kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi

KİŞİLERİN KÜRESEL ISINMANIN NEDENLERİNE İLİŞKİN
GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
Doç.Dr. Sibel ERKAL*
Prof. Dr. Canan YERTUTAN
Özet
Bu araştırma, kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek
amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmaya Ankara Mamak Dr.Halil Ülgen Sağlık
Ocağı Bölgesinde yaşayan 600 kişi katılmıştır. Çalışmanın verileri 8 Haziran- 8 Temmuz
2009 tarihleri arasında anket formuna bağlı kalınarak kişilerle yüz yüze görüşme yapılarak
toplanmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 10.0 paket
programında yapılmıştır. Araştırma sonucunda; çalışmaya katılanların %63.0’ünün “küresel
ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna” inandığı, %13.2’sinin küresel ısınmanın
önlenmesi konusunda toplumun‘‘duyarlı’’ olduğunu belirttiği, %63.1’inin “küresel
ısınmanın önemli bir konu” olduğuna inandığı bulunmuştur. Küresel ısınmanın nedeni olarak
kişilerin % 61.2’sinin ‘‘suyun israf edilmesini’’ ilk sırada belirttiği, %29.0’nın ise küresel
ısınmanın nedenleri konusunda ‘‘hiçbir fikrinin olmadığı’’saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Küresel ısınma, küresel ısınma nedenleri, çevre sorunları
Abstract
The present research is designed in order to detect people’ opinion about the causes of global
warming. The research is composed of 600 people living in the neighborhood of Dr. Halil
Ülgen Health Center (Mamak-Ankara-Turkey). Data of the research was collected with faceto-face interviews with people based on the questionnaire form between the dates of 8th of
June-8th of July 2009. Analysis of the data was made with SPSS 10.0 package program.
According to the results of the research, of the participants 63.0% stated that they believe in
the role of people in global warming, 13.2% stated that society is sensitive for prevention of
global warming, Of the participants 63.1% believe that global warming is an important issue.
Of the participants 61.2% stated that water waste is primary reason of global warming,
29.0% stated that they have no idea about the causes of global warming.
Key Words: Global warming, causes of global warming, environmental issues
____________________________________________________________________________
*Hacettepe Üniversitesi İİBF.Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü
Giriş
İnsanların çeşitli etkinlikleri sonucunda oluşan ve sera gazları olarak bilinen bazı
gazların atmosferde artması sonucunda, yeryüzü ve atmosferin yeryüzüne yakın
kısımlarının sıcaklığının artması olayı, küresel ısınma olarak tanımlanmaktadır
(Langton 2003; Yıldız, Sipahioğlu 2005). Küresel ısınma sadece dünyanın her
bölgesinde sıcaklığın giderek artması olayı değildir. Küresel ısınma, dünyada
kavurucu sıcakların başlamasıyla orman yangınlarının hızla yayılması, çölleşmenin
artması, hatta insan yaşamını bile tehlikeye sokacak düzeye ulaşması, su
kaynaklarının azalması, tarım alanlarının azalması, aşırı yağışların etkisiyle her
tarafın sularla kaplanması, sel felaketlerinin görülmesi, aşırı erozyon gibi doğa
felaketlerinin yaşanması olayıdır (Akın 2006; Tek baş vd. 2005)
İklim değişikliğine neden olabilecek doğal etmenleri kontrol altına almak oldukça
zordur.
Ancak küresel iklim değişikliği sürecini yavaşlatacak veya durduracak
tedbirler vardır. Çünkü atmosfere salınan sera gazlarının azaltılması ve doğal
çevrenin korunması gibi konular, büyük ölçüde insanın elindedir (Yıldız, Sipahioğlu
2005).
Nitekim Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli (IPPC) raporunda,
küresel iklim değişim nedeninin % 90,0 oranında insan faaliyetlerinden
kaynaklandığı belirtilmektedir (Samur 2007; Liu, Rodriguez 2005). Bu nedenle
insanların mevcut çevreye zararlı tüketim alışkanlıklarından vazgeçmeleri ve günlük
hayatlarında enerjiyi daha verimli bir şekilde kullanmayı öğrenmeleri gerekmektedir
(Samur 2007:140). Çünkü enerjinin yoğun ve verimsiz olarak kullanılması, dünya
üzerinde son yıllarda etkileri hissedilmeye başlanan küresel iklim değişikliklerinin
başlıca nedeni olarak görülmektedir (Çınar, Kuyumcu 2007).
Küresel ısınma insan aktiviteleri sonucunda meydana geldiğine göre, bu konuda
aileye de önemli görev düşmektedir. Toplumdaki her birey ve ailenin tüketim
zorunluluğu dikkate alındığında, satın alma, kullanma ve ortaya çıkan atıkların
atılması konusundaki karar ve davranışların çevre korunmasında ve kirletilmesindeki
rolü tartışılmaz (Şafak, Erkal 1995).
Küresel ısınmanın insan aktivitesi sonucu meydana geldiğinin anlaşılmasından
itibaren bunun önlenmesine ilişkin konferanslar ve bilinçlendirme çabaları 1950
yıllarından itibaren başlamıştır (Akın 2006).
2
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), dünyayı korumak için herkesin az
veya çok katkıda bulunabileceğini belirtmiş ve bu amaçla günlük hayatta
uygulanması kolay olan önerilerde bulunmuştur. Bunlardan bazıları;

Ağaç dikilmeli,

Kullanılmadığında musluklar kapatılmalı,

Düşük akışlı duş başlıkları kullanılmalı,

El-yüz kurulamak için tek kullanımlık kağıt mendiller yerine havlu
tercih edilmeli,

Şarj aletleri şarj edilmediğinde prizden çıkarılmalı,

Alışverişlerde plastik poşetler yerine bez çanta kullanılmalı,

Karbon emisyonunu azaltmak için toplu taşım araçları kullanılmalı,

Doğada kolaylıkla yok olmayan köpük ve plastik bardak, tabak yerine
yıkanabilir çevre dostu bardak, tabak kullanılmalı,

Lambalar ve TV klimaların yanına konulmamalı vb’dir (Engin 2009).
Bu noktalara ek olarak herkesin şu hususlara da uyması gerekmektedir;

Enerji üretim ve tüketiminde gerekli tasarruf sağlanmalı, bu alanda
gelişmiş teknolojik sistemlerden yararlanılmalı.

Ormanların korunması için önlemler alınmalı.

Fosil yakacaklar yerine yeni ve yenilenebilir enerji (güneş vb)
kullanımı yaygınlaştırılmalı,

Doğal kaynaklar tüketilmeden bilinçli bir şekilde kullanılmalı, dengeli
ve sürdürülebilir kalkınma modeli benimsenmelidir(Yıldız, Sipahioğlu
2005).
Türkiye’de çevre sorunları konusunda yapılmış olan çalışmalar bulunmakla
birlikte (Şafak; Erkal, 1995, Kaş 2001; Kabaş 2004; Maskan vd. 2006; Küçüktüvek
2007), kişilerin küresel ısınmada insanın rolü olduğuna inanma ve duyarlı davranma
durumları ile küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini inceleyen bir
çalışmaya rastlanmamıştır.
Amaç
Bu araştırmanın amacı, kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini
belirlemektir.
Bu amaca ulaşabilmek için şu sorulara cevap aranacaktır:
3
1. Küresel ısınmanın oluşmasında “insanların rolü olduğuna inanma”
durumunda cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır?
2. Küresel ısınmanın oluşmasında “insanların rolü olduğuna inanma”
durumunda öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır?
3. Küresel ısınmanın oluşmasında “insanların rolü olduğuna inanma”
durumunda yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır?
4. Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin
görüşlerde cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır?
5.
Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin
görüşlerde öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır?
6.
Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin
görüşlerde yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır?
7. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda cinsiyete
göre anlamlı bir fark var mıdır?
8. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda öğrenim
düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır?
9. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda yaşa göre
anlamlı bir fark var mıdır?
10. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde cinsiyete göre anlamlı
bir fark var mıdır?
11. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde öğrenim düzeyine göre
anlamlı bir fark var mıdır?
12. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde yaşa göre anlamlı bir
fark var mıdır?
Yöntem
Bu Araştırma, Ankara Mamak Dr.Halil Ülgen Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan
kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla
tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Evreni temsil edebilecek örneklem sayısı, Sağlık
Ocağı bölgesinde bulunan 3230 haneden istatistiksel olarak belirlenen, toplam 600
hanedir. Her bir haneden bir kişi ile görüşülmüştür.
4
Araştırmada kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek
amacıyla bir anket formu hazırlanmıştır (Langton, 2003; Akın, 2006 ). Anket formu iki
bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; araştırmaya katılan kişinin yaşı, cinsiyeti ve
öğrenim düzeyini belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. İkinci bölümde ise;
kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik sorular
bulunmaktadır.
Çalışmanın verileri 8 Haziran- 8 Temmuz 2009 tarihleri arasında anket formuna bağlı
kalınarak anket konusunda eğitim görmüş anketörler tarafından ailelerle yüz yüze
görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin
analizi SPSS
10.0 paket programında yapılmıştır. Uygulanabilen tablolarda
ki-kare
analizi yapılmıştır.
Çalışmaya başlamadan önce Hacettepe Üniversitesi Etik Komisyonundan anket
çalışmasının yapılabilmesi için gerekli yazılı onay alınmıştır.
Bulgular Ve Tartışma
Araştırmaya katılan 600 kişinin %75.0’i kadın, %48.0’ i ilkokul ve daha az eğitim
düzeyinde, % 28.3’ü ise 35-44 yaş grubundadır.
Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna araştırmaya katılanların
yarısından biraz fazlasının (%63.0)‘‘inandığı’’ bu oranın, erkeklerde kadınlardan biraz
daha yüksek (kadınlar %61.1, erkekler %68.7) olduğu, fakat sonucun istatistiksel olarak
anlamlı olmadığı bulunmuştur (P=0.205)( Şekil 1).
5
Şekil 1 Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında “İnsanların Rolü olduğuna İnanma”
Durumuna ve Cinsiyete Göre Dağılımı
80
70
68,7
61,1
İnanıyorum
60
50
Orta derecede
inanıyorum
40
İnanmıyorum
30
23,8
20,0
20
10
9,1
6,0
Hiçbir fikrim yok
4,6 6,7
0
Kadın
Erkek
X2= 4.581 P=0.205
6
Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna 55-64 yaş grubuna kadar olan
kişilerin yarısından fazlasının ‘‘inandığı’’(16- 24 %85.4, 25-34 %77.6, 35-44 %73.6, 45-54
%63.2, 55-64 %60.0) , 65 ve üzeri yaş gruplarındaki kişilerin yarısından biraz fazlasının ise
‘‘hiçbir fikrinin olmadığı’’ ( %58.3), yaşın artması ile birlikte küresel ısınmanın oluşmasında
insanların rolü olduğuna ‘‘inananların’’ oranında azalma olduğu saptanmıştır. Bu durum
istatistiksel açıdan da anlamlı (p<0.001) bulunmuştur (Şekil 2). Bu sonuç, daha düşük yaş
grubundaki kişilerin ileri yaş gruplarındaki kişilere göre küresel ısınma konusunda daha
duyarlı olduğunu göstermektedir. İleri yaş grubundaki kişilerin daha az duyarlı olması,
gençliklerinde küresel ısınmanın yarattığı tehlikelerin daha az olmasından ve insanın rolü
üzerinde de fazla durulmamasından kaynaklanabilir
Şekil 2-Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında İnsanların Rolü Olduğuna İnanma
Durumuna ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
90 85,4
77,6
80
73,6
70
63,2
60
58,3
60
İnanıyorum
50
Orta derecede inanıyorum
İnanmıyorum
40
30,9
30
23,1
20
10
8,8
2,9 2,9
12,2
3,1
7,1
7,6 12,9
5,9
6,8
6,8
13,3 16,7
10,0
Hiçbir fikrim yok
7,5
3,3
0
16-24 Yaş
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
65+ Yaş
X2= 131.447 P<0.001
Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna, sadece ilkokul ve daha az
eğitim gören kişilerin yarısından azının (%45.5), diğer eğitim görenlerin ise yarısından
fazlasının (ortaokul %68.5, lise %80.4,yüksekokul ve daha fazla (%98.1) ‘‘inandığı’’, eğitim
düzeyi arttıkça da küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inananların
oranının arttığı belirlenmiştir. Bu durum istatistiksel olarak da önemli bulunmuştur (p<0.001)
7
(Şekil 3). Eğitimin, her konuda olduğu gibi, küresel ısınmada insanların rolü olduğu
konusunda insanların bilinçlendirilmesinde de önemli olduğu anlaşılmaktadır.
Şekil 3 Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında İnsanların Rolü Olduğuna İnanma
Durumuna ve Öğrenim Düzeyine Göre Dağılımı
120
98,1
100
80,4
80
İnanıyorum
68,5
60
45,5
Orta derecede
inanıyorum
İnanmıyorum
39,9
40
15,8
20
4,9
9,7
6,1 9,6
10,5
7,7
1,4
Hiçbir fikrim yok
1,9 0 0
0
İlkokul ve
daha az
Ortaokul
Lise
Yüksekokul
X2= 135.208, P<0.001
Araştırmaya katılanların, sadece %13.2’si küresel ısınmanın önlenmesi konusunda
toplumun‘‘duyarlı’’ olduğunu belirtirken, %50.0’si ‘‘duyarsız’’olduğunu belirtmiştir. Küresel
ısınmanın önlenmesinde erkeklerin( %52.0)
kadınlardan çok az farkla
(%49.3)
toplumun‘‘duyarsız’’ olduğu düşüncesinde oldukları, fakat bu sonucun istatistiksel olarak
önemsiz olduğu (p=0.075) bulunmuştur (Şekil 4).
8
Şekil 4- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin
Görüşlerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
60
52,0
49,3
50
40
30
24,2
21,3
20
18,0
14,7
11,8
8,7
10
0
Kadın
Duyarlı
Erkek
Orta derecede duyarlı
Duyarsız
Hiçbir fikrim yok
X2= 6.902, P=0.075
Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun ‘‘duyarsız’’ olduğunu sadece ilk ve
daha az öğrenim düzeyinde olanların yarısından azının (%40.6), diğer öğrenim
düzeyindekilerin ise yarısından fazlasının (%ortaokul% 50.8; lise %56.6,yüksekokul ve daha
fazla %80.0) belirttiği, öğrenim düzeyi yükseldikçe toplumun ‘‘duyarsız’’ olduğunu
belirtenlerin oranının da arttığı saptanmıştır (Şekil 5). Bu durum istatistiksel olarak da önemli
bulunmuştur (p<0.001). Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığının
artırılması konusunda da, eğitimin önemli olduğu görülmektedir.
9
Şekil 5- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin
Görüşlerine ve Öğrenim Düzeyine Göre Dağılımı
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
80,0
56,6
50,8
40,6 40,3
12,5
24,6
12,3
12,3
6,6
İlkokul ve daha az
Duyarlı
16,8
Ortaokul
Orta derecede duyarlı
18,9
7,7
9,1 10,9
Lise
Duyarsız
0
Yüksekokul
Hiçbir fikrim yok
X2= 111.380, P<0.001
Araştırmada,
65 ve üzeri yaş grubundaki kişilerin yarısından fazlasının (%59.5)
küresel ısınmanın önlenmesine karşın toplumun duyarlılığı konusunda
‘‘hiçbir fikrinin
olmadığı’’, 65 yaş ve üzeri grubun yarısından azının (%22.3), diğer yaş grubundaki kişilerin
ise yarısından fazlasının (16-24 %70.5, 25-34 %68.4, 35-44 %57.1, 45-54 %47.0, 55-64
%50.0, ) toplumun ‘‘duyarsız’’ olduğu görüşünü taşıdıkları, yaşın yükselmesi ile birlikte
”hiçbir fikri olmadığını” belirtenlerin oranının da arttığı belirlenmiştir (Şekil 6). Bu durum
istatistiksel olarak da önemli çıkmıştır (p<0.001). Bu sonuç, ileri yaş grubundaki kişilerin
evrensel sorunlara karşı daha az duyarlı olduğu kanısı yaratmaktadır.
10
Şekil 6- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin
Görüşlerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
80
70,5
68,4
70
59,5
57,1
60
50,0
50
Duyarlı
47,0
Orta derecede duyarlı
40
Duyarsız
30
20
20
10
11,8
11,8
15,3
5,9
9,2
9,4 13,5
16,2
13,7
23,1 21,7
7,1
11,7
22,3
Hiçbir fikrim yok
16,7
10,8
7,4
0
16-24 Yaş
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
65+ Yaş
X2= 137.920, P<0.001
Kişilerin %63.1’inin küresel ısınmanın ‘‘önemli’’ bir konu olduğuna inandığı
bulunmuştur. Bu sonuç, hem araştırmaya katılanların yarısından biraz fazlasının küresel
ısınmada insanların rolü olduğu, hem de toplumun rolü olduğu düşüncesiyle örtüşmektedir.
Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanan erkeklerin oranının (%65.3), kadınlardan
(%62.5) biraz yüksek olduğu, fakat sonucun istatistiksel olarak önemsiz olduğu (p=0.501)
belirlenmiştir (Şekil 7).
11
Şekil 7- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna Ve
Cinsiyete Göre Dağılımı
70
65,3
62,5
60
50
40
30
22,4
20,7
20
6,7
10
8,4
8,7
5,3
0
Kadın
Önemli
Erkek
Orta derecede önemli
Önemsiz
Hiçbir fikrim yok
X2= 2.358, P=0.501
Küresel ısınma konusunda, 65 ve üzeri yaş grubunun yarısından biraz fazlasının
(%56.4) diğer yaş gruplarındakilerin ise yarısından azının (16-24 %2.9, 25-34 %6.1, 35-44
%12.4, 45-54 %21.4, 55-64 %15.0) ‘‘hiçbir fikrinin olmadığı’’, bu konuyu 65 ve üzeri yaş
grubunun yarısından azının (%31.6), diğer yaş gruplarındakilerin ise yarısından fazlasının
(16-24 %97.1, 25-34 %85.8, 35-44 %68.1, 45-54 %60.7, 55-64 %63.4) ‘‘önemli’’ bir konu
olarak gördüğü, yaşın yükselmesi ile birlikte önemli bir konu olarak görenlerin oranında
azalma olduğu bulunmuştur (Şekil 8). Bu durumun istatistiksel olarak da önemli olduğu
belirlenmiştir (p<0.001). Bu sonuç, ileri yaş grubundaki kişilerin küresel ısınma konusuna
daha az duyarlı oldukları kanısı yaratmaktadır
12
Şekil 8- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna ve Yaş
Gruplarına Göre Dağılımı
120
100
97,1
85,8
80
68,1
60,7
Önemli
63,4
56,4
60
Orta derecede önemli
Önemsiz
40
31,6
20
7,1
0 0,02,9
1,0
6,1
12,4
7,1 12,4
21,4
9,4
8,5
13,3
8,3 15,0
Hiçbir fikrim yok
7,7
4,3
0
16-24 Yaş
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
65+ Yaş
X2=144.444, P<0.001
Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna sadece ilk ve daha az öğrenim düzeyinde
olanların yarısından azının(%45.1),
diğer öğrenim düzeyindeki kişilerin ise yarısından
fazlasının (ortaokul% 70.2, lise % 83.2, yüksekokul ve daha fazla % 90.9 ) ‘‘önemli’’ bir
konu olarak gördükleri saptanmıştır. Yüksek ve daha fazla öğrenim görmüş kişiler arasında
ise konu hakkında ‘‘hiçbir fikri olmayan’’ ve ‘‘önemsiz’’ olduğunu belirten kişiye
rastlanmamıştır (Şekil 9) Bu durum istatistiksel olarak da önemli bulunmuştur (p<0.001).
Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğu konusunda bilinç oluşturmada da, eğitimin ne
kadar önemli olduğu görülmektedir.
13
Şekil 9- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna ve
Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
90,9
83,2
70,2
45,1
39,2
4,2
12,3 8,8
8,8
11,5
İlkokul ve daha az
Önemli
8,4
Ortaokul
2,1
6,3
9,1
Lise
Orta derecede önemli
Önemsiz
0,0 0,0
Yüksekokul
Hiçbir fikrim yok
X2=131.543, P<0.001
Kişilerin yarısından biraz fazlasının( %61.2) küresel ısınma nedeni olarak ‘‘suyun
israf
edilmesini’’,
en
düşük
oranda
ise
(%2.3)
‘‘kurşunsuz
benzin
kullanılmamasını’’belirttikleri, %29.0’nın ise küresel ısınmanın nedenleri konusunda‘‘hiçbir
fikrinin olmadığı’’saptanmıştır. Konu cinsiyete göre incelendiğinde,
‘‘elektriğin israf
edilmesini’’(kadın %38.7, erkek %51.3, p=0.006) ve ‘‘kurşunsuz benzin kullanılmamasını’’
(kadın %1.3, erkek %5.33, p=0.006), ‘‘yakıtın tedbirli kullanılmamasını’’ (kadın %3.8, erkek
%17.3, p<0.001) ve ‘‘ormanların tahrip edilmesini’’(kadın %27.1, erkek %43.3, p<0.001)
belirten kadınların oranının erkeklerden biraz daha düşük olduğu, bu farkın istatistiksel olarak
da önemli olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar, küresel ısınma konusunda erkeklerin kadınlardan
daha fazla duyarlı olduğu kanısını uyandırmaktadır.
14
Şekil 10. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Cinsiyete Göre
Dağılımı
70
65,3
59,8
60
51,3
50
43,3
38,7
40
30,6
30
29,8
27,1
26,6
23,6
20
17,3
16,0
10,0
10
5,3
6,0
3,8
3,8
1,3
0
Suyun israf
edilmesi
Elektriğin israf
edilmesi
Kurşunsuz
benzin
kullanılmaması
Yakıtın tedbirli Elektrikli araçların Ormanların tahrip Ozon tabakasına
kullanılmaması kullanılmadığında
edilmesi
zararlı
kapatılmaması
maddelerin
kullanılması
Kadın
Ağaçlandırma
yapılmaması
Hiçbir fikrim yok
Erkek
Küresel ısınmaya; yaş artıkça ‘‘suyun israf edilmesini’’ (16-24 %82.3, 25-34 %74.4,
35-44 % 67.1, 45-54 %58.9, 55-64 %68.3, 65+ %34.7 (p<0.001), ‘‘elektriğin israf
edilmesini’’(16-24 %55.8, 25-34 %51.1, 35-44 % 47.6, 45-54 %41.8, 55-64 %43.3, 65+
%21.5 (p<0.001), ‘‘elektrikli araçlar kullanılmadığında kapatılmamasını’’(16-24 %11.7, 2534 %9.2, 35-44 % 2.3, 45-54 %5.12, 55-64 %3.3, 65+ %0.8) ( p=0.011) ve ‘‘ormanların
tahrip edilmesini’’ (16-24 %41.1, 25-34 %40.8, 35-44 % 33.5, 45-54 %31.6, 55-64 %30.0,
65+ %17.4) (p=0.004) belirtenlerin oranının azaldığı, ‘‘hiçbir fikri olmadığını’’ belirtenlerin
oranın ise arttığı (16-24 %2.94, 25-34, %10.2, 35-44 %20.5, 45-54 %34.1, 55-64 %26.6, 65+
%59.5) ( p<0.001) ve istatistiksel olarak ta bu durumun anlamlı olduğu görülmüştür (Şekil
11). Bu sonuç, ileri yaştaki kişilerin evrensel sorunları gençler kadar önemsemediğini
göstermektedir.
15
Şekil 11. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Yaş Gruplarına Göre
Dağılımı
90
82,3
80
74,4
70
60
68,3
67,1
59,5
58,9
55,8
51,1
50
40
47,1
47,6
41,8
43,3
40,8
41,1
34,7
39,7
33,5
31,6
30,0
30
26,6
23,9
21,5
17,4
20
10
34,1
29,4
3,3
3,1 3,4
1,6
0,0 1,7
9,2 10,2 10,0
6,5
4,1
0,0
20,5
16,6
16,2
13,2
11,6
11,7
9,4
10,2
8,3
7,4
11,7
9,2
5,1
2,3 3,31,6
2,9
0
Suyun israf
edilmesi
Elektriğin israf
edilmesi
Kurşunsuz
benzin
kullanılmaması
16-24 Yaş
Yakıtın tedbirli Elektrikli araçların Ormanların tahrip Ozon tabakasına
kullanılmaması kullanılmadığında
edilmesi
zararlı
kapatılmaması
maddelerin
kullanılması
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
Ağaçlandırma
yapılmaması
65+ Yaş
Küresel ısınma nedenlerini belirtenlerin oranının eğitim düzeyi yükseldikçe arttığı, bu konuda
hiçbir fikri olmayanların oranının ise azaldığı ve bu durumun da istatistiksel olarak da anlamlı
olduğu bulunmuştur (suyun israf edilmesi; ilkokul ve daha az %46.2, ortaokul %66.6, lise
%76.9, yüksek okul ve üstü %87.3 (p<0.001), elektriğin israf edilmesi; ilkokul ve daha az
%30.2, ortaokul %37.7, lise %55.2, yüksek okul ve üstü %76.4 ( p<0.001), kurşunsuz benzin
kullanılmaması; ; ilkokul ve daha az %1.3, ortaokul %1.8, lise %1.4, yüksek okul ve üstü
%10.9 (p=0.009), yakıtın tedbirli kullanılmaması; ; ilkokul ve daha az %3.5, ortaokul %6.1,
lise %9.8, yüksek okul ve üstü %21.8
(p<0.001), elektrikli araçlar kullanılmadığında
kapatılmaması; ilkokul ve daha az %0.7, ortaokul %3.5, lise %6.9, yüksek okul ve üstü
%18.1 (p<0.001), ormanların tahrip edilmesi; ; ilkokul ve daha az %19.8, ortaokul %42.1,
lise %39.9, yüksek okul ve üstü %45.5 (p<0.001), ozon tabakası için zararlı maddelerin
kullanılması; ; ilkokul ve daha az %16.3, ortaokul %19.3, lise %40.5, yüksek okul ve üstü
16
Hiçbir fikrim yok
%45.5 (p<0.001), ağaçlandırma yapılmaması; ; ilkokul ve daha az %8.3, ortaokul %10.5,
lise %16.7, yüksek okul ve üstü %16.4 (p=0.043), hiçbir fikri olmama;’ilkokul ve daha az
%45.8,ortaokul% 20.2 lise % 12.6, yüksek okul ve üstü %1.8
( p<0.001) (Şekil 12). Bu
sonuç, küresel ısınmanın nedenleri konusunda kişileri bilinçlendirmede eğitimin ne kadar
etkili olduğunu ortaya koymaktadır.
Şekil 12. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Öğrenim
Düzeylerine Göre Dağılımı
100
87,3
90
80
70
76,4
76,9
66,6
60
55,2
50
46,2
37,7
40
45,5
42,1 45,5
39,9
45,8
40,5
30,2
30
21,8
18,2 19,8
20
16,7 16,4
20,2
12,6
10,9
9,8
10
8,3
6,9
6,1
1,3 1,8
19,3
16,3
3,5
10,5
3,5
1,8
0,7
1,4
0
Suyun israf
edilmesi
Elektriğin israf Kurşunsuz benzin Yakıtın tedbirli
edilmesi
kullanılmaması kullanılmaması
İlkokul ve daha az
Elektrikli
Ormanların tahrip Ozon tabakasına
araçların
edilmesi
zararlı maddelerin
kullanılmadığında
kullanılması
kapatılmaması
Ortaokul
Lise
Ağaçlandırma
yapılmaması
Hiçbir fikrim yok
Yüksekokul
Sonuç ve Öneriler
-Araştırmaya katılanların yarısından fazlası küresel ısınmanın oluşmasında “insanların
rolü” olduğunu belirtmiştir.Yaşın artmasıyla birlikte küresel ısınmanın oluşmasında
“insanların rolü olduğuna inananların” oranında azalma olurken, öğrenim düzeyinin
artmasına bağlı olarak bu konuda “insanların rolü olduğuna inananların” oranında da artış
olmaktadır.
-Kişilerin yarısı küresel ısınmanın önlenmesi konusunda toplumun “duyarsız” olduğu
görüşünü belirtmiştir. Öğrenim düzeyi yükseldikçe toplumun bu konuda “duyarsız”
olduğunu belirtenlerin, yaşın yükselmesiyle birlikte de bu konuda “hiçbir fikri
olmadığını” bildirenlerin oranı artmaktadır.
17
-Katılımcıların yarısından fazlası küresel ısınmanın “önemli” bir konu olduğuna
inanmaktadır. Yaşın artmasıyla birlikte bu konuyu “önemli” olarak belirtenlerin oranında
azalma olmaktadır. İlk ve daha az öğrenim görenlerin yarısından azı, diğer öğrenim
düzeyindeki kişilerin ise yarısından fazlası küresel ısınmayı “önemli” bir konu olarak
görmektedir.
-Kişilerin yarısından biraz fazlası küresel ısınmanın nedeni olarak “suyun israf
edilmesini”, en düşük oranda ise “kurşunsuz benzin kullanılmamasını” belirtmiştir.
Küresel ısınma nedenlerini belirtenlerin oranı eğitim düzeyi yükseldikçe artmakta, bu
konuda hiçbir fikri olmayanların oranı ise azalmaktadır. Yaşın artmasına bağlı olarak bu
konuda “hiçbir fikri olmadığını” belirtenlerin oranı da yükselmektedir.
Bu sonuçlar doğrultusunda;



Toplumda kişilerin, küresel ısınmanın nedenleri ve önlenmesi için dikkat edilmesi
gereken hususlar konusunda bilinçlenmelerini sağlayacak eğitim programlarının
hazırlanması ve uygulanması,
Özellikle radyo, tv gibi kitle iletişim araçlarından yararlanılarak tüm toplumun,
özellikle de ileri yaş ve eğitim düzeyi düşük olan kişilerin bu konuda bilgi sahibi
olmalarının sağlanması,
Bu konuda yapılan araştırmaların ülke genelinde yaygınlaştırılarak, sonuçlarının
paylaşılması önerilebilir.
Kaynaklar
Akın, G. (2006). Küresel Isınma Nedenleri ve Sonuçları. A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya
Fakültesi Dergisi. 46(2: 29-43.
Çınar, M.A, Kuyumcu, F.E.(2007). Elektrik Enerjisinin Üretimi ve Tüketiminin Küresel
Isınmaya Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler (Öztopal A, Şen Z,Ed), I.
Türkiye İklim Değişikliği Kongresi Bildiri Kitabı. TİKDEK, İTÜ, İstanbul. S. 295.
Engin, S. (2009). 5 Haziran Dünya Çevre Günü. Gezegenimizin İhtiyacı Var. İklim
Değişikliğiyle Savaşmak İçin Bir Araya Gelin. Anahtar Dergisi. 21 (246): 26-27.
Kabaş, D. (2004). Kadınların Çevre Sorunlarına İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Çevre Eğitimi.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı.
Kaş, S. (2001). Ailede Kadının Çevre Korunması ile İlgili Davranışlarının İncelenmesi.
Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bilim Uzmanlığı tezi,
Ankara.
Küçüktüvek, D. (2007).Kadınların Çevre Korumaya Yönelik Mevcut Bilgi ve
Tutumlarının Saptanması ( Afyonkarahisar ili örneği). Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı Yüksek Lisans
Tezi, Ankara.
18
Langdon, K. (2003). Human Activity and Global Warming. Journal of the Prometheus
Society. 140: 1-9. Available from: http://www.polymath-systems.com/ pubpol/
globwarm.html.
Liu, H., Rodriguez, G. (2005).Human Activities and Global Warming; A Cointegration
Analysis. Environmental Modelling & Software. 20: 761-773.
Maskan, A.K., Efe, R., Gönen, S., Baran, M. (2006).“Farklı Branşlardaki Öğretmen
Adaylarının Çevre Sorunlarının Nedenleri, Eğitimi ve Çözümlerine İlişkin
Görüşlerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma.” Ç.Ü.Eğitim Fakültesi
Dergisi. 32(2),1-11.
Samur, H. (2007). Küresel İklim Değişikliği: Fırsatlar ve Tehditler (Öztopal A, Şen
Z,Ed). I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi Bildiri Kitabı. TİKDEK, İTÜ,
İstanbul. S. 140.
Şafak,Ş., Erkal, S. (1995) “ Ailelerin Evle İlgili Faaliyetlerde Çevre Korunmasına
İlişkin Davranışlarının İncelenmesi”, Standard Dergisi, Vol, 34; 405,84-90.
Tekbaş F, Vaizoğlu, SA., Oğur, R., Güler, Ç.(2005). Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve
Sağlık Etkileri, ISBN:1307-9649, Ankara.
Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş., Yılmaz, M.
(2005). Çevre Bilimi. Gündüz Eğitim ve
Yayıncılık, Ankara.
19