PowerPoint Sunusu

Sözcük Türleri
Giriş
• Anlam temelli tanım mı, yapı temelli tanım mı?
 Sözcüklerin cümledeki dağılımı
ör.
Şu adam kokorece bayılır.
Şu kedi kokorece bayılır.
Şu paşa kokorece bayılır.
*Şu beri kokorece bayılır.
*Şu gör kokorece bayılır.
*Şu çabucak kokorece bayılır.
Sözcüklerin Sınıflandırılması
! Anlamsal ölçüte karşı örnekler
1)
İsim: Canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, çeşitli
durumları bildiren kelime
Fiil: Hareket, oluş, kılış anlatan kelime
ör. Şehrin valisi Moğolları çıldırttı. (İsim)
Şehrin imhası Moğolları çıldırttı. (Fiil?)
Samimiyet önemli bir özelliktir. (Sıfat?)
İstanbul yaşamak için şahane bir şehir. (Edat? Zarf?)
ör. Küçükler şu tarafa!
Büyüğümüzsün.
Küçüğü istiyorum.
Sözcüklerin Sınıflandırılması
2) Anlamsal olarak tanımlanamayacak sözcükler var:
ör. Geldin diye duydum.
! Sözcükleri sınıflandırmak için anlamlarını bilmek şart değil:
ör. Levsekimsi juretçi keroşları zalıfa yatta yatta reyzledi.
Juret vs. ne demek? (Ve tabii –çi vs. ne demek?)
 Sözcüklerin konumu ve ekler
• Dağılımsal ölçütler
i.
Şekil bilgisel – yapım ve çekim ekleri
ör. -lIK eki iyi gibi bir sözcüğe eklenip iyilik gibi bir ad üretir.
ör. -AcAK ancak fiillere eklenir.
ii. Sözdizimsel – çevredeki diğer sözcükler
ör. Şu eski araba bizi çok uğraştırdı.
Sözcüklerin Sınıflandırılması
• Türkçede bazı sorunlar:
o Ad–sıfat ayrımının belirgin olmaması, ör. büyüğümüzsün.
→ Artıklık/Üstünlük derecesi adlara uygulanamıyor!
ör. *en doktor, *daha öğretmen
? En büyüğ-ümüz o.
 ‘Sıfır’ türetim:
[A [S en büyük] -ø] -ümüz
Daha büyüğ-ü-nü istiyorum!
[A [S daha büyük] -ø] -ü-nü
o Sıfat–zarf ayrımının belirgin olmaması:
ör. Yavaş arabalardan hoşlanmam.
Yavaş yürüyorsun!
ör. Çocukça korkularım var.
Çocukça konuşmayalım!
 ‘Sıfır’ türetim
Sözcüklerin Sınıflandırılması
o Ad–edat ayrımının belirgin olmaması:
ör. Dev gibi
Bana göre
Eve kadar
Bu iddiaya karşı
Eve doğru
ör. Su/Senin gibisi yok.
Şu(nun) kadarını söyleyeyim…
Doğrusal grafik (?)
Mutlak ve göreli yoksulluk
Karşıma geç!
ör. Senin/Madhu için 
Sen(in)/Madhu ile 
 ‘Sıfır’ türetim
Sözcüklerin Alt ve Ara Türleri
• Alt türler
o Özel ad–cins adı (ör. Cemler geldi, Şu bizim Ragıp?); zamirler (ör. onu, vs.;
benlik, bencil?)
o «Üye yapısı»na göre fiiller: geçişli, geçişsiz (ör. uyku uyu-, 100 metreyi koş-?),
çift geçişli
• Arada kalanlar
o İsim-fiil (ör. konuşma tarzı), sıfat-fiil (ör. gelen mektup), zarf-fiil (ör. Koşarak
geldi.)
o Egzotik yapılar
ör. Nasıl olduyu geçtik.
Kim yaptıyı bir kenara koyduk.
ör. Türklerin İstanbul’u fethi
Moğolların Anadolu’yu istilası
o Birleşik fiil
ör. yardım et-, imha et-, vs.
Sözlüksel–İşlevsel, Açık–Kapalı
• İçerikli/Sözlüksel sözcükler ve işlevsel sözcükler
i.
İçerikli/Sözlüksel sözcükler: Olaylar, nesneler ve kavramlara
gönderme yapar.
→ Adlar, fiiller, sıfatlar, zarflar
ii. İşlevsel sözcükler: Dilbilgisel işlev görür.
→ Edatlar, bağlaçlar, vs.
ör.
Paris
in the
the spring
• İçerikli sözcükler açık bir sınıftır, işlevsel sözcükler kapalı.