın kara dönüşüp dönüşmediğini gösterir. Yüksek oran
firmanın öz sermayesini daha karlı kullandığını gösterir.
Öz varlık Karlılığı =
Net Dönem Karı
Toplam Öz sermaye
NET KAR MARJI
Đşletme satışlarını net kara dönüştürebiliyor mu?
Đşletmenin dönem sonu net karının dönem içinde gerçekleştirdiği satışlara oranını gösterir.
Net Kar Marjı (%) = Net Dönem Karı x 100
Net Satışlar
FAALĐYET KAR MARJI
Đşletme, faaliyetlerinden kar edebiliyor mu?
Đşletmenin, finansman gelir ve giderlerinden bağımsız olarak, faaliyetleri dolayısıyla ne oranda
karlı çalıştığını gösterir. Esas faaliyet karı brüt kardan (satış, yönetim gibi) faaliyet giderlerinin
çıkarılması ile hesaplanır.
Faaliyet Kar Marjı (%) =
Esas Faaliyet Karı x 100
Net Satışlar
LĐKĐDĐTE RASYOLARI / LIQUIDITY RATIOS
Cari Oran = Dönen Varlıklar / K.Vadeli Borçlar
Current Ratio = Current Assets / Current Liabilities
Asit Test Oranı= (Dönen Varlıklar-Stoklar) / K.Vadeli Borçlar
Acid Test Ratio= (Current Assets - Inventory) / Current Liabilities
Nakit Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler)/K.Vadeli Borçlar
Cash Ratio =(Cash and Cash Equivalents + Marketable Securities)/Current Liabilities
OPERASYONEL RASYOLAR / OPERATIONAL RATIOS
Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Aktif Toplamı
Assets Turnover = Net Sales / Total Assets
Alacak Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Alacaklar
Accounts Receivable Turnover = Net Sales / Average Accounts Receivables
Alacakların Ortalama Tahsil Süresi (Gün) = 365 / Alacak Devir Hızı
Collection Period of Receivables (Days) = 365 Accounts Receivables Turnover
Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stoklar
Inventory Turnover = Cost of Sales / Average Inventory
MALĐ YAPI RASYOLARI / FINANCIAL STRUCTURE RATIOS
Pasif Toplamı / Öz Sermaye
Total Liabilities / Shareholders’ Equity
K.Vadeli Borçlar / Aktif Toplamı
Current Liabilities / Total Assets
U.Vadeli Borçlar / Aktif Toplamı
Long Term Liabilities / Total Assets
Maddi Duran Varlıklar / (Öz Sermaye + U.Vadeli Borçlar)
Tangible Fixed Assets / (Shareholders’ Equity + Long Term Liabilities
KARLILIK ORANLARI / PROFITABILITY RATIOS
Dönem Karı / Aktif Toplamı
Net Income/(Loss) for the Period / Total Assets
Net Dönem Karı / Öz Sermaye
Net Income/(Loss) for the Period/ Shareholders’ Equity
Brüt Satış Karı / Net Satışlar
Gross Profit /(Loss)/ Net Sales
Net
Download